Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Sakarya Nehri Kızılırmak ve Fırat nehirlerinden sonra Türkiye'nin üçüncü en uzun, Kuzeybatı Anadolu'nun ise en büyük akarsuyudur. Nehir, ismini Yunan Mitolojisi'ndeki nehir tanrısı 'dan almaktadır.
| Sakarya Nehri | |
|---|---|
 Sakarya nehrinin havzası | |
| Konum | |
| Ülke(ler) | Türkiye |
| Şehir(ler) | Eskişehir, Ankara, Bilecik, Sakarya |
| Genel bilgiler | |
| Drenaj sistemi | Sakarya Nehri |
| Aktığı yer | Karadeniz |
| Kaynak | 39°21′10″N 31°03′32″E / 39.35289°K 31.05879°D |
| Kaynak rakımı | 871 m (2.858 ft) |
| Ağız | 41°07′40″N 30°38′55″E / 41.1279°K 30.64873°D |
| Ağız rakımı | 0 m (0 ft) |
| İniş | 1,05 ‰ |
| Uzunluk | 824 km (512 mi) |
| Debi | 158.1 m³/sn |
| Sağ kolları | Ankara Çayı, Kirmir Çayı |
| Sol kolları | Porsuk Çayı, Çark Suyu |
| Akım yerleri | Sarıyar Barajı ve, Gökçekaya Barajı,Yenice Barajı |
Fiziki özellikleri
Uzunluğu 824 km olup, beslenme havzasının genişliği 58.160 km², havzaya yıllık düşen yağış miktarı 31.057 milyar m³'dür. Sakarya havzasına düşen ortalama yıllık yağış 524,7 mm/m², ortalama yıllık sıcaklık 14,5 C'dir. Sakarya havzası 58.160 km²'lik büyüklüğü ile Türkiye'nin %7,5'ini kapsarken, yılık taşıdığı 6,40 milyar m³ su ile toplam ülkesel akışın %3,4'ünü oluşturur. Havza alanı Türkiye arazisinin %7,46'sı büyüklüğündedir. Nehrin genişliği 60–150 m arasında değişir. Havzada tarım alanları %43,8, çayır ve mera alanı %19,6, orman ve fundalıklar %28,7, boş alan %2, yerleşme alanı %1,6, su kaplı alanlar %1,5 oranındadır.
Sakarya Nehri havzasını Kızılırmak, Batı Karadeniz, Gediz, Konya kapalı havzası, Marmara, Akarçay ve Susurluk havzaları tarafından kuşatılmıştır.
Sakarya nehri havzasında şu dokuz ilin toprakları bulunmaktadır: Sakarya, Bolu, Ankara, Eskişehir, Bilecik, Bursa, Kütahya, Konya, Afyon. Sakarya nehrinin kolları: Porsuk Çayı, Ankara Çayı, Mudurnu Çayı, Koca Çay, Kirmir Çayı, Çark Suyu ve Darıçay Deresi'dir.
Nehrin bir kolu Afyon'un kuzeydoğusundaki 'ndan, diğeri Eskişehir Çifteler Sakaryabaşından doğar.
Önce İç Anadolu Bölgesi'ne doğru akar sonra Kızılırmak'ın tersine bir kıvrımla, kuzeye döner, Polatlı yakınlarında en büyük kollarından biri olan Porsuk Çayı'nı ve Ankara Çayı'nı alır. Geyve Boğazı'ndan geçer ve Karasu'dan akarak Karadeniz'e dökülür.
Barajlar
| Akarsu adı | Uzunluk (km) | Ortalama debi (m³/sn) |
|---|---|---|
| Sakarya Nehri | 720 | 158,1 |
| Seydi Çayı | 107 | 38,0 |
| Bardakçı Deresi | 42 | 0,1 |
| 100 | 5,6 | |
| Ilıca Deresi | 40 | 1,5 |
| Porsuk Çayı | 448 | 16,4 |
| Ankara Çayı | 140 | 11,9 |
| Kirmir Çayı | 160 | |
| 83 | 0,8 | |
| Nallıdere | 31 | |
| Değirmendere | 17 | 02 |
| Çatak Çayı | 20 | 0,1 |
| Göynük Çayı | 60 | 6,1 |
| Göksu Çayı | 105 | 18,9 |
| Karasu Çayı | 65 | 1,4 |
| Mudurnu Çayı | 120 | 22,2 |
| Çark Suyu | 45 | 4,7 |
Sakarya Nehri'nin Aladağ ve Kirmir sularını aldığı yerde Türkiye'nin en büyük santrallerinden biri olan Sarıyar Hidroelektrik Santrali ile Gökçekaya Hidroelektrik Santralı ve Yenice Barajı kurulmuştur.
Sakarya Nehri yılda 5 milyar m³ su taşımaktadır. Akımın mevsimlere dağılımı şu şekildedir: %13 sonbahar, %30 kış, %44 İlkbahar, %13 yaz.
Nehir üzerine Gökçekaya, Yenice ve Sarıyar barajları yapıldıktan sonra akım, taşkın ve aşındırma faaliyetlerinde değişmeler gözlemlenmiştir. Önceleri taşkınlarla çevresine zarar veren nehrin barajlardan sonra zararları azalmıştır. Aşağı Sakarya havzasında yıllık ortalama akımın barajların yapımıyla 195.7 m³/sn'den 158.1 m³/sn'ye (%19.2) düştüğü belirlenmiştir. Taşkın ihtimali nehrin orta kesimlerinde %45-51, aşağı kesimlerinde %31-37 azalmıştır. Barajlardan sonra nehrin maksimum debisi düşüp ortalama ve en az debileri artarak akım rejiminde düzenlenme görülmüştür. Nehrin taşıdığı askıda katı madde %40-65 oranında azalmıştır. Bunun sonucunda temiz suyun enerjisi artmış, yatağını derine ve yana doğru aşındırma gücü artmıştır. Sakarya'nın debisinde kışın fazla düşme olmaması karların fazla etkili olmadığını gösterse de, ilkbaharda artışta karların etkisi vardır. Sakarya'nın rejimi karların ikincil derecede etkili olduğu yağmurlu (yağmurlu-karlı) rejimdir.
Sakarya Nehri 4,6.106 t/yıl sediment taşımakta iken 1972 yılında yapılan Gökçekaya Barajı'ndan sonra bu miktar 3,8.106 t/yıl'a düşmüştür.
Sakarya denizaltı kanyonu
Sakarya Deltası'nın önünde, deniz tabanında eski bir kanyon bulunur. -50 M'den başlayan denizaltı kanyonu, -800 M'ye kadar 7 km uzunluğundadır. Denizaltı kanyonu Sakarya ağzı ve Küçükboğaz Gölü yakınlarında denizaltı deltasını kesen girinti oluşturur. Küçükboğaz Gölü'nün önündeki kanyon girintisi -50 m'den -800 m'ye kadar 10 km uzunluğundadır. -800 m derinlikten kuzeybatıya dönen kanyonlar, -1000/-1100 metreler arasında daha geniş bir kanyon ile -2000 m derinliğe ulaşırlar.
Sakarya Nehri paleocoğrafyası
Sakarya Nehri'nin oluşumu/akış yönü ile ilgili değişik görüşler bulunur. Birinci görüş;Kuzey Anadolu Fayının kestiği alanda oluşan graben çukurunun akışı Sapanca Gölü-İzmit körfezine çevirdiği teorisidir. Sakarya, Sapanca Gölü'nün Marmara Denizi'nden ayrılması ile kuzeye akarak Karadeniz'e ulaşmıştır. Bu akış doğrultusunda Adapazarı Ovasının bulunduğu graben çukuruna getirdiği sedimentleri doldurduğundan, gelişkin bir delta oluşturamamıştır. Oysa Karadeniz'e dökülen Kızılırmak ve Yeşilırmak Bafra Ovası ve Çarşamba Ovası ile önemli çıkıntı yapan deltalar oluşturmuştur.
Diğer bir görüş, ırmağın geç pliyosende oluştuğunu ve her zaman Karadeniz'e doğru aktığını iddia eder.
Son buzul devrinde Karadeniz günümüze göre 120 m aşağıdaydı, son 8 bin yıl yükselerek günümüz seviyesine ulaşmıştır. Türkiye deltalarının hepsi bu yeni deniz seviyesine göre son 5-6 bin yıl içinde oluşmuştur.
Önemli kollar
Galeri
 |  |  |
 |  |  |
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ ÇAKMAK, Belgin; BEYRİBEY, Mevlüt. "Materyal ve Yöntem" (PDF). Sakarya Havzası Sulamalarında Sistem Performansının Değerlendirilmesi. ankara.edu.tr. 22 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 26 Kasım 2014.
- ^ a b c "Sakarya Nehri Hidrolojisi" (PDF). KARASU KIYI ALANI KIYI DARALMASI RAPORU. tmmob.org.tr. 11 Kasım 2018 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 23 Ekim 2015.
- ^ YAYKIRAN, Salim. "SAKARYA HAVZASI'NIN YÜKSEK ÇÖZÜNÜRLÜKLÜ HİDROLOJİK MODELİNİN YAPILANDIRILMASI" (PDF). itu.edu.tr. 7 Kasım 2018 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 7 Kasım 2018.
- ^ (PDF). Sakarya İl Çevre Durum raporu. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. 2011. 28 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2014.
- ^ IŞIK, Sabahattin; ŞAŞAL, Mustafa; DOĞAN, Emrah. (PDF). SAKARYA NEHRİNDE BARAJLARIN MANSAP ETKİSİNİN ARAŞTIRILMASI. mmfdergi.gazi.edu.tr. 12 Nisan 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2014.
- ^ İNANDIK, Hâmit. . Türk Coğrafya Dergisi sayı:18-19. 8 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2014.
Dış bağlantılar
- Sakarya Nehri'nin Cifteler'deki kaynagi (video)10 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Kervan ilerliyor (rusça)25 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
| Wikimedia Commons'ta Sakarya Nehri ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sakarya Nehri Kizilirmak ve Firat nehirlerinden sonra Turkiye nin ucuncu en uzun Kuzeybati Anadolu nun ise en buyuk akarsuyudur Nehir ismini Yunan Mitolojisi ndeki nehir tanrisi dan almaktadir Sakarya NehriSakarya nehrinin havzasiKonumUlke ler TurkiyeSehir ler Eskisehir Ankara Bilecik SakaryaGenel bilgilerDrenaj sistemi Sakarya NehriAktigi yer KaradenizKaynak 39 21 10 N 31 03 32 E 39 35289 K 31 05879 D 39 35289 31 05879Kaynak rakimi 871 m 2 858 ft Agiz 41 07 40 N 30 38 55 E 41 1279 K 30 64873 D 41 1279 30 64873Agiz rakimi 0 m 0 ft Inis 1 05 Uzunluk 824 km 512 mi Debi 158 1 m snSag kollari Ankara Cayi Kirmir CayiSol kollari Porsuk Cayi Cark SuyuAkim yerleri Sariyar Baraji ve Gokcekaya Baraji Yenice BarajiFiziki ozellikleriUzunlugu 824 km olup beslenme havzasinin genisligi 58 160 km havzaya yillik dusen yagis miktari 31 057 milyar m dur Sakarya havzasina dusen ortalama yillik yagis 524 7 mm m ortalama yillik sicaklik 14 5 C dir Sakarya havzasi 58 160 km lik buyuklugu ile Turkiye nin 7 5 ini kapsarken yilik tasidigi 6 40 milyar m su ile toplam ulkesel akisin 3 4 unu olusturur Havza alani Turkiye arazisinin 7 46 si buyuklugundedir Nehrin genisligi 60 150 m arasinda degisir Havzada tarim alanlari 43 8 cayir ve mera alani 19 6 orman ve fundaliklar 28 7 bos alan 2 yerlesme alani 1 6 su kapli alanlar 1 5 oranindadir Sakarya HavzasiManavpinari Hurriyet koyleri arasinda Sakarya Nehri nin sert kivrimi Sakarya Nehri havzasini Kizilirmak Bati Karadeniz Gediz Konya kapali havzasi Marmara Akarcay ve Susurluk havzalari tarafindan kusatilmistir Sakarya nehri havzasinda su dokuz ilin topraklari bulunmaktadir Sakarya Bolu Ankara Eskisehir Bilecik Bursa Kutahya Konya Afyon Sakarya nehrinin kollari Porsuk Cayi Ankara Cayi Mudurnu Cayi Koca Cay Kirmir Cayi Cark Suyu ve Daricay Deresi dir Nehrin bir kolu Afyon un kuzeydogusundaki ndan digeri Eskisehir Cifteler Sakaryabasindan dogar Once Ic Anadolu Bolgesi ne dogru akar sonra Kizilirmak in tersine bir kivrimla kuzeye doner Polatli yakinlarinda en buyuk kollarindan biri olan Porsuk Cayi ni ve Ankara Cayi ni alir Geyve Bogazi ndan gecer ve Karasu dan akarak Karadeniz e dokulur BarajlarSakarya Havzasinda bulunan akarsular Akarsu adi Uzunluk km Ortalama debi m sn Sakarya Nehri 720 158 1Seydi Cayi 107 38 0Bardakci Deresi 42 0 1100 5 6Ilica Deresi 40 1 5Porsuk Cayi 448 16 4Ankara Cayi 140 11 9Kirmir Cayi 16083 0 8Nallidere 31Degirmendere 17 02Catak Cayi 20 0 1Goynuk Cayi 60 6 1Goksu Cayi 105 18 9Karasu Cayi 65 1 4Mudurnu Cayi 120 22 2Cark Suyu 45 4 7 Sakarya Nehri nin Aladag ve Kirmir sularini aldigi yerde Turkiye nin en buyuk santrallerinden biri olan Sariyar Hidroelektrik Santrali ile Gokcekaya Hidroelektrik Santrali ve Yenice Baraji kurulmustur Sakarya Nehri yilda 5 milyar m su tasimaktadir Akimin mevsimlere dagilimi su sekildedir 13 sonbahar 30 kis 44 Ilkbahar 13 yaz Nehir uzerine Gokcekaya Yenice ve Sariyar barajlari yapildiktan sonra akim taskin ve asindirma faaliyetlerinde degismeler gozlemlenmistir Onceleri taskinlarla cevresine zarar veren nehrin barajlardan sonra zararlari azalmistir Asagi Sakarya havzasinda yillik ortalama akimin barajlarin yapimiyla 195 7 m sn den 158 1 m sn ye 19 2 dustugu belirlenmistir Taskin ihtimali nehrin orta kesimlerinde 45 51 asagi kesimlerinde 31 37 azalmistir Barajlardan sonra nehrin maksimum debisi dusup ortalama ve en az debileri artarak akim rejiminde duzenlenme gorulmustur Nehrin tasidigi askida kati madde 40 65 oraninda azalmistir Bunun sonucunda temiz suyun enerjisi artmis yatagini derine ve yana dogru asindirma gucu artmistir Sakarya nin debisinde kisin fazla dusme olmamasi karlarin fazla etkili olmadigini gosterse de ilkbaharda artista karlarin etkisi vardir Sakarya nin rejimi karlarin ikincil derecede etkili oldugu yagmurlu yagmurlu karli rejimdir Sakarya Nehri 4 6 106 t yil sediment tasimakta iken 1972 yilinda yapilan Gokcekaya Baraji ndan sonra bu miktar 3 8 106 t yil a dusmustur Sakarya denizalti kanyonuSakarya Deltasi nin onunde deniz tabaninda eski bir kanyon bulunur 50 M den baslayan denizalti kanyonu 800 M ye kadar 7 km uzunlugundadir Denizalti kanyonu Sakarya agzi ve Kucukbogaz Golu yakinlarinda denizalti deltasini kesen girinti olusturur Kucukbogaz Golu nun onundeki kanyon girintisi 50 m den 800 m ye kadar 10 km uzunlugundadir 800 m derinlikten kuzeybatiya donen kanyonlar 1000 1100 metreler arasinda daha genis bir kanyon ile 2000 m derinlige ulasirlar Sakarya Nehri paleocografyasiSakarya Nehri nin olusumu akis yonu ile ilgili degisik gorusler bulunur Birinci gorus Kuzey Anadolu Fayinin kestigi alanda olusan graben cukurunun akisi Sapanca Golu Izmit korfezine cevirdigi teorisidir Sakarya Sapanca Golu nun Marmara Denizi nden ayrilmasi ile kuzeye akarak Karadeniz e ulasmistir Bu akis dogrultusunda Adapazari Ovasinin bulundugu graben cukuruna getirdigi sedimentleri doldurdugundan geliskin bir delta olusturamamistir Oysa Karadeniz e dokulen Kizilirmak ve Yesilirmak Bafra Ovasi ve Carsamba Ovasi ile onemli cikinti yapan deltalar olusturmustur Diger bir gorus irmagin gec pliyosende olustugunu ve her zaman Karadeniz e dogru aktigini iddia eder Son buzul devrinde Karadeniz gunumuze gore 120 m asagidaydi son 8 bin yil yukselerek gunumuz seviyesine ulasmistir Turkiye deltalarinin hepsi bu yeni deniz seviyesine gore son 5 6 bin yil icinde olusmustur Onemli kollarPorsuk Cayi Ankara Cayi Kirmir Cayi Cark SuyuGaleriSakarya nin Karadeniz e dokuldugu alan Kiyidaki akinti doguya dogru Sakarya Nehri nden Karadeniz e sedimantasyon tasinimi Kiyidaki akinti batiya dogru Sakarya HavzasiSakarya Nehri Karasu Sakarya Nehri nin Karadeniz e dokuldugu agiz kesimi Ayrica bakinizTurkiye deki akarsular listesiKaynakca CAKMAK Belgin BEYRIBEY Mevlut Materyal ve Yontem PDF Sakarya Havzasi Sulamalarinda Sistem Performansinin Degerlendirilmesi ankara edu tr 22 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 26 Kasim 2014 a b c Sakarya Nehri Hidrolojisi PDF KARASU KIYI ALANI KIYI DARALMASI RAPORU tmmob org tr 11 Kasim 2018 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 23 Ekim 2015 YAYKIRAN Salim SAKARYA HAVZASI NIN YUKSEK COZUNURLUKLU HIDROLOJIK MODELININ YAPILANDIRILMASI PDF itu edu tr 7 Kasim 2018 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 7 Kasim 2018 PDF Sakarya Il Cevre Durum raporu Cevre ve Sehircilik Bakanligi 2011 28 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 2 Haziran 2014 ISIK Sabahattin SASAL Mustafa DOGAN Emrah PDF SAKARYA NEHRINDE BARAJLARIN MANSAP ETKISININ ARASTIRILMASI mmfdergi gazi edu tr 12 Nisan 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 8 Kasim 2014 INANDIK Hamit Turk Cografya Dergisi sayi 18 19 8 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Kasim 2014 Dis baglantilarSakarya Nehri nin Cifteler deki kaynagi video 10 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kervan ilerliyor rusca 25 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Wikimedia Commons ta Sakarya Nehri ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir