Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Ocak 2024) () |
Bu maddenin veya bölümün , doğrulanamaz veya yoruma dayalı ifadeler içerdiği düşünülmektedir. Lütfen iddiaları ederek ve yeni geliştirin. Özgün araştırmadan oluşmuş ifadeler kaldırılabilir. Ayrıntılar maddenin bulunabilir. |
Oyun teorisi veya Oyun kuramı, istatistik, sosyal bilimler (en fazla ekonomide olmak üzere), biyoloji, mühendislik, siyasi bilimler, bilgisayar bilimleri (temel olarak yapay zekâ çalışmaları üzerinde) kullanılan meşhur teoridir. Oyun teorisi, bireyin başarısının diğerlerinin seçimlerine dayalı olduğu seçimler yapması olan bazı stratejik durumların matematiksel olarak davranış biçimlerini yakalamaya çalışır. İlk başlarda bir bireyin kazancının ötekinin zararına olduğu (sıfır toplamlı oyunlar) yarışmaları çözümlemek için geliştirilmişse bile, daha sonradan birçok (kısıta) dayanan çok geniş bir etkileşim alanını incelemeye başlamıştır. Bugün:
Oyun teorisi, sosyal kelimesinin geniş anlamda insan ve insan-dışı oyuncuları (bilgisayarlar, hayvanlar ve bitkiler) kapsayacak biçimde tanımlandığı, sosyal bilimlerin rasyonel yönü için bir birleşik alan kuramı veya bir tür şemsiyedir.
Karar verenlerin diğer düşüncelerle uyumlu ya da rekabet halinde olduğu sosyal durumları modelleyen bir yaklaşım olması bu kuramın en temel özelliğidir. Oyun teorisi, geliştirilmiş bilinen iyileştirme yaklaşımlarını genişletmiştir.
Oyun teorisinin geleneksel uygulamaları bu oyunlarda —bireylerin davranışlarını değiştirmek istemediği— denge bulmaya çalışır. Bu fikri gerçekleştirmek üzere birçok en ünlüsü Nash dengesi geliştirilmiştir. Bu denge kavramları uygulama alanına göre farklı amaçlara sahiptir, fakat genel olarak uyuşurlar ve iç içe geçmişlerdir. Bu yöntemler eleştiriden uzak değildir ve bazı özel denge kavramlarının uygunluğu, dengenin tümden uygunluğu ve genel olarak matematiksel modellerin faydaları üzerine tartışmalar sürmektedir.
Daha öncesinde bazı gelişmeler olmuşsa da, oyun kuramı, 1944 yılında çıkan John von Neumann ve Oskar Morgenstern tarafından yazılmış olan (Oyunların ve Ekonomik Davranışın Kuramı) adlı kitapla başlamıştır. Bu kuram 1950'lerde birçok akademisyen tarafından geliştirilmiştir. Benzer gelişmeler 1930'lara kadar gitmekte idiyse de, 1970'lerde açıktan biyolojiye uygulanmıştır. Birçok alanda önemli bir araç olarak kabul edilmiştir. Ekonomide sekiz oyun kuramcısı Nobel Ödülü almıştır ve John Maynard Smith biyolojideki uygulaması için layık görülmüştür.
Bu teori, geçmişten geleceğe, sosyal bilimlerde çok önemli bir rol oynamaktadır, ayrıca günümüzde birçok farklı akademik alanda da kullanılmaktadır. 1970'li yılların başında oyun teorisi, evrim teorisini içeren hayvan davranışlarına uygulanmıştır. Siyaset bilimi ve etik alanlarındaki düşünceleri betimlemek için özellikle tutsak ikilemi gibi birçok oyundan yararlanılmıştır. Son zamanlarda oyun kuramı, yapay zekâda ve sibernetikte kullanılmasıyla bilgisayar biliminin de dikkatini üzerinde toplamayı başarmıştır.
Akademik ilginin yanı sıra, popüler kültürde de ilgi çekmiştir. Nobel Ödüllü oyun kuramcısı, John Forbes Nash, Sylvia Nasar tarafından kaleme alınan 1998 tarihli biyografinin ve 2001 yılında çekilen A Beautiful Mind filminin konusu olmuştur. 1983 yapımı filminin de ana teması oyun kuramı olmuştur. , kısmen Survivor gibi televizyonda yayınlanan bazı yarışma programlarında bile oyun kuramının izlerini sürmek mümkündür. Her ne kadar bazı oyun kuramsal çözümlemeler benzer görülseler de oyun kuramı çalışmaları, oyuncuların etkileşim içinde olduğu bir ortamda verilen kararlar üzerinde çalışmaktadır. Diğer bir deyişle, oyun kuramı, her bir tercihin kâr ve maliyetinin diğer bireylerin kararlarına bağlı olduğu durumlarda en uygun davranışın seçilmesini inceler.
Eğer bir karar, diğer oyuncular ne yaparsa yapsın en iyi kararsa ona oyun teorisi lisanında denir. Her baskın strateji çözümü bir Nash çözümüdür ama tersi doğru değildir. Teori basit şekilde şöyle özetlenebilir: oyuncuların hepsi aynı hedefe yönlenirse, bu oyuncuların elde etme olasılıklarını azaltacak; farklı hedeflere yönelim ise arttıracaktır. Özellikle ekonomide ve oligopol piyasalarda geçerlidir.
Şu iki özel durumda uygulanabilecek bir kuramsal çözümlemedir:
- Bir oyuncunun elde ettiği kazancın diğerinin (veya diğerlerinin) kaybını oluşturduğu mutlak çelişki durumu.
- Çelişki ile işbirliğinin karma durumu şöyle ki, bu durumda oyuncular ortak kazançlarını artırmak için işbirliğine girişebilirler, ancak yine de kazancın dağıtımı konusunda bir çelişki söz konusudur.
Oyun teorisinde ekonomik, sosyal bir çelişki söz konusudur. Oyun kuramının ekonomik, sosyal ve siyasal alanda uygulanabileceği pek çok durum bulunabilir. Oyun kuramı sonradan uluslararası politikada da kullanılmaya başlandı. II. Dünya Savaşından sonra birkaç büyük devletin uluslararası sistemi belirlediği bir ortamda bu teoriye başvurulabilir. Bu alanların başında çatışma analizi ve strateji konuları gelmektedir. Bu temelde kurulan oyun modelleri başlıca iki varsayıma dayanmaktadır:
- Sıfır toplamlı model: Bu modelde, taraflardan birinin kazancı doğrudan bir diğerinin kaybı anlamına gelmektedir. Soğuk savaş döneminde büyük güçler açısından bu tür bir ilişki var. Böyle bir durumda dahi taraflar kendi açılarından en rasyonel stratejiyi bulmaya çalışırlarsa birisi "en iyisini" seçerek bir denge noktasını yakalayabileceklerdir.
- Sıfır toplamlı olmayan model: Bu model, taraflar yine esas olarak birbirlerine rakip olmakla beraber, her iki tarafın da kârlı olabileceği denge durumları söz konusu olabilmektedir. Oyun teorisinin uluslararası politikaya uyarlanışı konusunda üçüncü çabalar Thomas C. Schelling'in çalışmaları olmuştur.
David Ruelle bu konuda kitabında şunlara yer vermiştir:
Bir başka oyun da şöyle olabilir: Ben birden fazla sığınağın bulunduğu bir savaş alanındayım, siz de küçük bir uçakla tam üstümde daireler çiziyor ve tepeme bir bomba bırakmak için fırsat kolluyorsunuz. Normalde benim çevredeki en sağlam görünüşlü sığınağı seçmem ve orada saklanmam gerekir ama sizin de normalde yapabileceğiniz en doğru iş benim en iyi sığınağı seçmiş olabileceğimi düşünerek orayı bombalamaktır. Bunu bildiğim için benim o denli sağlam görünmeyen ikinci sığınağı seçmem gerekmez mi? Eğer ikimiz de çok akıllıysak olasılıklara dayanan stratejiler izleriz. Örneğin ben çevredeki çeşitli sığınaklar arasında bana en fazla kurtulma şansı verecek özelliklere sahip olanları arar, bundan sonra nereye saklanacağımı belirlemek için yazı-tura atar ya da gelişigüzel sayılardan oluşan bir liste kullanırım. Siz de beni vurma şansınızın en yüksek düzeyde olduğu sığınağı belirlemek için benzer biçimde olasılıklardan yararlanırsınız. Bu size saçma gelebilir ama ikimiz de akılcı davranabiliyorsak yapacağımız budur. Doğal olarak ben hareketlerimi gizlemezsem sizin işiniz kolaylaşır, buna karşılık siz de nereyi bombalamayı tasarladığınızı bana sezdirmemeye çalışmalısınız.
Günlük hayatta patronunuz, sevgiliniz ya da ülkenizi yönetenlerin sizi yönlendirmeye çalıştığını sık sık görürsünüz. Size önerdikleri oyun, seçeneklerden birinin kesinlikle daha parlak göründüğü bir seçimdir. Bu seçenekte karar kıldığınız zaman karşınıza yeni bir oyun çıkar ve böylelikle kısa bir süre sonra akılcı seçimlerinizin sizi aslında hiçbir zaman istememiş olduğunuz bir yere getirdiğini görür ve tuzağa düştüğünüzü anlarsınız.
Bu noktaya gelmemek için yapacağınız şey arada bir beklenmedik biçimde davranmaktır. En çekici görünen seçeneklerden uzak durduğunuz zaman kaybettiğiniz şeylerin karşılığında daha özgür olabilirsiniz.
Doğal olarak hedefiniz sadece beklenmedik biçimde davranmak değil, bunu belli bir olasılık stratejisine uygun olarak yapmaktır.
Oyunların gösterimi
Oyun kuramı tarafından çalışılan oyunlar iyi tanımlanmış matematiksel nesnelerdir. Bir oyun, bir kümesinden, bu oyuncuların uygulayabileceği bir eylem kümesinden (ya da ) ve her strateji bileşkesi için tanımlanmış sonuçlardan meydana gelir. En işbirlikçi oyunlar karakteristik fonksiyon biçiminde sunulurken, yaygın ve normal biçimler işbirlikçi olmayan oyunlar için kullanılır.
Yaygın biçim
Yaygın biçim önem sırasına sahip oyunları biçimlendirmek için kullanılır. Resimde görüldüğü gibi genellikle bu oyunlar biçiminde gösterilir. Burada her (veya uç) bir oyuncunun seçeneklerini gösterir. Oyuncu kenarların tepesinde listelenen bir sayı tarafından temsil edilir. Bu noktadan çıkan çizgiler o oyuncunun olası eylemlerini gösterir. Ağacın en altında sonuçlar belirtilir.
Buradaki resimde gösterilen oyunda iki oyuncu vardır. Oyuncu 1 ilk hareket eder ve F ya da U'yu seçer. Oyuncu 2, Oyuncu 1'in hareketini görür ve A ya da R'yi seçer. Oyuncu 1'in U'yu seçtiğini varsayalım, bu durumda Oyuncu 2 A'yı seçer, sonra Oyuncu 1, 8 alır ve Oyuncu 2, 2 alır.
Yaygın biçim; eşzamanlı-eylem oyunlarını ve kısmi bilgiye sahip oyunları temsil edebilir. Bu, iki farklı ucu bağlayan, aynı (örn. oyuncuların hangi noktada olduklarını bilmedikleri) ait olduklarını gösteren bir noktalı çizgiyle yapılır ya da bunun çevresine kapalı bir çizgi çizilir.
Normal biçim
| Oyuncu 2 Solu seçer | Oyuncu 2 Sağı seçer | |
| Oyuncu 1 Yukarıyı seçer | 4, 3 | 0, 0 |
| Oyuncu 1 Aşağıyı seçer | 0, 0 | 3, 4 |
| Normal biçim ya da 2-oyunculu, 2-stratejili oyunun sonuç matrisi | ||
Normal (ya da stratejik) biçim oyunu genellikle oyuncuları, stratejileri ve sonuçları (örneğe bakın) gösteren bir matris tarafından temsil edilir. Her oyuncunun her olası eylemini bir sonuca bağlayan herhangi bir fonksiyon tarafından da temsil edilebilir. Devam eden örnekte iki oyuncu vardır; biri bir satırı seçer, diğeri sütunu. Her oyuncunun, satır ve sütun sayısı tarafından belirlenen, iki stratejisi vardır. İçeride ise sonuçlar gösterilir. İlk sayı satır oyuncusunun (örnekte Oyuncu 1) sonucunu, ikinci ise sütun oyuncusununkini gösterir. Oyuncu 1'in Yukarı oynadığını ve Oyuncu 2'nin Sol oynadığını farzedersek Oyuncu 1, 4 alırken Oyuncu 2, 3 alır.
Bir oyun normal biçimde tanımlandığında, her oyuncunun eşzamanlı olarak hareket ettiği ya da en azından diğerinin eyleminden haberdar olmadığı varsayılır. Eğer oyuncular birbirlerinden biraz da olsa haberdar ise, oyun genellikle yaygın biçimde gösterilir. Bu nedenle asıl olan oyuncuların birbirinden habersiz olmaları. Aksi takdirde, manipüle ve propaganda araçları ile oyuncular birbirini etkiler ve sonsuz sayıda seçenek ortaya çıkar. Bu da oyuncuları çıkmaza sokar.
Karakteristik fonksiyon biçimi
bulunan bireysel bedeller verilmez. Bunun yerine, karakteristik bir fonksiyon her birleşmedeki bedeli belirler. Standart varsayım boş birleşimin 0 bedelli olduğudur.
Bu biçimin kaynağı, birleşimsel çalışırken bir birleşim 
biçimlendiğinde, bu durumun 2-oyunculu oyun oynuyorlarmışçasına bütünleyici birleşime (
) karşı oynandığını varsayan von Neumann ve Morgenstern'in ufuk açan kitabındadır. 'nin denge bedeli karakteristiktir. Normal biçim oyunlarından birleşim değerlerini türetmek için şimdi farklı modeller vardır. Fakat karakteristik fonksiyon biçimindeki tüm oyunlar normal biçim oyunlarından türetilemez.
Biçimsel olarak, bir karakteristik fonksiyon oyunu (TU-oyunu olarak da bilinir) 
çifti olarak verilir, ki 
burada bir küme oyuncuyu ve 
de bir karakteristik fonksiyonu betimler.
Karakteristik fonksiyon biçimi varsayımı olmayan oyunlara genelleştirilmiştir.
Bölme fonksiyon biçimi
Karakteristik fonksiyon biçimi, birleşimsel oluşumun dışsallığını görmezden gelir. Bölme fonksiyon biçiminde bir birleşimin bedeli sadece üyelerine değil, ama kalan oyuncuların nasıl bölümlenmiş olduğuna göre de değişir Thrall & Lucas 1963.
Uygulamalar ve meydan okuyuşlar
Oyun kuramı uzun süredir insan ve hayvan davranışlarının geniş alana yayılmış çeşitlerini incelemek için kullanılmaktadır. Kuram başlangıçta; firmaların, pazarların ve tüketicilerin iktisadi davranışlarının toplandığı büyük yığını anlamak için geliştirildi. Daha sonra oyun kuramının sosyal bilimlerdeki kullanımı da genişledi ve kuram; politik, sosyolojik ve psikolojik davranışlara uygulandı.
Bir Örnek: A ve B oyuncularının her birinin ellerinde kırmızı ve mavi iki kart vardır. Kartların dış yüzeyleri benzerdir ve dışarıdan bakan kartın rengini anlayamaz. Taraflar, bir kart seçip, kapalı olarak önlerine koyarlar. İki oyuncu da kartlarını seçince/belirleyince, kartlar açılır ve aşağıdaki tabloya göre puanlama yapılır.
| Oyuncu | Puan | ||
|---|---|---|---|
| A | B | A | B |
| Kırmızı | Kırmızı | +3 | +3 |
| Kırmızı | Mavi | -3 | +4 |
| Mavi | Kırmızı | +4 | -3 |
| Mavi | Mavi | -4 | -4 |
Yüksek puan almak istiyorsanız, sizin seçiminiz ne olurdu? Birden fazla el oynasaydınız seçiminiz ne olurdu? Rekabet halindeki takımlar, kazan kazan ilişkileri kurabildikleri ölçüde güç kazanabilirler.
Tarihsel gelişim
- 1838, , kuramın kökenini ortaya koydu.
- 1928, John von Neumann, ,
- 1944, Neumann ve Oskar Morgenstern, Oyunlar Kuramı ve İktisadi Davranış,
- 1950-1953, John Nash, 1952 ilk ders kitabı,
- 1961, , Biyolojiye ilk uygulama; R. C. Lewontin, Evrim ve Oyunlar Kuramı Teori iktisat alanında genelde Oligopol Piyasaların açıklanmasında kullanılmaktadır.
Matematiksel gösterim
Oyun kuramında oyunlar iyi tanımlanmış matematiksel nesnelerdir. Oyun, oyuncu kümesini, bu oyuncular tarafından kullanılabilir hamle (veya strateji) kümesini ve her bir stratejinin kombinasyonunda edinilen sonuçları içerir.
Kaynakça
- ^ Myerson, Roger B. (1991). Game Theory: Analysis of Conflict. Harvard University Press. ISBN .
- ^ Shapley, Lloyd S.; Shubik, Martin (1 Ocak 1971). "Game Theory in Economics: Chapter 1, Introduction, The Use of Models" (İngilizce). 23 Nisan 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Nisan 2023.
- ^ Aumann 1987
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Oyun teorisi haber gazete kitap akademik JSTOR Ocak 2024 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Bu maddenin veya bolumun ozgun arastirma dogrulanamaz veya yoruma dayali ifadeler icerdigi dusunulmektedir Lutfen iddialari kontrol ederek ve yeni kaynaklar ekleyerek gelistirin Ozgun arastirmadan olusmus ifadeler kaldirilabilir Ayrintilar maddenin tartisma sayfasinda bulunabilir Oyun teorisi veya Oyun kurami istatistik sosyal bilimler en fazla ekonomide olmak uzere biyoloji muhendislik siyasi bilimler bilgisayar bilimleri temel olarak yapay zeka calismalari uzerinde kullanilan meshur teoridir Oyun teorisi bireyin basarisinin digerlerinin secimlerine dayali oldugu secimler yapmasi olan bazi stratejik durumlarin matematiksel olarak davranis bicimlerini yakalamaya calisir Ilk baslarda bir bireyin kazancinin otekinin zararina oldugu sifir toplamli oyunlar yarismalari cozumlemek icin gelistirilmisse bile daha sonradan bircok kisita dayanan cok genis bir etkilesim alanini incelemeye baslamistir Bugun Oyun teorisi sosyal kelimesinin genis anlamda insan ve insan disi oyunculari bilgisayarlar hayvanlar ve bitkiler kapsayacak bicimde tanimlandigi sosyal bilimlerin rasyonel yonu icin bir birlesik alan kurami veya bir tur semsiyedir Karar verenlerin diger dusuncelerle uyumlu ya da rekabet halinde oldugu sosyal durumlari modelleyen bir yaklasim olmasi bu kuramin en temel ozelligidir Oyun teorisi gelistirilmis bilinen iyilestirme yaklasimlarini genisletmistir Oyun teorisinin geleneksel uygulamalari bu oyunlarda bireylerin davranislarini degistirmek istemedigi denge bulmaya calisir Bu fikri gerceklestirmek uzere bircok en unlusu Nash dengesi gelistirilmistir Bu denge kavramlari uygulama alanina gore farkli amaclara sahiptir fakat genel olarak uyusurlar ve ic ice gecmislerdir Bu yontemler elestiriden uzak degildir ve bazi ozel denge kavramlarinin uygunlugu dengenin tumden uygunlugu ve genel olarak matematiksel modellerin faydalari uzerine tartismalar surmektedir Daha oncesinde bazi gelismeler olmussa da oyun kurami 1944 yilinda cikan John von Neumann ve Oskar Morgenstern tarafindan yazilmis olan Oyunlarin ve Ekonomik Davranisin Kurami adli kitapla baslamistir Bu kuram 1950 lerde bircok akademisyen tarafindan gelistirilmistir Benzer gelismeler 1930 lara kadar gitmekte idiyse de 1970 lerde aciktan biyolojiye uygulanmistir Bircok alanda onemli bir arac olarak kabul edilmistir Ekonomide sekiz oyun kuramcisi Nobel Odulu almistir ve John Maynard Smith biyolojideki uygulamasi icin layik gorulmustur Bu teori gecmisten gelecege sosyal bilimlerde cok onemli bir rol oynamaktadir ayrica gunumuzde bircok farkli akademik alanda da kullanilmaktadir 1970 li yillarin basinda oyun teorisi evrim teorisini iceren hayvan davranislarina uygulanmistir Siyaset bilimi ve etik alanlarindaki dusunceleri betimlemek icin ozellikle tutsak ikilemi gibi bircok oyundan yararlanilmistir Son zamanlarda oyun kurami yapay zekada ve sibernetikte kullanilmasiyla bilgisayar biliminin de dikkatini uzerinde toplamayi basarmistir Akademik ilginin yani sira populer kulturde de ilgi cekmistir Nobel Odullu oyun kuramcisi John Forbes Nash Sylvia Nasar tarafindan kaleme alinan 1998 tarihli biyografinin ve 2001 yilinda cekilen A Beautiful Mind filminin konusu olmustur 1983 yapimi filminin de ana temasi oyun kurami olmustur kismen Survivor gibi televizyonda yayinlanan bazi yarisma programlarinda bile oyun kuraminin izlerini surmek mumkundur Her ne kadar bazi oyun kuramsal cozumlemeler benzer gorulseler de oyun kurami calismalari oyuncularin etkilesim icinde oldugu bir ortamda verilen kararlar uzerinde calismaktadir Diger bir deyisle oyun kurami her bir tercihin kar ve maliyetinin diger bireylerin kararlarina bagli oldugu durumlarda en uygun davranisin secilmesini inceler Eger bir karar diger oyuncular ne yaparsa yapsin en iyi kararsa ona oyun teorisi lisaninda denir Her baskin strateji cozumu bir Nash cozumudur ama tersi dogru degildir Teori basit sekilde soyle ozetlenebilir oyuncularin hepsi ayni hedefe yonlenirse bu oyuncularin elde etme olasiliklarini azaltacak farkli hedeflere yonelim ise arttiracaktir Ozellikle ekonomide ve oligopol piyasalarda gecerlidir Su iki ozel durumda uygulanabilecek bir kuramsal cozumlemedir Bir oyuncunun elde ettigi kazancin digerinin veya digerlerinin kaybini olusturdugu mutlak celiski durumu Celiski ile isbirliginin karma durumu soyle ki bu durumda oyuncular ortak kazanclarini artirmak icin isbirligine girisebilirler ancak yine de kazancin dagitimi konusunda bir celiski soz konusudur Oyun teorisinde ekonomik sosyal bir celiski soz konusudur Oyun kuraminin ekonomik sosyal ve siyasal alanda uygulanabilecegi pek cok durum bulunabilir Oyun kurami sonradan uluslararasi politikada da kullanilmaya baslandi II Dunya Savasindan sonra birkac buyuk devletin uluslararasi sistemi belirledigi bir ortamda bu teoriye basvurulabilir Bu alanlarin basinda catisma analizi ve strateji konulari gelmektedir Bu temelde kurulan oyun modelleri baslica iki varsayima dayanmaktadir Sifir toplamli model Bu modelde taraflardan birinin kazanci dogrudan bir digerinin kaybi anlamina gelmektedir Soguk savas doneminde buyuk gucler acisindan bu tur bir iliski var Boyle bir durumda dahi taraflar kendi acilarindan en rasyonel stratejiyi bulmaya calisirlarsa birisi en iyisini secerek bir denge noktasini yakalayabileceklerdir Sifir toplamli olmayan model Bu model taraflar yine esas olarak birbirlerine rakip olmakla beraber her iki tarafin da karli olabilecegi denge durumlari soz konusu olabilmektedir Oyun teorisinin uluslararasi politikaya uyarlanisi konusunda ucuncu cabalar Thomas C Schelling in calismalari olmustur David Ruelle bu konuda kitabinda sunlara yer vermistir Bir baska oyun da soyle olabilir Ben birden fazla siginagin bulundugu bir savas alanindayim siz de kucuk bir ucakla tam ustumde daireler ciziyor ve tepeme bir bomba birakmak icin firsat kolluyorsunuz Normalde benim cevredeki en saglam gorunuslu siginagi secmem ve orada saklanmam gerekir ama sizin de normalde yapabileceginiz en dogru is benim en iyi siginagi secmis olabilecegimi dusunerek orayi bombalamaktir Bunu bildigim icin benim o denli saglam gorunmeyen ikinci siginagi secmem gerekmez mi Eger ikimiz de cok akilliysak olasiliklara dayanan stratejiler izleriz Ornegin ben cevredeki cesitli siginaklar arasinda bana en fazla kurtulma sansi verecek ozelliklere sahip olanlari arar bundan sonra nereye saklanacagimi belirlemek icin yazi tura atar ya da gelisiguzel sayilardan olusan bir liste kullanirim Siz de beni vurma sansinizin en yuksek duzeyde oldugu siginagi belirlemek icin benzer bicimde olasiliklardan yararlanirsiniz Bu size sacma gelebilir ama ikimiz de akilci davranabiliyorsak yapacagimiz budur Dogal olarak ben hareketlerimi gizlemezsem sizin isiniz kolaylasir buna karsilik siz de nereyi bombalamayi tasarladiginizi bana sezdirmemeye calismalisiniz Gunluk hayatta patronunuz sevgiliniz ya da ulkenizi yonetenlerin sizi yonlendirmeye calistigini sik sik gorursunuz Size onerdikleri oyun seceneklerden birinin kesinlikle daha parlak gorundugu bir secimdir Bu secenekte karar kildiginiz zaman karsiniza yeni bir oyun cikar ve boylelikle kisa bir sure sonra akilci secimlerinizin sizi aslinda hicbir zaman istememis oldugunuz bir yere getirdigini gorur ve tuzaga dustugunuzu anlarsiniz Bu noktaya gelmemek icin yapacaginiz sey arada bir beklenmedik bicimde davranmaktir En cekici gorunen seceneklerden uzak durdugunuz zaman kaybettiginiz seylerin karsiliginda daha ozgur olabilirsiniz Dogal olarak hedefiniz sadece beklenmedik bicimde davranmak degil bunu belli bir olasilik stratejisine uygun olarak yapmaktir Oyunlarin gosterimiOyun kurami tarafindan calisilan oyunlar iyi tanimlanmis matematiksel nesnelerdir Bir oyun bir kumesinden bu oyuncularin uygulayabilecegi bir eylem kumesinden ya da ve her strateji bileskesi icin tanimlanmis sonuclardan meydana gelir En isbirlikci oyunlar karakteristik fonksiyon biciminde sunulurken yaygin ve normal bicimler isbirlikci olmayan oyunlar icin kullanilir Yaygin bicim Bir yaygin bicim oyunu Yaygin bicim onem sirasina sahip oyunlari bicimlendirmek icin kullanilir Resimde goruldugu gibi genellikle bu oyunlar biciminde gosterilir Burada her veya uc bir oyuncunun seceneklerini gosterir Oyuncu kenarlarin tepesinde listelenen bir sayi tarafindan temsil edilir Bu noktadan cikan cizgiler o oyuncunun olasi eylemlerini gosterir Agacin en altinda sonuclar belirtilir Buradaki resimde gosterilen oyunda iki oyuncu vardir Oyuncu 1 ilk hareket eder ve F ya da U yu secer Oyuncu 2 Oyuncu 1 in hareketini gorur ve A ya da R yi secer Oyuncu 1 in U yu sectigini varsayalim bu durumda Oyuncu 2 A yi secer sonra Oyuncu 1 8 alir ve Oyuncu 2 2 alir Yaygin bicim eszamanli eylem oyunlarini ve kismi bilgiye sahip oyunlari temsil edebilir Bu iki farkli ucu baglayan ayni orn oyuncularin hangi noktada olduklarini bilmedikleri ait olduklarini gosteren bir noktali cizgiyle yapilir ya da bunun cevresine kapali bir cizgi cizilir Normal bicim Oyuncu 2 Solu secer Oyuncu 2 Sagi secerOyuncu 1 Yukariyi secer 4 3 0 0Oyuncu 1 Asagiyi secer 0 0 3 4Normal bicim ya da 2 oyunculu 2 stratejili oyunun sonuc matrisi Normal ya da stratejik bicim oyunu genellikle oyunculari stratejileri ve sonuclari ornege bakin gosteren bir matris tarafindan temsil edilir Her oyuncunun her olasi eylemini bir sonuca baglayan herhangi bir fonksiyon tarafindan da temsil edilebilir Devam eden ornekte iki oyuncu vardir biri bir satiri secer digeri sutunu Her oyuncunun satir ve sutun sayisi tarafindan belirlenen iki stratejisi vardir Iceride ise sonuclar gosterilir Ilk sayi satir oyuncusunun ornekte Oyuncu 1 sonucunu ikinci ise sutun oyuncusununkini gosterir Oyuncu 1 in Yukari oynadigini ve Oyuncu 2 nin Sol oynadigini farzedersek Oyuncu 1 4 alirken Oyuncu 2 3 alir Bir oyun normal bicimde tanimlandiginda her oyuncunun eszamanli olarak hareket ettigi ya da en azindan digerinin eyleminden haberdar olmadigi varsayilir Eger oyuncular birbirlerinden biraz da olsa haberdar ise oyun genellikle yaygin bicimde gosterilir Bu nedenle asil olan oyuncularin birbirinden habersiz olmalari Aksi takdirde manipule ve propaganda araclari ile oyuncular birbirini etkiler ve sonsuz sayida secenek ortaya cikar Bu da oyunculari cikmaza sokar Karakteristik fonksiyon bicimi bulunan bireysel bedeller verilmez Bunun yerine karakteristik bir fonksiyon her birlesmedeki bedeli belirler Standart varsayim bos birlesimin 0 bedelli oldugudur Bu bicimin kaynagi birlesimsel calisirken bir birlesim C displaystyle C bicimlendiginde bu durumun 2 oyunculu oyun oynuyorlarmiscasina butunleyici birlesime N C displaystyle N setminus C karsi oynandigini varsayan von Neumann ve Morgenstern in ufuk acan kitabindadir C displaystyle C nin denge bedeli karakteristiktir Normal bicim oyunlarindan birlesim degerlerini turetmek icin simdi farkli modeller vardir Fakat karakteristik fonksiyon bicimindeki tum oyunlar normal bicim oyunlarindan turetilemez Bicimsel olarak bir karakteristik fonksiyon oyunu TU oyunu olarak da bilinir N v displaystyle N v cifti olarak verilir ki N displaystyle N burada bir kume oyuncuyu ve v 2N R displaystyle v 2 N longrightarrow mathbb R de bir karakteristik fonksiyonu betimler Karakteristik fonksiyon bicimi varsayimi olmayan oyunlara genellestirilmistir Bolme fonksiyon bicimi Karakteristik fonksiyon bicimi birlesimsel olusumun dissalligini gormezden gelir Bolme fonksiyon biciminde bir birlesimin bedeli sadece uyelerine degil ama kalan oyuncularin nasil bolumlenmis olduguna gore de degisir Thrall amp Lucas 1963 Uygulamalar ve meydan okuyuslarOyun kurami uzun suredir insan ve hayvan davranislarinin genis alana yayilmis cesitlerini incelemek icin kullanilmaktadir Kuram baslangicta firmalarin pazarlarin ve tuketicilerin iktisadi davranislarinin toplandigi buyuk yigini anlamak icin gelistirildi Daha sonra oyun kuraminin sosyal bilimlerdeki kullanimi da genisledi ve kuram politik sosyolojik ve psikolojik davranislara uygulandi Bir Ornek A ve B oyuncularinin her birinin ellerinde kirmizi ve mavi iki kart vardir Kartlarin dis yuzeyleri benzerdir ve disaridan bakan kartin rengini anlayamaz Taraflar bir kart secip kapali olarak onlerine koyarlar Iki oyuncu da kartlarini secince belirleyince kartlar acilir ve asagidaki tabloya gore puanlama yapilir Oyuncu PuanA B A BKirmizi Kirmizi 3 3Kirmizi Mavi 3 4Mavi Kirmizi 4 3Mavi Mavi 4 4 Yuksek puan almak istiyorsaniz sizin seciminiz ne olurdu Birden fazla el oynasaydiniz seciminiz ne olurdu Rekabet halindeki takimlar kazan kazan iliskileri kurabildikleri olcude guc kazanabilirler Tarihsel gelisim1838 kuramin kokenini ortaya koydu 1928 John von Neumann 1944 Neumann ve Oskar Morgenstern Oyunlar Kurami ve Iktisadi Davranis 1950 1953 John Nash 1952 ilk ders kitabi 1961 Biyolojiye ilk uygulama R C Lewontin Evrim ve Oyunlar Kurami Teori iktisat alaninda genelde Oligopol Piyasalarin aciklanmasinda kullanilmaktadir Matematiksel gosterimOyun kuraminda oyunlar iyi tanimlanmis matematiksel nesnelerdir Oyun oyuncu kumesini bu oyuncular tarafindan kullanilabilir hamle veya strateji kumesini ve her bir stratejinin kombinasyonunda edinilen sonuclari icerir Kaynakca Myerson Roger B 1991 Game Theory Analysis of Conflict Harvard University Press ISBN 9780674341166 Shapley Lloyd S Shubik Martin 1 Ocak 1971 Game Theory in Economics Chapter 1 Introduction The Use of Models Ingilizce 23 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Nisan 2023 Aumann 1987