Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Salat Cami Yanı, Diyarbakır İli, Bismil İlçesi'nin yaklaşık 20 km. doğusunda, Dicle'nin bir kolu olan Salat Çayı kıyısında yer alan bir höyüktür. Höyükteki Neolitik yerleşim alanı 220 x 130 metrelik bir alana yayılmıştır. Kazı çalışmaları başlamadan önce höyükten sürekli olarak toprak alınması ve yapılaşma sonucunda tepenin büyük bir kısmı ortadan silinmişti.
| Arkeolojik Höyük | |
| Adı: | Salat Cami Yanı |
| il: | Diyarbakır |
| İlçe: | Bismil |
| Köy: | Yukarısalat |
| Türü: | Höyük |
| Tahribat: | |
| Tescil durumu: | |
| Tescil No ve derece: | |
| Tescil tarihi: | |
| Araştırma yöntemi: | Kazı |
Kazılar
Höyük ilk olarak tarafından bölgede yapılan yüzey araştırmaları sırasında tespit edilmiştir. Kazılar ise ODTÜ – TAÇDAM (Tarihsel Çevre Değerlerini Araştırma Merkezi) eşgüdümünde gerçekleştirilen Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi çerçevesinde Yutaka Miyake başkanlığındaki bir ekip tarafından 2003 yılında incelenmiştir. Kazı çalışmalarına ise aynı ekip tarafından 2004 yılında başlanmıştır.
Tabakalanma
Yüzey toprağının hemen altında Neolitik Çağ tabakalarına ulaşılmıştır. Bununla birlikte daha sonraki tarihlere ait 15 çukur, Neolitik tabakaların içine doğru açılmıştır. Bu çukurlarda ele geçen malzeme İslami Dönem malzemesi olmakla birlikte bir çukur olasılıkla Demir Çağı malzemesi vermektedir. Dolayısıyla höyükte yerleşme, Çanak Çömlekli Neolitik Çağ içinde gerçekleşmiştir. Kazılarda hepsi Neolitik Çağ'a tarihlenen üç evrede on iki tabaka belirlenmiştir. Yeniden eskiye doğru,
- Neolitik Çağ 3. Evre 1. – 2. tabakalar,
- Neolitik Çağ 2. Evre 3. – 7. tabakalar,
- neolitik çağı 1. Evre 8. – 12. tabakalar
olarak gösterilmektedir.
Buluntular
Yığma kerpiç pise tekniğiyle inşa edilmiş bir konutta boyalı duvar parçalarına rastlanmıştır. Bunların benzerlerine
Ana toprağın hemen üstüne oturan 1. Evre, iri taneli mineral katkılı ve yüzeyi açkılı mal grubuyla temsil edilmektedir. 2. Evrede ise bu mal grubunun yerine kaba mal olarak tanımlanan bitkisel katkılı mal çoğunluğu oluşturmaktadır. En üstteki 3. Evre, kaba mal çoğunlukta olmakla birlikte boyunlu çömlekler ve omurgalı kaplar gibi daha gelişkin çanak çömlek biçimleri, boya bezeme ve kabartma bezekleri türünden yeni bezeme türleri görülmektedir. Yerleşmedeki bu 3. Evre çanak çömlek geleneği, Kuzey Mezopotamya'nın Proto-Hassuna olarak bilinen gruba oldukça yakınlık göstermektedir. Bu tespitten hareketle 3. Evre, Proto-Hassuna Dönemi ile çağdaş görülmektedir. En üstteki 3. Evreden daha eski olan 1. ve 2. evrelerin Proto-Hassuna Döneminden daha eski olduğu anlaşılmaktadır. Bu çerçevede yerleşmenin Çanak Çömlekli Neolitik Çağ'ın ilk yarısını iyi bir biçimde temsil ettiği ifade edilmektedir. Tabakalanmada genel hat böyle olmakla birlikte, 1. Evrenin yaygın mal grubu olan mineral katkılı – açkılı malın, 2. Evrenin yaygın mal grubu olan bitki katkılı – kaba (açkısız) mal grubuyla yan yana bulunduğundan hareketle 1. ve 2. Evre arasında kesin bir sınır çizmenin mümkün olmadığı, söz konusu iki evrenin, mineral katkılı – açkılı maldan bitki katkılı – açkısız mala doğru giden bir süreci temsil ettiği ifade edilmektedir.
Birinci evrenin çanak çömlek çeşitliliği daha sınırlıdır, derin ve kapalı biçimler yaygındır. Ağız kenarları altına yerleştirilmiş tutamaklar belirgin bir özelliktir. Bu evrede bezemeli çanak çömlek buluntusu ele geçmemiştir. Bu çanak çömlek geleneği, Fırat Havzası'ndan 'na kadar uzanan bölgedeki en eski buluntulara oldukça benzemektedir. Örneğin Akarçay, Mezraa Teleilat, Tell Halula, Tell Sabi, Abyad I ve Tell Seker al – Aheimar. İkinci evre çanak çömleği ise büyük değişiklik göstermektedir. Belirgin biçimde siyah özün göründüğü kap kenarları kalındır ve açkılanmayan yüzeyler kırmızımsı kahverengi ile devetüyü arasında değişmektedir. Yine de kap biçimleri halen basittir, tutamak geleneği devam etmektedir.
İkinci evrenin üst tabakalarında ortaya çıkarılan oval biçimli, içleri kül dolu çukurların yiyecek, özellikle et kızartmak için kullanıldığı, bu tür ateş çukurlarının Yakın Doğu'nun Çanak Çömleksiz Neolitik Çağ yerleşimlerinde görüldüğü belirtilmektedir. Bu pişirme geleneğinin bölgede Çanak Çömlekli Neolitik Çağ'da da kullanılmaya devam edildiği anlaşılmaktadır. Uzunluğu iki metre dolayında olan, duvarları taş ve kerpiç kullanılarak yapılan ocaklardan farklı olan bu ateş çukurları, konutlar arasındaki boş alanlarda çokça bulunmuştur. Öyle ki 2006 yılı kazılarında bunlardan 60 tanesi açığa çıkarılmıştır. Tabanları taş döşeli bu çukurlarda kömürleşmiş odun parçalarının yanı sıra emmer buğdayı, nohut ve mercimek gibi tahılların kömürleşmiş parçaları da ele geçirilmiştir.
Ele geçen yontmataş aletlerin yarısının Nemrut'dan gelen obsidiyenden olduğu belirtilmektedir.
Küçük buluntular içinde pişmiş topraktan hayvan figürinleri büyük çoğunluğu oluşturmaktadır. Bu figürinler arasında koyun ya da keçi olduğu tahmin edilen boynuzluların yanında iki ayaklı hayvanlar da çok sayıda ele geçmiştir. Diğerleri ise taş ağırşaklar, boncuklar ve bileziklerdir.
Değerlendirme ve tarihleme
Höyükteki kazılarda ele geçen çanak çömlek buluntularına göre tüm yerleşim evrelerinin Kuzey Suriye ve Kuzey Irak'taki dönemin yerleşimleriyle kültürel ilişki içinde oldukları ileri sürülmektedir. Yerleşimin 1. Evresi çanak çömlek buluntularına Güneydoğu Anadolu'daki Akarcay III. evre'de, Mezraa Teleilat'te Kuzey Suriye'nin Tell Halula ve Seker al Ahaimar yerleşimlerinde rastlanmaktadır. 2. Evre çanak çömleği örnekleri ise Kuzey Irak'ın Ginnig'inde, 3. Evre çanak çömleği ise Proto-Hassuna yerleşimlerinde görülmektedir. Diğer yandan bu çerçeveye Hassuna ve Samarra boyalı çanak çömlek buluntuları veren Hakemi Use Tepe de katılmalıdır. Bu buluntular, Anadolu'nun Dicle Havzası'nın Çanak Çömlekli Neolitik Çağ başlangıcından sonuna değin Kuzey Mezopotamya ile yoğun bir biçimde kültürel etkileşim içinde olduğuna işaret etmektedir. Aynı yönde bir başka işaret de boyalı duvar sıvaları ve pişmiş toprak boncuklardır.
Kazı başkanı Japon Tsukuba Üniversitesi'nden Yutaka Miyake, Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Nevali Çori ve Göbekli Tepe gibi Neolitik Çağ yerleşmelerinde sağlanan olağanüstü keşiflerin, uzun süre Neolitikleşme sürecinin peri-feri bölgelerinden biri olarak kabul edilen Güneydoğu Anadolu'nun, esasen tarım ve hayvancılığın geliştiği çekirdek bölge olduğunu ortaya çıkardığını belirtmektedir.
Üzerinde çalışılan karbon-14 değerlendirmeleri 1. ve 2. Evre için kalibre edilmiş şekliyle MÖ 6400 – 6200 tarihlerini vermektedir. Ancak bu verilerin sağlıklı olmadığı düşünülmektedir. Bir kere, 1. ve 2. Evre arasında bir fark görülmemektedir. İkincisi, 1. Evre bile beklendiği kadar eski bir tarih değildir. En eski çanak çömlek buluntusu veren yerleşmelerden alınan karbon – 14 değerlendirmesi MÖ 7000 – 6700 tarihleridir.
Kaynakça
- ^ a b c d e f "TAY – Yerleşme Dönem Ayrıntıları". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2012.
- ^ a b Current Archaeology In Turkey[]
- ^ 27. Kazı Sonuçları Toplantısı (2005) Cilt 2, Sh.: 118
- ^ 29. Kazı Sonuçları Toplantısı (2007) Cilt 3, Sh.: 212
- ^ a b 29. Kazı Sonuçları Toplantısı, Sh.: 215
- ^ 30. Kazı Sonuçları Toplantısı (2008), Cilt 2, Sh.: 102
- ^ 29. Kazı Sonuçları Toplantısı, Sh.: 214
- ^ a b 27. Kazı Sonuçları Toplantısı, Sh.: 120
- ^ 29. Kazı Sonuçları Toplantısı, Sh.: 216
- ^ 30. Kazı Sonuçları Toplantısı, Sh.: 101
- ^ 30. Kazı Sonuçları Toplantısı, Sh.: 104
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Salat Cami Yani Diyarbakir Ili Bismil Ilcesi nin yaklasik 20 km dogusunda Dicle nin bir kolu olan Salat Cayi kiyisinda yer alan bir hoyuktur Hoyukteki Neolitik yerlesim alani 220 x 130 metrelik bir alana yayilmistir Kazi calismalari baslamadan once hoyukten surekli olarak toprak alinmasi ve yapilasma sonucunda tepenin buyuk bir kismi ortadan silinmisti Arkeolojik HoyukAdi Salat Cami Yaniil DiyarbakirIlce BismilKoy YukarisalatTuru HoyukTahribat Tescil durumu Tescil No ve derece Tescil tarihi Arastirma yontemi KaziKazilarHoyuk ilk olarak tarafindan bolgede yapilan yuzey arastirmalari sirasinda tespit edilmistir Kazilar ise ODTU TACDAM Tarihsel Cevre Degerlerini Arastirma Merkezi esgudumunde gerceklestirilen Ilisu ve Karkamis Baraj Golleri Altinda Kalacak Arkeolojik Kultur Varliklarini Kurtarma Projesi cercevesinde Yutaka Miyake baskanligindaki bir ekip tarafindan 2003 yilinda incelenmistir Kazi calismalarina ise ayni ekip tarafindan 2004 yilinda baslanmistir TabakalanmaYuzey topraginin hemen altinda Neolitik Cag tabakalarina ulasilmistir Bununla birlikte daha sonraki tarihlere ait 15 cukur Neolitik tabakalarin icine dogru acilmistir Bu cukurlarda ele gecen malzeme Islami Donem malzemesi olmakla birlikte bir cukur olasilikla Demir Cagi malzemesi vermektedir Dolayisiyla hoyukte yerlesme Canak Comlekli Neolitik Cag icinde gerceklesmistir Kazilarda hepsi Neolitik Cag a tarihlenen uc evrede on iki tabaka belirlenmistir Yeniden eskiye dogru Neolitik Cag 3 Evre 1 2 tabakalar Neolitik Cag 2 Evre 3 7 tabakalar neolitik cagi 1 Evre 8 12 tabakalar olarak gosterilmektedir BuluntularYigma kerpic pise teknigiyle insa edilmis bir konutta boyali duvar parcalarina rastlanmistir Bunlarin benzerlerine Ana topragin hemen ustune oturan 1 Evre iri taneli mineral katkili ve yuzeyi ackili mal grubuyla temsil edilmektedir 2 Evrede ise bu mal grubunun yerine kaba mal olarak tanimlanan bitkisel katkili mal cogunlugu olusturmaktadir En ustteki 3 Evre kaba mal cogunlukta olmakla birlikte boyunlu comlekler ve omurgali kaplar gibi daha geliskin canak comlek bicimleri boya bezeme ve kabartma bezekleri turunden yeni bezeme turleri gorulmektedir Yerlesmedeki bu 3 Evre canak comlek gelenegi Kuzey Mezopotamya nin Proto Hassuna olarak bilinen gruba oldukca yakinlik gostermektedir Bu tespitten hareketle 3 Evre Proto Hassuna Donemi ile cagdas gorulmektedir En ustteki 3 Evreden daha eski olan 1 ve 2 evrelerin Proto Hassuna Doneminden daha eski oldugu anlasilmaktadir Bu cercevede yerlesmenin Canak Comlekli Neolitik Cag in ilk yarisini iyi bir bicimde temsil ettigi ifade edilmektedir Tabakalanmada genel hat boyle olmakla birlikte 1 Evrenin yaygin mal grubu olan mineral katkili ackili malin 2 Evrenin yaygin mal grubu olan bitki katkili kaba ackisiz mal grubuyla yan yana bulundugundan hareketle 1 ve 2 Evre arasinda kesin bir sinir cizmenin mumkun olmadigi soz konusu iki evrenin mineral katkili ackili maldan bitki katkili ackisiz mala dogru giden bir sureci temsil ettigi ifade edilmektedir Birinci evrenin canak comlek cesitliligi daha sinirlidir derin ve kapali bicimler yaygindir Agiz kenarlari altina yerlestirilmis tutamaklar belirgin bir ozelliktir Bu evrede bezemeli canak comlek buluntusu ele gecmemistir Bu canak comlek gelenegi Firat Havzasi ndan na kadar uzanan bolgedeki en eski buluntulara oldukca benzemektedir Ornegin Akarcay Mezraa Teleilat Tell Halula Tell Sabi Abyad I ve Tell Seker al Aheimar Ikinci evre canak comlegi ise buyuk degisiklik gostermektedir Belirgin bicimde siyah ozun gorundugu kap kenarlari kalindir ve ackilanmayan yuzeyler kirmizimsi kahverengi ile devetuyu arasinda degismektedir Yine de kap bicimleri halen basittir tutamak gelenegi devam etmektedir Ikinci evrenin ust tabakalarinda ortaya cikarilan oval bicimli icleri kul dolu cukurlarin yiyecek ozellikle et kizartmak icin kullanildigi bu tur ates cukurlarinin Yakin Dogu nun Canak Comleksiz Neolitik Cag yerlesimlerinde goruldugu belirtilmektedir Bu pisirme geleneginin bolgede Canak Comlekli Neolitik Cag da da kullanilmaya devam edildigi anlasilmaktadir Uzunlugu iki metre dolayinda olan duvarlari tas ve kerpic kullanilarak yapilan ocaklardan farkli olan bu ates cukurlari konutlar arasindaki bos alanlarda cokca bulunmustur Oyle ki 2006 yili kazilarinda bunlardan 60 tanesi aciga cikarilmistir Tabanlari tas doseli bu cukurlarda komurlesmis odun parcalarinin yani sira emmer bugdayi nohut ve mercimek gibi tahillarin komurlesmis parcalari da ele gecirilmistir Ele gecen yontmatas aletlerin yarisinin Nemrut dan gelen obsidiyenden oldugu belirtilmektedir Kucuk buluntular icinde pismis topraktan hayvan figurinleri buyuk cogunlugu olusturmaktadir Bu figurinler arasinda koyun ya da keci oldugu tahmin edilen boynuzlularin yaninda iki ayakli hayvanlar da cok sayida ele gecmistir Digerleri ise tas agirsaklar boncuklar ve bileziklerdir Degerlendirme ve tarihlemeHoyukteki kazilarda ele gecen canak comlek buluntularina gore tum yerlesim evrelerinin Kuzey Suriye ve Kuzey Irak taki donemin yerlesimleriyle kulturel iliski icinde olduklari ileri surulmektedir Yerlesimin 1 Evresi canak comlek buluntularina Guneydogu Anadolu daki Akarcay III evre de Mezraa Teleilat te Kuzey Suriye nin Tell Halula ve Seker al Ahaimar yerlesimlerinde rastlanmaktadir 2 Evre canak comlegi ornekleri ise Kuzey Irak in Ginnig inde 3 Evre canak comlegi ise Proto Hassuna yerlesimlerinde gorulmektedir Diger yandan bu cerceveye Hassuna ve Samarra boyali canak comlek buluntulari veren Hakemi Use Tepe de katilmalidir Bu buluntular Anadolu nun Dicle Havzasi nin Canak Comlekli Neolitik Cag baslangicindan sonuna degin Kuzey Mezopotamya ile yogun bir bicimde kulturel etkilesim icinde olduguna isaret etmektedir Ayni yonde bir baska isaret de boyali duvar sivalari ve pismis toprak boncuklardir Kazi baskani Japon Tsukuba Universitesi nden Yutaka Miyake Guneydogu Anadolu Bolgesinde Nevali Cori ve Gobekli Tepe gibi Neolitik Cag yerlesmelerinde saglanan olaganustu kesiflerin uzun sure Neolitiklesme surecinin peri feri bolgelerinden biri olarak kabul edilen Guneydogu Anadolu nun esasen tarim ve hayvanciligin gelistigi cekirdek bolge oldugunu ortaya cikardigini belirtmektedir Uzerinde calisilan karbon 14 degerlendirmeleri 1 ve 2 Evre icin kalibre edilmis sekliyle MO 6400 6200 tarihlerini vermektedir Ancak bu verilerin saglikli olmadigi dusunulmektedir Bir kere 1 ve 2 Evre arasinda bir fark gorulmemektedir Ikincisi 1 Evre bile beklendigi kadar eski bir tarih degildir En eski canak comlek buluntusu veren yerlesmelerden alinan karbon 14 degerlendirmesi MO 7000 6700 tarihleridir Kaynakca a b c d e f TAY Yerlesme Donem Ayrintilari 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Haziran 2012 a b Current Archaeology In Turkey olu kirik baglanti 27 Kazi Sonuclari Toplantisi 2005 Cilt 2 Sh 118 29 Kazi Sonuclari Toplantisi 2007 Cilt 3 Sh 212 a b 29 Kazi Sonuclari Toplantisi Sh 215 30 Kazi Sonuclari Toplantisi 2008 Cilt 2 Sh 102 29 Kazi Sonuclari Toplantisi Sh 214 a b 27 Kazi Sonuclari Toplantisi Sh 120 29 Kazi Sonuclari Toplantisi Sh 216 30 Kazi Sonuclari Toplantisi Sh 101 30 Kazi Sonuclari Toplantisi Sh 104