Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Stegosaurus (anlamı: "çatı kertenkelesi"), Stegosauridae familyasından Geç Jura döneminde (155-145 myö) Kuzey Amerika ve Avrupa'da yaşamış, bir kuş kalçalı dinozordur. Sırt levhaları ve kuyruk dikenleriyle ünlüdür.
| Stegosaurus | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 İskelet rekonstrüksiyonu, Senckenberg Müzesi, Frankfurt | |||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Tip tür | |||||||||||||||
| †Stegosaurus armatus Marsh, 1877 | |||||||||||||||
| Türler | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Sinonimler | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Keşif ve adlandırma
Stegosaurus kalıntıları ilk olarak 1870'lerde , Colorado yakınlarındaki saha çalışmaları sırasında Arthur Lakes tarafından bulundu. Fosil materyal birkaç kuyruk omuru ve büyük bir sırt levhasından oluşuyordu. 1877'de Othniel Charles Marsh tarafından 'kemik savaşları' olarak bilinen paleontoloji yarışı sürecinde tanımladı. Kısıtlı birkaç kemik parçası üzerinden bu dinozoru adlandırıp cins adını Yunanca 'çatı kertenkelesi' anlamına gelen Stegosaurus ve tür adını da armatus koymuştur. 1879'da Marsh cins için yeni bir tür daha adlandırdı: S. ungulatus. Bu tür en uzun olan türdür aynı zamanda. Marsh'ın çalımasındaki holotip örnek, YPM 1850, S. armatus yapılan incelemeler sonucu yanlış kemiklerin gruplandırılması ve uygun olmayan durumundan dolayı nomen dubium olarak belirlendi. Holotip olarak da 1887'de adlandırılan S. stenops türünün fosil örnekleri kabul edildi. S. sulcatus da kuyruk dikenlerinin sayısı ve örüntüsünden yola çıkılarak ayrı bir tür olarak tanımlanmıştır.
Fiziksel özellikler
Stegosaurus, ayırt edici fiziksel özelliklere sahiptir. Kuyruğunun ucundan kafatasına kadar sırt levhaları ve dikenlerle kaplıdır, ön bacakları arka bacaklarına göre oldukça kısadır ve genel olarak büyük bedenine rağmen ufacık bir kafatası taşır. Neredeyse fil boyutunda bir hayvanın böylesi küçük bir beyne sahip oluşu yavaş ve otçul bir yaşam biçimi sürdüğünün işaretçisi sayıldı. Marsh, Stegosaurus'un ünlü levhalarını yatay konumlu düşünmüştü. Bugün biliyoruz ki, sırt levhaları peşi sıra konumlanan iki sıra halinde vücuda dik olarak kuyruğa kadar gitmektedir. Eski dinozor betimlemeleri artık değişmiştir; günümüzde kertenkele gibi pullu, sürüngen gövdeli ve hantal yaratıklar oldukları tezi tamamen çürümüştür. Artık daha enerjik, kuyruğunu sürümeyen ve mezoterm bir Stegosaurus tipi vardır. Marsh, Stegosaurus kalıntılarını ilk olarak sucul kaplumbağa benzeri bir hayvan olarak yorumladı. Yine Marsh'a göre bu canlı kısa ön bacaklarından ötürü bipedal (iki ayağı üstünde) olarak hareket ediyordu.
Gregory S. Paul, S. stenops için 6,5 metre uzunluk ve 3,5 ton ağırlık değerlerini önerirken; S. ungulatus türü için 7 metre uzunluk ve 3,8 ton ağırlık tahmin ediyor.Stegosaurus'un merak uyandıran özelliklerinin başında gelen levha ve dikenler üzerine çok sayıda çalışma yapılmıştır. Genelde sırt levhaları elmas şekilli olup sayıları boyundan kuyruk ucuna kadar 17 kadardır. Türden türe levha ve diken örüntülerinde farklılıklar beklenebilir. Bu dikenler kalın deriye göümülü olup omurlarla doğrudan bir bağa sahip değildir.
Sınıflandırma
2017 yılında Raven ve Maidment tarafından Stegosauria alttakımı için iyi bilinen cinslerin çoğunu içeren yeni bir filogenetik analiz yapılmıştır.
| Thyreophora |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Paleobiyoloji
Beslenme
Stegosaurus otçul bir dinozordur ve genel olarak sikad, eğrelti otu, atkuyruğu ve yosunlarla beslenmiş olması olasıdır. Son yapılan çalışmalar sayesinde Stegosaurus'un ısırma gücüyle ilgili önemli veriler elde edildi. Bu dinozor için önceden sanıldığından daha yüksek bir ısırma gücü bulundu ki, bu değerin günümüzdedeki koyunlar ve ineklerin çene kuvvetine yakın olduğu görüldü. Bu sayede diğer otçul dinozorlara göre daha fazla çeşit bitkiyle beslenebildiği sanılıyor. Bu çene kuvvetinin de dar ve ama uzun kafatasının daha fazla çene kası kütlesi barındırması sayesinde üretilebildiği düşünülüyor.
Levhalar
Stegosaurus'un dikkat çeken özelliklerinden biri karakteristik dermal levhalarıdır. Olasılıkla türden türe sayısı değişse de 17 levha boyun, sırt ve kuyruk boyunca dik olarak sıralanmıştır. Marsh'ın erken levha rekonstrüksiyonu yatay konumluydu ve Stegosaurus'u kaplumbağa benzeri sucul bir canlı olarak görüyordu. 1891'de Mars'ın fikri değişti ve Stegosaurus günümüzdeki haline biraz daha benzemeye başladı. Boyun bölümündeki levhalar daha ufakken, sırt ve kaça bölgesinde elmas şekilli büyük levhalar yer alır ve sonunda kuyruk ucuna doğru levhalar küçülür. Bunun yanı sıra Stegosaurus'un boğaz bölgesinde basık, küçük ve yuvarlak köşeli kemiksi yapılar yer alır.
Levhaların işlevi konusunda da tartımalar uzun yıllar sürmüştür. İlk zamanlar savunma amaçlı silah olarak kullanıldığı düşünülmüşse de levhaların kırılgan ve damarlı iç yapısı nedeniyle bu yapıların termoregülasyon işlevi gördüğü ileri sürüldü. Kimi araştırmacılar levhaların termoregülasyon işlevi yerine tür içi tanıma ve gösteriş için kullanıldığı kanısındadır.
Kuyruk dikenleri
Stegosaurus'un kuyruk dikenleri biçim olarak levhalardan bir hayli farklıdır, bu nedenle de daha farklı bir işlev gördüğü düşünülür. Sık sık bu yapının canlının kendisini savunması için kullanıldığı öner sürülür ki, bu yönde önemli bir fosil kanıt da bulunmuştur. Bir Allosaurus kuyruk omurundaki yara oyuğuna Stegosaurus kuyruk dikeninin hem boyut hem de biçim olarak tam uyduğu bulunmuştur. Bu kuyruk dikenleri yapısına bir çizgi filmdeki silahtan esinlenerek thagomizer denilir.
İkinci beyin
Neredeyse bir fil[] boyutunda olan Stegosaurus ceviz[] kadar küçük bir beyne sahipti. Keşfedildiği ilk dönemlerde böylesi büyük bir canlının bu kadar ufak bir beyinle yaşamını sürdüremeyeceği düşünülerek sağrı kemiğindeki bir genişleme yapısı ikinci bir beyin olarak yorumlanmıştır. Arka bacakların ve kuyruğun hareketini sağladığı düşünülen sözde ikinci beyin gerçekte genişlemiş bir sinir kanalıydı, ama bu yapı hakkında daha başka bir sav da ileri sürülmüştür. Bu sözümona ikinci beyin yapısı kuşlarda da bulunan glikojen deposu olabilir.
Paleoekoloji
Stegosaurus fosilleri ABD'deki Geç Jura yaşlı Morrison Formasyonundan çıkarılmıştır. Bu formasyon genel olarak kumtaşı ve çamurtaşından oluşur. Menderes yapan akarsuların taşkın ovaları boyunca aktığı bu paleoçevrede Allosaurus, Diplodocus, Brachiosaurus, Torvosaurus, Camarasaurus ve Saurophaganax ve Camptosaurus gibi çağdaşı dinozorlar ile birlikte yaşadı.Portekiz'deki Geç Jura yaşlı katmanlarda da Stegosaurus fosilleri bulunmuştur.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
![image]()
Wikimedia Commons'ta Stegosaurus ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur![image]()
Vikitür'de Stegosaurus ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
Kaynakça
- ^ Castro, Joseph. "Stegosaurus: Bony Plates & Tiny Brain". Livescience. Livescience. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ocak 2020.
- ^ Editors, Editors. . www.strangescience.net/. 27 Mart 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Galton, Peter M. . link.springer.com/. Springer Link. 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Revan, Ariel. (PDF). earth.yale.edu/. University of Yale. 16 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2023.
- ^ The Editors of NatGeo, The Editors of NatGeo. "Out with the old stegosaurus". National Geographic. National Geographic. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Mayıs 2020.
- ^ Marsh, Othniel Charles. "Principal Characters of American Jurassic Dinosaurs, Part III". ajsonline.org/. American Journal of Science.
- ^ Paul, Gregory S. (2016). The Princeton Field Guide to Dinosaurs. New Jersey: Princeton University Press. ss. 248-250. ISBN .
- ^ a b c Foster, John (2020). Jurassic West. Indiana: Indiana University Press. ss. 10-50. ISBN .
- ^ Raven, Thomas J.; Maidment, Susannah C.R. "A new phylogeny of Stegosauria (Dinosauria, Ornithischia)". onlinelibrary.wiley.com/. Wiley. 25 Kasım 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Ocak 2024.
- ^ Editors, Editors. . Carnegie Museum of Natural History. 22 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2023.
- ^ Pavid, Katie. . www.nhm.ac.uk/. NHM. 7 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2023.
- ^ Galton, Peter; Upchurch, Paul. . www.researchgate.com. Researchgate. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2023.
- ^ a b Brusatte, Stephen L. (2012). Dinosaur Paleobiology. Chichester: Wiley-Blackwell. s. 63. ISBN .
- ^ Black, Riley. . www.smithsonianmag.com/. Smithsonian Magazine. 18 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2023.
- ^ Nash, Elizabeth. . www.independent.co.uk/. Independent. 25 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Stegosaurus anlami cati kertenkelesi Stegosauridae familyasindan Gec Jura doneminde 155 145 myo Kuzey Amerika ve Avrupa da yasamis bir kus kalcali dinozordur Sirt levhalari ve kuyruk dikenleriyle unludur Stegosaurus Yasadigi donem araligi 155 145 myo Kimmericiyen Kretase PreYeYeOSDCPTJKPgNIskelet rekonstruksiyonu Senckenberg Muzesi FrankfurtBiyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ChordataKlad DinosauriaTakim OrnithischiaFamilya StegosauridaeAlt familya Cins Stegosaurus Marsh 1877Tip tur Stegosaurus armatusMarsh 1877TurlerS armatus Marsh 1877 S stenops Marsh 1887 S longispinus 1914 S ungulatus Marsh 1879Sinonimler Cope 1878 Diracodon Marsh 1881Kesif ve adlandirmaStegosaurus kalintilari ilk olarak 1870 lerde Colorado yakinlarindaki saha calismalari sirasinda Arthur Lakes tarafindan bulundu Fosil materyal birkac kuyruk omuru ve buyuk bir sirt levhasindan olusuyordu 1877 de Othniel Charles Marsh tarafindan kemik savaslari olarak bilinen paleontoloji yarisi surecinde tanimladi Kisitli birkac kemik parcasi uzerinden bu dinozoru adlandirip cins adini Yunanca cati kertenkelesi anlamina gelen Stegosaurus ve tur adini da armatus koymustur 1879 da Marsh cins icin yeni bir tur daha adlandirdi S ungulatus Bu tur en uzun olan turdur ayni zamanda Marsh in calimasindaki holotip ornek YPM 1850 S armatus yapilan incelemeler sonucu yanlis kemiklerin gruplandirilmasi ve uygun olmayan durumundan dolayi nomen dubium olarak belirlendi Holotip olarak da 1887 de adlandirilan S stenops turunun fosil ornekleri kabul edildi S sulcatus da kuyruk dikenlerinin sayisi ve oruntusunden yola cikilarak ayri bir tur olarak tanimlanmistir Catilmis bir S stenops iskeleti Natural History Museum LondraFiziksel ozelliklerStegosaurus ayirt edici fiziksel ozelliklere sahiptir Kuyrugunun ucundan kafatasina kadar sirt levhalari ve dikenlerle kaplidir on bacaklari arka bacaklarina gore oldukca kisadir ve genel olarak buyuk bedenine ragmen ufacik bir kafatasi tasir Neredeyse fil boyutunda bir hayvanin boylesi kucuk bir beyne sahip olusu yavas ve otcul bir yasam bicimi surdugunun isaretcisi sayildi Marsh Stegosaurus un unlu levhalarini yatay konumlu dusunmustu Bugun biliyoruz ki sirt levhalari pesi sira konumlanan iki sira halinde vucuda dik olarak kuyruga kadar gitmektedir Eski dinozor betimlemeleri artik degismistir gunumuzde kertenkele gibi pullu surungen govdeli ve hantal yaratiklar olduklari tezi tamamen curumustur Artik daha enerjik kuyrugunu surumeyen ve mezoterm bir Stegosaurus tipi vardir Marsh Stegosaurus kalintilarini ilk olarak sucul kaplumbaga benzeri bir hayvan olarak yorumladi Yine Marsh a gore bu canli kisa on bacaklarindan oturu bipedal iki ayagi ustunde olarak hareket ediyordu Gregory S Paul S stenops icin 6 5 metre uzunluk ve 3 5 ton agirlik degerlerini onerirken S ungulatus turu icin 7 metre uzunluk ve 3 8 ton agirlik tahmin ediyor Stegosaurus un merak uyandiran ozelliklerinin basinda gelen levha ve dikenler uzerine cok sayida calisma yapilmistir Genelde sirt levhalari elmas sekilli olup sayilari boyundan kuyruk ucuna kadar 17 kadardir Turden ture levha ve diken oruntulerinde farkliliklar beklenebilir Bu dikenler kalin deriye goumulu olup omurlarla dogrudan bir baga sahip degildir Siniflandirma2017 yilinda Raven ve Maidment tarafindan Stegosauria alttakimi icin iyi bilinen cinslerin cogunu iceren yeni bir filogenetik analiz yapilmistir Thyreophora Scutellosaurus lawleri Ankylosauria Sauropelta edwardsi Gastonia burgei Stegosauria Huayangosaurus taibaii Chungkingosaurus jiangbeiensis Tuojiangosaurus multispinus Stegosauridae Kentrosaurus aethiopicus Miragaia longicollum Stegosaurus stenops Wuerhosaurus homheni PaleobiyolojiBeslenme Stegosaurus otcul bir dinozordur ve genel olarak sikad egrelti otu atkuyrugu ve yosunlarla beslenmis olmasi olasidir Son yapilan calismalar sayesinde Stegosaurus un isirma gucuyle ilgili onemli veriler elde edildi Bu dinozor icin onceden sanildigindan daha yuksek bir isirma gucu bulundu ki bu degerin gunumuzdedeki koyunlar ve ineklerin cene kuvvetine yakin oldugu goruldu Bu sayede diger otcul dinozorlara gore daha fazla cesit bitkiyle beslenebildigi saniliyor Bu cene kuvvetinin de dar ve ama uzun kafatasinin daha fazla cene kasi kutlesi barindirmasi sayesinde uretilebildigi dusunuluyor Levhalar Stegosaurus un dikkat ceken ozelliklerinden biri karakteristik dermal levhalaridir Olasilikla turden ture sayisi degisse de 17 levha boyun sirt ve kuyruk boyunca dik olarak siralanmistir Marsh in erken levha rekonstruksiyonu yatay konumluydu ve Stegosaurus u kaplumbaga benzeri sucul bir canli olarak goruyordu 1891 de Mars in fikri degisti ve Stegosaurus gunumuzdeki haline biraz daha benzemeye basladi Boyun bolumundeki levhalar daha ufakken sirt ve kaca bolgesinde elmas sekilli buyuk levhalar yer alir ve sonunda kuyruk ucuna dogru levhalar kuculur Bunun yani sira Stegosaurus un bogaz bolgesinde basik kucuk ve yuvarlak koseli kemiksi yapilar yer alir Levhalarin islevi konusunda da tartimalar uzun yillar surmustur Ilk zamanlar savunma amacli silah olarak kullanildigi dusunulmusse de levhalarin kirilgan ve damarli ic yapisi nedeniyle bu yapilarin termoregulasyon islevi gordugu ileri suruldu Kimi arastirmacilar levhalarin termoregulasyon islevi yerine tur ici tanima ve gosteris icin kullanildigi kanisindadir Allosaurus un kuyruk omuruna saplanan bir Thagomizer kuyruk dikeni Kuyruk dikenleri Stegosaurus un kuyruk dikenleri bicim olarak levhalardan bir hayli farklidir bu nedenle de daha farkli bir islev gordugu dusunulur Sik sik bu yapinin canlinin kendisini savunmasi icin kullanildigi oner surulur ki bu yonde onemli bir fosil kanit da bulunmustur Bir Allosaurus kuyruk omurundaki yara oyuguna Stegosaurus kuyruk dikeninin hem boyut hem de bicim olarak tam uydugu bulunmustur Bu kuyruk dikenleri yapisina bir cizgi filmdeki silahtan esinlenerek thagomizer denilir Ikinci beyin Neredeyse bir fil hangileri boyutunda olan Stegosaurus ceviz hangileri kadar kucuk bir beyne sahipti Kesfedildigi ilk donemlerde boylesi buyuk bir canlinin bu kadar ufak bir beyinle yasamini surduremeyecegi dusunulerek sagri kemigindeki bir genisleme yapisi ikinci bir beyin olarak yorumlanmistir Arka bacaklarin ve kuyrugun hareketini sagladigi dusunulen sozde ikinci beyin gercekte genislemis bir sinir kanaliydi ama bu yapi hakkinda daha baska bir sav da ileri surulmustur Bu sozumona ikinci beyin yapisi kuslarda da bulunan glikojen deposu olabilir PaleoekolojiStegosaurus fosilleri ABD deki Gec Jura yasli Morrison Formasyonundan cikarilmistir Bu formasyon genel olarak kumtasi ve camurtasindan olusur Menderes yapan akarsularin taskin ovalari boyunca aktigi bu paleocevrede Allosaurus Diplodocus Brachiosaurus Torvosaurus Camarasaurus ve Saurophaganax ve Camptosaurus gibi cagdasi dinozorlar ile birlikte yasadi Portekiz deki Gec Jura yasli katmanlarda da Stegosaurus fosilleri bulunmustur Ayrica bakinizAnkylosaurusDis baglantilarWikimedia Commons ta Stegosaurus ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur Vikitur de Stegosaurus ile ilgili ayrintili taksonomik bilgiler bulunur Kaynakca Castro Joseph Stegosaurus Bony Plates amp Tiny Brain Livescience Livescience 15 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Ocak 2020 Editors Editors www strangescience net 27 Mart 2002 tarihinde kaynagindan arsivlendi Galton Peter M link springer com Springer Link 10 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Revan Ariel PDF earth yale edu University of Yale 16 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 23 Temmuz 2023 The Editors of NatGeo The Editors of NatGeo Out with the old stegosaurus National Geographic National Geographic 16 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Mayis 2020 Marsh Othniel Charles Principal Characters of American Jurassic Dinosaurs Part III ajsonline org American Journal of Science Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Paul Gregory S 2016 The Princeton Field Guide to Dinosaurs New Jersey Princeton University Press ss 248 250 ISBN 978 0 691 16766 4 a b c Foster John 2020 Jurassic West Indiana Indiana University Press ss 10 50 ISBN 978 0 253 051 585 Raven Thomas J Maidment Susannah C R A new phylogeny of Stegosauria Dinosauria Ornithischia onlinelibrary wiley com Wiley 25 Kasim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Ocak 2024 Editors Editors Carnegie Museum of Natural History 22 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Temmuz 2023 Pavid Katie www nhm ac uk NHM 7 Mart 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Temmuz 2023 Galton Peter Upchurch Paul www researchgate com Researchgate 20 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Temmuz 2023 a b Brusatte Stephen L 2012 Dinosaur Paleobiology Chichester Wiley Blackwell s 63 ISBN 978 0 470 65657 0 Black Riley www smithsonianmag com Smithsonian Magazine 18 Mayis 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Temmuz 2023 Nash Elizabeth www independent co uk Independent 25 Mayis 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi