Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nunivak Çupikçesi[] (kendilerince Cugtun ; İngilizce Cup'ig ya da Nunivak Cup'ig, Nunivak Cux), Alaska'da, Nunivak Adasında Nunivak Çupiklerinin konuştuğu Yupik dilleri kolundan bir Eskimo dili olan Yupikçenin bir şivesi.
| Nunivak Çupikçesi | |
|---|---|
| Cugtun | |
| Ana dili olanlar | Amerika Birleşik Devletleri (Nunivak Adası, Alaska) |
| Dil ailesi | Varsayılan
|
| Yazı sistemi | Latin |
| Dil kodları | |
| ISO 639-2 | ypk |
| ISO 639-3 | esu |
Nunivak adasında konuşulan Nunivak Çupikçesi, ada izolasyonu sonucu Yupikçenin en farklı lehçesi olup ayrı bir dil gibi nitelendirilir ve Nunivak'taki okulda öğretilir ve yazıya geçirilir. Nunivak adasında kasabasında yaşlılarca konuşulmaktadır.
Eskimo dilleri içindeki yeri
- Eskimo - Aleut dilleri
- Aleut dilleri
- Eskimo dilleri
- Yupik dilleri
- Sirenik Yupikçesi
- Öz Yupik dilleri
- Sibirya Yupikçesi
- Naukan Yupikçesi
- Alaska Yupikçesi
- Unaliq-Pastuliq Yupikçesi : Norton Sound yöresinde
- Yupikçe : Yukon ve Kuskokwin yörelerinde
- Egegik Yupikçesi : Bristol Koyu yöresinde
- Çupikçe : Hooper Bay ve Chevak yörelerinde
- Nunivak Çupikçesi
- Supikçe
- İnuit dilleri
- Yupik dilleri
Eğitim ve Öğrenim
Dünyada yalnızca tek bir okulda, Aşağı Kuskokwim Okul Bölgesine (LKSD Lower Kuskokwim School District) bağlı olan Mekoryuk'taki okulda (Nuniwarmiut School PK-12) Nunivak Çupikçesi "yabancı dil" gibi öğretilmektedir. Çocuklar anadillerini bilmedikleri için evde konuşamıyorlar, okulda sonradan öğreniyorlar. Okulun 32 öğrencisi var. Alaska Yerli Dil Merkezi tarafından Yupikçeden (Yup'ik) ayrı olarak Nunivak Çupikçesi (Cup'ig) ile de ders kitabı yayımlanmaktadır.
Tükenme tehlikesi
Nunivak Çupikçesinin tehdit altındaki dillerden olduğu Alaska Yerli Dil Merkezi (ANLC) tarafından da belgelenmiştir. tarafından 1975 yılında yapılan tespite göre "bazı çocuklar Çupikçeyi konuşabiliyor" denilirken, 1982 yılında ise "çocukların hiçbiri Çupikçeyi konuşamıyor" olmuştur.
Bazı gramer özellikleri
Nunivak Çupikçesi, Eskimo - Aleut dillerinin tipik görünümünü sergiler:
- Kelimelerde üç sayı vardır: tekil, ikil, çoğul
| tekil | ikil | çoğul | anlamı |
| qusngir | qusngig | qusngit | ren geyiği |
| qay'ar | qay'ag | qay'at / qass'it | kayak |
| qimugta | qimugteg | qimugtet | köpek |
- Kelimeler yalın halde çoğu zaman nominatif eki alırlar : daha çok -r ya da -g
- Kelimeler (ya da cümleler) 4 bölümden oluşur: kök (stem), yapım eki (postbase), çekim eki (ending), bağlaç (enclitic)
- Tamlama (isim ya da sıfat) bulunmaz
- Türkçede iyelik tamlaması (genitive + possessive) ile ifade edilen (örn: adamın evi) yapılar, Nunivak Çupikçesinde iyelik tamlaması olmadığı için ona yakın başka bir yapıyla kurulur: relative + absolutive:
Örnek cümleler
- Cangacit? - Nasılsın (İyi misin) ?
- Canritua - İyiyim
- Unuakukegci - Günaydın
- Agayunerpakegcikici - Mutlu Noeller
- Allrakularakegciluci-llu - Ve de Yeniyılın kutlu olsun
- Quyana - Teşekkürler
- Taqukat, maklit neqkanka - Foklar, sakallı foklar benim yiyeceğimdir
- Quyana niicugnillua - Beni dinlediğiniz için teşekkür ederim
- Quyana naqluki allnganka - Ne yazdığımı okuduğunuz için teşekkür ederim
Örnek metin: NUNİVAK ÇUPİKÇESİ : Tamakut cuut pilliaraat ciuliaratuut nallumteni. Cugtun ayuqellernek caumallret amllertut, culliarit. Aukwallaat kwa-i curpailemta piqullrungataat apertusciigatki-llu kwaten tauggaam tangrrumaaqluki kwangkuta pitungamta avani cuut, cullret augkut. Atamta-llu [?] piliqucullrulliningateki tamaakut ak'allaulrit nalluaput qangvaq pillrit. Tava tayim' cami pillrit niicuitaput.
- İNGİLİZCE ÇEVİRİSİ : Our ancestors made those before we were even born. There are many of those people-faced figures, the ones they made. Those are very ancient and were carved way before we were born and people in the time we were young could not talk about them because they did not know of them. But they were made and how old exactly they are is not known about. We never hear when they have made those or what year.
Alıntılar
Rus Alaskası döneminde (1733 - 1867) 1821 yılında ilk kez Ruslarla ve Rusçayla karşılaşan Yupiklerin dillerinde Rusça alıntılar günümüzde de canlılığını sürdürür:
- caarralar (< Rus. сахар) 'şeker'
- caayu (< Rus. чай) 'çay'
- cainig (< Rus. чайник) 'çaydanlık'
- cap'akir (< Rus. сапоги) 'bot, potin'
- cass'ar (< Rus. часы) 'saat'
- culunar (< Rus. солонина ?) 'tuzlama balık'
- kelipar (< Rus. хлеб) 'ekmek'
- maslar (< Rus. масло) 'tereyağı'
- miss'ug (< Rus. мешок) 'çanta; çuval'
- mulut'ug (< Rus. молоток) 'çekiç'
- paltug (< Rus. пальто) 'palto'
- pelatekar (< Rus. палатка) 'çadır'
- putuskar (< Rus. подушка) 'yastık'
- tiisiss'ar (< Rus. тысяча) 'bin'
- yaassig : (< Rus. ящик) 'kutu'
Dipnotlar
- ^ Steven A. Jacobson (2006), The participial oblique, a verb mood found only in Nunivak Central Alaskan Yup'ik and in Siberian Yupik 21 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., ÉTUDES/INUIT/STUDIES, 2006, 30(1): 135-156 (= Nunivak Island has the most divergent dialect of Central Alaskan Yup'ik Eskimo, the language of southwestern Alaska)
- ^ . 4 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2010.
- ^ "Mekoryuk Schools". 3 Ekim 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Eylül 2010.
- ^ "Central Alaskan Yup'ik Collection Container List". 6 Haziran 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Eylül 2010.
- ^ "Nuniwarmiut Piciryarata Tamaryalkuti : Current Status of Cup'ig Language". 24 Aralık 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Eylül 2010.
- ^ "Nuniwarmiut Piciryarata Tamaryalkuti : Stone Head Carvings, told in Cup'ig, with English translation. Narrated by Qungutur". 25 Aralık 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Eylül 2010.
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Nunivak Cupikcesi kaynak belirtilmeli kendilerince Cugtun Ingilizce Cup ig ya da Nunivak Cup ig Nunivak Cux Alaska da Nunivak Adasinda Nunivak Cupiklerinin konustugu Yupik dilleri kolundan bir Eskimo dili olan Yupikcenin bir sivesi Nunivak CupikcesiCugtunAna dili olanlarAmerika Birlesik Devletleri Nunivak Adasi Alaska Dil ailesiVarsayilan Nunivak CupikcesiYazi sistemiLatinDil kodlariISO 639 2ypkISO 639 3esu Nunivak adasinda konusulan Nunivak Cupikcesi ada izolasyonu sonucu Yupikcenin en farkli lehcesi olup ayri bir dil gibi nitelendirilir ve Nunivak taki okulda ogretilir ve yaziya gecirilir Nunivak adasinda kasabasinda yaslilarca konusulmaktadir Eskimo dilleri icindeki yeriEskimo Aleut dilleri Aleut dilleri Eskimo dilleri Yupik dilleri Sirenik Yupikcesi Oz Yupik dilleri Sibirya Yupikcesi Naukan Yupikcesi Alaska Yupikcesi Unaliq Pastuliq Yupikcesi Norton Sound yoresinde Yupikce Yukon ve Kuskokwin yorelerinde Egegik Yupikcesi Bristol Koyu yoresinde Cupikce Hooper Bay ve Chevak yorelerinde Nunivak Cupikcesi Supikce Inuit dilleri Inyupikce Bati Kanada Inuitcesi Dogu Kanada Inuitcesi Gronland InuitcesiEgitim ve OgrenimDunyada yalnizca tek bir okulda Asagi Kuskokwim Okul Bolgesine LKSD Lower Kuskokwim School District bagli olan Mekoryuk taki okulda Nuniwarmiut School PK 12 Nunivak Cupikcesi yabanci dil gibi ogretilmektedir Cocuklar anadillerini bilmedikleri icin evde konusamiyorlar okulda sonradan ogreniyorlar Okulun 32 ogrencisi var Alaska Yerli Dil Merkezi tarafindan Yupikceden Yup ik ayri olarak Nunivak Cupikcesi Cup ig ile de ders kitabi yayimlanmaktadir Tukenme tehlikesiNunivak Cupikcesinin tehdit altindaki dillerden oldugu Alaska Yerli Dil Merkezi ANLC tarafindan da belgelenmistir tarafindan 1975 yilinda yapilan tespite gore bazi cocuklar Cupikceyi konusabiliyor denilirken 1982 yilinda ise cocuklarin hicbiri Cupikceyi konusamiyor olmustur Bazi gramer ozellikleriNunivak Cupikcesi Eskimo Aleut dillerinin tipik gorunumunu sergiler Kelimelerde uc sayi vardir tekil ikil cogultekil ikil cogul anlamiqusngir qusngig qusngit ren geyigiqay ar qay ag qay at qass it kayakqimugta qimugteg qimugtet kopekKelimeler yalin halde cogu zaman nominatif eki alirlar daha cok r ya da g Kelimeler ya da cumleler 4 bolumden olusur kok stem yapim eki postbase cekim eki ending baglac enclitic Tamlama isim ya da sifat bulunmaz Turkcede iyelik tamlamasi genitive possessive ile ifade edilen orn adamin evi yapilar Nunivak Cupikcesinde iyelik tamlamasi olmadigi icin ona yakin baska bir yapiyla kurulur relative absolutive Ornek cumlelerCangacit Nasilsin Iyi misin Canritua Iyiyim Unuakukegci Gunaydin Agayunerpakegcikici Mutlu Noeller Allrakularakegciluci llu Ve de Yeniyilin kutlu olsun Quyana Tesekkurler Taqukat maklit neqkanka Foklar sakalli foklar benim yiyecegimdir Quyana niicugnillua Beni dinlediginiz icin tesekkur ederim Quyana naqluki allnganka Ne yazdigimi okudugunuz icin tesekkur ederim Ornek metin NUNIVAK CUPIKCESI Tamakut cuut pilliaraat ciuliaratuut nallumteni Cugtun ayuqellernek caumallret amllertut culliarit Aukwallaat kwa i curpailemta piqullrungataat apertusciigatki llu kwaten tauggaam tangrrumaaqluki kwangkuta pitungamta avani cuut cullret augkut Atamta llu piliqucullrulliningateki tamaakut ak allaulrit nalluaput qangvaq pillrit Tava tayim cami pillrit niicuitaput INGILIZCE CEVIRISI Our ancestors made those before we were even born There are many of those people faced figures the ones they made Those are very ancient and were carved way before we were born and people in the time we were young could not talk about them because they did not know of them But they were made and how old exactly they are is not known about We never hear when they have made those or what year AlintilarRus Alaskasi doneminde 1733 1867 1821 yilinda ilk kez Ruslarla ve Ruscayla karsilasan Yupiklerin dillerinde Rusca alintilar gunumuzde de canliligini surdurur caarralar lt Rus sahar seker caayu lt Rus chaj cay cainig lt Rus chajnik caydanlik cap akir lt Rus sapogi bot potin cass ar lt Rus chasy saat culunar lt Rus solonina tuzlama balik kelipar lt Rus hleb ekmek maslar lt Rus maslo tereyagi miss ug lt Rus meshok canta cuval mulut ug lt Rus molotok cekic paltug lt Rus palto palto pelatekar lt Rus palatka cadir putuskar lt Rus podushka yastik tiisiss ar lt Rus tysyacha bin yaassig lt Rus yashik kutu Dipnotlar Steven A Jacobson 2006 The participial oblique a verb mood found only in Nunivak Central Alaskan Yup ik and in Siberian Yupik 21 Eylul 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde ETUDES INUIT STUDIES 2006 30 1 135 156 Nunivak Island has the most divergent dialect of Central Alaskan Yup ik Eskimo the language of southwestern Alaska 4 Mart 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Eylul 2010 Mekoryuk Schools 3 Ekim 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Eylul 2010 Central Alaskan Yup ik Collection Container List 6 Haziran 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Eylul 2010 Nuniwarmiut Piciryarata Tamaryalkuti Current Status of Cup ig Language 24 Aralik 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Eylul 2010 Nuniwarmiut Piciryarata Tamaryalkuti Stone Head Carvings told in Cup ig with English translation Narrated by Qungutur 25 Aralik 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Eylul 2010 Kaynakca