Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Haziran 2009) |
Paracelsus (Phillipus Theophratus Bombastus von Hohenheim; 11 Kasım veya 17 Aralık 1493, Zürih - 24 Eylül 1541, Salzburg), Almanca konuşan İsviçreli doktor ve kimyager. 16. yüzyılın önemli bilim insanlarından ve modern tıbbın kurucularından biri olduğu kabul edilir.
Vitam cum morte mutavit.
Ölümle hayatı takas etti.
(Mezar taşı yazısı)
Doktor olan babasından ilk temel bilgileri aldıktan sonra üniversiteye gitmiş ancak burada edinmiş olduğu bilgiler kendisini tatmin etmediği için çeşitli bilim merkezlerine yolculuklar yaptı.
Paracelsus, günün tedavi şekline, otoritelerin tıbbi kuramlarına karşı çıkmış ve bunun sonucunda, biraz da çılgın tavırlarıyla, bir tür sembole dönüşmüştür. Çılgınlıkları o zamanki geleneksel tıbbın eskidiği ve artık yenilenmesi gerektiği şeklindeki tepkisinin bir göstergesidir. Akademik olan her şeye meydan okumuştur. Zamanında uygulanan tıp uygulamasına hayatı boyunca karşı çıkmış ve mücadele vermiştir. Aklı sürekli çalışan, kuramlar üreten biridir.
Onun, geçmişle olan savaşının en somut şekli, öğrencilerin yaktığı geleneksel ateşte herkesi gözü önünde İbn-i Sina, Hipokrates ve Galen gibi otoritelerin kitaplarını yakmasıdır. Böylece, Orta Çağ'da dogmatik hale gelen Galen, İbn-i Sina gibi, yeni gelişmelerin önündeki engeller olarak gördüğü hekimlerin kimliklerinde, eski tıbba son verdiğini sembolize ediyordu.
Bu hareketiyle büyük bir tepkinin doğmasına sebep olan Paracelsus, hemen hiçbir yerde fazla kalamayıp, kent kent dolaşmıştır. Paracelsus, tıp eğitiminde geleneksel olarak kullanılan Latince yerine derslerini Almanca vermiştir.
Temel tezi: iatrokimya
Paracelsus'a göre, bir cerrah bütün bitkileri tanımak, bilmek zorundadır; onları nasıl kullanacağını, onların çok hızlı mı yoksa yavaş mı etki ettiğini bilmek zorundadır. Ayrıca, onların etkilerinin bilinmesi gerekir, etkilerinin kaslar mı, kemikler mi yoksa damarlar üzerinde mi olduğunun cerrah tarafından bilinmesi lazımdır. Örneğin balsamın kırık için mi, yoksa yaralarda mı etkin olduğunun bilinmesi gerekir. Buna ilave olarak, yaranın açık ve korumasız olmasına göre, uygun bir pansumanla, yarayı temizleyip, onu dış etkilerden korumalıdır. Mümkün olduğu kadar doğanın tedavi gücünün yarayı iyileştirmesine yardımcı olmalıdır. Bu da her şeyden önce iyi beslenme ile mümkün olur.
Aynı şekilde, Paracelsus, yeni cerrahi ile ilgili olarak şöyle demektedir: Cerrahi, insanın kemiklerini ve diğer yapısını bilmek zorundadır; aksi takdirde nasıl teşhis koyabilirsiniz? Sadece dış yapıyı bilmeniz yetmez, aynı zamanda iç yapıyı da bilmek zorundasınız, bütün ven ve arterleri, sinirleri, kasları ve iç organları bilmelisiniz.
Burada Paracelsus, devrindeki organ reparasyon ameliyatları konusundaki çalışmalara karşı çıkmaktadır. Bu tip çalışmalar Ambroise Pare dahil birçok cerrahın ilgisini çekmiştir.
Paracelsus, varlıkların hepsinin ortak bir temeli olduğunu ileri sürdü; bu temel, daha önce ileri sürülen 4 elementin yanı sıra, onun (ilk maddeler) adını verdiği tuz, cıva ve kükürtten oluşuyordu.
Paracelsus, kimyada kabul edilmiş yasa ve ilkelerin, aslında canlılar için de geçerli olduğunu savundu. Bir canlı, belli bir kimyasal yapıya sahipse, buna bağlı olarak o yapıda oluşacak bozukluklar, doğal ki kimyasal kökenli olacak ve kimyasal ilkelerin açıklama modelleriyle anlaşılabileceklerdir; bu durumda yapının düzeltilebilmesi de, ancak kimyasal maddelerle olanaklı olacaktır: Bu anlayışa iatrokimya denmiştir.
Bu kurama dayanarak, Paracelsus, vücut işlevlerinin, örneğin midenin işleyişinin kimyasal bir süreç oluşturduğunu ileri sürer. Mide sindirim görevini besin maddelerini ısıtıp, ıslatarak veya onları bazı hareketlerle parçalayarak değil; midenin salgıladığı bazı sıvılar vasıtasıyla onu kimyasal bazı değişimlere tabi tutar. Bu yaklaşımı temel alan sonraki yüzyıllarda, bazı bilim insanları, araştırmalarını salgı bezleri üzerinde yoğunlaştırmışlardır.
Farmakolojinin Babası
Paracelsus modern tıbbın yanında, modern farmakolojinin (ilaçbilimi) de kurucusu olarak nitelendirilebilir. Pek çok kimyasal madde üzerinde araştırmalar yapmış ve antimonu bulmuştur ki, daha sonra 17. ve 18. yüzyıllarda antimon, iatrokimya görüşlerini destekleyenler tarafından sıkça ilaç olarak ya da ilaç karışımları içinde kullanılmıştır; bu tip ilaçlara denir. Paracelsus'un bazı terimleri Arapça'dan aldığı söylenir, alkol terimi de buna örnek gösterilir.
Paracelsus sonraki dönemlerde birçok bilim insanını etkilemiştir. Bunlardan özellikle sindirim ve solunum sistemlerini incelemiştir. dediği karbondioksit gazını Van Helmont'un bulduğu biliniyor.
Bu ikilem fikri daha sonra, Paracelsus ve onu destekleyenlerce yeniden ele alınmış ve bu temel üzerinde asit-baz ikilemi biçimlendirilmiştir.
İatrokimya görüşünün yanında, yine 16. yüzyılda fizik bilimini ve fizik ilkelerini canlı yapının açıklamasında temel alan görüşler gelişmiştir ki, bu görüşlerin temsilcileri arasında Galileo, Descartes ve Steno sayılabilir. Bunların görüşleri de olarak adlandırılmıştır.
Bu okulun temsilcilerinin daha çok tekniğin gelişmesinde etkin olduğu görülmektedir. Örneğin Galileo ve bir grup arkadaşı 'yu kurmuşlardır; onların çalışmaları sayesinde mercek üzerinde yapılan çalışmalar daha sonraki yıllarda gelişmiş ve mikroskop ve teleskop bilimsel araştırmalar yaparken kullanılmaya başlanmıştır.
Deneysel yöntemin kabulü
İatrokimya ve görüşleri, daha sonra oluşturacak şekilde birleşmiştir; mekanik okul, canlı ve cansız bütün varlıkların yapı ve işlevlerinin birbirine benzediğini ve dolayısıyla fizik ve kimya olaylarının açıklanmasında kullanılan prensiplerin biyolojide de geçerli olduğunu kabul etmiştir.
Bu görüşten hareket eden bilim insanları, canlı varlıkların da cansız nesneler gibi, laboratuvarda incelenebileceği fikrini savunmaya başlamalarıyla biyolojide yaygın olarak kullanılması söz konusu olmuştur.
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Paracelsus ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- https://dergipark.org.tr/tr/pub/ttkbelleten/issue/60232/879427
- https://www.britannica.com/biography/Paracelsus 23 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Haziran 2009 Paracelsus Phillipus Theophratus Bombastus von Hohenheim 11 Kasim veya 17 Aralik 1493 Zurih 24 Eylul 1541 Salzburg Almanca konusan Isvicreli doktor ve kimyager 16 yuzyilin onemli bilim insanlarindan ve modern tibbin kurucularindan biri oldugu kabul edilir Paracelsus Vitam cum morte mutavit Olumle hayati takas etti Mezar tasi yazisi Doktor olan babasindan ilk temel bilgileri aldiktan sonra universiteye gitmis ancak burada edinmis oldugu bilgiler kendisini tatmin etmedigi icin cesitli bilim merkezlerine yolculuklar yapti Paracelsus gunun tedavi sekline otoritelerin tibbi kuramlarina karsi cikmis ve bunun sonucunda biraz da cilgin tavirlariyla bir tur sembole donusmustur Cilginliklari o zamanki geleneksel tibbin eskidigi ve artik yenilenmesi gerektigi seklindeki tepkisinin bir gostergesidir Akademik olan her seye meydan okumustur Zamaninda uygulanan tip uygulamasina hayati boyunca karsi cikmis ve mucadele vermistir Akli surekli calisan kuramlar ureten biridir Onun gecmisle olan savasinin en somut sekli ogrencilerin yaktigi geleneksel ateste herkesi gozu onunde Ibn i Sina Hipokrates ve Galen gibi otoritelerin kitaplarini yakmasidir Boylece Orta Cag da dogmatik hale gelen Galen Ibn i Sina gibi yeni gelismelerin onundeki engeller olarak gordugu hekimlerin kimliklerinde eski tibba son verdigini sembolize ediyordu Bu hareketiyle buyuk bir tepkinin dogmasina sebep olan Paracelsus hemen hicbir yerde fazla kalamayip kent kent dolasmistir Paracelsus tip egitiminde geleneksel olarak kullanilan Latince yerine derslerini Almanca vermistir Temel tezi iatrokimyaParacelsus a gore bir cerrah butun bitkileri tanimak bilmek zorundadir onlari nasil kullanacagini onlarin cok hizli mi yoksa yavas mi etki ettigini bilmek zorundadir Ayrica onlarin etkilerinin bilinmesi gerekir etkilerinin kaslar mi kemikler mi yoksa damarlar uzerinde mi oldugunun cerrah tarafindan bilinmesi lazimdir Ornegin balsamin kirik icin mi yoksa yaralarda mi etkin oldugunun bilinmesi gerekir Buna ilave olarak yaranin acik ve korumasiz olmasina gore uygun bir pansumanla yarayi temizleyip onu dis etkilerden korumalidir Mumkun oldugu kadar doganin tedavi gucunun yarayi iyilestirmesine yardimci olmalidir Bu da her seyden once iyi beslenme ile mumkun olur Ayni sekilde Paracelsus yeni cerrahi ile ilgili olarak soyle demektedir Cerrahi insanin kemiklerini ve diger yapisini bilmek zorundadir aksi takdirde nasil teshis koyabilirsiniz Sadece dis yapiyi bilmeniz yetmez ayni zamanda ic yapiyi da bilmek zorundasiniz butun ven ve arterleri sinirleri kaslari ve ic organlari bilmelisiniz Burada Paracelsus devrindeki organ reparasyon ameliyatlari konusundaki calismalara karsi cikmaktadir Bu tip calismalar Ambroise Pare dahil bircok cerrahin ilgisini cekmistir Paracelsus varliklarin hepsinin ortak bir temeli oldugunu ileri surdu bu temel daha once ileri surulen 4 elementin yani sira onun ilk maddeler adini verdigi tuz civa ve kukurtten olusuyordu Paracelsus kimyada kabul edilmis yasa ve ilkelerin aslinda canlilar icin de gecerli oldugunu savundu Bir canli belli bir kimyasal yapiya sahipse buna bagli olarak o yapida olusacak bozukluklar dogal ki kimyasal kokenli olacak ve kimyasal ilkelerin aciklama modelleriyle anlasilabileceklerdir bu durumda yapinin duzeltilebilmesi de ancak kimyasal maddelerle olanakli olacaktir Bu anlayisa iatrokimya denmistir Bu kurama dayanarak Paracelsus vucut islevlerinin ornegin midenin isleyisinin kimyasal bir surec olusturdugunu ileri surer Mide sindirim gorevini besin maddelerini isitip islatarak veya onlari bazi hareketlerle parcalayarak degil midenin salgiladigi bazi sivilar vasitasiyla onu kimyasal bazi degisimlere tabi tutar Bu yaklasimi temel alan sonraki yuzyillarda bazi bilim insanlari arastirmalarini salgi bezleri uzerinde yogunlastirmislardir Farmakolojinin BabasiParacelsus modern tibbin yaninda modern farmakolojinin ilacbilimi de kurucusu olarak nitelendirilebilir Pek cok kimyasal madde uzerinde arastirmalar yapmis ve antimonu bulmustur ki daha sonra 17 ve 18 yuzyillarda antimon iatrokimya goruslerini destekleyenler tarafindan sikca ilac olarak ya da ilac karisimlari icinde kullanilmistir bu tip ilaclara denir Paracelsus un bazi terimleri Arapca dan aldigi soylenir alkol terimi de buna ornek gosterilir Paracelsus sonraki donemlerde bircok bilim insanini etkilemistir Bunlardan ozellikle sindirim ve solunum sistemlerini incelemistir dedigi karbondioksit gazini Van Helmont un buldugu biliniyor Bu ikilem fikri daha sonra Paracelsus ve onu destekleyenlerce yeniden ele alinmis ve bu temel uzerinde asit baz ikilemi bicimlendirilmistir Iatrokimya gorusunun yaninda yine 16 yuzyilda fizik bilimini ve fizik ilkelerini canli yapinin aciklamasinda temel alan gorusler gelismistir ki bu goruslerin temsilcileri arasinda Galileo Descartes ve Steno sayilabilir Bunlarin gorusleri de olarak adlandirilmistir Bu okulun temsilcilerinin daha cok teknigin gelismesinde etkin oldugu gorulmektedir Ornegin Galileo ve bir grup arkadasi yu kurmuslardir onlarin calismalari sayesinde mercek uzerinde yapilan calismalar daha sonraki yillarda gelismis ve mikroskop ve teleskop bilimsel arastirmalar yaparken kullanilmaya baslanmistir Deneysel yontemin kabuluIatrokimya ve gorusleri daha sonra olusturacak sekilde birlesmistir mekanik okul canli ve cansiz butun varliklarin yapi ve islevlerinin birbirine benzedigini ve dolayisiyla fizik ve kimya olaylarinin aciklanmasinda kullanilan prensiplerin biyolojide de gecerli oldugunu kabul etmistir Bu gorusten hareket eden bilim insanlari canli varliklarin da cansiz nesneler gibi laboratuvarda incelenebilecegi fikrini savunmaya baslamalariyla biyolojide yaygin olarak kullanilmasi soz konusu olmustur Dis baglantilarWikimedia Commons ta Paracelsus ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir https dergipark org tr tr pub ttkbelleten issue 60232 879427 https www britannica com biography Paracelsus 23 Aralik 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ayrica bakinizToksikoloji