Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Pliyosen, yaklaşık 5.3 milyon yıl öncesinden 2.5 milyon yıl öncesine dek süren üçüncü jeolojik çağın (Tersiyer) son dönemi.
| Pliyosen | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
5,333 ± 0,08 - 2,58 ± 0,04 myö | |||||||||||
| Kronoloji | |||||||||||
| |||||||||||
| Etimoloji | |||||||||||
| Kullanım bilgisi | |||||||||||
| Gök cismi | Dünya | ||||||||||
| Bölgesel kullanım | Küresel (ICS) | ||||||||||
| Kullanılan zaman çizelgesi | ICS Zaman Cetveli | ||||||||||
| Tanım | |||||||||||
| Kronolojik birim | (Devre) | ||||||||||
| Stratigrafik birim | |||||||||||
| Zaman aralığının resmîyeti | Resmî | ||||||||||
| Alt sınırını belirleyen | KSKN'den sadece 96 bin yıl (5 Milankoviç döngüsü) kadar genç olan Thvera manyetik olayının (C3n.4n) tabanı | ||||||||||
| Alt sınır KSKN | Heraclea Minoa kesiti, , Cattolica Eraclea, Sicilya, İtalya 37°23′30″N 13°16′50″E / 37.3917°K 13.2806°D | ||||||||||
| KSKN onayı | 2000 | ||||||||||
| Üst sınırını belirleyen |
| ||||||||||
| Üst sınır KSKN | Monte San Nicola Kesiti, Gela, Sicilya, İtalya 37°08′49″N 14°12′13″E / 37.1469°K 14.2035°D | ||||||||||
| KSKN onayı | 2009 (Kuvaterner ve Pleyistosen'in tabanı) | ||||||||||
| Atmosfer ve iklim verileri | |||||||||||
Miyosende başlayan küresel soğuma eğilimi Pliyosen boyunca devam eder; kutup buzulları büyür, dönemin sonlarına doğru buzul çağına girilir. Deniz seviyesini düşmesiyle, Güney ve Kuzey Amerika arasında kara köprüsü kurulur. Akdeniz kuruyup yerini düzlük otlak alanlara bırakır. Subtropikal bölgeler ekvatora doğru çekilir. Antarktika Pliyosende henüz tamamen donmamıştı. Pliyosen boyunca Nothofagus, Antarktika'da yaygın olarak bulunur.
Memeliler
Pliyosen faunası Miyosenden çok farklı değildi. Günümüz memelilerinin tüm takım ve aileleri ortaya çıkarken; pek çok soyu tükenmiş cins de bu dönemde yaşar. Boynuzlular yaygınlaşıp, baskın memeli grubu olur. At, gergedan, fil, tapir ve develerin sayısı azalırken; kemirgenler, özellikle yer sincapları ve kunduzlar sayıca artar. Tek toynaklı at ilk kez ortaya çıkar. Pliyosenin tipik memelileri arasında; fil benzeri Deinotherium, dev yer tembel hayvanı Megatherium ve Litopternlerden uzun boyunlu, uzun bacaklı Macrauchenia sayılabilir. Kılıç dişli kaplanlar, köpekler, gelincikler dönemin etçilleriydi. Miyosende ortaya çıkıp, Erken Pleistosene kadar yaşayan Deinotheriumlar, fillerin uzaktan akrabasıydı. Aşağı doğru eğilen dişleri karakteristiktir. Deinotheriumlar günümüz fillerinin boyutlarına kadar ulaşmıştı.
Amerika ve Avrasya arasında hayvan göçleri devam ediyordu. Geç Pliyosende, Panama köprüsünün kurulmasıyla, Güney Amerika'nın dünyanın geri kalanından soyutlanmış yaşamı sona erer. Armadillo, yer tembel hayvanı, oposum ve Phoruscorid kuşlar güneyden kuzeye göçerler. Kedi, köpek, ayı, at, mastodon ve başka hayvanlar da kuzeyden güneye göçer. Bu, özellikle güneyin keseli yırtıcıları için, bir felaket olur. Pek çok güney Amerika memelisi kuzeyden gelenlerle rekabet edemeyerek ortadan kalkar. Bugün Güney Amerika'nın memeli cinslerinin yarısı kuzeyden gelmiştir.
Bu dönemin en önemli olaylarından biri, yüksek primatların -ilkin insanlar da dahil- ortaya çıkmasıdır. Afrika'da savanların yaygınlaşması bazı maymunların ağaçlardan düzlüklere inmesine ve açık alanlara yayılmasına yol açar. İnsansılar (hominidler), Kuzey-Doğu Afrika'nın Rift vadilerinde Erken Pliyosende ortaya çıkar. Boynuzlularla birlikte yayılmaya başlayan Australopithecine insansılar, Etiyopya ve Tanzanya'ya, oradan da Afrika'nın büyük bölümüne yayılır.
Türkiye’de Pliyosen’den günümüze kadar gelişen olaylar
Devam etmekte olan daralma ve kalınlaşma, Türkiye-İran platosunda Pliyo-Kuvaterner’de Tibet tipi yaygın bir volkanizmanın gelişmesine neden olmuştur. Aynı sürede Arap platformu üzerinde bir ön ülke kıvrım şarıyaj halinde, kenar kıvrımları gelişmiştir. Bunların oluşumu Bitlis-Zagros kenet kuşağı boyunca gelişen Miyosen çarpışmalarıyla ilişkilidir. Çarpışma Arap platformu üzerinde iki impaktojenin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bunlar Akçakale grabeni ve Karacalıdağ kalkan tip volkanıdır. Ege’de tansiyonal rejim gelişmesine devam etmiş, Orta Anadolu’da yanal atımın etken olduğu bir ova rejimi yerleşmiştir.
Kaynakça
| Wikimedia Commons'ta Pliyosen ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- ^ Krijgsman, W.; Garcés, M.; Langereis, C. G.; Daams, R.; Van Dam, J.; Van Der Meulen, A. J.; Agustí, J.; Cabrera, L. (1996). "A new chronology for the middle to late Miocene continental record in Spain". Earth and Planetary Science Letters. 142 (3-4): 367–380. Bibcode:1996E&PSL.142..367K. doi:10.1016/0012-821X(96)00109-4.
- ^ Retallack, G. J. (1997). "Neogene Expansion of the North American Prairie". PALAIOS. 12 (4): 380–390. doi:10.2307/3515337. JSTOR 3515337. Erişim tarihi: 2008-02-11.
- ^ "Uluslararası Kronostratigrafik Çizelge" (PDF). www.stratigraphy.org. Uluslararası Stratigrafi Komisyonu.
- ^ Van Couvering, John; Castradori, Davide; Cita, Maria; Hilgen, Frederik; Rio, Domenico (September 2000). "The base of the Zanclean Stage and of the Pliocene Series" (PDF). Episodes. 23 (3): 179-187. doi:10.18814/epiiugs/2000/v23i3/005
![image]()
. 26 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 10 Eylül 2022. - ^ Gibbard, Philip; Head, Martin (September 2010). "The newly-ratified definition of the Quaternary System/Period and redefinition of the Pleistocene Series/Epoch, and comparison of proposals advanced prior to formal ratification" (PDF). Episodes. 33 (3): 152-158. doi:10.18814/epiiugs/2010/v33i3/002. 11 Ocak 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 8 Aralık 2020.
- ^ . www.biltek.tubitak.gov.tr/. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2015.
- ^ (PDF). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2015.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Pliyosen yaklasik 5 3 milyon yil oncesinden 2 5 milyon yil oncesine dek suren ucuncu jeolojik cagin Tersiyer son donemi Pliyosen5 333 0 08 2 58 0 04 myo PreYeYeOSDCPTJKPgN Kronoloji 24 22 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 S e n o z o y i kPaleojenN e o j e nKuvaternerM i y o s e nP l i y o Kuzey Amerika prerileri genisler2018 itibariyla Neojen in Uluslararasi Stratigrafi Komisyonu na gore alt bolumleri Dikey eksen olcegi milyon yil once EtimolojiKullanim bilgisiGok cismiDunyaBolgesel kullanimKuresel ICS Kullanilan zaman cizelgesiICS Zaman CetveliTanimKronolojik birimDevreStratigrafik birimZaman araliginin resmiyetiResmiAlt sinirini belirleyenKSKN den sadece 96 bin yil 5 Milankovic dongusu kadar genc olan Thvera manyetik olayinin C3n 4n tabaniAlt sinir KSKNHeraclea Minoa kesiti Cattolica Eraclea Sicilya Italya 37 23 30 N 13 16 50 E 37 3917 K 13 2806 D 37 3917 13 2806KSKN onayi2000Ust sinirini belirleyenManyetik kutupsallik kronozonu C2r nin Matuyama tabani Haptophyte kladindan ve un neslinin tukenmesiUst sinir KSKNMonte San Nicola Kesiti Gela Sicilya Italya 37 08 49 N 14 12 13 E 37 1469 K 14 2035 D 37 1469 14 2035KSKN onayi2009 Kuvaterner ve Pleyistosen in tabani Atmosfer ve iklim verileri Miyosende baslayan kuresel soguma egilimi Pliyosen boyunca devam eder kutup buzullari buyur donemin sonlarina dogru buzul cagina girilir Deniz seviyesini dusmesiyle Guney ve Kuzey Amerika arasinda kara koprusu kurulur Akdeniz kuruyup yerini duzluk otlak alanlara birakir Subtropikal bolgeler ekvatora dogru cekilir Antarktika Pliyosende henuz tamamen donmamisti Pliyosen boyunca Nothofagus Antarktika da yaygin olarak bulunur MemelilerAnadara Pliyosen Pliyosen faunasi Miyosenden cok farkli degildi Gunumuz memelilerinin tum takim ve aileleri ortaya cikarken pek cok soyu tukenmis cins de bu donemde yasar Boynuzlular yayginlasip baskin memeli grubu olur At gergedan fil tapir ve develerin sayisi azalirken kemirgenler ozellikle yer sincaplari ve kunduzlar sayica artar Tek toynakli at ilk kez ortaya cikar Pliyosenin tipik memelileri arasinda fil benzeri Deinotherium dev yer tembel hayvani Megatherium ve Litopternlerden uzun boyunlu uzun bacakli Macrauchenia sayilabilir Kilic disli kaplanlar kopekler gelincikler donemin etcilleriydi Miyosende ortaya cikip Erken Pleistosene kadar yasayan Deinotheriumlar fillerin uzaktan akrabasiydi Asagi dogru egilen disleri karakteristiktir Deinotheriumlar gunumuz fillerinin boyutlarina kadar ulasmisti Nothofagus Yalanci Kayin Amerika ve Avrasya arasinda hayvan gocleri devam ediyordu Gec Pliyosende Panama koprusunun kurulmasiyla Guney Amerika nin dunyanin geri kalanindan soyutlanmis yasami sona erer Armadillo yer tembel hayvani oposum ve Phoruscorid kuslar guneyden kuzeye gocerler Kedi kopek ayi at mastodon ve baska hayvanlar da kuzeyden guneye gocer Bu ozellikle guneyin keseli yirticilari icin bir felaket olur Pek cok guney Amerika memelisi kuzeyden gelenlerle rekabet edemeyerek ortadan kalkar Bugun Guney Amerika nin memeli cinslerinin yarisi kuzeyden gelmistir Bu donemin en onemli olaylarindan biri yuksek primatlarin ilkin insanlar da dahil ortaya cikmasidir Afrika da savanlarin yayginlasmasi bazi maymunlarin agaclardan duzluklere inmesine ve acik alanlara yayilmasina yol acar Insansilar hominidler Kuzey Dogu Afrika nin Rift vadilerinde Erken Pliyosende ortaya cikar Boynuzlularla birlikte yayilmaya baslayan Australopithecine insansilar Etiyopya ve Tanzanya ya oradan da Afrika nin buyuk bolumune yayilir Turkiye de Pliyosen den gunumuze kadar gelisen olaylarPliyosen Gunumuz rekonstruksiyonu Devam etmekte olan daralma ve kalinlasma Turkiye Iran platosunda Pliyo Kuvaterner de Tibet tipi yaygin bir volkanizmanin gelismesine neden olmustur Ayni surede Arap platformu uzerinde bir on ulke kivrim sariyaj halinde kenar kivrimlari gelismistir Bunlarin olusumu Bitlis Zagros kenet kusagi boyunca gelisen Miyosen carpismalariyla iliskilidir Carpisma Arap platformu uzerinde iki impaktojenin ortaya cikmasina neden olmustur Bunlar Akcakale grabeni ve Karacalidag kalkan tip volkanidir Ege de tansiyonal rejim gelismesine devam etmis Orta Anadolu da yanal atimin etken oldugu bir ova rejimi yerlesmistir GPS olcumlerine gore Anadolu levhasi nin gunumuzdeki hareket yonuKaynakcaWikimedia Commons ta Pliyosen ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Krijgsman W Garces M Langereis C G Daams R Van Dam J Van Der Meulen A J Agusti J Cabrera L 1996 A new chronology for the middle to late Miocene continental record in Spain Earth and Planetary Science Letters 142 3 4 367 380 Bibcode 1996E amp PSL 142 367K doi 10 1016 0012 821X 96 00109 4 Retallack G J 1997 Neogene Expansion of the North American Prairie PALAIOS 12 4 380 390 doi 10 2307 3515337 JSTOR 3515337 Erisim tarihi 2008 02 11 Uluslararasi Kronostratigrafik Cizelge PDF www stratigraphy org Uluslararasi Stratigrafi Komisyonu Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Van Couvering John Castradori Davide Cita Maria Hilgen Frederik Rio Domenico September 2000 The base of the Zanclean Stage and of the Pliocene Series PDF Episodes 23 3 179 187 doi 10 18814 epiiugs 2000 v23i3 005 26 Temmuz 2022 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 10 Eylul 2022 Gibbard Philip Head Martin September 2010 The newly ratified definition of the Quaternary System Period and redefinition of the Pleistocene Series Epoch and comparison of proposals advanced prior to formal ratification PDF Episodes 33 3 152 158 doi 10 18814 epiiugs 2010 v33i3 002 11 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 8 Aralik 2020 www biltek tubitak gov tr 5 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Aralik 2015 PDF 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 23 Aralik 2015