Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Haziran 2020) () |
Hattiler (URUHa-at-ti), M.Ö. 2500-2000/1700 yıllarında Anadolu'da yaşamış bir uygarlık. Anadolu Yarımadası'nın bilinen en eski adı Hatti ülkesi'dir. İlk defa Mezopotamya yazılı kaynaklarında Akad sülalesi döneminde (M.Ö. 2350-2150) kullanılan bu adlandırma, M.Ö. 7. yüzyıl Asur yıllıklarında görüldüğü üzere, M.Ö. 630 tarihlerine değin süregelmiştir. Böylece Anadolu en az 1.500 yıl boyunca Hatti ülkesi olarak tanındı. Bu ad o denli yerleşmişti ki Anadolu'da Hattilerden sonra yaşayan Hititler yaşadıkları ülkeden söz ederlerken, Hatti ülkesi deyimini kullandılar. Bu ve bazı arkeolojik bulgular nedeniyle uzun yıllar boyunca Hititler ve Hattilerin aynı ırk ya da akraba ırklar oldukları varsayıldı.
Hititlerin Hattuşa tabletlerini ilk okuyan filologlar, hep bu tabire rastladıkları için bambaşka bir dil konuşan bu yeni kavme de Hatti adını taktılar. Oysa sonradan yine tabletlerden Hint-Avrupalı bir kavim oldukları anlaşıldı. Kussar kentinde yaşayan yönetici sınıfın[] bir araya getirdiği halk kendini Nesice konuşan Nesililer olarak anıyordu. Ancak Hitit biçimindeki adlandırma, bilim çevrelerinde yayıldığı için kalıcı oldu. Kaldı ki kendilerini Nesili olarak adlandıran bu grubun yanı sıra Anadolu'da Luviler ve adı ile tanınan gruplar vardı.
Zaten filologlar Hatti sözcüğünü olduğu gibi almayıp, onun Ahd-i Atik'de zikredilen "Heth" ve "Hittim" şeklinden esinlenerek Almanca Die Hethiter, İngilizce The Hittities, Fransızca Les Hittities ve İtalyanca Gli Ittiti deyimlerini ürettiler. Türkçede önceleri Eti sözcüğü kullanıldı, şimdi ise Hitit deyimi yerleşti. Burada yanlış kullanılan bir adlandırmaya işaret etmek yerinde olacaktır. Birçok bilim insanı bir zamanlar doğru olduğu sanılan, ancak şimdi isabetsiz olduğu anlaşılan "Proto-Hitit" ya da "Proto-Hatti" deyimlerini alışkanlık sonucu hâlâ kullanmaktadırlar. Hatti yerine "Proto-Hitit" tabiri kullanıldığı takdirde Hititlerin Hattilerden geldiği izlenimi ortaya çıkar. Oysa söz konusu iki halk birbirinden dil ve ırk bakımından tamamıyla ayrıdır. Hele adı Hatti olan kavmi "Proto-Hatti" diye anmak büsbütün anlamsızdır. Ancak kültürel açıdan bakıldığına Anadolu Hatti sanatının Hititler tarafından alındığını ve köklü Hatti geleneğinin Hititlerde yaşadığını görürüz. Hatti yer isimleri, şahıs isimleri ve efsaneleri Hitit kültüründe yer almıştır. Gerek Alaca Höyük, gerekse son yıllarda yapılan arkeolojik kazılar, Hatti kültürünün gücünü ortaya koymaktadır. Anadolu'ya ne zaman geldikleri bilinmeyen, belki dağınık gruplar hâlinde gelmiş olan Hititler, bu gücün bir parçası olmuşlardır. Hitit Krallığı'nın hâkim yönetici sınıfı olan ve Hatti geleneği taşıyan Hitit kralları, Anadolu'yu teokratik tabanlı bir feodal yapı içinde yönetmişlerdir.
Anadolu'daki Hatti beylikleri bir protohistorya (ön tarih) uygarlığıdır. Başka bir deyişle onlar henüz yazı kullanmadıkları için tarihsel sürece ait değildirler. Ancak bu beyliklerin konuştuğu dil, inandıkları din, yaşattığı örf ve âdetleri hakkında Hititler yolu ile birçok bilgiye sahip bulunmaktayız. Bu nedenle Hatti beylikleri ön tarih (protohistorya) uygarlığının güzel bir örneğidir.
Kaynakça
- ^ Ekrem Akurgal Anadolu Kültür Tarihi TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları s. 49 - 55
- ^ Anadolu Kültür Tarihi Ekrem Akurgal Tübitak yayınları 67 Hatti uygarlığı
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- (İngilizce) Hattiler8 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
 | Arkeoloji ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Hattiler haber gazete kitap akademik JSTOR Haziran 2020 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Hattiler URUHa at ti M O 2500 2000 1700 yillarinda Anadolu da yasamis bir uygarlik Anadolu Yarimadasi nin bilinen en eski adi Hatti ulkesi dir Ilk defa Mezopotamya yazili kaynaklarinda Akad sulalesi doneminde M O 2350 2150 kullanilan bu adlandirma M O 7 yuzyil Asur yilliklarinda goruldugu uzere M O 630 tarihlerine degin suregelmistir Boylece Anadolu en az 1 500 yil boyunca Hatti ulkesi olarak tanindi Bu ad o denli yerlesmisti ki Anadolu da Hattilerden sonra yasayan Hititler yasadiklari ulkeden soz ederlerken Hatti ulkesi deyimini kullandilar Bu ve bazi arkeolojik bulgular nedeniyle uzun yillar boyunca Hititler ve Hattilerin ayni irk ya da akraba irklar olduklari varsayildi Hititlerin Hattusa tabletlerini ilk okuyan filologlar hep bu tabire rastladiklari icin bambaska bir dil konusan bu yeni kavme de Hatti adini taktilar Oysa sonradan yine tabletlerden Hint Avrupali bir kavim olduklari anlasildi Kussar kentinde yasayan yonetici sinifin kaynak belirtilmeli bir araya getirdigi halk kendini Nesice konusan Nesililer olarak aniyordu Ancak Hitit bicimindeki adlandirma bilim cevrelerinde yayildigi icin kalici oldu Kaldi ki kendilerini Nesili olarak adlandiran bu grubun yani sira Anadolu da Luviler ve adi ile taninan gruplar vardi Hattusas Bogazkale Turkiye Zaten filologlar Hatti sozcugunu oldugu gibi almayip onun Ahd i Atik de zikredilen Heth ve Hittim seklinden esinlenerek Almanca Die Hethiter Ingilizce The Hittities Fransizca Les Hittities ve Italyanca Gli Ittiti deyimlerini urettiler Turkcede onceleri Eti sozcugu kullanildi simdi ise Hitit deyimi yerlesti Burada yanlis kullanilan bir adlandirmaya isaret etmek yerinde olacaktir Bircok bilim insani bir zamanlar dogru oldugu sanilan ancak simdi isabetsiz oldugu anlasilan Proto Hitit ya da Proto Hatti deyimlerini aliskanlik sonucu hala kullanmaktadirlar Hatti yerine Proto Hitit tabiri kullanildigi takdirde Hititlerin Hattilerden geldigi izlenimi ortaya cikar Oysa soz konusu iki halk birbirinden dil ve irk bakimindan tamamiyla ayridir Hele adi Hatti olan kavmi Proto Hatti diye anmak busbutun anlamsizdir Ancak kulturel acidan bakildigina Anadolu Hatti sanatinin Hititler tarafindan alindigini ve koklu Hatti geleneginin Hititlerde yasadigini goruruz Hatti yer isimleri sahis isimleri ve efsaneleri Hitit kulturunde yer almistir Gerek Alaca Hoyuk gerekse son yillarda yapilan arkeolojik kazilar Hatti kulturunun gucunu ortaya koymaktadir Anadolu ya ne zaman geldikleri bilinmeyen belki daginik gruplar halinde gelmis olan Hititler bu gucun bir parcasi olmuslardir Hitit Kralligi nin hakim yonetici sinifi olan ve Hatti gelenegi tasiyan Hitit krallari Anadolu yu teokratik tabanli bir feodal yapi icinde yonetmislerdir Anadolu daki Hatti beylikleri bir protohistorya on tarih uygarligidir Baska bir deyisle onlar henuz yazi kullanmadiklari icin tarihsel surece ait degildirler Ancak bu beyliklerin konustugu dil inandiklari din yasattigi orf ve adetleri hakkinda Hititler yolu ile bircok bilgiye sahip bulunmaktayiz Bu nedenle Hatti beylikleri on tarih protohistorya uygarliginin guzel bir ornegidir Kaynakca Ekrem Akurgal Anadolu Kultur Tarihi TUBITAK Populer Bilim Kitaplari s 49 55 Anadolu Kultur Tarihi Ekrem Akurgal Tubitak yayinlari 67 Hatti uygarligiAyrica bakinizHatti ulkesi Anadolu tarihi Gec Tunc Cagi Hurriler Hititler Luviler PelasglarDis baglantilar Ingilizce Hattiler8 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Arkeoloji ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz