Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Paul Erdős (Macarca: Erdős Pál Macarca telaffuz: ; d. 26 Mart 1913 - ö. 20 Eylül 1996), Macar matematikçi.
Paul Erdős | |
|---|---|
 Paul Erdős in 1992 | |
| Doğum | 26 Mart 1913 Budapeşte, Avusturya-Macaristan |
| Ölüm | 20 Eylül 1996 (83 yaşında) Varşova, Polonya |
| Milliyet | Macar |
| Mezun olduğu okul(lar) | |
| Tanınma nedeni | Çok fazla sayıda sonuç ve varsayım (1.500'den fazla makale) ve çok fazla sayıda ortak yazar (500'den fazla) |
| Ödüller | (1983/84) (1951) |
| Kariyeri | |
| Dalları | Matematik |
| Çalıştığı kurumlar | |
| Doktora danışmanı | Lipót Fejér |
| Doktora öğrencileri | |
Çok verimli ve nevi şahsına münhasır kişilikli biri olan Erdős, yüzlerce matematikçiyle kombinatorik, çizge kuramı, sayılar teorisi, , , kümeler teorisi ve olasılık teorisi alanlarında ortak çalışmalar yapmıştır.
Hayatı
Budapeşte, Macaristan'da Pál Erdős ("Er-döş" diye okunur) adıyla, Musevi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Dönemin Budapeşte musevileri Erdős dışında en az beş önemli düşünüre daha hayat vermiştir: Eugene Wigner, fizikçi ve mühendis; Edward Teller, fizikçi ve politikacı; Leó Szilárd, kimyacı, fizikçi ve politikacı; John von Neumann, matematikçi ve rönesans adamı ve Georg Lukács, filozof. Erdős, erken yaşlarda dahi çocuk olarak göze çarpmış ve kısa sürede akranları tarafından matematik dahisi olarak bilinmiştir.
Ünlü ve birçok ödülün sahibi olmasına karşın yaşamının büyük bir bölümünü "gezgin" olarak, dünyanın her tarafındaki bilimsel toplantılar arasında koşuşturup, arkadaş evlerinde kalarak geçirdi. Genelde bir meslektaşının evine "Beynim açık" diyerek çat kapı gelir, birkaç gün sonra yoluna devam etmeden önce iki üç matematik makalesine ortak imza atardı. "Dünya malı" kendisi için pek bir şey ifade etmez ve ödüllerden ve başka kaynaklardan aldığı paranın çoğunu ihtiyacı olanlara ya da başka hayır işlerine adardı.
Kendisine atfedilen en ünlü deyişlerinden biri "Matematikçi, kahveyi teoremlere dönüştüren bir makinedir" olmuştur; kendisi de kahveyi çok tüketen biriydi (Bu deyişin asıl sahibi, matematikçi ve enformasyon kuramcısı Alfred Renyi'dir). 1971'den sonra amfetaminler almaya başlamış arkadaşları endişelenerek kendisiyle, bir ay süreyle amfetamin almayı kesemeyeceğine dair 500$’lık bir iddiaya girmiştir. İddiayı kazanmış ancak matematiğin bir ay geriye atıldığından şikayet etmiştir: "Daha önce boş bir kağıda baktığımda aklımda fikirler uçuşurken şimdi boş bir kâğıttan başka bir şey göremiyorum." Kazandığı iddiadan sonra da alışkanlığını sürdürmüştür.
İlginç kişiliği içinde kendine özgü anlamlarıyla kullandığı belirli bir kelime dağarcığı vardı: Örneğin sürekli bir "kitap"tan söz ederdi, tanrının matematiksel teoremler için en iyi ve en zarif tanıtlamaları yazdığı hayali bir kitaptı bu (bununla birlikte kendisi ateistti ve tanrıyı şakayla karışık "üstün faşist" olarak adlandırırdı). Çocuklara "epsilon", kadınlara "patronlar", erkeklere "köle" derdi. Matematik yapmaktan vazgeçen insanları "ölmüş", ölen insanları ise "gitmiş" olarak anardı. Matematik dersi ise "vaaz" olarak geçerdi. Kendisi için düşündüğü son söz ise "Artık daha fazla aptallaşamayacağım" olmuştur.
Matematiksel çalışmaları
Erdős, matematik tarihindeki en verimli makale yayıncılarından biriydi. Ömründe yaklaşık 1500 matematiksel makale yayınlamış ve çoğunu başkalarıyla ortak çalışma içinde hazırlamıştır. 500’e yakın meslektaşıyla birlikte çalışmış ve matematiksel işbirliğini, çoğu matematikçinin çalışma şeklini değiştirecek türde bir sosyal aktivite haline getirmiştir.
Yoğun üretimi nedeniyle arkadaşları mizahi bir saygı ifadesi olarak Erdös sayısını icat etmiştir. Erdős’un kendisi için Erdős sayısı 0 ve doğrudan birlikte çalıştığı kişiler için Erdős sayısı 1 olarak belirlenirken, 1 sayısıyla nitelenen kişilerin birlikte çalıştıkları kişiler 2 sayısını vs. almıştır.
Ayrıca Erdös-Mordell Eşitsizliği (Erdös-Mordell İnequlity) de çalışmalarından biridir. Bu teorem bir tahmin olarak 1935 yılında Mathematical Monthly dergisinde yayınlanmıştır ve ilk eşitsizliği Mordell tarafından 1937 yılında yapılmıştır. Bu nedenle bu eşitsizliğin adı günümüzde "Erdős–Mordell eşitsizliği" diye isimlendirilmiştir.
Birlikte makale hazırladığı meslektaşlarının bazıları şunlardı:
- ,
- ,
- ,
- ,
- ,
- ,
- ,
- ,
- ,
- ,
- ,
- (ünlü ortaklarından biri),
- ,
- ,
- ,
- ,
- ,
- ,
- ,
- ,
- ,
- ve
- .
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Mathematics Genealogy Project'te Paul Erdős
- Paul Hoffman. The man who loved only numbers. Hyperion, 1998. (Bu kitap Türkiye'de "Yalnızca Sayıları Seven Adam" adı altında Sistem Yayıncılık tarafından yayınlanmıştır.)
- Bruce Schechter. My brain is open. Touchstone, 2000. (biyografi)
Dış bağlantılar
- O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "Paul Erdös", MacTutor Matematik Tarihi arşivi
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Paul Erdos Macarca Erdos Pal Macarca telaffuz ˈɛrdoːʃ ˈpaːl d 26 Mart 1913 o 20 Eylul 1996 Macar matematikci Paul ErdosPaul Erdos in 1992Dogum26 Mart 1913 1913 03 26 Budapeste Avusturya MacaristanOlum20 Eylul 1996 83 yasinda Varsova PolonyaMilliyetMacarMezun oldugu okul lar Taninma nedeniCok fazla sayida sonuc ve varsayim 1 500 den fazla makale ve cok fazla sayida ortak yazar 500 den fazla Oduller 1983 84 1951 KariyeriDallariMatematikCalistigi kurumlarPrinceton University University of Pennsylvania Stanford University Syracuse University Hebrew University of JerusalemDoktora danismaniLipot FejerDoktora ogrencileri Paul Erdos 1992 Cok verimli ve nevi sahsina munhasir kisilikli biri olan Erdos yuzlerce matematikciyle kombinatorik cizge kurami sayilar teorisi kumeler teorisi ve olasilik teorisi alanlarinda ortak calismalar yapmistir HayatiBudapeste Macaristan da Pal Erdos Er dos diye okunur adiyla Musevi bir ailenin cocugu olarak dunyaya geldi Donemin Budapeste musevileri Erdos disinda en az bes onemli dusunure daha hayat vermistir Eugene Wigner fizikci ve muhendis Edward Teller fizikci ve politikaci Leo Szilard kimyaci fizikci ve politikaci John von Neumann matematikci ve ronesans adami ve Georg Lukacs filozof Erdos erken yaslarda dahi cocuk olarak goze carpmis ve kisa surede akranlari tarafindan matematik dahisi olarak bilinmistir Unlu ve bircok odulun sahibi olmasina karsin yasaminin buyuk bir bolumunu gezgin olarak dunyanin her tarafindaki bilimsel toplantilar arasinda kosusturup arkadas evlerinde kalarak gecirdi Genelde bir meslektasinin evine Beynim acik diyerek cat kapi gelir birkac gun sonra yoluna devam etmeden once iki uc matematik makalesine ortak imza atardi Dunya mali kendisi icin pek bir sey ifade etmez ve odullerden ve baska kaynaklardan aldigi paranin cogunu ihtiyaci olanlara ya da baska hayir islerine adardi Kendisine atfedilen en unlu deyislerinden biri Matematikci kahveyi teoremlere donusturen bir makinedir olmustur kendisi de kahveyi cok tuketen biriydi Bu deyisin asil sahibi matematikci ve enformasyon kuramcisi Alfred Renyi dir 1971 den sonra amfetaminler almaya baslamis arkadaslari endiselenerek kendisiyle bir ay sureyle amfetamin almayi kesemeyecegine dair 500 lik bir iddiaya girmistir Iddiayi kazanmis ancak matematigin bir ay geriye atildigindan sikayet etmistir Daha once bos bir kagida baktigimda aklimda fikirler ucusurken simdi bos bir kagittan baska bir sey goremiyorum Kazandigi iddiadan sonra da aliskanligini surdurmustur Ilginc kisiligi icinde kendine ozgu anlamlariyla kullandigi belirli bir kelime dagarcigi vardi Ornegin surekli bir kitap tan soz ederdi tanrinin matematiksel teoremler icin en iyi ve en zarif tanitlamalari yazdigi hayali bir kitapti bu bununla birlikte kendisi ateistti ve tanriyi sakayla karisik ustun fasist olarak adlandirirdi Cocuklara epsilon kadinlara patronlar erkeklere kole derdi Matematik yapmaktan vazgecen insanlari olmus olen insanlari ise gitmis olarak anardi Matematik dersi ise vaaz olarak gecerdi Kendisi icin dusundugu son soz ise Artik daha fazla aptallasamayacagim olmustur Matematiksel calismalariErdos matematik tarihindeki en verimli makale yayincilarindan biriydi Omrunde yaklasik 1500 matematiksel makale yayinlamis ve cogunu baskalariyla ortak calisma icinde hazirlamistir 500 e yakin meslektasiyla birlikte calismis ve matematiksel isbirligini cogu matematikcinin calisma seklini degistirecek turde bir sosyal aktivite haline getirmistir Yogun uretimi nedeniyle arkadaslari mizahi bir saygi ifadesi olarak Erdos sayisini icat etmistir Erdos un kendisi icin Erdos sayisi 0 ve dogrudan birlikte calistigi kisiler icin Erdos sayisi 1 olarak belirlenirken 1 sayisiyla nitelenen kisilerin birlikte calistiklari kisiler 2 sayisini vs almistir Ayrica Erdos Mordell Esitsizligi Erdos Mordell Inequlity de calismalarindan biridir Bu teorem bir tahmin olarak 1935 yilinda Mathematical Monthly dergisinde yayinlanmistir ve ilk esitsizligi Mordell tarafindan 1937 yilinda yapilmistir Bu nedenle bu esitsizligin adi gunumuzde Erdos Mordell esitsizligi diye isimlendirilmistir Birlikte makale hazirladigi meslektaslarinin bazilari sunlardi unlu ortaklarindan biri ve Ayrica bakinizErdos sayisi Erdos Mordell esitsizligi Erdos sayisina gore insanlar listesiKaynakca Mathematics Genealogy Project te Paul Erdos Paul Hoffman The man who loved only numbers Hyperion 1998 ISBN 0 7868 6362 5 Bu kitap Turkiye de Yalnizca Sayilari Seven Adam adi altinda Sistem Yayincilik tarafindan yayinlanmistir Bruce Schechter My brain is open Touchstone 2000 ISBN 0 684 85980 7 biyografi Dis baglantilarO Connor John J Robertson Edmund F Paul Erdos MacTutor Matematik Tarihi arsivi