Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Northumbria veya Northumbria Krallığı (Eski İngilizce: Norþanhymbra / Norþhymbre), bugünkü kuzey İngiltere ve güney İskoçya topraklarında Orta Çağ'da hüküm süren Anglusların krallığıdır.
Northumbria Norþanhymbra Northumbria Krallığı | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 653-954 | |||||||||||||||||
 Northumbria Krallığı | |||||||||||||||||
| Başkent | Kuzey: Güney: York | ||||||||||||||||
| Yaygın dil(ler) | Eski İngilizce | ||||||||||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||||||||||
| Kral | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Günümüzdeki durumu |  Birleşik Krallık | ||||||||||||||||
Northumbria, Anglo-Sakson kralı Æthelfrith tarafından günümüzde Büyük Britanya'nın orta bölgesine denk gelen topraklarda kurulmuştur. 7. yüzyılda birleşen Bernicia ve Deira krallıklarının birleşmesiyle oluşur. 12. yüzyıl tarihçisi Huntingdon'lı Henry tarafından Yedi krallıktan birisi olarak sıralanır. En geniş sınırlarına sahip olduğu dönemde kabaca Sheffield - - Edinburgh arasında kalan topraklar krallığın olmuştur. Sonraki dönemde krallığın güney kısmı Viking denetimine geçer. Kuzey kısmı ise Viking denetimine girse de İngiltere Wessex egemenliğinde birleşirken bu krallığa katılmıştır.
Tarihçe
Northumbria iki bağımsız krallık olan Bernicia ve Deira krallıklarının birleşmesiyle oluşmuştur. İki krallık 604 yılında Bernicia kralı olan Æthelfrith'in Deira'yı fethetmesiyle birleşir. Æthelfrith, 616 yılında Doğu Anglia kralı Raedwald'e yenilir ve öldürülür. Raedwald kral olarak soyu eski Deira krallarına dayanan Ælla'nın oğlu Edwin'e bırakır. 627 yılında Hristiyanlığı benimseyen Edwin İngiltere'deki en güçlü kral konumuna yükselir. Man Adası ve Galler bölgesindeki ele geçirerek unvanını alır. Ancak 633 yılındaki kralı ve sürgündeki Gwynedd kralı ittifakına yenilecektir. Edwin'in ölümünden sonra Northumbria yine Deira ve Bernicia olarak ikiye bölünür. Bernicia'da Æthelfrith'in oğlu Eanfrith, Deaira'da ise Edwin'in kuzeni Osric kral olur.Bu iki kral da bir yıl sonra son Briton hükümdarı olarak sayılan tarafından öldürülecek ve Northumbria topraklarına hakim olacaktır. Cadwallon 634 yılında kaybedip öldürülünce yerine geçer. Oswald krallık topraklarını önemli ölçüde genişletir, sadece günümüzdeki İngiltere'nin kuzeyini değil, İskoçya'nın güneydoğusunu da topraklarına katar. Krallığında Hristiyanlığın yayılması için İrlandalı rahip 'ı ülkeye çağırır. Keltlere özgü Hristiyanlığı yaymak için Lindisfarne Manastırı bu dönemde inşa edilir. Kral Oswald Mercai ile süren savaşlar sırasında 642 yılındaki yenilerek öldürülür. Galip Mercia kralı 655'te Northumbria topraklarını işgal etse de Oswald'dan sonra tahta çıkan birliklerine yenilir. Bundan sonra Northumbria yeniden eski gücüne kavuşmaya başlar.
664 yılında Paskalya'nın tam tarihinin belirlenmesi amacıyla toplanır. Ülkedeki Kelt Hristiyanlığından ayrılarak Roma Katolik Kilisesine ağırlık verilmesine karar verilir. Lindisfarne'daki Piskopos Colma Iona'ya gider.
Bu dönemde Penda'nın oğlu 'nin başarılı ayaklanmasıyla Mercia toprakları kaybedilse de Northumbria en güçlü krallık konumundadır. 685 yılındaki Piktlere yenilirler. Oswiu'nun oğlu kral Ecgfrith savaşta öldürülür. Ondan sonra tahta çıkan Aldfrith dönemi (MS 685-704) görece sakin geçse de artık krallık duraklama ve çöküş dönemindedir.
867 yılında ülke Vikinglerin denetimine girer. Ragnar Lodbrok'un oğullarından Hvitserk ve İvar tahta kukla yönetici olarak Ælla'nın yerine 'i getirirler. Viking işgali altında yağmalanmasına rağmen Vikinglerin başkenti konumundaki York ile ticaret sayesinde bölge kalkınır. Krallık sürekli olarak el değiştirdiği uzunca bir dönem sonunda son bağımsız Northumbria kralı olan I. Erik'in 954 yılında ölümü ardından Eadred tarafından İngiltere Krallığı'na katılır.
Sonraki dönem
954-1217
İngiltere, Northumbria topraklarını ele geçirince, bölge İngiltere ve İskoçya krallıkları arasında sınır ve çatışma bölgesi olduğundan sürekli sınırları değişir. Normanların 1066 yılında Hastings Muharebesindeki zaferinden sonra I. William kral olur. İskoç istilalarına karşı bölgenin önemini anlayan Normanlar, earl olarak Copsi'yi 1067 yılında atarlar. Bölgede Norman karşıtı ayaklanmalar yaşandığından ötürü önde gelen norman komutan Robert Comine ve beraberindekiler katledilince William en zalim harkâtı olarak bilinen Kuzey Seferini başlatır. Bölge için çok ağır sonuçları olan harekât sonrasında Norman karşıtı direniş durulur. William'dan sonra that geçen Rufus döneminde bölge yeniden hareketlenince Northumbria bölünür, Tyne ve Derwent nehirlerinin kuzeyi Northumberland, güneyi ise Durham olarak anılır.
Sonraki dönem
Sonraki dönemde bölge hükûmet karşıtı ayaklanma ve isyanlarla anılır. Bölgede Katolik inancının sağlam yer etmesi, kırsal bir bölge olması ve nüfus yoğunluğunun az olması bunlara etkendir. Kuzeydeki İskoçya ile sınır bölgesi olması nedeniyle kanundan kaçarak sınırı geçmek isteyenlerin yoğun olarak kullandığı bir yer haline gelir. İskoçya ve İngiltere'nin I. James döneminde birleşmesinden sonra bölgeye barış gelir.
Bayrak
Krallığın bayrağı Oswald tarafından kullanılan altın sarısı ve kırmızı bayraktır. Günümüzdeki Northumberland şehir konseyi flaması da bu renklerden oluşur.
Kültür
Krallıken görkemli döneminde önemli İngiltere çapında önemli bir dini eğitim ve sanat merkezi konumundaydı. İlk başlarda İrlandalı Kelt rahiplerin etkisiyle İskoçya'daki Iona merkezli bir Hristiyanlık inanışı hakimdi. Doğu yakasındaki Lindisfarne Manastırı da bu amaçla 635 yılında kurulmuş önemli bir merkez konumundadır. Manastır Wilfrid ve Aziz Cuthbert gibi önemli isimleri yetiştirmiştir. Ancak sonraki dönemde Roma etkisi Canterbury piskoposluğuyla adaya yerleşmiş ve hakim olmuştur. Bu dönemde çok sayıda önemli dini eser verilmiştir. 793 yılıyla Lindisfarne Manastırına yapılan saldırıyla başlayan Viking istilası Anglosakson kültürünün gelişmesini engellemiştir.
Dil
Yaygın İngilizcenin yanı sıra bölgede Angluslar döneminden gelen bazı lehçeler bulunmaktadır. Bu lehçelerde bazı Viking, Kelt ve Latin kelimeleri de bulunur. İskoçça dili de bu bölgedeki lehçelerden değişerek ortaya çıkmıştır, günümüzdeki modern İskoçça lehçeleriyle Northumbria lehçeleri arasında çok sayıda benzerlik vardır.
Öne çıkan belli başlı Northumbria lehçeleri şunlardır:
- Geordie (Tyneside bölgesi)
- Kuzey (Coquet Nehrinin kuzey bölgesi)
- Batı (Allendale - Hexham -Kielder)
- Güney (Madenci kasabası Ashington ve Durham'ın çoğu bölgesi)
- Mackem (Wearside bölgesi)
- Smoggie (Teesside bölgesi)
- Tyke (Yorkshire bölgesi)
Kaynakça
- ^ Bakınız
- ^ Anglo-Sakson Kronolojisinde ilk kez geçen bu deyim diğer krallıklara hakimiyetini kabul ettiren anlamındadır
- ^ İngiltere topraklarının ilk yerleşimcilerinden olan Kelt kökenli Britonların Anglosaksonlara kısa bir süre de olsa hakim olmaları tarihçiler tarafından eleştirilmiş, Cadwallon'un iktidarı tiranlığa benzetilmiştir.
- ^ 651 yılında ölen ve sonradan aziz ilan edilen rahip, ünlü Lindisfarne Manastırının kurucusu ve ilk piskoposudur
- ^ Efsaneye göre İngiltere'ye yapılan ilk Viking akını olan Ragnar Lodbrok'un ilk seferi bu manastıra karşı yapılmıştır
- ^ Kuzeydoğu İskoçya'da yaşayan Kelt öncesi yerli halk
- ^ Kont
- ^ Copsi, II. Osulf tarafından beş hafta sonra öldürülecektir
- ^ Bölgeye hakim olmak için eski Roma tahkimatı kalıntılarının olduğu yere yine yüksek tahkimatlı Newcastle kenti 1080 yılında kurulur
- ^ Örneğin Venerable Bede (673–735) tarafından yazılan Historia ecclesiastica gentis Anglorum (İngiliz halklarının dini tarihi, 731 yılında tamamlanmıştır)
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Northumbria veya Northumbria Kralligi Eski Ingilizce Northanhymbra Northhymbre bugunku kuzey Ingiltere ve guney Iskocya topraklarinda Orta Cag da hukum suren Angluslarin kralligidir NorthumbriaNorthanhymbra Northumbria Kralligi653 954Northumbria KralligiBaskentKuzey Guney YorkYaygin dil ler Eski IngilizceHukumetMonarsiKral 654 670 954I ErikTarihce Kurulusu653 Kurulus653 Cokus954 Dagilisi954Onculler ArdillarIngiltere KralligiGunumuzdeki durumu Birlesik Krallik Ingiltere Kuzey Ingiltere Iskocya Northumbria Anglo Sakson krali AEthelfrith tarafindan gunumuzde Buyuk Britanya nin orta bolgesine denk gelen topraklarda kurulmustur 7 yuzyilda birlesen Bernicia ve Deira kralliklarinin birlesmesiyle olusur 12 yuzyil tarihcisi Huntingdon li Henry tarafindan Yedi kralliktan birisi olarak siralanir En genis sinirlarina sahip oldugu donemde kabaca Sheffield Edinburgh arasinda kalan topraklar kralligin olmustur Sonraki donemde kralligin guney kismi Viking denetimine gecer Kuzey kismi ise Viking denetimine girse de Ingiltere Wessex egemenliginde birlesirken bu kralliga katilmistir TarihceMS 600 civarinda Ingiltere deki halklarin dagilimi Northumbria iki bagimsiz krallik olan Bernicia ve Deira kralliklarinin birlesmesiyle olusmustur Iki krallik 604 yilinda Bernicia krali olan AEthelfrith in Deira yi fethetmesiyle birlesir AEthelfrith 616 yilinda Dogu Anglia krali Raedwald e yenilir ve oldurulur Raedwald kral olarak soyu eski Deira krallarina dayanan AElla nin oglu Edwin e birakir 627 yilinda Hristiyanligi benimseyen Edwin Ingiltere deki en guclu kral konumuna yukselir Man Adasi ve Galler bolgesindeki ele gecirerek unvanini alir Ancak 633 yilindaki krali ve surgundeki Gwynedd krali ittifakina yenilecektir Edwin in olumunden sonra Northumbria yine Deira ve Bernicia olarak ikiye bolunur Bernicia da AEthelfrith in oglu Eanfrith Deaira da ise Edwin in kuzeni Osric kral olur Bu iki kral da bir yil sonra son Briton hukumdari olarak sayilan tarafindan oldurulecek ve Northumbria topraklarina hakim olacaktir Cadwallon 634 yilinda kaybedip oldurulunce yerine gecer Oswald krallik topraklarini onemli olcude genisletir sadece gunumuzdeki Ingiltere nin kuzeyini degil Iskocya nin guneydogusunu da topraklarina katar Kralliginda Hristiyanligin yayilmasi icin Irlandali rahip i ulkeye cagirir Keltlere ozgu Hristiyanligi yaymak icin Lindisfarne Manastiri bu donemde insa edilir Kral Oswald Mercai ile suren savaslar sirasinda 642 yilindaki yenilerek oldurulur Galip Mercia krali 655 te Northumbria topraklarini isgal etse de Oswald dan sonra tahta cikan birliklerine yenilir Bundan sonra Northumbria yeniden eski gucune kavusmaya baslar 664 yilinda Paskalya nin tam tarihinin belirlenmesi amaciyla toplanir Ulkedeki Kelt Hristiyanligindan ayrilarak Roma Katolik Kilisesine agirlik verilmesine karar verilir Lindisfarne daki Piskopos Colma Iona ya gider Bu donemde Penda nin oglu nin basarili ayaklanmasiyla Mercia topraklari kaybedilse de Northumbria en guclu krallik konumundadir 685 yilindaki Piktlere yenilirler Oswiu nun oglu kral Ecgfrith savasta oldurulur Ondan sonra tahta cikan Aldfrith donemi MS 685 704 gorece sakin gecse de artik krallik duraklama ve cokus donemindedir 867 yilinda ulke Vikinglerin denetimine girer Ragnar Lodbrok un ogullarindan Hvitserk ve Ivar tahta kukla yonetici olarak AElla nin yerine i getirirler Viking isgali altinda yagmalanmasina ragmen Vikinglerin baskenti konumundaki York ile ticaret sayesinde bolge kalkinir Krallik surekli olarak el degistirdigi uzunca bir donem sonunda son bagimsiz Northumbria krali olan I Erik in 954 yilinda olumu ardindan Eadred tarafindan Ingiltere Kralligi na katilir Sonraki donem 954 1217 Ingiltere Northumbria topraklarini ele gecirince bolge Ingiltere ve Iskocya kralliklari arasinda sinir ve catisma bolgesi oldugundan surekli sinirlari degisir Normanlarin 1066 yilinda Hastings Muharebesindeki zaferinden sonra I William kral olur Iskoc istilalarina karsi bolgenin onemini anlayan Normanlar earl olarak Copsi yi 1067 yilinda atarlar Bolgede Norman karsiti ayaklanmalar yasandigindan oturu onde gelen norman komutan Robert Comine ve beraberindekiler katledilince William en zalim harkati olarak bilinen Kuzey Seferini baslatir Bolge icin cok agir sonuclari olan harekat sonrasinda Norman karsiti direnis durulur William dan sonra that gecen Rufus doneminde bolge yeniden hareketlenince Northumbria bolunur Tyne ve Derwent nehirlerinin kuzeyi Northumberland guneyi ise Durham olarak anilir Sonraki donem Sonraki donemde bolge hukumet karsiti ayaklanma ve isyanlarla anilir Bolgede Katolik inancinin saglam yer etmesi kirsal bir bolge olmasi ve nufus yogunlugunun az olmasi bunlara etkendir Kuzeydeki Iskocya ile sinir bolgesi olmasi nedeniyle kanundan kacarak siniri gecmek isteyenlerin yogun olarak kullandigi bir yer haline gelir Iskocya ve Ingiltere nin I James doneminde birlesmesinden sonra bolgeye baris gelir BayrakNorthumberland sehir konseyi flamasi Kralligin bayragi Oswald tarafindan kullanilan altin sarisi ve kirmizi bayraktir Gunumuzdeki Northumberland sehir konseyi flamasi da bu renklerden olusur KulturKralliken gorkemli doneminde onemli Ingiltere capinda onemli bir dini egitim ve sanat merkezi konumundaydi Ilk baslarda Irlandali Kelt rahiplerin etkisiyle Iskocya daki Iona merkezli bir Hristiyanlik inanisi hakimdi Dogu yakasindaki Lindisfarne Manastiri da bu amacla 635 yilinda kurulmus onemli bir merkez konumundadir Manastir Wilfrid ve Aziz Cuthbert gibi onemli isimleri yetistirmistir Ancak sonraki donemde Roma etkisi Canterbury piskoposluguyla adaya yerlesmis ve hakim olmustur Bu donemde cok sayida onemli dini eser verilmistir 793 yiliyla Lindisfarne Manastirina yapilan saldiriyla baslayan Viking istilasi Anglosakson kulturunun gelismesini engellemistir DilYaygin Ingilizcenin yani sira bolgede Angluslar doneminden gelen bazi lehceler bulunmaktadir Bu lehcelerde bazi Viking Kelt ve Latin kelimeleri de bulunur Iskocca dili de bu bolgedeki lehcelerden degiserek ortaya cikmistir gunumuzdeki modern Iskocca lehceleriyle Northumbria lehceleri arasinda cok sayida benzerlik vardir One cikan belli basli Northumbria lehceleri sunlardir Geordie Tyneside bolgesi Kuzey Coquet Nehrinin kuzey bolgesi Bati Allendale Hexham Kielder Guney Madenci kasabasi Ashington ve Durham in cogu bolgesi Mackem Wearside bolgesi Smoggie Teesside bolgesi Tyke Yorkshire bolgesi Kaynakca Bakiniz Anglo Sakson Kronolojisinde ilk kez gecen bu deyim diger kralliklara hakimiyetini kabul ettiren anlamindadir Ingiltere topraklarinin ilk yerlesimcilerinden olan Kelt kokenli Britonlarin Anglosaksonlara kisa bir sure de olsa hakim olmalari tarihciler tarafindan elestirilmis Cadwallon un iktidari tiranliga benzetilmistir 651 yilinda olen ve sonradan aziz ilan edilen rahip unlu Lindisfarne Manastirinin kurucusu ve ilk piskoposudur Efsaneye gore Ingiltere ye yapilan ilk Viking akini olan Ragnar Lodbrok un ilk seferi bu manastira karsi yapilmistir Kuzeydogu Iskocya da yasayan Kelt oncesi yerli halk Kont Copsi II Osulf tarafindan bes hafta sonra oldurulecektir Bolgeye hakim olmak icin eski Roma tahkimati kalintilarinin oldugu yere yine yuksek tahkimatli Newcastle kenti 1080 yilinda kurulur Ornegin Venerable Bede 673 735 tarafindan yazilan Historia ecclesiastica gentis Anglorum Ingiliz halklarinin dini tarihi 731 yilinda tamamlanmistir Ayrica bakinizYedi krallik