Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kuş kalçalı dinozorlar veya Ornithischia, kuşlarınkini andıran kalça yapılarıyla karakterize edilen ve çoğunlukla otçul dinozorlardan meydana gelen soyu tükenmiş bir klad.Ornithischia veya "kuş kalçalı" kelimesi Eski Yunanca "kuşa ait" anlamına gelen ornith- (ὀρνιθ-) ve "kalça eklemi" anlamına gelen ischion (ἴσχιον), çoğul haliyle ischia kelimelerinin birleşmesiyle oluşmuştur. Ancak kuşlar teropod dinozorlardan olduğu için bu grupla yalnızca uzaktan akrabadır.
| Kuş kalçalı dinozorlar | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Kuş kalçalı dinozorların fosilleri. Soldan saat yönüne doğru: Heterodontosaurus (), (Ornithopoda), (Ankylosauria), Triceratops (Ceratopsia), Stegoceras () ve Stegosaurus (Stegosauria). | |||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||
| |||||||||
| Alt gruplar | |||||||||
| Sinonimler | |||||||||
| |||||||||
Kuş kalçalı dinozorlar, ceratopsialar gibi boynuzlu, Stegosaurlar ve ankylosaurlar, ve ornithopodlar gibi zırhlı dinozorlarla (Thyreophora) tanınırlar. Bazı kuş kalçalıların sürüler halinde yaşadıklarına dair güçlü kanıtlar vardır. Kimi zamanlar bu sürüler yaşa göre ayrılır ve gençler yetişkinlerden ayrılarak kendi sürülerini oluştururlar. Bazılarının derileri kısmen de olsa ipliksi yapılarla (tüy veya tüy benzeri) kaplıydı. Tianyulong,Psittacosaurus ve örneklerinde bulunan bu ipliksi yapıların ilkel tüyler olup olmadığı konusu tartışmalıdır.
Tanım
1887'de Harry Seeley, Dinosauria'yı iki klada ayırdı: Ornithischia ve Saurischia. Ornithischia, üyeleri arasında gözlemlenen ortak özelliklerin bolluğu sebebiyle bilimdeki yerini sağlamlaştırmıştır. Kuş benzeri kalçaları ve gaga benzeri ağız yapıları bu takımın en bilindik iki özelliğidir.
"Kuş-kalçalı"
Bu hayvanların pelvisi "opisthopubic" idi yani pubis kemiği iskiyum kemiğine paralel olarak aşağıya ve geriye dönüktü (posterior). (Şekil 1a) Buna ek olarak karnı desteklemek için ilium kemiği ileriye doğru çıkıntı yapıyordu. Bunun aksine, saurischia pelvisi "propubic" idi yani pubis, sürüngen atalarında olduğu gibi başa (anterior) dönüktü (Şekil 1b).
-
![image]()
Şekil 1a - Kuş kalçalının opisthopubic pelvisi (soldan görünüşü) -
![image]()
Şekil 1b - Kertenkele kalçalının propubic pelvisi (soldan görünüşü)
Opisthopubic pelvis, dinozorlarda (kuş kalçalılar, kuşlar ve therizinosauroidlerde) bağımsız olarak en az üç kez evrimleşmiştir. Bazıları opisthopubic pelvisin dördüncü kez Dromaeosauridae kladında evrimleştiğini iddia ediyor ancak bu tartışmalıdır ve kimileri dromaeosauridlerin mezopubik olduğunu iddia ediyor.
Predentary
Kuş kalçalılar, predentary denilen benzersiz bir kemiğe sahipti (Şekil 2). Bu kemik, alt çenenin önünde yer almaktaydı ve burada dişleri (ana alt çene kemiği) uzatıyordu. Predentary, üst çenedeki ile çakışıyordu. İkisi birlikte, bitkileri kesmek için çalışan gaga benzeri bir yapıyı oluşturuyordu.
2017 yılında Baron & Barrett, 'un diğer kuş kalçalılarda görülen predantary kemiğine henüz sahip olmayan, erkenden farklılaşmış bir kuş kalçalı olabileceğini önermiştir.
Diğer özellikler
- Kuş kalçalıların boşta kalan premaxilla kemikleri dişsizdi.
- Kuş kalçalılar, göz yuvasının dışında dar bir "kaş", diğer bir deyişle palpebral kemik geliştirdiler.
- Kuş kalçalılar, (göz yuvasının önündeki fenestra) küçültmüş hatta kapatmıştı.
- Kuş kalçalıların çene eklemleri dişlerle aynı düzlemdeydi bu yüzden çene eklemleri dişlerle aynı anda kapanıyordu.
- Kuş kalçalıların yanak kısmında yer alan "yaprak şekilli" dişleri vardı.
- Kuş kalçalıların omurgası, sakrumun üzerindeki tendonların kemikleşmesi nedeniyle pelvis civarında sertleşmiştir. Ek olarak, kuş kalçalıların pelvise iliştirilmiş en az beş sakral omurları vardı.
Sınıflandırma ve sistematik
Aşağıdaki kladogram, Zheng ve meslektaşları tarafından 2009 yılında yapılan bir araştırmanın sonucunda hazırlanmıştır. test edilen tüm üyeleri bir oluşturur.
| Ornithischia |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Butler'dan sonra Kladogram, 2011. Ornithopoda Hypsilophodon ve ve diğerlerini içerir.
| Ornithischia |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kaynakça
- ^ Madzia, D.; Arbour, V.M.; Boyd, C.A.; Farke, A.A.; Cruzado-Caballero, P.; Evans, D.C. (2021). "The phylogenetic nomenclature of ornithischian dinosaurs". PeerJ. 9: e12362. doi:10.7717/peerj.12362. (PMC) 8667728 $2. (PMID) 34966571.
- ^ Ferigolo, J.; Langer, M. C. (2007). "A Late Triassic dinosauriform from south Brazil and the origin of the ornithischian predentary bone". Historical Biology. 19: 23-33. doi:10.1080/08912960600845767.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Fastovsky, David E.; Weishampel, David B. (2012). Dinosaurs: A Concise Natural History. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN .
- ^ Qi, Zhao; Barrett, Paul M.; Eberth, David A. (1 Eylül 2007). "Social Behaviour and Mass Mortality in the Basal Ceratopsian Dinosaur Psittacosaurus (early Cretaceous, People's Republic of China)". Palaeontology (İngilizce). 50 (5): 1023-1029. doi:10.1111/j.1475-4983.2007.00709.x. ISSN 1475-4983.
- ^ Zhao, Q. (2013). "Juvenile-only clusters and behaviour of the Early Cretaceous dinosaur Psittacosaurus". Acta Palaeontologica Polonica. doi:10.4202/app.2012.0128.
- ^ a b Richard J. Butler, Jin Liyong, Chen Jun, (May 2011). "The postcranial osteology and phylogenetic position of the small ornithischian dinosaur Changchunsaurus parvus from the Quantou Formation (Cretaceous: Aptian–Cenomanian) of Jilin Province, north-eastern China". Palaeontology. 54 (3): 667-683. doi:10.1111/j.1475-4983.2011.01046.x.
- ^ Mayr, Gerald; Peters, Stefan D.; Plodowski, Gerhard; Vogel, Olaf (1 Ağustos 2002). "Bristle-like integumentary structures at the tail of the horned dinosaur Psittacosaurus". Naturwissenschaften (İngilizce). 89 (8): 361-365. doi:10.1007/s00114-002-0339-6. ISSN 0028-1042. (PMID) 12435037.
- ^ Godefroit, P.; Sinitsa, S.M.; Dhouailly, D.; Bolotsky, Y.L.; Sizov, A.V.; McNamara, M.E.; Benton, M.J.; Spagna, P. (2014). "A Jurassic ornithischian dinosaur from Siberia with both feathers and scales" (PDF). Science. 345 (6195): 451-455. doi:10.1126/science.1253351. hdl:1983/a7ae6dfb-55bf-4ca4-bd8b-a5ea5f323103. (PMID) 25061209. 9 Şubat 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2016.
- ^ a b Currie, Philip J.; Padian, Kevin (6 Ekim 1997). Encyclopedia of Dinosaurs (İngilizce). Academic Press. ss. 537-538. ISBN .
- ^ Baron, Matthew G.; Barrett, Paul M. (2017). "A dinosaur missing-link? Chilesaurus and the early evolution of ornithischian dinosaurs". . 13 (8): 20170220. doi:10.1098/rsbl.2017.0220. (PMC) 5582101 $2. (PMID) 28814574.
- ^ Zheng (19 Mart 2009). "An Early Cretaceous heterodontosaurid dinosaur with filamentous integumentary structures". Nature. 458 (7236): 333-336. doi:10.1038/nature07856. (PMID) 19295609.
- Butler, R.J. (2005). "The 'fabrosaurid' ornithischian dinosaurs of the Upper Elliot Formation (Lower Jurassic) of South Africa and Lesotho". Zoological Journal of the Linnean Society. 145 (2): 175-218. doi:10.1111/j.1096-3642.2005.00182.x.
- Sereno, P.C. (1986). "Phylogeny of the bird-hipped dinosaurs (order Ornithischia)". National Geographic Research. 2 (2): 234-256.
Dış bağlantılar
![image]()
Vikitür'de Ornithischia ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.![image]()
Wikimedia Commons'ta Ornithischia ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur- Ornithischia, from Palæos. (cladogram, characteristics)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kus kalcali dinozorlar veya Ornithischia kuslarinkini andiran kalca yapilariyla karakterize edilen ve cogunlukla otcul dinozorlardan meydana gelen soyu tukenmis bir klad Ornithischia veya kus kalcali kelimesi Eski Yunanca kusa ait anlamina gelen ornith ὀrni8 ve kalca eklemi anlamina gelen ischion ἴsxion cogul haliyle ischia kelimelerinin birlesmesiyle olusmustur Ancak kuslar teropod dinozorlardan oldugu icin bu grupla yalnizca uzaktan akrabadir Kus kalcali dinozorlar Yasadigi donem araligi 200 91 66 myo Jura donemi Senozoyik PreYeYeOSDCPTJKPgNKus kalcali dinozorlarin fosilleri Soldan saat yonune dogru Heterodontosaurus Ornithopoda Ankylosauria Triceratops Ceratopsia Stegoceras ve Stegosaurus Stegosauria Biyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ChordataKlad DinosauriaTakim Ornithischia Seeley 1888Alt gruplar parafiletik Saphornithischia Madzia vd 2021 SinonimlerFabrosauridae Galton 1972 PredentataMarsh 1894 Prionodontia Owen 1874 Kus kalcali dinozorlar ceratopsialar gibi boynuzlu Stegosaurlar ve ankylosaurlar ve ornithopodlar gibi zirhli dinozorlarla Thyreophora taninirlar Bazi kus kalcalilarin suruler halinde yasadiklarina dair guclu kanitlar vardir Kimi zamanlar bu suruler yasa gore ayrilir ve gencler yetiskinlerden ayrilarak kendi surulerini olustururlar Bazilarinin derileri kismen de olsa ipliksi yapilarla tuy veya tuy benzeri kapliydi Tianyulong Psittacosaurus ve orneklerinde bulunan bu ipliksi yapilarin ilkel tuyler olup olmadigi konusu tartismalidir Tanim1887 de Harry Seeley Dinosauria yi iki klada ayirdi Ornithischia ve Saurischia Ornithischia uyeleri arasinda gozlemlenen ortak ozelliklerin bollugu sebebiyle bilimdeki yerini saglamlastirmistir Kus benzeri kalcalari ve gaga benzeri agiz yapilari bu takimin en bilindik iki ozelligidir Kus kalcali Bu hayvanlarin pelvisi opisthopubic idi yani pubis kemigi iskiyum kemigine paralel olarak asagiya ve geriye donuktu posterior Sekil 1a Buna ek olarak karni desteklemek icin ilium kemigi ileriye dogru cikinti yapiyordu Bunun aksine saurischia pelvisi propubic idi yani pubis surungen atalarinda oldugu gibi basa anterior donuktu Sekil 1b Sekil 1a Kus kalcalinin opisthopubic pelvisi soldan gorunusu Sekil 1b Kertenkele kalcalinin propubic pelvisi soldan gorunusu Opisthopubic pelvis dinozorlarda kus kalcalilar kuslar ve therizinosauroidlerde bagimsiz olarak en az uc kez evrimlesmistir Bazilari opisthopubic pelvisin dorduncu kez Dromaeosauridae kladinda evrimlestigini iddia ediyor ancak bu tartismalidir ve kimileri dromaeosauridlerin mezopubik oldugunu iddia ediyor Sekil 2 Heterodontosaurus kafatasini palpebral kemigi kirmizi antorbital fenestrasi sari ve predentary kemigi yesil Predentary Kus kalcalilar predentary denilen benzersiz bir kemige sahipti Sekil 2 Bu kemik alt cenenin onunde yer almaktaydi ve burada disleri ana alt cene kemigi uzatiyordu Predentary ust cenedeki ile cakisiyordu Ikisi birlikte bitkileri kesmek icin calisan gaga benzeri bir yapiyi olusturuyordu 2017 yilinda Baron amp Barrett un diger kus kalcalilarda gorulen predantary kemigine henuz sahip olmayan erkenden farklilasmis bir kus kalcali olabilecegini onermistir Diger ozellikler Kus kalcalilarin bosta kalan premaxilla kemikleri dissizdi Kus kalcalilar goz yuvasinin disinda dar bir kas diger bir deyisle palpebral kemik gelistirdiler Kus kalcalilar goz yuvasinin onundeki fenestra kucultmus hatta kapatmisti Kus kalcalilarin cene eklemleri dislerle ayni duzlemdeydi bu yuzden cene eklemleri dislerle ayni anda kapaniyordu Kus kalcalilarin yanak kisminda yer alan yaprak sekilli disleri vardi Kus kalcalilarin omurgasi sakrumun uzerindeki tendonlarin kemiklesmesi nedeniyle pelvis civarinda sertlesmistir Ek olarak kus kalcalilarin pelvise ilistirilmis en az bes sakral omurlari vardi Siniflandirma ve sistematikAsagidaki kladogram Zheng ve meslektaslari tarafindan 2009 yilinda yapilan bir arastirmanin sonucunda hazirlanmistir test edilen tum uyeleri bir olusturur Ornithischia Thyreophora Lesothosaurus Scutellosaurus Stegosauria Ankylosauria Agilisaurus Hypsilophodon Ornithopoda Ceratopsia Butler dan sonra Kladogram 2011 Ornithopoda Hypsilophodon ve ve digerlerini icerir Ornithischia Lesothosaurus Thyreophora Scutellosaurus Stegosauria Ankylosauria Agilisaurus Ornithopoda Ceratopsia Kaynakca Madzia D Arbour V M Boyd C A Farke A A Cruzado Caballero P Evans D C 2021 The phylogenetic nomenclature of ornithischian dinosaurs PeerJ 9 e12362 doi 10 7717 peerj 12362 PMC 8667728 2 PMID 34966571 Ferigolo J Langer M C 2007 A Late Triassic dinosauriform from south Brazil and the origin of the ornithischian predentary bone Historical Biology 19 23 33 doi 10 1080 08912960600845767 a b c d e f g h i j k l m n o p q r Fastovsky David E Weishampel David B 2012 Dinosaurs A Concise Natural History Cambridge Cambridge University Press ISBN 978 1107276468 Qi Zhao Barrett Paul M Eberth David A 1 Eylul 2007 Social Behaviour and Mass Mortality in the Basal Ceratopsian Dinosaur Psittacosaurus early Cretaceous People s Republic of China Palaeontology Ingilizce 50 5 1023 1029 doi 10 1111 j 1475 4983 2007 00709 x ISSN 1475 4983 Zhao Q 2013 Juvenile only clusters and behaviour of the Early Cretaceous dinosaur Psittacosaurus Acta Palaeontologica Polonica doi 10 4202 app 2012 0128 a b Richard J Butler Jin Liyong Chen Jun May 2011 The postcranial osteology and phylogenetic position of the small ornithischian dinosaur Changchunsaurus parvus from the Quantou Formation Cretaceous Aptian Cenomanian of Jilin Province north eastern China Palaeontology 54 3 667 683 doi 10 1111 j 1475 4983 2011 01046 x Mayr Gerald Peters Stefan D Plodowski Gerhard Vogel Olaf 1 Agustos 2002 Bristle like integumentary structures at the tail of the horned dinosaur Psittacosaurus Naturwissenschaften Ingilizce 89 8 361 365 doi 10 1007 s00114 002 0339 6 ISSN 0028 1042 PMID 12435037 Godefroit P Sinitsa S M Dhouailly D Bolotsky Y L Sizov A V McNamara M E Benton M J Spagna P 2014 A Jurassic ornithischian dinosaur from Siberia with both feathers and scales PDF Science 345 6195 451 455 doi 10 1126 science 1253351 hdl 1983 a7ae6dfb 55bf 4ca4 bd8b a5ea5f323103 PMID 25061209 9 Subat 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 28 Agustos 2016 a b Currie Philip J Padian Kevin 6 Ekim 1997 Encyclopedia of Dinosaurs Ingilizce Academic Press ss 537 538 ISBN 9780080494746 Baron Matthew G Barrett Paul M 2017 A dinosaur missing link Chilesaurus and the early evolution of ornithischian dinosaurs 13 8 20170220 doi 10 1098 rsbl 2017 0220 PMC 5582101 2 PMID 28814574 Zheng 19 Mart 2009 An Early Cretaceous heterodontosaurid dinosaur with filamentous integumentary structures Nature 458 7236 333 336 doi 10 1038 nature07856 PMID 19295609 Butler R J 2005 The fabrosaurid ornithischian dinosaurs of the Upper Elliot Formation Lower Jurassic of South Africa and Lesotho Zoological Journal of the Linnean Society 145 2 175 218 doi 10 1111 j 1096 3642 2005 00182 x Sereno P C 1986 Phylogeny of the bird hipped dinosaurs order Ornithischia National Geographic Research 2 2 234 256 Dis baglantilarVikitur de Ornithischia ile ilgili ayrintili taksonomik bilgiler bulunur Wikimedia Commons ta Ornithischia ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur Ornithischia from Palaeos cladogram characteristics