Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Orhun Vadisi Moğolistan’ın göbeğinde, başkent Ulan Batur’dan 370 km uzaklıkta Orhun Nehrinin etrafında bulunmaktadır. Orhun Vadisi 2004 yılında UNESCO Dünya Mirası listesine alınmıştır. Orhun Vadisinin tarih açısından büyük önemi vardır. Uygur Kağanlığı ve bir zamanlar dünyanın en büyük imparatorluğu olan Moğol İmparatorluğu'nun başkentleri Orhun Vadisi’ndedir. Bu yüzden Orhun Vadisi Hun İmparatorluğu, Göktürk Kağanlığı, Uygur Kağanlığı ve Moğol İmparatorluğu’na ait arkeolojik kalıntılar, eski kent ve yerleşim merkezlerinin enkazları, yazılı ve dikil taşlar, mezarlar ve Budist tapınaklarının bulunduğu, çok sayıda tarihi bilgi içeren kültürel bir miras olarak kabul edilmektedir.
| UNESCO Dünya Mirası | |
|---|---|
 Orhun vadisinden bir görünüm | |
| Konum |  Moğolistan |
| (Kriter) | Kültürel: ii, iii, iv |
| Referans | 1081 |
| Tescil | 2004 (28. oturum) |
| Bölge | Asya-Pasifik |
Bu kadar zengin ve kültürel içerikli bölge hâlen göçebelerin yaşadığı, doğal hayata ve bu kültürel miraslara değer vererek, koruyarak yaşattığı bir yerdir. Göçebeler için hayat birkaç değişiklik dışında yüzlerce yıl öncesinde olduğu gibi devam etmektedir.
Coğrafya ve İklim
Orhun Vadisi Moğolistan’ın merkezinde, deniz seviyeden yaklaşık 1.500 m yükseklikte bulunmaktadır. Gobi Çölü ve Sibirya ormanları gibi tamamen farklı 2 bölge arasında ve Asya su sınırı üzerinde bulunan bozkır bölgesidir. Bu nedenle bölgenin coğrafi ve doğal güzellikler hayranlık vericidir. Sadece 100 km içerisinde bir bölgede bozkır, orman ve çöl gibi birbirinden tamamen farklı bitki örtülerine sahip yerleri görmek mümkündür.
Bölgenin iklimi ise dünya iklim bölgelerinden "Kıtasal Soğuk İklimi" özelliğine sahiptir. Yağış miktarı çok az olan bu bölgede hava sıcaklığın değişikliği son derece fazladır. Hava sıcaklığı kışın -35 derece yazın +35 dereceye kadar çıkabilmektedir. Gün içinde gece ve gündüz hava sıcaklığı değişimi de çok fazladır. Bölgede yıllık yağış miktarı 200–250 mm ve yağışların %75’i sadece Temmuz ve Ağustos ayında yağmaktadır. Fakat sert bir iklime sahip Moğolistan’da bu bölge (ülkenin kuzeyi) kadar soğuk ya da Gobi Çölü (ülkenin güneyi) kadar sıcak olmadığından turizm için en uygun iklime sahip bölgedir. Ayrıca havadaki nem oranı da ülke içerisindeki en uygun yerlerden biridir.
Önemi
Yüzyıllar boyunca Orhun Vadisi, bozkırların imparatorluk gücünün merkezi olarak görülüyordu. İlk kanıt, 8. yüzyılda Göktürk Kağanlığı'nın hükümdarı Bilge Kağan tarafından vadiye dikilen Orhun yazıtlı taş stelden geliyor. Stelin yaklaşık 25 mil kuzeyinde, kutsal orman-dağ Ötüken'in gölgesinde onun Ordusu, yani göçebe başkenti vardı. Vadideki Hıtay hakimiyeti sırasında, bir Hıtay hükümdarının yaptıklarını kaydetmek için stel üç dilde yeniden yazıldı.
Dağlar, Tengricilik'te yer'in ekseni olarak kutsal kabul edilirdi ancak Ötüken, kağanların ve beylerin ata ruhlarının burada ikamet etmesi nedeniyle özellikle kutsaldı. Üstelik bu dağdan kut adı verilen bir kuvvetin çıktığına ve kağan'a Türk boylarını yönetme ilahi hakkını verdiğine inanılıyordu. Bu vadiyi kontrol eden kişi, Türklerin göksel olarak atanmış lideri olarak kabul ediliyordu ve kabileleri bir araya toplayabiliyordu. Dolayısıyla Orhun Vadisi'nin kontrolü her Türk devleti için son derece stratejik öneme sahipti.
Kültür tarihi
1220 km2 alanı kaplayan Orhun Vadisi 2004 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası listesine alınmış ve böylece tüm dünya için önemli bir değer taşıdığı için bölgede bulunan doğal ve kültürel varlıklar korunma altına alınmıştır.
Orhun Nehri boyunca tarihi önemli yerler;
- Orhun Yazıtları, 8. yüzyılda Göktürk Kağanlığı zamanında dikilen Bilge Kağan Yazıtı, Kül Tigin Yazıtı ve Bilge Tonyukuk yazıtı.
- İlk Uygur Kağanlığı başkenti Ordu-Balık.
- 13. yüzyılda Moğol İmparatorluğu başkenti Karakurum.
- 13. ve 14. yüzyıldan geriye kalan, Öğedi Kağan'ın ikametgâhı sanılan toprak tepede Moğol palası.
- 1586 yılında Moğolistan'da ilk defa yapılan Karakurum şehrindeki Budist Manastırı.
- Orhun Nehrinin yukarı havzasında 2600 metre yükseklikte bulunan Tuvçun Manastırı.
- Ayrıca Orhun Nehri boyunca Hunlar'dan ve daha eski uygarlıklardan varsayılan pek çok eski mezarlar bulunur.
Kaynakça
Dış bağlantılar
- Orhun Vadisi için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Orhun Vadisi Mogolistan in gobeginde baskent Ulan Batur dan 370 km uzaklikta Orhun Nehrinin etrafinda bulunmaktadir Orhun Vadisi 2004 yilinda UNESCO Dunya Mirasi listesine alinmistir Orhun Vadisinin tarih acisindan buyuk onemi vardir Uygur Kaganligi ve bir zamanlar dunyanin en buyuk imparatorlugu olan Mogol Imparatorlugu nun baskentleri Orhun Vadisi ndedir Bu yuzden Orhun Vadisi Hun Imparatorlugu Gokturk Kaganligi Uygur Kaganligi ve Mogol Imparatorlugu na ait arkeolojik kalintilar eski kent ve yerlesim merkezlerinin enkazlari yazili ve dikil taslar mezarlar ve Budist tapinaklarinin bulundugu cok sayida tarihi bilgi iceren kulturel bir miras olarak kabul edilmektedir Orhun Vadisi Kulturel BolgesiUNESCO Dunya MirasiOrhun vadisinden bir gorunumKonum MogolistanKriterKulturel ii iii ivReferans1081Tescil2004 28 oturum BolgeAsya Pasifik Bu kadar zengin ve kulturel icerikli bolge halen gocebelerin yasadigi dogal hayata ve bu kulturel miraslara deger vererek koruyarak yasattigi bir yerdir Gocebeler icin hayat birkac degisiklik disinda yuzlerce yil oncesinde oldugu gibi devam etmektedir Cografya ve IklimOrhun Vadisi Mogolistan in merkezinde deniz seviyeden yaklasik 1 500 m yukseklikte bulunmaktadir Gobi Colu ve Sibirya ormanlari gibi tamamen farkli 2 bolge arasinda ve Asya su siniri uzerinde bulunan bozkir bolgesidir Bu nedenle bolgenin cografi ve dogal guzellikler hayranlik vericidir Sadece 100 km icerisinde bir bolgede bozkir orman ve col gibi birbirinden tamamen farkli bitki ortulerine sahip yerleri gormek mumkundur Bolgenin iklimi ise dunya iklim bolgelerinden Kitasal Soguk Iklimi ozelligine sahiptir Yagis miktari cok az olan bu bolgede hava sicakligin degisikligi son derece fazladir Hava sicakligi kisin 35 derece yazin 35 dereceye kadar cikabilmektedir Gun icinde gece ve gunduz hava sicakligi degisimi de cok fazladir Bolgede yillik yagis miktari 200 250 mm ve yagislarin 75 i sadece Temmuz ve Agustos ayinda yagmaktadir Fakat sert bir iklime sahip Mogolistan da bu bolge ulkenin kuzeyi kadar soguk ya da Gobi Colu ulkenin guneyi kadar sicak olmadigindan turizm icin en uygun iklime sahip bolgedir Ayrica havadaki nem orani da ulke icerisindeki en uygun yerlerden biridir Orhun dan genis gorunusOnemiYuzyillar boyunca Orhun Vadisi bozkirlarin imparatorluk gucunun merkezi olarak goruluyordu Ilk kanit 8 yuzyilda Gokturk Kaganligi nin hukumdari Bilge Kagan tarafindan vadiye dikilen Orhun yazitli tas stelden geliyor Stelin yaklasik 25 mil kuzeyinde kutsal orman dag Otuken in golgesinde onun Ordusu yani gocebe baskenti vardi Vadideki Hitay hakimiyeti sirasinda bir Hitay hukumdarinin yaptiklarini kaydetmek icin stel uc dilde yeniden yazildi Daglar Tengricilik te yer in ekseni olarak kutsal kabul edilirdi ancak Otuken kaganlarin ve beylerin ata ruhlarinin burada ikamet etmesi nedeniyle ozellikle kutsaldi Ustelik bu dagdan kut adi verilen bir kuvvetin ciktigina ve kagan a Turk boylarini yonetme ilahi hakkini verdigine inaniliyordu Bu vadiyi kontrol eden kisi Turklerin goksel olarak atanmis lideri olarak kabul ediliyordu ve kabileleri bir araya toplayabiliyordu Dolayisiyla Orhun Vadisi nin kontrolu her Turk devleti icin son derece stratejik oneme sahipti Kultur tarihi1220 km2 alani kaplayan Orhun Vadisi 2004 yilinda UNESCO tarafindan Dunya Mirasi listesine alinmis ve boylece tum dunya icin onemli bir deger tasidigi icin bolgede bulunan dogal ve kulturel varliklar korunma altina alinmistir Orhun Nehri boyunca tarihi onemli yerler Orhun Yazitlari 8 yuzyilda Gokturk Kaganligi zamaninda dikilen Bilge Kagan Yaziti Kul Tigin Yaziti ve Bilge Tonyukuk yaziti Ilk Uygur Kaganligi baskenti Ordu Balik 13 yuzyilda Mogol Imparatorlugu baskenti Karakurum 13 ve 14 yuzyildan geriye kalan Ogedi Kagan in ikametgahi sanilan toprak tepede Mogol palasi 1586 yilinda Mogolistan da ilk defa yapilan Karakurum sehrindeki Budist Manastiri Orhun Nehrinin yukari havzasinda 2600 metre yukseklikte bulunan Tuvcun Manastiri Ayrica Orhun Nehri boyunca Hunlar dan ve daha eski uygarliklardan varsayilan pek cok eski mezarlar bulunur Kaynakca a b Nijman Jan 2020 Geography Realms Regions and Concepts 20 bas Wiley ISBN 978 1119607410 Arsivlenmis kopya 26 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Haziran 2017 Franke Herbert The Cambridge History of China Cambridge University Press 1994 0 521 21447 5 Page 347 Dis baglantilarOrhun Vadisi icin uzaydan goruntu siteleri Google Yahoo Microsoft