Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Nisan 2017) |
Okyanus tabanlarında magmadan gelen malzemenin katılaşması ile oluşan kabuk. Okyanusal kabuk dünyanın bir parçası olan litosfer kabuğunun üzerinde bulunan okyanus havzalarıdır. Mafik kayaçlardan ya da demir ve magnezyum açısından zengin olan sima dan oluşur.
Sial
Sial’in kalınlığı okyanus ve deniz tabanlarında az iken, kara tabanlarında fazladır. Katmanı oluşturan taşlar daha çok volkanizmanın etkisiyle oluşmuştur. Ayrıca yoğunluğu en düşük katmandır (2,7g/cm³) . Bileşiminde Silisyum (Si) ve Alüminyum (Al) bileşikleri fazla olduğu için bu iki elementin sembolleri yan yana getirilerek katmana Sial adı verilmiştir.
Sima
Hemen Sial’in altında yer alan katılaşmış taşlardan oluşan katmandır. Bu katmanda kalınlık fazla değişmez, buna rağmen okyanus tabanlarında daha kalındır. Yoğunluğu Sial’den fazladır (3,3 g/cm 3). Bileşiminde Silisyum (Si) ve Magnezyum (Mg) bileşikleri fazla olduğu için bu iki elementin sembolleri yan yana getirilerek katmana Sima adı verilmiştir.
Okyanusal kabuk denince yaklaşık 3–4 km lik su tabakasının altında taban çamuru 1–2 km sediman, yaklaşık 4–5 km kalınlıkla okyanus bazaltları adı verilen toelitik bazaltlar yer almaktadır.
Okyanus Tabanının Ana Yapısal Özellikleri
Yeryuvarlağı üzerindeki kabuk tabakası kıtasal ve osenik olmak üzere iki ana yapısal birime ayrılmaktadır. Kıtasal kabuk yoğunluk yönden osenik kabuğa göre daha hafif ve daha kalındır. Osenik kabuk ise okyanusların ve denizlerin deniz havzalarının temelini teşkil etmektedir.
- Okyanus tabanı: Genel olarak okyanus tabanları 3000– 4000 m den daha derin kısımlarda olup, göre 20 milyon km² den daha fazla saha kapsamaktadır ve bu alan tüm okyanus sahasının ½ 60 ını oluşturur. Okyanusların tabında ince osenik tipte bir kabuk tabakası bulunur; bu kabuk tabakasında granitik kütle bulunmamaktadır. Ortalama kabuk kalınlığı 600–700 m civarındadır. Okyanus tabanlarında 1/1000 den daha az eğim gösteren son derece düz abisal ovalar bulunmaktadır.
Okyanuslarda dört tabaka
- Tabaka 1: Pekişmemiş veya yarı pekişmiş çökellerden ibarettir.
- Tabaka 2: Bariz değildir kaydedilmiş boyuna dalga hızları çoğunlukla tortul kayalardan volkanitlerden ve granitlerden geçen dalga hızlarına benzemektedir.
- Tabaka 3: Muhtemelen yeknesaktır. Kalınlık ve dalga hızlarının değerlendirilmesinde bu tabakanın nispeten yeknesak olduğu anlaşılmıştır.
- Tabaka 4: Moho’nun (Kabuk ile manto arasındaki sınır) altında mantonun bir üst bölümünü oluşturur. Moho’nun dış yüzeyi okyanusların altında ortalama 12 km ve kıtaların altında ise 35–50 km derinliğindedir.
Kabuk yeryüzünden Moho kesiklik yüzeyine kadar devam etmekte ve birbirinden farklı kalınlıklara sahip kıtasal kabuk (25–75 km) ve okyanusal kabuk (5–7 km) şeklinde tanımlanmaktadır.
Yer Kabuğun İç Yapısı
Kıtalarda ve okyanuslarda farklı kalınlıklarda olan yerkabuğu yukarıda da belirtildiği gibi kıtasal ve okyanusal kabuk şeklinde ikiye ayrılmaktadır. Gözlemler, jeofizik incelemeler ve yorumlamalar üst kabuğun granitik bileşimde olduğunu göstermektedir. Bu bölüm başlıca Silisyum ve Alüminyum elementlerinden oluştuğu için eski literatürde sial şeklinde adlandırılan bölüme karşılık gelmektedir. Bu kesimin ortalama yoğunluğu 2,7 gr/cm³ tür.
Kıtasal kabuk
Kıtasal kabuk bazalt/gabro bileşimindedir. Geniş ölçüde Silisyum, Alüminyum ve Magnezyum elementlerinden oluştuğu için eski tanımlamalara göre sialsima şeklinde adlandırılan bölüme karşılık gelmektedir. Bu kesimin ortalama yoğunluğu ise 2,8-3,0 gr/cm³ tür. Orojenik bölgelerde yaklaşık 75 km ye kadar ulaşabilen, genellikle 30–50 km derinliklerde bulunan Moho Kesiklik Yüzeyi, kabuk ve üst manto arasındaki sınırı çizmektedir
Okyanusal kabuk
Kıtasal kabuktan çok farklı bir bileşim ve yapıya sahiptir. Üst manto sınırını teşkil eden Moho Kesiklik Yüzeyi’ne kadar olan kalınlığı yaklaşık ortalama 6 km dolayındadır. Bir çökelme ortamı oluşturan ve ortalama derinliği yaklaşık 4400 m olan okyanus tabanı üzerinde kalınlığı ortalama 500 m kadar olabilen pekişmemiş derin deniz sedimanlarının varlığı, bunların altında da görülen ve ofiyolitik istif olarak adlandırılan kayaç istifinin bulunduğu kabul edilmektedir. Okyanusal kabuk kıtasal kabuğa oranla daha gençtir. Üst mantoya ait magmatik malzemenin okyanus ortası sırtlardan veya manto yükseltilerinden itibaren bazaltik bileşimli lavlar şeklinde devamlı olarak aşağı çıkması ve kabuğa eklenmesi ile oluşmaktadır.
Ayrıca bakınız
Notlar
- Rogers, K .; Blake S .; Burton, K. (2008). dinamik gezegene giriş . Cambridge University Press. s. 19. .
- DR Bowes (1989) magmatik Ansiklopedisi ve Metamorfik Petroloji, Van Nostrand Reinhold
- Clare P. Marshall, Rodos W. Fairbridge (1999) Jeokimya Ansiklopedisi, Kluwer Academic Publishers
- CMR Fowler (2005) Katı Yer (2nd ed.), Cambridge University Press,
- Condie, KC 1997. Levha tektoniği ve Kıtasal Evrim (4th Edition). 288 sayfa, Butterworth-Heinemann Ltd.
Kaynakça
- Erinç, S., Jeomorfoloji I, Der Yayınları, İstanbul, 2002
- Atalay, İ., Denizaltı jeolojisi ve jeomorfolojisi, Atatürk Üniversitesi yayınları, No. 52 Edebiyat fakültesi yayınları, Erzurum, 1981
- Atalayi İ., Genel Fiziki Coğrafya, Meta Basım, İzmir, 2005
- Erol, O., 4..Çağ, Jeoloji ve Jeomorfoloji’nin Ana Çizgileri, Ank. Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Ankara, 1979
- Hoşgören, M.Y, Jeomorfoloji Terimler Sözlüğü, Çantay Yayınları, İstanbul, 2011.
- Toksöz, N., Litosferin yitimi, Yer Yuvarı Ve İnsan, 1976
- Arslan, R.L "Kabuk Büyüme Kalıcı Myth" Yer Bilimleri 38 Avustralya Dergisi, 1991
- Russell E. McDu, G. Ross Heath, Oceanic Litosfer; Levha tektoniği, denizatları Topoğrafya
- Hillis, R. D.; R. D. Müller (2003) (İngilizce). Evolution and Dynamics of the Australian Plate. Geological Society of America.
- Morelock, Jack (2004). Margin Strructure (İngilizce). Geological Oceanography. 2007
| Wikimedia Commons'ta Okyanusal kabuk ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Nisan 2017 Okyanus tabanlarinda magmadan gelen malzemenin katilasmasi ile olusan kabuk Okyanusal kabuk dunyanin bir parcasi olan litosfer kabugunun uzerinde bulunan okyanus havzalaridir Mafik kayaclardan ya da demir ve magnezyum acisindan zengin olan sima dan olusur 1 Astenosfer 2 Litosfer 3 Sicak nokta 4 Okyanusal kabuk 5 6 Kitasal kabuk 7 8 Yitim zonu 9 10 11 Kalkan volkan 12 Okyanus Ortasi Sirti 13 14 Strato Volkan 15 Ada Yayi 16 Levha 17 Astenosfer 18 Okyanus HendegiKirmizi renkler kabugun genc yasta oldugunu maviler ise eski yasta oldugunu belirtir bu eskime yesil renklere dogru artmaktadir Cizgiler tektonik plakalari temsil eder Sial Sial in kalinligi okyanus ve deniz tabanlarinda az iken kara tabanlarinda fazladir Katmani olusturan taslar daha cok volkanizmanin etkisiyle olusmustur Ayrica yogunlugu en dusuk katmandir 2 7g cm Bilesiminde Silisyum Si ve Aluminyum Al bilesikleri fazla oldugu icin bu iki elementin sembolleri yan yana getirilerek katmana Sial adi verilmistir Sima Hemen Sial in altinda yer alan katilasmis taslardan olusan katmandir Bu katmanda kalinlik fazla degismez buna ragmen okyanus tabanlarinda daha kalindir Yogunlugu Sial den fazladir 3 3 g cm 3 Bilesiminde Silisyum Si ve Magnezyum Mg bilesikleri fazla oldugu icin bu iki elementin sembolleri yan yana getirilerek katmana Sima adi verilmistir Okyanusal kabuk denince yaklasik 3 4 km lik su tabakasinin altinda taban camuru 1 2 km sediman yaklasik 4 5 km kalinlikla okyanus bazaltlari adi verilen toelitik bazaltlar yer almaktadir Okyanus Tabaninin Ana Yapisal OzellikleriYeryuvarlagi uzerindeki kabuk tabakasi kitasal ve osenik olmak uzere iki ana yapisal birime ayrilmaktadir Kitasal kabuk yogunluk yonden osenik kabuga gore daha hafif ve daha kalindir Osenik kabuk ise okyanuslarin ve denizlerin deniz havzalarinin temelini teskil etmektedir Okyanus tabani Genel olarak okyanus tabanlari 3000 4000 m den daha derin kisimlarda olup gore 20 milyon km den daha fazla saha kapsamaktadir ve bu alan tum okyanus sahasinin 60 ini olusturur Okyanuslarin tabinda ince osenik tipte bir kabuk tabakasi bulunur bu kabuk tabakasinda granitik kutle bulunmamaktadir Ortalama kabuk kalinligi 600 700 m civarindadir Okyanus tabanlarinda 1 1000 den daha az egim gosteren son derece duz abisal ovalar bulunmaktadir Okyanuslarda dort tabakaTabaka 1 Pekismemis veya yari pekismis cokellerden ibarettir Tabaka 2 Bariz degildir kaydedilmis boyuna dalga hizlari cogunlukla tortul kayalardan volkanitlerden ve granitlerden gecen dalga hizlarina benzemektedir Tabaka 3 Muhtemelen yeknesaktir Kalinlik ve dalga hizlarinin degerlendirilmesinde bu tabakanin nispeten yeknesak oldugu anlasilmistir Tabaka 4 Moho nun Kabuk ile manto arasindaki sinir altinda mantonun bir ust bolumunu olusturur Moho nun dis yuzeyi okyanuslarin altinda ortalama 12 km ve kitalarin altinda ise 35 50 km derinligindedir Kabuk yeryuzunden Moho kesiklik yuzeyine kadar devam etmekte ve birbirinden farkli kalinliklara sahip kitasal kabuk 25 75 km ve okyanusal kabuk 5 7 km seklinde tanimlanmaktadir Yer Kabugun Ic YapisiKitalarda ve okyanuslarda farkli kalinliklarda olan yerkabugu yukarida da belirtildigi gibi kitasal ve okyanusal kabuk seklinde ikiye ayrilmaktadir Gozlemler jeofizik incelemeler ve yorumlamalar ust kabugun granitik bilesimde oldugunu gostermektedir Bu bolum baslica Silisyum ve Aluminyum elementlerinden olustugu icin eski literaturde sial seklinde adlandirilan bolume karsilik gelmektedir Bu kesimin ortalama yogunlugu 2 7 gr cm tur Kitasal kabuk Kitasal kabuk bazalt gabro bilesimindedir Genis olcude Silisyum Aluminyum ve Magnezyum elementlerinden olustugu icin eski tanimlamalara gore sialsima seklinde adlandirilan bolume karsilik gelmektedir Bu kesimin ortalama yogunlugu ise 2 8 3 0 gr cm tur Orojenik bolgelerde yaklasik 75 km ye kadar ulasabilen genellikle 30 50 km derinliklerde bulunan Moho Kesiklik Yuzeyi kabuk ve ust manto arasindaki siniri cizmektedir Okyanusal kabuk Kitasal kabuktan cok farkli bir bilesim ve yapiya sahiptir Ust manto sinirini teskil eden Moho Kesiklik Yuzeyi ne kadar olan kalinligi yaklasik ortalama 6 km dolayindadir Bir cokelme ortami olusturan ve ortalama derinligi yaklasik 4400 m olan okyanus tabani uzerinde kalinligi ortalama 500 m kadar olabilen pekismemis derin deniz sedimanlarinin varligi bunlarin altinda da gorulen ve ofiyolitik istif olarak adlandirilan kayac istifinin bulundugu kabul edilmektedir Okyanusal kabuk kitasal kabuga oranla daha genctir Ust mantoya ait magmatik malzemenin okyanus ortasi sirtlardan veya manto yukseltilerinden itibaren bazaltik bilesimli lavlar seklinde devamli olarak asagi cikmasi ve kabuga eklenmesi ile olusmaktadir Ayrica bakinizKitasal kabuk Okyanus Ortasi Sirti Mohorovicic sureksizligi Levha tektonigiNotlarRogers K Blake S Burton K 2008 dinamik gezegene giris Cambridge University Press s 19 ISBN 978 0 521 49424 3 DR Bowes 1989 magmatik Ansiklopedisi ve Metamorfik Petroloji Van Nostrand Reinhold ISBN 0 442 20623 2 Clare P Marshall Rodos W Fairbridge 1999 Jeokimya Ansiklopedisi Kluwer Academic Publishers ISBN 0 412 75500 9 CMR Fowler 2005 Kati Yer 2nd ed Cambridge University Press ISBN 0 521 89307 0 Condie KC 1997 Levha tektonigi ve Kitasal Evrim 4th Edition 288 sayfa Butterworth Heinemann Ltd KaynakcaErinc S Jeomorfoloji I Der Yayinlari Istanbul 2002 Atalay I Denizalti jeolojisi ve jeomorfolojisi Ataturk Universitesi yayinlari No 52 Edebiyat fakultesi yayinlari Erzurum 1981 Atalayi I Genel Fiziki Cografya Meta Basim Izmir 2005 Erol O 4 Cag Jeoloji ve Jeomorfoloji nin Ana Cizgileri Ank Universitesi Dil ve Tarih Cografya Fakultesi Ankara 1979 Hosgoren M Y Jeomorfoloji Terimler Sozlugu Cantay Yayinlari Istanbul 2011 Toksoz N Litosferin yitimi Yer Yuvari Ve Insan 1976 Arslan R L Kabuk Buyume Kalici Myth Yer Bilimleri 38 Avustralya Dergisi 1991 Russell E McDu G Ross Heath Oceanic Litosfer Levha tektonigi denizatlari Topografya Hillis R D R D Muller 2003 Ingilizce Evolution and Dynamics of the Australian Plate Geological Society of America Morelock Jack 2004 Margin Strructure Ingilizce Geological Oceanography 2007Wikimedia Commons ta Okyanusal kabuk ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir