Sabiha Ziya Hanım (evlendikten sonra Sabiha Bengütaş, d. 1904, İstanbul - ö. 2 Ekim 1992, Ankara), Türk ressam ve heykeltıraş. Sanayi-i Nefise Mektebi'nin heykel bölümünden mezun olan ilk kadın sanatçıdır.
Sabiha Ziya Bengütaş | |
---|---|
Son Posta, 23 Temmuz 1931 | |
Genel bilgiler | |
Doğum | 1904 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
Ölüm | 2 Ekim 1992 (88 yaşında) Ankara, Türkiye |
Uyruk | Türk |
Evlilik(ler)i | Şakir Emin Bengütaş |
Alanı | Heykeltıraş |
Sanat eğitimi | Sanayi-i Nefise Mektebi |
Sanat yaşamı boyunca Atatürk, İsmet İnönü, Abdülhak Hâmid, Ahmet Hâşim, Namık İsmail, Bedia Muvahhit gibi birçok tanınmış kişinin heykel ve büstünü yapmıştır.
Yaşamı
1904 yılında İstanbul'da doğmuştur. Şeyhülislam Ebülhayır Ahmet Efendi sülalesinden Kaymakam Ziya Bey ile Asime Hanım’ın üç çocuğundan ikincisi olarak dünyaya gelen heykeltıraş, ilköğrenimine Eyüp Sultan Reşadiye Numune Mektebi'nde başlamıştır. Babası Ziya Bey’in Şam’da görevlendirilmesi üzerine dört sene sonra ailesiyle birlikte Şam’a giden sanatçı, burada bir yıl Fransız Katolik Mektebi’nde okumuştur.
Ailesinin İstanbul’a dönmesinin ardından Büyükada’da yaşamaya başlayan Bengütaş, ilköğrenimini Köprülü Fuat Paşa Okulu’nda tamamlamıştır. Sanatçı, ailesinin lise eğitimini tamamlaması yönündeki ısrarlarına rağmen sanata olan eğilimi sebebiyle lise eğitimini bitirmeden 1919 yılında İnas Sanayi-i Nefise Mektebi’ne girmiştir. Resim Bölümü’nde Feyhaman Duran’ın öğrencisi olarak başladığı eğitimini, ikinci sene girdiği bir modelaj dersinde kopya ettiği antik büstün heykeltıraş İhsan Özsoy tarafından takdir edilmesi üzerine Heykel Bölümü’nde sürdürmeye karar vermiştir.
Bengütaş yaşadığı bir hastalıktan dolayı heykel eğitimine iki yıl ara vermek durumunda kalsa da hastalığı süresince heykel sanatından kopmayarak 1922 yılında açılan Galatasaray Sergisi’nde bir büst sergilemiştir. Hastalığının ardından okuluna dönen Bengütaş, İnas Sanayi-i Nefise Mektebi’nin kapatılarak Sanayi-i Nefise Mektebi’yle birleştirilmesiyle birlikte eğitimini Sanayi-i Nefise Mektebi’nde İhsan Özsoy’un üç erkek öğrencisi içerisinde tek kız öğrencisi olarak sürdürmüştür.
Bengütaş, 1925 yılında katıldığı üç yarışmanın yanı sıra Sanayi-i Nefise Mektebi heykeltıraşlık öğrencileri arasında Avrupa’ya gönderilecek öğrencinin belirlenmesi için yapılan sınavda da birinci olmuştur fakat kadın olması nedeniyle onun yerine ikinci olan Ratip Aşir Acudoğu gönderilmiştir. Bengütaş, 1926 yılında da Taksim Abide Komisyonu tarafından Taksim Meydanı’na Gazi Mustafa Kemal Paşa namına dikilecek heykelin heykeltıraşı Canonica’nın yanına gönderilecek sanatçının belirlenmesi için yapılan sınavda birinci olmuştur. Osman Nuri Ergin arşivinde yer alan 21 Mart 1927 tarihli, Canonica’ya ithafen Fransızca olarak yazılan mektupta Sabiha Bengütaş’ın birinci, Hadi Bara’nın da ikinci olduğu fakat Bengütaş’ın 22 yaşında genç bir kız olması nedeniyle evlenme ihtimalinin olabileceği belirtilmiştir. Başarabileceğinden kuşku duyulan Bengütaş, yine kadın olduğu için yurt dışına gönderilmek istenmemiştir fakat Atatürk’ün kadın hakları konusundaki fikrini en çok benimseyenlerin başında gelen dönemin Milli Eğitim Bakanı Mustafa Necati araya girerek sanatçının İtalya’ya, Pietro Canonica’nın yanına gönderilmesinin vekâletçe uygun olduğunu belirten evrağı imzalamıştır.
Sabiha Bengütaş, İtalya’ya gitmesinin ardından Canonica ile çok uzun süre çalışmamıştır. Canonica’nın Cumhuriyet Abidesi planlarını hazırlamış olmasından ve döküm kısmının teferruatının Bengütaş’ı ilgilendirmemesinden dolayı sanatçı, Roma Güzel Sanatlar Akademisi’ne yazılarak Ermenegildo Luppi’nin atölyesine devam etmiştir.
İtalya’daki çalışmasının ardından yurda dönen sanatçı, 1930 yılında Güzel Sanatlar Akademisi’nde düzenlenen Avrupa konkuruna katılmıştır fakat birinci olamamıştır. Çok yönlü bir sanatçı olan Bengütaş, meslektaşı Rezan Ramiz Hanım ile birlikte 1931 yılında düzenlenen güzellik yarışmasında jüri üyeliği de yapmıştır.
Yurda dönüşünün ardından yurt içinde çeşitli sergilere katılmaya devam eden Bengütaş, 1933 yılında Şair Abdülhak Hamit Tarhan’ın torunu Şakir Emin Bengütaş ile hayatını birleştirmiştir. Eşinin diplomat olması sebebiyle çeşitli dönemlerde yurt dışında ikâmet eden sanatçı, birçok müze ve galeri gezerek farklı ülkelerin sanat eserlerini ve sanat anlayışlarını yakından deneyimleme fırsatı elde etmiştir. Eşinin görevi sebebiyle İtalya’da uzun yıllar yaşayan Bengütaş, meslek çalışmalarına burada da devam etmiştir. Eşinin Moskova’da görevlendirilmesi üzerine Moskova’da da bulunan sanatçı, 1938 yılında burada bir sergiye katılmıştır.
Bengütaş aynı yıl, Atatürk ve İnönü için açılan anıt heykel yarışmalarına da katılmıştır. İki yarışmada da birinciliği elde eden sanatçı, heykellerin eskizlerini Türkiye'de hazırlamıştır. Bronzdan yaptığı İnönü heykelinin maketini 1941 yılında tamamlayan Bengütaş, heykeli de 1946 yılında tamamlamıştır. Heykeltıraşın yapmış olduğu diğer anıt ise Çankaya Köşkü’nde bulunan Atatürk heykelidir. İnönü heykeliyle aynı yükseklikte olan heykel, Carrara mermerinden yapılmıştır. İtalya’da yapımı tamamlanan heykel, İnönü heykeliyle birlikte 1946 yılında Türkiye’ye getirilmek istenmiştir fakat İtalya’da II. Dünya Savaşı’nın ardından yaşanan araç bulma sorunu nedeniyle heykellerin Türkiye’ye getirilmesi ancak vefat eden Washington Büyükelçisi Münir Ertegün’ün naaşını taşıyan Amerikan Missouri zırhlısının refakatindeki Providence Kruvazörü’nün Napoli’ye uğramasıyla mümkün olmuştur.
Hayatı boyunca çeşitli sergilerde hem heykel hem de resimleriyle yer alan Bengütaş’ın katıldığı tespit edilen son sergisi, 1965 yılında Ankara’da gerçekleştirmiş olduğu kişisel sergisidir. Eşinin emekliliği sonrası Ankara'ya yerleşen Bengütaş, 1988 yılında Nurol adında bir kızı kendisine manevi evlat edinmiştir. Yaşamının son dönemlerine kadar çalışmalarını sürdüren sanatçıya, Türkiye’de plastik sanatlar ortamının oluşması ve gelişmesindeki katkılarından dolayı Plastik Sanatlar Derneği tarafından 1991 yılında onur belgesi verilmiştir. Bengütaş, 2 Ekim 1992’de hayata gözlerini yummuştur.
Sabiha Bengütaş’ın Heykeltıraşi Eserleri ve Katıldığı Tespit Edilen Sergiler
Heykele başladığı ilk yıllarda ağırlıklı olarak arkadaş çevresinin büstlerini yapan Sabiha Bengütaş, İstanbul’da Türk Ressamlar Cemiyeti tarafından gerçekleştirilen Galatasaray Resim Sergileri ile Atatürk’ün isteği üzerine Ankara’da Güzel Sanatlar Birliği tarafından gerçekleştirilen Ankara Resim Sergileri gibi birçok sergide yer almıştır. Daha öğrencilik yıllarında, 1922’de katıldığı katıldığı ilk sergi olan 4. Galatasaray Resim Sergisi’nde yapmış olduğu bir büstü sergilemiştir.
Sabiha Bengütaş, 1923 yılında gerçekleştirilen ve katılan heykeltıraşların tamamının kadınlardan oluştuğu 5. Galatasaray Resim Sergisi’ne doğal boyutta iki adet büst, 1924 yılında gerçekleştirilen 6. Galatasaray Resim Sergisi’ne ise Gülen Kız isimli portre, Çarşaflı Kadın isimli bir alçak kabartma ve bir portre çalışması daha olmak üzere üç eser ile katılmıştır. Temmuz-Ağustos 1925’te düzenlenen 7. Galatasaray Sergisi’ne ise Doktor Akil Muhtar, Sermet Bey ve Ressam Hikmet Onat büstleri ile katılmıştır.
Sanatçı, 1926’da gerçekleştirilen 8. Galatasaray Resim Sergisi’nde biri Şair Ahmet Haşim Büstü, diğer ikisi kadın büstü olmak üzere üç adet büst, bir adet akademi ve bir adet kabartma olmak üzere beş eseriyle yer alırken 1927 yılındaki 11. Galatasaray Resim Sergisi’nde üç büst ile bir akademi olmak üzere dört eser sergilemiştir. Aynı yıl sanatçının ismine 4. Ankara Resim Sergisi’nde de rastlanmaktadır. Sanatçı bu sergiye iki büst ile katılmıştır.
Galatasaray Resim Sergileri’nde 1928 yılından sonra ismine rastlanılmayan Bengütaş, 1929 yılında Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliği’nin resmiyet kazanmadan önce Ankara Etnografya Müzesi’nde açtıkları 1. Genç Ressamlar Sergisi’ne katılmıştır. Sanatçı aynı sene 6. Ankara Resim Sergisi’nde Bakus ve Kadın isimli çalışmasını sergilemiştir.
Bengütaş, Güzel Sanatlar Birliği’nin 1930 yılında gerçekleştirdiği 7. Ankara Resim Sergisi’ne asker, kadın, erkek, şehirli, köylü, genç, ihtiyar demeden halkın her kesimini kapsayan ve inkılapları simgeleyen Abide Eskizi ile Bedia Muvahhit Büstü isimli heykel çalışmalarıyla katılmıştır. 1931 yılında da İstiklal Caddesi’nde gerçekleştirilen Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliği 4. Sergisi’nde ise bir büst ile mitolojik konulu bir alçak kabartma sergilemiştir. Sanatçının 1935 yılında ise Ankara’da kişisel bir sergi açtığı bilinmektedir.
Bengütaş’ın eserleri, 1937 yılında iki sergide görülmektedir. Bunlardan ilki, Ankara Halkevi Ar Şubesi bünyesinde gerçekleştirilen I. Birleşik Resim Heykel Sergisi iken diğeri Ağustos ayında, İstanbul Festivali kapsamında, Güzel Sanatlar Akademisi bünyesinde gerçekleştirilen beş sergiden biri olan Türk Heykeltıraşları Sergisi’dir.
Sanatçı, eşinin görevi sebebi ile Moskova’da bulunduğu 1938 yılında, Moskova Şark Eserleri Müzesi’nde Ana Başı isimli çalışmasını sergilemiştir. Aynı yıl Atatürk ve İnönü için açılan anıt heykel yarışmalarına katılarak birincilik elde etmiştir. Heykellerin eskizlerini Türkiye'de hazırlayan sanatçı, bronzdan yaptığı İnönü heykeli ile Carrara mermerinden yaptığı Atatürk heykelini 1946 yılında Roma’da tamamlayarak Türkiye’ye getirilmesini sağlamıştır. Sabiha Bengütaş, söz konusu anıt heykel yarışması sonucunda yapmış olduğu Atatürk ve İnönü heykelleriyle anıt heykel yapan ilk Türk kadın heykeltıraş olarak da tarihte yerini almıştır.
Bengütaş, 1940 yılında gerçekleştirilen 2. Devlet Resim ve Heykel Sergisi’nde Hasan Ali Yücel ve Dr. Zeki Hakkı Pamir büstleri ile yer almıştır. 1941 yılındaki 3. Devlet Resim ve Heykel Sergisi’nde ise İsmet İnönü büstü, Dekoratif Baş ve Mitolojik Kabartma isimli üç çalışmasını sergilemiştir. Eşinin görevi nedeniyle çalışmalarını yurt dışında sürdüren sanatçının 1941 yılından 1960 yılına kadar olan süre içerisinde herhangi bir sergiye katıldığına dair bilgi yer almamaktadır. Sanatçının 1960-1961 yılları arasında Türk-Amerikan Derneği’nde gerçekleştirdiği kişisel sergisi bulunmaktadır. Bengütaş, vermiş olduğu bir röportajda 1965 yılında bir sergi açtığını belirtmiştir. Ankara’da gerçekleştirilen sergide yer alan Ali İhsan Kalmaz Büstü’nü Kara Harp Okulu’na hediye ettiğini ifade etmiştir. Söz konusu sergi, Bengütaş’ın yer aldığının bilindiği son sergidir.
Sabiha Bengütaş’ın 1992 yılında hayata gözlerini yummasının ardından da sanatçının eserlerinin çeşitli sergilerde yer aldığı görülmektedir. Sanatçının annesi Asime Hanım’ın büstü 2011-2012 yılları arasında İstanbul Modern’de gerçekleştirilen Hayal ve Hakikat-Türkiye’den Modern ve Çağdaş Kadın Sanatçılar Sergisi’nde sergilenmiştir. 2021-2022 yılları arasında Meşher’de gerçekleştirilen Ben-Sen-Onlar / Sanatçı Kadınların Yüzyılı Sergisi’nde ise yine Bengütaş’ın adı karşımıza çıkmaktadır.
Bengütaş’ınn, manevi kızı Nurol Kamani’nin hazırlatmış olduğu kişisel sitesinde verilen bilgiler ve heykel müzelerindeki kayıtlar doğrultusunda tespit edilen başka eserleri de bulunmaktadır. Sanatçının İstanbul Resim ve Heykel Müzesi’nde kendi büstü ile Namık İsmail, Ahmet Haşim ve Bedia Muvahhit’in büstleri olmak üzere dört eseri yer almaktadır. Ankara Resim ve Heykel Müzesi’nde ise bir büst ile İnonü Büstü sergilenmektedir. Diğer eserleri arasında Abdülhak Hamit Büstü, Mevhibe İnönü Büstü, Hasan Ali Yücel Büstü, Foy D. Kohler Büstü, Talat Emin Büstü, Sabahattin Ergin Başı, Asker Heykeli, Emin Ali Sipahi Büstü ile Sanatçının Ağabeyinin Büstü bulunmaktadır. Sanatçının ayrıca çeşitli resim çalışmaları da söz konusudur.
Sabiha Bengütaş ve Şadırvan Dergisi’ndeki “Heykeltraşlığımız” İsimli Yazısı
Sabiha Bengütaş, 1949 yılında Şadırvan Dergisi için kaleme almış olduğu Heykeltraşlığımız isimli yazısına, heykeltıraşiyi her düşünüşünde aklına Orta Çağ'da Roma Şehrinin Tarihçesi isimli kitabın geldiğini belirterek başlamıştır. F. Gregorovius’un kitaptaki bir cümlesini alıntılayan Bengütaş, 4. yüzyılda Roma’daki heykel sayısının fazlalığının insanı, Roma halkının da mermerden yapılmış olduğunu düşünmeye iteceğini ifade etmiştir.
Söz konusu heykellerin bir kısmını yakından görmüş olduğuna ekleyen sanatçı, heykellerin Yunan adaları, Mısır, Anadolu ve Sudan gibi birçok farklı coğrafyadan geldiğini belirtmiştir. İrili ufaklı heykellerin ne denli mükemmel olduğundan söz eden Bengütaş, bunca sanat cennetlerini mevhum bir cennet uğruna mahveden ilk hristiyanlara kendilerinin barbarlardan baskın çıktığını belirterek sitem etmiştir. Sanatçı, müslümanların da onlardan aşağı kalır yanı olmadığına değinerek islamın tasviri yasaklaması sebebiyle resim ve heykel sanatının felce uğradığını ifade etmiştir. Hristiyanların bu durumu Rönesans’la birlikte telafi ettiğine değinen Bengütaş, Osmanlı saraylarının Batı Avrupa ülkelerinin saraylarından sadece resim ve heykel açısından daha zayıf kaldığına dikkat çekmiştir.
Söz konusu sanat kısırlaştırıcı zihniyetin ortadan kalkmasının ancak Atatürk inkılabı ile mümkün olduğunu belirten sanatçı, öncesinde resim ve heykel sanatını icra eden kişi sayısının oldukça az olduğuna değinmiştir. Atatürk zamanında yurt dışına öğrenci yollandığını, kursların açıldığını, iyi kötü büstlerin yapıldığını, heykellerin dikildiğini dile getiren Bengütaş, söz konusu girişimlerin devamının olmayacağı konusundaki endişelerini dile getirmiştir. Sanatın yüksek statülü, varlıklı kişiler tarafından teşvik edilmesi gerektiğini, tarih içinde bu döngünün hep bu şekilde sürdüğünü vurgulamıştır. Sanatın hem maddi hem de manevi olarak desteklenmesinin, sanatçının yaşam koşullarını düşünmekten uzaklaşıp kendini sanatına vermesi açısından oldukça önemli olduğunu hatırlatmıştır.
Türkiye’de heykel sanatını teşvik edecek zümrenin yok kadar az olduğuna değinen sanatçı, dünya üzerinde de sanatta bir gerileme olduğunu, bu nedenle Türkiye’deki heykel sanatının geleceğinin pek parlak olduğunu düşünmediğini dile getirmiştir. Gerçek sanatçının, sanatın kudretine inanarak önüne çıkan engeller karşısında yılmaması gerektiğini vurgulayan Bengütaş, sanatçının ihtiyacı olan kudreti, Gregorovius’un bahsettiği mermer dünyasını hayal etmekte bulabileceğini belirterek yazısını sonlandırmıştır.
Şadırvan Dergisi’ndeki bu yazı, Sabiha Bengütaş’ın kaleminden çıktığı bilinen tek yazıdır. Söz konusu yazı, bulunduğu dönem için hem Türkiye’nin hem de dünyanın sanat konusunda içinde bulunduğu durumu yansıtması açısından oldukça önemlidir.
Heykel ve büstlerini yaptığı kişiler
- Atatürk (Carrara mermeriyle yapılmış heykel, Çankaya Köşkü'nün bahçesindedir.)
- İsmet İnönü (Batı Cephesi Kumandanı giysisiyle, Mudanya Mütarekesi'ni simgeler, Mudanya'dadır.)
- Abdülhak Hâmid
- Ahmet Hâşim
- Nâmık İsmail
- Bedia Muvahhit
- Prof. Dr. Âkil Muhtar Özden
- (İstanbul Milletvekili)
- (Ressam)
- Ali Fuat Paşa
- Mevhibe İnönü
- Hasan Âli Yücel
- (Çek Piyanist)
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Sabihabengutas.com 23 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Manevi kızı Nurol Bengütaş tarafından anısına hazırlanmış web sitesi]
Notlar
- ^ Sanatçının doğum tarihiyle ilgili 1904 ve 1910 olmak üzere iki farklı yıl belirtildiği görülmektedir.Taha Toros Arşivi’nde yer alan, Taha Toros’un Sabiha Bengütaş’ın manevi kızı Nurol Kamani ile olan yazışmasında Nurol Kamani, Bengütaş’ın 1320 yılında doğmuş olduğunu belirtmiştir. Türk Tarih Kurumu’nun Tarih Çevirme Kılavuzu aracılığıyla yapılan çevirmede söz konusu tarihin 1904 ya da 1905 olması gerektiği görülmektedir. Bu nedenle ay bilgisine bağlı olarak kaynaklarda geçen 1904 tarihinin daha doğru bir tarih olduğu anlaşılmaktadır.
- ^ Bengütaş’ın ilköğrenimi ve Şam’da aldığı eğitimle ilgili farklı bilgiler olduğu görülmektedir. Halit Özyiğit’in İlk Türk Kadın Heykeltıraş: Sabiha Bengütaş isimli makalesinde ve Bengütaş’ın dergiye yazmış olduğu mektuba istinaden Eylül 1927 tarihli Resimli Ay dergisinde Osmanlıca olarak yayınlanan yazının Aralık 1995 tarihli Pazartesi dergisinde İlk Türk Kadın Heykeltıraş başlığıyla Türkçe olarak yayınlanan derlemesinde sanatçının kendi ağzından verilen bilgiye göre ilköğrenimine Eyüp Sultan Numune Mektebi’nde başladığı, dört sene sonra Şam’a gittiği, bir sene de Fransız Katolik Mektebi’nde okuduğu anlaşılmaktadır. Sanatçı adına hazırlanan sitede ve Taha Toros’un Temmuz 1995’te Skylife dergisinde yayınlanan Sabiha Bengütaş: İlk Kadın Heeykeltıraşımız isimli yazısında ise sanatçının dört yıl Şam’da eğitim gördüğü, o süre içerisinde de bir yıl Fransız Katolik Mektebi’ne devam ettiği belirtilmektedir. Sanatçı ile ilgili yazılan sonraki yazılarda da bu bilgilerin tekrarlandığı, hatta bazılarında Fransız Katolik Mektebi’nde okuduğu sürenin Şam’da okuduğu dört yıla ek olarak verildiği görülmektedir. Pazartesi dergisi'ndeki yazı esas alınmıştır.
- ^ Sanatçının İnas Sanayi-i Nefise Mektebi’ne başlama tarihi kaynaklarda farklı olarak verilmiştir. Derya Uzun Aydın’ın İnas ve Sanayi-i Nefise Mektebi’nin İlk Kadın Heykeltıraşları isimli makalesinde ve Hüseyin Gezer’in Cumhuriyet Dönemi Türk Heykeli isimli kitabında sanatçının 1924’te heykele başladığı belirtilmektedir. Nurullah Berk’in Türk Heykeltıraşları, Gültekin Elibal’ın Atatürk ve Resim-Heykel isimli kitaplarında Bengütaş’ın 1924 yılında İnas Sanayi-i Nefise Mektebi’ne girdiği ve iki yıl sonra da heykel bölümüne geçtiği ifade edilmektedir. Halil Özyiğit’in İlk Türk Kadın Heykeltıraş: Sabiha Bengütaş isimli makalesinde de sanatçının İSNM’ye 1919 yılında girdiği, Heykel Bölümü’ne de 1920 yılında geçtiği bilgisi verilmektedir. Sanatçı adına hazırlanan sitede ise sanatçının, 1920 yılında İSNM’ye başladığı bilgisi yer almaktadır. Halil Özyiğit'in vermiş olduğu bilgi esas alınmıştır.
- ^ Resimli Ay dergisinde yer alan İlk Türk Kadın Heykeltıraş başlıklı yazının Pazartesi dergisindeki Türkçe derlemesinde sanatçının kendi kaleminden çıkan bilgiye göre geçen sene üç eskiz müsabakasında birinci olmasının yanı sıra Avrupa müsabakasını da kazandığı fakat kadın olmasından dolayı yerine Ratip Aşir Acudoğu’nun gönderildiği belirtilmektedir. Yazı da ayrıca sanatçının mevcut sene içerisinde de Abide Komisyonu’nun düzenlemiş olduğu konkuru kazandığına yer verilmektedir. İ.B.B. Atatürk Kitaplığı’ndaki Osman Ergin Arşivi’nde yer alan belgelere göre sanatçının, Abide Komisyonu’nun yapmış olduğu yarışmayı kazanmış olduğu yılın 1926 olduğu anlaşılmaktadır. O nedenle Avrupa müsabakası için 1925 yılı esas alınmıştır. Nurullah Berk ve Hüseyin Gezer’in birlikte yazmış olduğu Cumhuriyetin 50. Yılı Dizisi 2: 50 Yılın Türk Resim ve Heykeli isimli kitapta Ratip Aşir’in 1925 yılında Avrupa imtihanını kazanarak Paris’e gittiği belirtilmektedir. Yine aynı kaynakta 1925 yılında Sabiha Bengütaş’ın İtalya’ya gittiği yönünde yanlış bir bilgi yer almaktadır. Hüseyin Gezer’in Cumhuriyet Dönemi Türk Heykeli isimli kitabında da Nurullah Berk ile birlikte yazmış oldukları kitaptaki bilgiler tekrar edilmektedir. Bu nedenle Ratip Aşir Acudoğu’nun 1925 yılında bir sınav neticesinde Avrupa’ya gönderilmesinin, Pazartesi dergisinde belirtildiği şekilde olduğu düşünülmektedir.
- ^ Sanatçının adı Sabiha Zekeriya Bengütaş şeklinde yanlış olarak verilmiştir.
Kaynakça
- ^ "Karma eğitim sürecinde ilk öğrencileri, ilk mezunları hatırlamak" (PDF). Bianet. 5 Nisan 2016 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 6 Nisan 2020.
- ^ "Kaybımız". Vefat Haberi. Milliyet Gazetesi. 5 Kasım 1978.
- ^ a b . İstanbul Kadın Müzesi. 18 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2021.
- ^ a b Minu İnkaya, Beril Eyüboğlu (Aralık 1995). "Sanayi-i Nefıse'den Yetişen İlk Kadın Heykeltıraş Sabiha Ziya Bengütaş". Pazartesi, 9. ss. 20-21.
- ^ Özyiğit, Halil (2014). "İlk Türk Kadın Heykeltıraş: Sabiha Ziya Bengütaş". Turkish Studies, 9/10. s. 854.
- ^ Özyiğit, Halil. "İlk Türk Kadın Heykeltıraş: Sabiha Ziya Bengütaş". Turkish Studies, 9/10. s. 855.
- ^ a b . Sabiha Ziya Bengütaş. 10 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2021.
- ^ Sokur, Büşra (2020). Türkiye’de Kadın Heykeltıraşlar 1900-1950. İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi [Yüksek Lisans Tezi]. s. 47.
- ^ Bel_Mtf_070857 / 22 Ocak 1927 (22/Kânûn-ı Sânî/1927) tarihli Taksim Abide Komisyonuna Yazılan Mektup. İ.B.B. Atatürk Kitaplığı. Osman Nuri Ergin Arşivi.
- ^ 21 Mart 1927 tarihli Canonica’ya Yazılan Mektup. İ.B.B. Atatürk Kitaplığı. Osman Nuri Ergin Arşivi.
- ^ Bel_Mtf_070835. 27/07/1927 tarihli Maârif Vekili Mustafa Bey Tarafından İmzalanan Evrak. İ.B.B. Atatürk Kitaplığı. Osman Nuri Ergin Arşivi.
- ^ Berk, Nurullah (1937). Türk Heykeltıraşları. İstanbul: Güzel Sanatlar Akademisi Neşriyatı.
- ^ "Avrupa Konkurları". Cumhuriyet. 25 Haziran 1930. s. 1.
- ^ "Kraliçe intihap edilirken". Cumhuriyet. 19 Ocak 1931. s. 2.
- ^ Sokur, Büşra (2020). Türkiye’de Kadın Heykeltıraşlar 1900-1950. İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi [Yüksek Lisans Tezi]. s. 51-52.
- ^ "Moskovada açılan resim sergisi". Cumhuriyet. 14 Temmuz 1938. s. 3.
- ^ Özyiğit, Halil (2014). "İlk Türk Kadın Heykeltıraş: Sabiha Ziya Bengütaş". Turkish Studies, 9/10. s. 859.
- ^ . Dergi Bursa. 10 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2022.
- ^ a b Edren, Çimen (1983). "İlk Kadın Heykeltraş Sabiha Bengütaş ile Bir Söyleşi". (Dergi Adı ve Sayfa Numarası Okunamıyor), Taha Toros Arşivi.
- ^ . Taha Toros Arşivi. 7 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Özyiğit, Halil (2014). "İlk Türk Kadın Heykeltıraş: Sabiha Ziya Bengütaş". Turkish Studies, 9/10. ss. 857-859.
- ^ Galatasaray Resim Sergisi Katalogu. 1922.
- ^ Galatasaray Resim Sergisi Katalogu. 1923.
- ^ Galatasaray Resim Sergisi Katalogu. 1924.
- ^ Galatasaray Resim Sergisi Katalogu. 1925.
- ^ Galatasaray Resim Sergisi Katalogu. 1926.
- ^ Galatasaray Resim Sergisi Katalogu. 1927.
- ^ Ankara Resim Sergisi Katalogu. 1927.
- ^ Yasa Yaman, Zeynep (2012). Fotoğraftan İzlenimciliğe: 1908-1930. Ankara Resim ve Heykel Müzesi. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler Ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. s. 148.
- ^ Ankara Resim Sergisi Katalogu. 1929.
- ^ Ankara Resim Sergisi Katalogu. 1930.
- ^ Akçura, Gökhan. . Manifold Press. 6 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2022.
- ^ "40 Yıl Önce Cumhuriyet". Cumhuriyet. 2 Temmuz 1975. s. 6.
- ^ Üstünipek, Mehmet (2015). İstanbul’da Heykel. Antik Çağ'dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi. İstanbul: İstanbul Kültür A.Ş. ss. 454-467.
- ^ "Moskova'da açılan resim sergisi". Cumhuriyet. 13 Temmuz 1938. s. 3.
- ^ Sokur, Büşra (2020). Türkiye’de Kadın Heykeltıraşlar 1900-1950. İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi [Yüksek Lisans Tezi]. s. 52-53.
- ^ Toros, Taha (1999). "İlk Kadın Heykeltıraşımız Sabiha Bengütaş". (Kaynak Bilinmiyor), Taha Toros Arşivi.
- ^ . Ankara Resim ve Heykel Müzesi. 11 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2021.
- ^ a b c d Bengütaş, Sabiha (15 Nisan 1949). "Heykeltraşlığımız". Şadırvan, 3. s. 10.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sabiha Ziya Hanim evlendikten sonra Sabiha Bengutas d 1904 Istanbul o 2 Ekim 1992 Ankara Turk ressam ve heykeltiras Sanayi i Nefise Mektebi nin heykel bolumunden mezun olan ilk kadin sanatcidir Sabiha Ziya BengutasSon Posta 23 Temmuz 1931Genel bilgilerDogum1904 Istanbul Osmanli ImparatorluguOlum2 Ekim 1992 88 yasinda Ankara TurkiyeUyrukTurkEvlilik ler iSakir Emin BengutasAlaniHeykeltirasSanat egitimiSanayi i Nefise Mektebi Sanat yasami boyunca Ataturk Ismet Inonu Abdulhak Hamid Ahmet Hasim Namik Ismail Bedia Muvahhit gibi bircok taninmis kisinin heykel ve bustunu yapmistir YasamiMudanya daki Mutareke Aniti 1904 yilinda Istanbul da dogmustur Seyhulislam Ebulhayir Ahmet Efendi sulalesinden Kaymakam Ziya Bey ile Asime Hanim in uc cocugundan ikincisi olarak dunyaya gelen heykeltiras ilkogrenimine Eyup Sultan Resadiye Numune Mektebi nde baslamistir Babasi Ziya Bey in Sam da gorevlendirilmesi uzerine dort sene sonra ailesiyle birlikte Sam a giden sanatci burada bir yil Fransiz Katolik Mektebi nde okumustur Ailesinin Istanbul a donmesinin ardindan Buyukada da yasamaya baslayan Bengutas ilkogrenimini Koprulu Fuat Pasa Okulu nda tamamlamistir Sanatci ailesinin lise egitimini tamamlamasi yonundeki israrlarina ragmen sanata olan egilimi sebebiyle lise egitimini bitirmeden 1919 yilinda Inas Sanayi i Nefise Mektebi ne girmistir Resim Bolumu nde Feyhaman Duran in ogrencisi olarak basladigi egitimini ikinci sene girdigi bir modelaj dersinde kopya ettigi antik bustun heykeltiras Ihsan Ozsoy tarafindan takdir edilmesi uzerine Heykel Bolumu nde surdurmeye karar vermistir Bengutas yasadigi bir hastaliktan dolayi heykel egitimine iki yil ara vermek durumunda kalsa da hastaligi suresince heykel sanatindan kopmayarak 1922 yilinda acilan Galatasaray Sergisi nde bir bust sergilemistir Hastaliginin ardindan okuluna donen Bengutas Inas Sanayi i Nefise Mektebi nin kapatilarak Sanayi i Nefise Mektebi yle birlestirilmesiyle birlikte egitimini Sanayi i Nefise Mektebi nde Ihsan Ozsoy un uc erkek ogrencisi icerisinde tek kiz ogrencisi olarak surdurmustur Bengutas 1925 yilinda katildigi uc yarismanin yani sira Sanayi i Nefise Mektebi heykeltiraslik ogrencileri arasinda Avrupa ya gonderilecek ogrencinin belirlenmesi icin yapilan sinavda da birinci olmustur fakat kadin olmasi nedeniyle onun yerine ikinci olan Ratip Asir Acudogu gonderilmistir Bengutas 1926 yilinda da Taksim Abide Komisyonu tarafindan Taksim Meydani na Gazi Mustafa Kemal Pasa namina dikilecek heykelin heykeltirasi Canonica nin yanina gonderilecek sanatcinin belirlenmesi icin yapilan sinavda birinci olmustur Osman Nuri Ergin arsivinde yer alan 21 Mart 1927 tarihli Canonica ya ithafen Fransizca olarak yazilan mektupta Sabiha Bengutas in birinci Hadi Bara nin da ikinci oldugu fakat Bengutas in 22 yasinda genc bir kiz olmasi nedeniyle evlenme ihtimalinin olabilecegi belirtilmistir Basarabileceginden kusku duyulan Bengutas yine kadin oldugu icin yurt disina gonderilmek istenmemistir fakat Ataturk un kadin haklari konusundaki fikrini en cok benimseyenlerin basinda gelen donemin Milli Egitim Bakani Mustafa Necati araya girerek sanatcinin Italya ya Pietro Canonica nin yanina gonderilmesinin vekaletce uygun oldugunu belirten evragi imzalamistir Sabiha Bengutas Italya ya gitmesinin ardindan Canonica ile cok uzun sure calismamistir Canonica nin Cumhuriyet Abidesi planlarini hazirlamis olmasindan ve dokum kisminin teferruatinin Bengutas i ilgilendirmemesinden dolayi sanatci Roma Guzel Sanatlar Akademisi ne yazilarak Ermenegildo Luppi nin atolyesine devam etmistir Italya daki calismasinin ardindan yurda donen sanatci 1930 yilinda Guzel Sanatlar Akademisi nde duzenlenen Avrupa konkuruna katilmistir fakat birinci olamamistir Cok yonlu bir sanatci olan Bengutas meslektasi Rezan Ramiz Hanim ile birlikte 1931 yilinda duzenlenen guzellik yarismasinda juri uyeligi de yapmistir Yurda donusunun ardindan yurt icinde cesitli sergilere katilmaya devam eden Bengutas 1933 yilinda Sair Abdulhak Hamit Tarhan in torunu Sakir Emin Bengutas ile hayatini birlestirmistir Esinin diplomat olmasi sebebiyle cesitli donemlerde yurt disinda ikamet eden sanatci bircok muze ve galeri gezerek farkli ulkelerin sanat eserlerini ve sanat anlayislarini yakindan deneyimleme firsati elde etmistir Esinin gorevi sebebiyle Italya da uzun yillar yasayan Bengutas meslek calismalarina burada da devam etmistir Esinin Moskova da gorevlendirilmesi uzerine Moskova da da bulunan sanatci 1938 yilinda burada bir sergiye katilmistir Bengutas ayni yil Ataturk ve Inonu icin acilan anit heykel yarismalarina da katilmistir Iki yarismada da birinciligi elde eden sanatci heykellerin eskizlerini Turkiye de hazirlamistir Bronzdan yaptigi Inonu heykelinin maketini 1941 yilinda tamamlayan Bengutas heykeli de 1946 yilinda tamamlamistir Heykeltirasin yapmis oldugu diger anit ise Cankaya Kosku nde bulunan Ataturk heykelidir Inonu heykeliyle ayni yukseklikte olan heykel Carrara mermerinden yapilmistir Italya da yapimi tamamlanan heykel Inonu heykeliyle birlikte 1946 yilinda Turkiye ye getirilmek istenmistir fakat Italya da II Dunya Savasi nin ardindan yasanan arac bulma sorunu nedeniyle heykellerin Turkiye ye getirilmesi ancak vefat eden Washington Buyukelcisi Munir Ertegun un naasini tasiyan Amerikan Missouri zirhlisinin refakatindeki Providence Kruvazoru nun Napoli ye ugramasiyla mumkun olmustur Hayati boyunca cesitli sergilerde hem heykel hem de resimleriyle yer alan Bengutas in katildigi tespit edilen son sergisi 1965 yilinda Ankara da gerceklestirmis oldugu kisisel sergisidir Esinin emekliligi sonrasi Ankara ya yerlesen Bengutas 1988 yilinda Nurol adinda bir kizi kendisine manevi evlat edinmistir Yasaminin son donemlerine kadar calismalarini surduren sanatciya Turkiye de plastik sanatlar ortaminin olusmasi ve gelismesindeki katkilarindan dolayi Plastik Sanatlar Dernegi tarafindan 1991 yilinda onur belgesi verilmistir Bengutas 2 Ekim 1992 de hayata gozlerini yummustur Sabiha Bengutas in Heykeltirasi Eserleri ve Katildigi Tespit Edilen SergilerHeykele basladigi ilk yillarda agirlikli olarak arkadas cevresinin bustlerini yapan Sabiha Bengutas Istanbul da Turk Ressamlar Cemiyeti tarafindan gerceklestirilen Galatasaray Resim Sergileri ile Ataturk un istegi uzerine Ankara da Guzel Sanatlar Birligi tarafindan gerceklestirilen Ankara Resim Sergileri gibi bircok sergide yer almistir Daha ogrencilik yillarinda 1922 de katildigi katildigi ilk sergi olan 4 Galatasaray Resim Sergisi nde yapmis oldugu bir bustu sergilemistir Sabiha Bengutas 1923 yilinda gerceklestirilen ve katilan heykeltiraslarin tamaminin kadinlardan olustugu 5 Galatasaray Resim Sergisi ne dogal boyutta iki adet bust 1924 yilinda gerceklestirilen 6 Galatasaray Resim Sergisi ne ise Gulen Kiz isimli portre Carsafli Kadin isimli bir alcak kabartma ve bir portre calismasi daha olmak uzere uc eser ile katilmistir Temmuz Agustos 1925 te duzenlenen 7 Galatasaray Sergisi ne ise Doktor Akil Muhtar Sermet Bey ve Ressam Hikmet Onat bustleri ile katilmistir Sanatci 1926 da gerceklestirilen 8 Galatasaray Resim Sergisi nde biri Sair Ahmet Hasim Bustu diger ikisi kadin bustu olmak uzere uc adet bust bir adet akademi ve bir adet kabartma olmak uzere bes eseriyle yer alirken 1927 yilindaki 11 Galatasaray Resim Sergisi nde uc bust ile bir akademi olmak uzere dort eser sergilemistir Ayni yil sanatcinin ismine 4 Ankara Resim Sergisi nde de rastlanmaktadir Sanatci bu sergiye iki bust ile katilmistir Galatasaray Resim Sergileri nde 1928 yilindan sonra ismine rastlanilmayan Bengutas 1929 yilinda Mustakil Ressamlar ve Heykeltiraslar Birligi nin resmiyet kazanmadan once Ankara Etnografya Muzesi nde actiklari 1 Genc Ressamlar Sergisi ne katilmistir Sanatci ayni sene 6 Ankara Resim Sergisi nde Bakus ve Kadin isimli calismasini sergilemistir Bengutas Guzel Sanatlar Birligi nin 1930 yilinda gerceklestirdigi 7 Ankara Resim Sergisi ne asker kadin erkek sehirli koylu genc ihtiyar demeden halkin her kesimini kapsayan ve inkilaplari simgeleyen Abide Eskizi ile Bedia Muvahhit Bustu isimli heykel calismalariyla katilmistir 1931 yilinda da Istiklal Caddesi nde gerceklestirilen Mustakil Ressamlar ve Heykeltiraslar Birligi 4 Sergisi nde ise bir bust ile mitolojik konulu bir alcak kabartma sergilemistir Sanatcinin 1935 yilinda ise Ankara da kisisel bir sergi actigi bilinmektedir Bengutas in eserleri 1937 yilinda iki sergide gorulmektedir Bunlardan ilki Ankara Halkevi Ar Subesi bunyesinde gerceklestirilen I Birlesik Resim Heykel Sergisi iken digeri Agustos ayinda Istanbul Festivali kapsaminda Guzel Sanatlar Akademisi bunyesinde gerceklestirilen bes sergiden biri olan Turk Heykeltiraslari Sergisi dir Sanatci esinin gorevi sebebi ile Moskova da bulundugu 1938 yilinda Moskova Sark Eserleri Muzesi nde Ana Basi isimli calismasini sergilemistir Ayni yil Ataturk ve Inonu icin acilan anit heykel yarismalarina katilarak birincilik elde etmistir Heykellerin eskizlerini Turkiye de hazirlayan sanatci bronzdan yaptigi Inonu heykeli ile Carrara mermerinden yaptigi Ataturk heykelini 1946 yilinda Roma da tamamlayarak Turkiye ye getirilmesini saglamistir Sabiha Bengutas soz konusu anit heykel yarismasi sonucunda yapmis oldugu Ataturk ve Inonu heykelleriyle anit heykel yapan ilk Turk kadin heykeltiras olarak da tarihte yerini almistir Bengutas 1940 yilinda gerceklestirilen 2 Devlet Resim ve Heykel Sergisi nde Hasan Ali Yucel ve Dr Zeki Hakki Pamir bustleri ile yer almistir 1941 yilindaki 3 Devlet Resim ve Heykel Sergisi nde ise Ismet Inonu bustu Dekoratif Bas ve Mitolojik Kabartma isimli uc calismasini sergilemistir Esinin gorevi nedeniyle calismalarini yurt disinda surduren sanatcinin 1941 yilindan 1960 yilina kadar olan sure icerisinde herhangi bir sergiye katildigina dair bilgi yer almamaktadir Sanatcinin 1960 1961 yillari arasinda Turk Amerikan Dernegi nde gerceklestirdigi kisisel sergisi bulunmaktadir Bengutas vermis oldugu bir roportajda 1965 yilinda bir sergi actigini belirtmistir Ankara da gerceklestirilen sergide yer alan Ali Ihsan Kalmaz Bustu nu Kara Harp Okulu na hediye ettigini ifade etmistir Soz konusu sergi Bengutas in yer aldiginin bilindigi son sergidir Sabiha Bengutas in 1992 yilinda hayata gozlerini yummasinin ardindan da sanatcinin eserlerinin cesitli sergilerde yer aldigi gorulmektedir Sanatcinin annesi Asime Hanim in bustu 2011 2012 yillari arasinda Istanbul Modern de gerceklestirilen Hayal ve Hakikat Turkiye den Modern ve Cagdas Kadin Sanatcilar Sergisi nde sergilenmistir 2021 2022 yillari arasinda Mesher de gerceklestirilen Ben Sen Onlar Sanatci Kadinlarin Yuzyili Sergisi nde ise yine Bengutas in adi karsimiza cikmaktadir Bengutas inn manevi kizi Nurol Kamani nin hazirlatmis oldugu kisisel sitesinde verilen bilgiler ve heykel muzelerindeki kayitlar dogrultusunda tespit edilen baska eserleri de bulunmaktadir Sanatcinin Istanbul Resim ve Heykel Muzesi nde kendi bustu ile Namik Ismail Ahmet Hasim ve Bedia Muvahhit in bustleri olmak uzere dort eseri yer almaktadir Ankara Resim ve Heykel Muzesi nde ise bir bust ile Inonu Bustu sergilenmektedir Diger eserleri arasinda Abdulhak Hamit Bustu Mevhibe Inonu Bustu Hasan Ali Yucel Bustu Foy D Kohler Bustu Talat Emin Bustu Sabahattin Ergin Basi Asker Heykeli Emin Ali Sipahi Bustu ile Sanatcinin Agabeyinin Bustu bulunmaktadir Sanatcinin ayrica cesitli resim calismalari da soz konusudur Sabiha Bengutas ve Sadirvan Dergisi ndeki Heykeltrasligimiz Isimli YazisiSabiha Bengutas 1949 yilinda Sadirvan Dergisi icin kaleme almis oldugu Heykeltrasligimiz isimli yazisina heykeltirasiyi her dusunusunde aklina Orta Cag da Roma Sehrinin Tarihcesi isimli kitabin geldigini belirterek baslamistir F Gregorovius un kitaptaki bir cumlesini alintilayan Bengutas 4 yuzyilda Roma daki heykel sayisinin fazlaliginin insani Roma halkinin da mermerden yapilmis oldugunu dusunmeye itecegini ifade etmistir Soz konusu heykellerin bir kismini yakindan gormus olduguna ekleyen sanatci heykellerin Yunan adalari Misir Anadolu ve Sudan gibi bircok farkli cografyadan geldigini belirtmistir Irili ufakli heykellerin ne denli mukemmel oldugundan soz eden Bengutas bunca sanat cennetlerini mevhum bir cennet ugruna mahveden ilk hristiyanlara kendilerinin barbarlardan baskin ciktigini belirterek sitem etmistir Sanatci muslumanlarin da onlardan asagi kalir yani olmadigina deginerek islamin tasviri yasaklamasi sebebiyle resim ve heykel sanatinin felce ugradigini ifade etmistir Hristiyanlarin bu durumu Ronesans la birlikte telafi ettigine deginen Bengutas Osmanli saraylarinin Bati Avrupa ulkelerinin saraylarindan sadece resim ve heykel acisindan daha zayif kaldigina dikkat cekmistir Soz konusu sanat kisirlastirici zihniyetin ortadan kalkmasinin ancak Ataturk inkilabi ile mumkun oldugunu belirten sanatci oncesinde resim ve heykel sanatini icra eden kisi sayisinin oldukca az olduguna deginmistir Ataturk zamaninda yurt disina ogrenci yollandigini kurslarin acildigini iyi kotu bustlerin yapildigini heykellerin dikildigini dile getiren Bengutas soz konusu girisimlerin devaminin olmayacagi konusundaki endiselerini dile getirmistir Sanatin yuksek statulu varlikli kisiler tarafindan tesvik edilmesi gerektigini tarih icinde bu dongunun hep bu sekilde surdugunu vurgulamistir Sanatin hem maddi hem de manevi olarak desteklenmesinin sanatcinin yasam kosullarini dusunmekten uzaklasip kendini sanatina vermesi acisindan oldukca onemli oldugunu hatirlatmistir Turkiye de heykel sanatini tesvik edecek zumrenin yok kadar az olduguna deginen sanatci dunya uzerinde de sanatta bir gerileme oldugunu bu nedenle Turkiye deki heykel sanatinin geleceginin pek parlak oldugunu dusunmedigini dile getirmistir Gercek sanatcinin sanatin kudretine inanarak onune cikan engeller karsisinda yilmamasi gerektigini vurgulayan Bengutas sanatcinin ihtiyaci olan kudreti Gregorovius un bahsettigi mermer dunyasini hayal etmekte bulabilecegini belirterek yazisini sonlandirmistir Sadirvan Dergisi ndeki bu yazi Sabiha Bengutas in kaleminden ciktigi bilinen tek yazidir Soz konusu yazi bulundugu donem icin hem Turkiye nin hem de dunyanin sanat konusunda icinde bulundugu durumu yansitmasi acisindan oldukca onemlidir Heykel ve bustlerini yaptigi kisiler Ataturk Carrara mermeriyle yapilmis heykel Cankaya Kosku nun bahcesindedir Ismet Inonu Bati Cephesi Kumandani giysisiyle Mudanya Mutarekesi ni simgeler Mudanya dadir Abdulhak Hamid Ahmet Hasim Namik Ismail Bedia Muvahhit Prof Dr Akil Muhtar Ozden Istanbul Milletvekili Ressam Ali Fuat Pasa Mevhibe Inonu Hasan Ali Yucel Cek Piyanist Ayrica bakinizTurkiye de mesleklerine gore ilk kadinlar listesiDis baglantilarSabihabengutas com 23 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Manevi kizi Nurol Bengutas tarafindan anisina hazirlanmis web sitesi Notlar Sanatcinin dogum tarihiyle ilgili 1904 ve 1910 olmak uzere iki farkli yil belirtildigi gorulmektedir Taha Toros Arsivi nde yer alan Taha Toros un Sabiha Bengutas in manevi kizi Nurol Kamani ile olan yazismasinda Nurol Kamani Bengutas in 1320 yilinda dogmus oldugunu belirtmistir Turk Tarih Kurumu nun Tarih Cevirme Kilavuzu araciligiyla yapilan cevirmede soz konusu tarihin 1904 ya da 1905 olmasi gerektigi gorulmektedir Bu nedenle ay bilgisine bagli olarak kaynaklarda gecen 1904 tarihinin daha dogru bir tarih oldugu anlasilmaktadir Bengutas in ilkogrenimi ve Sam da aldigi egitimle ilgili farkli bilgiler oldugu gorulmektedir Halit Ozyigit in Ilk Turk Kadin Heykeltiras Sabiha Bengutas isimli makalesinde ve Bengutas in dergiye yazmis oldugu mektuba istinaden Eylul 1927 tarihli Resimli Ay dergisinde Osmanlica olarak yayinlanan yazinin Aralik 1995 tarihli Pazartesi dergisinde Ilk Turk Kadin Heykeltiras basligiyla Turkce olarak yayinlanan derlemesinde sanatcinin kendi agzindan verilen bilgiye gore ilkogrenimine Eyup Sultan Numune Mektebi nde basladigi dort sene sonra Sam a gittigi bir sene de Fransiz Katolik Mektebi nde okudugu anlasilmaktadir Sanatci adina hazirlanan sitede ve Taha Toros un Temmuz 1995 te Skylife dergisinde yayinlanan Sabiha Bengutas Ilk Kadin Heeykeltirasimiz isimli yazisinda ise sanatcinin dort yil Sam da egitim gordugu o sure icerisinde de bir yil Fransiz Katolik Mektebi ne devam ettigi belirtilmektedir Sanatci ile ilgili yazilan sonraki yazilarda da bu bilgilerin tekrarlandigi hatta bazilarinda Fransiz Katolik Mektebi nde okudugu surenin Sam da okudugu dort yila ek olarak verildigi gorulmektedir Pazartesi dergisi ndeki yazi esas alinmistir Sanatcinin Inas Sanayi i Nefise Mektebi ne baslama tarihi kaynaklarda farkli olarak verilmistir Derya Uzun Aydin in Inas ve Sanayi i Nefise Mektebi nin Ilk Kadin Heykeltiraslari isimli makalesinde ve Huseyin Gezer in Cumhuriyet Donemi Turk Heykeli isimli kitabinda sanatcinin 1924 te heykele basladigi belirtilmektedir Nurullah Berk in Turk Heykeltiraslari Gultekin Elibal in Ataturk ve Resim Heykel isimli kitaplarinda Bengutas in 1924 yilinda Inas Sanayi i Nefise Mektebi ne girdigi ve iki yil sonra da heykel bolumune gectigi ifade edilmektedir Halil Ozyigit in Ilk Turk Kadin Heykeltiras Sabiha Bengutas isimli makalesinde de sanatcinin ISNM ye 1919 yilinda girdigi Heykel Bolumu ne de 1920 yilinda gectigi bilgisi verilmektedir Sanatci adina hazirlanan sitede ise sanatcinin 1920 yilinda ISNM ye basladigi bilgisi yer almaktadir Halil Ozyigit in vermis oldugu bilgi esas alinmistir Resimli Ay dergisinde yer alan Ilk Turk Kadin Heykeltiras baslikli yazinin Pazartesi dergisindeki Turkce derlemesinde sanatcinin kendi kaleminden cikan bilgiye gore gecen sene uc eskiz musabakasinda birinci olmasinin yani sira Avrupa musabakasini da kazandigi fakat kadin olmasindan dolayi yerine Ratip Asir Acudogu nun gonderildigi belirtilmektedir Yazi da ayrica sanatcinin mevcut sene icerisinde de Abide Komisyonu nun duzenlemis oldugu konkuru kazandigina yer verilmektedir I B B Ataturk Kitapligi ndaki Osman Ergin Arsivi nde yer alan belgelere gore sanatcinin Abide Komisyonu nun yapmis oldugu yarismayi kazanmis oldugu yilin 1926 oldugu anlasilmaktadir O nedenle Avrupa musabakasi icin 1925 yili esas alinmistir Nurullah Berk ve Huseyin Gezer in birlikte yazmis oldugu Cumhuriyetin 50 Yili Dizisi 2 50 Yilin Turk Resim ve Heykeli isimli kitapta Ratip Asir in 1925 yilinda Avrupa imtihanini kazanarak Paris e gittigi belirtilmektedir Yine ayni kaynakta 1925 yilinda Sabiha Bengutas in Italya ya gittigi yonunde yanlis bir bilgi yer almaktadir Huseyin Gezer in Cumhuriyet Donemi Turk Heykeli isimli kitabinda da Nurullah Berk ile birlikte yazmis olduklari kitaptaki bilgiler tekrar edilmektedir Bu nedenle Ratip Asir Acudogu nun 1925 yilinda bir sinav neticesinde Avrupa ya gonderilmesinin Pazartesi dergisinde belirtildigi sekilde oldugu dusunulmektedir Sanatcinin adi Sabiha Zekeriya Bengutas seklinde yanlis olarak verilmistir Kaynakca Karma egitim surecinde ilk ogrencileri ilk mezunlari hatirlamak PDF Bianet 5 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 6 Nisan 2020 Kaybimiz Vefat Haberi Milliyet Gazetesi 5 Kasim 1978 a b Istanbul Kadin Muzesi 18 Eylul 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Ekim 2021 a b Minu Inkaya Beril Eyuboglu Aralik 1995 Sanayi i Nefise den Yetisen Ilk Kadin Heykeltiras Sabiha Ziya Bengutas Pazartesi 9 ss 20 21 Ozyigit Halil 2014 Ilk Turk Kadin Heykeltiras Sabiha Ziya Bengutas Turkish Studies 9 10 s 854 Ozyigit Halil Ilk Turk Kadin Heykeltiras Sabiha Ziya Bengutas Turkish Studies 9 10 s 855 a b Sabiha Ziya Bengutas 10 Ocak 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Ekim 2021 Sokur Busra 2020 Turkiye de Kadin Heykeltiraslar 1900 1950 Istanbul Istanbul Kultur Universitesi Yuksek Lisans Tezi s 47 Bel Mtf 070857 22 Ocak 1927 22 Kanun i Sani 1927 tarihli Taksim Abide Komisyonuna Yazilan Mektup I B B Ataturk Kitapligi Osman Nuri Ergin Arsivi 21 Mart 1927 tarihli Canonica ya Yazilan Mektup I B B Ataturk Kitapligi Osman Nuri Ergin Arsivi Bel Mtf 070835 27 07 1927 tarihli Maarif Vekili Mustafa Bey Tarafindan Imzalanan Evrak I B B Ataturk Kitapligi Osman Nuri Ergin Arsivi Berk Nurullah 1937 Turk Heykeltiraslari Istanbul Guzel Sanatlar Akademisi Nesriyati Avrupa Konkurlari Cumhuriyet 25 Haziran 1930 s 1 Kralice intihap edilirken Cumhuriyet 19 Ocak 1931 s 2 Sokur Busra 2020 Turkiye de Kadin Heykeltiraslar 1900 1950 Istanbul Istanbul Kultur Universitesi Yuksek Lisans Tezi s 51 52 Moskovada acilan resim sergisi Cumhuriyet 14 Temmuz 1938 s 3 Ozyigit Halil 2014 Ilk Turk Kadin Heykeltiras Sabiha Ziya Bengutas Turkish Studies 9 10 s 859 Dergi Bursa 10 Subat 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Ocak 2022 a b Edren Cimen 1983 Ilk Kadin Heykeltras Sabiha Bengutas ile Bir Soylesi Dergi Adi ve Sayfa Numarasi Okunamiyor Taha Toros Arsivi Taha Toros Arsivi 7 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Ozyigit Halil 2014 Ilk Turk Kadin Heykeltiras Sabiha Ziya Bengutas Turkish Studies 9 10 ss 857 859 Galatasaray Resim Sergisi Katalogu 1922 Galatasaray Resim Sergisi Katalogu 1923 Galatasaray Resim Sergisi Katalogu 1924 Galatasaray Resim Sergisi Katalogu 1925 Galatasaray Resim Sergisi Katalogu 1926 Galatasaray Resim Sergisi Katalogu 1927 Ankara Resim Sergisi Katalogu 1927 Yasa Yaman Zeynep 2012 Fotograftan Izlenimcilige 1908 1930 Ankara Resim ve Heykel Muzesi Ankara T C Kultur ve Turizm Bakanligi Kutuphaneler Ve Yayimlar Genel Mudurlugu s 148 Ankara Resim Sergisi Katalogu 1929 Ankara Resim Sergisi Katalogu 1930 Akcura Gokhan Manifold Press 6 Subat 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Subat 2022 40 Yil Once Cumhuriyet Cumhuriyet 2 Temmuz 1975 s 6 Ustunipek Mehmet 2015 Istanbul da Heykel Antik Cag dan XXI Yuzyila Buyuk Istanbul Tarihi Istanbul Istanbul Kultur A S ss 454 467 Moskova da acilan resim sergisi Cumhuriyet 13 Temmuz 1938 s 3 Sokur Busra 2020 Turkiye de Kadin Heykeltiraslar 1900 1950 Istanbul Istanbul Kultur Universitesi Yuksek Lisans Tezi s 52 53 Toros Taha 1999 Ilk Kadin Heykeltirasimiz Sabiha Bengutas Kaynak Bilinmiyor Taha Toros Arsivi Ankara Resim ve Heykel Muzesi 11 Subat 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Ekim 2021 a b c d Bengutas Sabiha 15 Nisan 1949 Heykeltrasligimiz Sadirvan 3 s 10