Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sarı Bayır Harekâtı veya Ağustos Taarruzları (İngilizce: August Offensive), Çanakkale Savaşı sırasında müttefikler tarafından Arıburnu Cephesi’ndeki çıkmazı sonlandırmak için yapılan son büyük girişim. Taarruzlar, Arıburnu Cephesi’nin kuzey (sol) bölümünden, takviyeli bir Anzak tümeni tarafından gerçekleştirilmiştir. Aynı zamanda güneyden de (sağ) bir Avustralya tümeni bir şaşırtma taarruzu gerçekleştirmiştir. Harekâtın stratejik hedefi, müttefiklerin "Sarı Bayır" olarak adlandırdığı Kılıçbayırı, Düztepe, Conkbayırı ve Kocaçimen Tepe hattının işgal edilmesidir.
| Sarı Bayır Harekâtı/Ağustos Taarruzları | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Çanakkale Savaşı / Arıburnu Cephesi | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Osmanlı İmparatorluğu | |||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
 General William Birdwood General Alexander Godley General Harold Walker General Herbert Cox General Andrew Russell General F. Shaw General John Monash General Anthony Baldwin (ölü) General Francis Johnston Yarbay William Malone (ölü) |  Müşir Liman von Sanders Mirliva Esat Paşa Albay Mustafa Kemal Albay Mehmet Rüştü Albay Kannengiesser × Albay Ali Rıza Albay Halil Yarbay Cemil Yarbay Hasan Basri Yarbay Bötrich Yarbay Wilhelm Willmer | ||||||
| Güçler | |||||||
|
| ||||||
| Kayıplar | |||||||
| 13.000 ölü, yaralı, kayıp ve esir
| 18.000 ölü, yaralı, kayıp ve esir
| ||||||
Anzak kuvvetlerince 6 Ağustos 1915 tarihinde başlatılan bu taarruzlarla aynı günün akşamı, yeni kuvvetlerle oluşturulan İngiliz 9. Kolordusu Suvla Koyu’na çıkartılmıştır. Bu bağlamda Anafartalar Cephesi olarak üçüncü bir cephe açılmıştır. Devamında İngiliz 9. Kolordusu ile Anzak birlikleri koordineli bir şekilde savaşmışlardır. Bu bölgede Çanakkale Savaşı sonuna dek süren bir dizi muharebe yaşanmıştır.
Harekât öncesi
Mayıs 1915 sonlarında Gelibolu'da tüm cephelerde durum mevzi savaşına dönüşmüştü. Akdeniz Seferi Kuvvetler Komutanı General Ian Hamilton'un istediği takviyelerde parça parça Limni ve Gökçeada'da toplanmaktadır. General Hamilton bu kuvvetlerle cepheyi açacak bir plan hazırlıklarına girişmiştir. General Hamilton’un planı, Suvla Koyu’na çıkartılacak İngiliz 9. Kolordusu ile birlikte, Anzak Kolordusu’nun takviyeli bir tümeninin eş güdümlü taarruzuna dayanmaktadır. Asıl taarruz Anzak tümeni tarafından uygulanacaktır.
Ancak bu operasyon öncesinde, Osmanlı Komutanlığı’nın dikkatini harekât bölgesinden başka yöne çekebilmek için, yanıltıcı taarruzlar planlanmıştır.
Bunlardan ilki Seddülbahir Cephesi’nde uygulamaya konulmuştur. 6 Ağustos sabahı General Hunter-Weston komutasındaki İngiliz 8. Kolordusu, Seddülbahir Cephesi’nde Alman general Trommer’in 14. Kolordusu mevzilerine taarruza geçmiştir. Bir hafta süren ve Kirte Bağları Muharebesi olarak bilinen çatışmaların başlarında mevziler birkaç kere el değiştirmiş olsa da İngiliz taarruzunu sonuçsuz kalmıştır.
İkinci operasyon, Arıburnu Cephesi'nin güney kesiminden 'taki Osmanlı mevzilerine yönelmiştir. Kanlısırt Muharebesi olarak bilinen bu çatışmalar sonucunda Anzak birlikleri Osmanlı siperlerini işgal etmişlerdir.
Taarruz hazırlıkları
Anzak kolordusu'nun ileri harekâtını desteklemek için takviye kıtalar aktarılmıştır. Daha önce Seddülbahir Cephesi'ne çıkartılmış olan 13. İngiliz Tümeni ve Hint Tugayı ile Gökçeada'da beklemekte olan 10. İngiliz Tümeni'nden bir tugay Arıburnu Cephesi'ne aktarıldı. Bu takviyenin toplam silahlı mevcudu onyedibindir.
Takviyelerin karaya çıkartılmasından önce Anzak Kolordusu'nun mevcudu yirmibin idi. Eklenecek onyedibin kişinin gizlenebilmesi için günler öncesinden gizli korunaklar, depolar ve bağlantı tünelleri kazılmıştır. Takviye kuvvetler, 3 Ağustos akşamından başlanarak son üç gece içinde sahile çıkartılmıştır
Taarruz Planı
Anzak kuvvetleri, iki kol halinde cephenin sol kesiminden kuzey yönünde ilerleyecek, daha sonra sola çark ederek doğu yönünde ilerlemelerini sürdüreceklerdir. Daha güneyde olan sağ kol Şahintepe üzerinden Conkbayırı’nı ele geçirecektir. Sol kol ise Ağıldere'de ikiye ayrılarak Kocaçimen Tepesi’ni ve Besim Tepe’yi ele geçirecektir.
Taarruz, Anzak çıkartma bölgesinin kuzeyinde konuşlanmış bulunan Avustralya ve Yeni Zelanda birliklerinden oluşan ve General Godley komutasındaki 2. Anzak Tümeni tarafından gerçekleştirilecektir. Bu tümen takviyeli bir tümen olup dört piyade tugayı, iki piyade alayı ve bir dağ topçu tugayı olmak üzere yirmi bin savaşçı mevcudu vardır.
Her iki kol için de yaklaşık ikişerbin kişilik örtü kuvveti oluşturulmuştur. Bu öncü kuvvetler, taarruz hattı üzerindeki Osmanlı direnç noktalarını atarak ilerleyecek ve ana kuvvetlere yol açacaklardır. Harekâtın ileri aşamalarında da taarruzun kanatlarını örteceklerdir. Bu amaçla her iki öncü kola, ayrı hedefler verilmiştir. Öncü kuvvetler, 6 Ağustos gecesi saat 22:00 ‘da ileri harekâta başlayacaklardır. Saat 22:30’a kadar hedeflerine ulaşacakları öngörülmektedir. Ana taarruz kuvvetleri ise saat 22:45'te ileri harekâta başlayacaklardır.
Sağ kanat öncü kuvveti, General A.R. Russell komutasında iki Maori bölüğünü de kapsayan, ağırlıklı olarak hafif süvari kıtalarının yaya askerlerinden oluşan, yaklaşık iki bin kişilik bir kuvvettir. Hedefleri Halit - Rıza Tepesi, Keskin Tepe, Pilav Tepe ve Yayla Tepe'dir. Sol kanat öncü kuvveti ise General J. H. Travers komutasında yaklaşık aynı güçte bir kuvvetlerdir.
Sağ taarruz kolu, General F.E. Johnston komutasında, bir piyade tugayı, bir dağ bataryası ve bir istihkam bölüğünden oluşmaktadır. Hedefleri Conk Bayırı'dır. Sol taarruz kolu ise General Herbert Cox komutasındaki 29. Hint tugayı, General John Monash komutasındaki 4. Avustralya tugayı, bir dağ bataryası ve istihkam bölüğünden oluşmaktadır. Savaşçı mevcudu beş bin kişidir. Hedefleri Kocaçimen Tepesi ve Besim Tepe'dir.
Her iki taarruz koluna da sadece makineli tüfeklerin taşınması için katır özgülenmiştir. Erat, 200 atımlık cephane, iki günlük erzak da dahil olmak üzere yaklaşık 40 kg. yüklüdürler. Ayrıca her sekiz askere bir kazma ve kürek verilmiştir.
Esasen taarruz için seçilen arazi, son derece sarp, sık fundalıklarla kaplı bir arazidir. Askeri bir harekâta girişilmeye elverişsiz olduğu düşünülerek Osmanlı tarafınca az bir kuvvetle (yaklaşık toplam 1.500 kişilik iki tabur) tutulan bir arazidir. Osmanlı kurmayı bu bölgede sadece gözetleme postaları tutmaktadır. Anzak taarruzunun asıl amacı da bu boşluktan yararlanmaktır, Osmanlı tarafı yeterli kuvveti bu bölgeye kaydırmadan önce sırtlara hakim olabilmek. Dolayısıyla Osmanlı postalarını hızla atıp ilerlemek ve gün doğmadan söz konusu sırtlara hakim olabilmek, başarının temel şartıdır.
Erata, tüfeklerin boş olması emredilmiştir. Osmanlı mevzilerinin baskın tarzında, silah kullanmadan süngü hücumuyla ele geçirilmesi istenmektedir. Ancak, gecenin sessizliğinde bu denli kalabalık insan gruplarının sessiz ilerlemesi olanaksızdır. Osmanlı gözcü postaları sesleri duymuş ve silah kullanmıştır. Silah sesleri geniş bir alanda gözcü postalarını alarma geçirmiştir.
Taarruz
Her iki öncü kuvveti 6 Ağustos 1915 akşamı saat 22:00'de yürüyüşe geçmiştir. Bulundukları dere yataklarından değil ama hedeflemiş oldukları sırtlardan, güneyden muharebe sesleri duyulmaktadır. Bunlar, Seddülbahir Cephesi'nde 6 saat önce başlamış olan Kirte Bağları Muharebesi'nin ve Arıburnu Cephesi'nin güneyinde 4,5 saattir sürmekte olan Kanlısırt Muharebesi'nin sesleridir. Aynı dakikalarda kuzeydeki Suvla Koyu'nda ise İngiliz 9. Kolordusu'nun öncü birlikleri karaya çıkmaktadır.
Sağ öncü Kuvveti
General A.R. Russell komutasındaki sağ örtü kuvvetinin ilk hedefi olan Halit Rıza Tepesi’ndeki Osmanlı mevzileridir. Tel örgü kullanılarak tahkim edilmiş bu güçlü mevziler, haftalardır deniz topçusu tarafından gecenin belirli saatlerinde dövülmekteydi. Her akşam 21:00 – 21:30 arasında projektörlerle aydınlatılarak dövülen bu mevzilerde Osmanlı askerleri, bombardıman süresince geri hatlara çekilmekteydiler. 6 Ağustos gecesi haftalarca uygulanan bu aldatmaca işe yaradı ve Anzak baskını savunmayı hazırlıksız yakaladı. Öncü kuvvetine bağlı bir birliğin, projektörler kayar kaymaz giriştiği ani bir süngü hücumuyla, kısa sürede Osmanlı mevzileri düştü.
Keskin Tepe, zorlu bir çarpışmanın sonucu işgal edilmiştir. Ardından ilerlenilen Pilav Tepe işgal edilmiştir.
Yayla Tepe’deki Osmanlı siperlerine taarruz eden alay ise sert direnişle karşılaşmış, bölük komutanı da dahil olmak üzere dörtte bir mevcudunu yitirmiştir. Buradaki Osmanlı mevzileri 1,5 saatlik bir çatışmanın sonunda işgal edilebilmiştir. Bu kayıplara karşın hedefleri olan sırtlara ulaşmışlardır.
Sağ kanat öncü kuvveti hedeflerine, planda öngörülenden yaklaşık iki buçuk saatlik bir gecikmeyle ulaşabilmiştir.
Sol öncü kuvveti
Sol kanat öncü kuvveti, daha zayıf bir dirençle karşılaştı ve hedeflerini planda öngörülen süre içinde ele geçirdi.
Sağ taarruz kolu
Kıtaların harekete geçmelerinden kısa bir süre sonra Yayla Tepe’den halen silah sesleri geldiği duyuldu. Bunun üzerine General Johnston, taarruz kolunu bekletme kararı almıştır. Kırk beş dakika beklenildikten sonra harekete geçilmiştir. Ardından öncü kuvvetin Pilav Tepe’ye henüz ulaşmadığı anlaşıldığı için kollar yeniden durmuş, iki bölük destek için Pilav Tepe yönünde hareket ettirilmiştir. Tekrar harekete geçilmesi saat 02:30’u bulmuştur.
Bu gecikmelerden sonra taarruz kuvveti Ağıl Dere’de ikiye ayrılmıştır. Kollar, Sazlı Dere ve Çaylak Dere’den ilerlemişlerdir. Plana göre her iki kol, en geç saat ikide Şahin Sırtı’nın başlangıcında birleşeceklerdir. Taarruz kolunun bir taburu dışında diğer kuvvetler bu noktaya ulaştığında General Johnston, geciken taburu beklemeye karar vermiştir. Sazlı Dere’den ilerleyen tabur, yerli Rum rehberin yolu şaşırması sonucu geçilmesi olanaksız bir uçurumun kenarına ulaşmıştır. Gece karanlığında ve dar patikada geri dönmeye çalışan tabur iyiden iyiye karışmıştır.
Sonuç olarak General Johnston ve birlikleri, saat 04:30 dolaylarında gün doğduğunda hala bu tabur beklenmekteydi. Oysa planda Conk Bayırı’nın gün doğmadan bir saat önce işgal edilmesi öngörülmüştü. General Johnston komutasındaki Anzak birlikleri, saat 06:30 dolaylarına kadar geride kalan taburu beklediler. İşgal etmiş oldukları Şahin Sırtı, Conk Bayırı'na 1. km. mesafedeydi. Conk Bayırı'nda ise bir topçu bataryasını korumakla görevli 20 askerden başka Osmanlı kuvveti yoktur.
Sol taarruz kolu
Yerli Rum rehberin kestirme bir yol önermesi üzerine taarruz kolu bu yönde ilerlemeye başlamıştır. Dar bir dere yatağından ilerlenirken Osmanlı gözcü postalarının iki yandan ateşiyle karşılaşıldı. Kol, beklemeye alınırken direnişi kırmak için gönderilen iki bölük, yer değiştirerek ateş açan direnci kırmakta fazlasıyla zorlanmıştır. Değişik yönlerden duyulan silah sesleri de beklemekte olan asker arasında yer yer paniğe yol açmıştır. Dolayısıyla bu iki bölüğün dönüşü beklenirken önemli zaman kaybı ortaya çıkmıştır. Altı yüz metreden daha kısa olan bu dar geçidi aşmak üç saat almıştır. Daha ileride ise sık dikenli çalılıkları geçebilmek için kol yeniden durmuş, geriden istihkamcıların gelip bir patika açmaları zorunlu olmuştur.
Ağıl Dere’deki düzlüğe ulaşıldığında ay doğmuş, ortalık hafiften aydınlanınca Osmanlı gözcülerinin iki yandan ateşi başlamıştır. İki tabur her iki yana taarruza kaldırılmış, üçüncü bir tabur da ileri sürülmüştür. Kısa süre sonra ilerleyen bu tabur da ateşe uğramıştır. Sık çalılıklar arasında rahatlıkla gizlenebilen az sayıdaki Osmanlı erat, gün doğumuna kadar ateşi sürdürmüş, cephanesi biten çekilmiştir. Bu çatışmalar sırasında taarruz kolu komutanı olan General Cox da hafif şekilde yaralanmıştır.
Gün doğduğunda sol taarruz kolu kuvvetleri, Damakçılık Bayırı üzerinde siper kazmaya başladılar. “Erat, sallanıyor ve her duruşta yere atılarak uyuyordu.”.
General Cox, 7 Ağustos sabahı, General Monash'ın Yeni Zelanda taburunu, Sih kıtalarıyla takviye ederek Kocaçimen Tepesi üzerine taarruz emri vermiştir. Ancak tugay komutanları, eratın bugün için ileri bir harekâta girişemeyecek kadar bitkin olduğunu bildirmesi üzerine kararından vazgeçmek zorunda kalmıştır. Bunun üzerine ihtiyatta tutulan 39. Tugay'ın kendi emrine verilmesi için tümen komutanı General Godley'den onay almıştır. Ancak tugayın dört taburunun da yanlış anlaşılmalar nedeniyle yanlış yönde yürüyüşe geçmiştir. Geri çevrilmeleri gün boyunca sağlanamamıştır. Sonuç olarak sol taarruz kolunun Avustralya Tugayı gün boyu bir ileri harekâta girişemedi. Hint Tugayı ise öylesine dağılmıştı ki, onlar da ileri harekâta geçirilemedi.
Osmanlı Tepkisi
Saat 04:30’da 19. Tümen komutanı Mustafa Kemal Bey, ihtiyattaki bir tabur ve iki bölükten oluşan bir kuvvete, Kocaçimentepe ve Conkbayırı yönünde hareket emri vermiştir. Aynı saatlerde Kuzey Grup (Arıburnu Cephesi) Komutanı Esat Paşa da 9. Tümen’e aynı bölgeye hareket emri verdi.
Kuzey Grubu komutanı Esat Paşa, elindeki tek ihtiyat tümeni olan 9. Tümen'in komutanı Albay Hans Kannengiesser’e, tümenin üç alayından ikisiyle Conk Bayırı’na hareket etmesi emrini vermiştir.
9. Tümen komutanı Albay Kannengiesser, 7 Ağustos 1915 sabahı, saat 06:00 dolaylarında, kendi birliklerinden önce Conkbayırı’na ulaştığında Suvla koyunda yapılmakta olan çıkartmayı görür, ancak Conk Bayırı’nda henüz bir düşman harekâtı yoktur.
Kannengiesser, saat 07:00 dolaylarında sırta doğru ilerleyen Anzak askerlerini görmüştür. Bunlar, 4. Avustralya Tugayı’nın Auckland Taburu’nun keşif koludur. Tabura, Conk Bayırı’na taarruz için hazırlık yapmaları, bu arada askerin kahvaltı etmesi emredilmişti. Tabur komutanı Yarbay R. Young, gerekli emirleri verdikten sonra bir keşif kolu oluşturarak Conkbayırı yönünde ilerlemekteydi.
Albay Kannengiesser, bölgedeki bir top bataryasını korumakla görevli 20 askere, bu kol üzerine ateş açma emri vermiştir, elindeki tek kuvvet budur; henüz kendi kuvvetleri bölgeye ulaşmamıştır. Bu ateş üzerine Avustralyalılar geri çekilmiştir. Yarbay Young tabura, topçu desteği olmadan buraya yapılacak taarruzun başarılı olamayacağı yönünde rapor vermiştir.
Kısa bir süre sonra Mustafa Kemal Bey’in gönderdiği iki alay da savunmaya katılmıştır. Albay Kannengiesser’in yaralanmasından hemen sonra, saat 08:00’de kendi tümenin 25. Alayı da Conkbayırı’na ulaşıp siperlere girmiştir.
Kocaçimentepe’de ise Mustafa Kemal Bey’in sevk ettiği tabur bölgeye ulaştıktan sonra 9. Tümen’in 64. Alayı da onlara katılmıştır.
Gerek Kocaçimen Tepesi’ne, gerekse Conkbayırı’na ulaşan bu birliklere, gece cephanesini tüketerek sırtlara doğru çekilen askerler de parça parça katılmaktadır.
Kocaçimen Tepesi'nde taarruzun ilk günkü dalgası bu şekilde durdurulmuştu. Ancak Anzak Kolordusu'nun sağ taarruz kolu, Conkbayırı yönündeki taarruzunu yenilemiştir. Saat 09:00’da Birleşik Donanma, yoğun topçu ateşiyle bir saat boyunca Conkbayırı’nı dövmüştür. Saat 10:30’da General Francis Johnston komutasındaki Anzak sağ taarruz kolunun iki tugayının (savunmanın üç katı bir kuvvetle) taarruza kalkmıştır. İlk taarruz dalgasını oluşturan üç bölük 100 metreden az ilerleyebilmiş, yoğun ateş altında 250 erat ve subayını kaybederek taarruzu durdurmak zorunda kalmıştır. Sağ Taarruz kolu komutanı General Johnston, harekât komutanı General Godley’e gönderdiği raporda, hava kararana dek ileri bir harekât yapılmasına olanak olmadığını bildirmiştir.
Seddülbahir Cephesi komutanı Vehip Paşa'nın bölgeye sevk ettiği 4. Tümen'in öğle saatlerinden itibaren parça parça bölgeye ulaşmasıyla savunma pekiştirilmiştir. Tümen komutanı Yarbay Cemil Bey, Conkbayırı'ndaki Osmanlı kuvvetlerinin komutasını üzerine almıştır.
General Liman von Sanders, Güney Grubu ve Anadolu Grubu bünyesindeki ihtiyat kıtalarının derhal Anafartalar bölgesine kaydırılması emrini verirken, Saros Grubu’nun iki tümeni, Saros Grup Komutanı Albay Feyzi (Tümay) Bey komutasında bölgeye hareket etmiştir.
Sarı Bayır Harekâtına katılan Anzak Tümeni'nin 10 Ağustos 1915 tarihine kadarki harekâtları, Conk Bayırı, Besim Tepe ve Kocaçimen Tepesi’ne art arda girişilen taarruzlardır. Conk Bayırının güneyi ve 261 Rakımlı Tepe, 8 Ağustos günü Wellington Taburu'na mensup Yeni Zelandalıların eline geçmiştir. Yeni Zelandalıları yamaçlardan atmak için 10 Ağustos'a kadar yapılan karşı taarruzlar başarısız olmuştur. Kocaçimen Tepesi ve Besim Tepe’deki Osmanlı savunması ise buraya yönelen taarruzları püskürtmüştür.
10 Ağustos Osmanlı Karşı Taarruzu
Anafartalar Grup Komutanlığı'na 8 Ağustos tarihinde atanan Kurmay Albay Mustafa Kemal Bey, aynı gün Anafartalar Cephesi'nde Birinci Anafartalar Muharebesi olarak bilinen taarruzu yönetmişti. Kurmay Albay Mustafa Kemal Bey, Anafartalar Grup Komutanlığı’na atandığında bir harekât planı yapmıştır. Buna göre 9 Ağustos günü Kocaçimen Tepesi – Conk Bayırı hattında savunmada kalacak, Anafartalar kesiminde taarruz edecektir. İzleyen 10 Ağustos günü ise Anafartalar kesiminde savunmada kalarak Kocaçimen Tepesi - Besim Tepe - Conk Bayırı hattında taarruz edecektir. I. Anafartalar muharebelerinin sonlanmasından hemen sonra ikinci günkü planını yürütmek üzere karargâhıyla birlikte Conk Bayırı’na hareket etmiştir. Hava karardıktan sonra bölgeye ulaşıp, 8. Tümen komutanı Albay Ali Rıza (Sedes) Bey ve 9. Tümen komutanı (vekaleten) Yarbay Cemil Bey’e, sabah erken saatlerde taarruz emri vermiştir.
Conk Bayırı’nda 10 Ağustos sabahı saat 04:30’da Kurmay Albay Mustafa Kemal Bey, 8. Tümen’in ilk hat siperlerinden ileri yürümüş, kırbacıyla taarruz emrini bizzat vermiştir. Bu işaret üzerine başlayan süngü taarruzu ile 8. Tümene bağlı alaylar, bir anda tepenin batı yamaçlarındaki İngiliz siperlerine girmiştir. Kısa süreli bir boğuşmanın ardından iki İngiliz taburundan sağ kalanlar düzensiz bir biçimde geri çekilmişlerdir. Çekilen İngiliz eratı izleyen Osmanlı 23. Alayı, 300-400 metre ilerleyerek Ağıl bölgesinde General Baldwin’in tugayı ile çarpışmıştır. Çanakkale Savaşının en kanlı çatışmalarından biri olan bu boğuşmalar saatlerce sürmüş, Tuğgeneral Anthony Baldwin ve kurmay başkanı bu çatışmalarda hayatını kaybetmiştir.
Güney Grup (Seddülbahir Cephesi) Komutanı Vehip Paşa’nın, kendi cephesini zayıflatma riskine rağmen gönderdiği iki alaydan biri olan 28. Alay, Şahin Sırtı'na kadar ilerlemiş ancak müttefik deniz ve kara topçusunun ve Yeni Zelanda makineli tüfeklerinin yaylım ateşi nedeniyle daha ileri gidememiştir.
Besim Tepe bölgesinde taarruz eden Osmanlı 9. Tümeni, yamaçlara tutunmaya çalışan az sayıdaki Gurka ve İngiliz kuvvetini geri atmıştır.
Her iki taarruzda müttefik cephesi 500 - 1.000 metre geri atılmıştır. Düşman denize dökülememiştir ancak Sarı Bayır hattı kurtarılmıştır.
10 Ağustos muharebelerinde 14. Alay komutanı Binbaşı İ. Hakkı Bey şehit olmuş, 23. Alay komutanı Yarbay Recai Bey ve 24. Alay komutanı Binbaşı Nuri Bey yaralanmıştır. Aynı gün bir şarapnel parçası Kurmay Albay Mustafa Kemal Bey’in sol göğsüne çarpmıştır. Sol göğüs cebindeki saat, şarapneli karşılamış ve Kurmay Albayı mutlak bir ölümden kurtarmıştır.
Arıburnu Müttefik kuvvetleri komutanı General William Birdwood'un, takviyelerle birlikte 37.000 kişiye ulaşan kuvvetleri, dört günlük çatışmalar sonunda ölü ya da yaralı olarak 12-13.000 kayba uğramıştır. Müttefik kuvvetleri komutanı General Ian Hamilton'un, elindeki tek taze kuvvet olan 54. Tümeni emrine verme önerisini General Birdwood reddetmek zorunda kalmıştır. Çünkü Anzak ileri hatları, son Osmanlı taarruzlarıyla takviye edilebilir olmaktan çıkmıştır. Takviye edildiklerinde yeni birliklerin ikmalinin sağlanması olanaksızdır ayrıca ileri hatlarda yeterli mevzi yoktur.
Sonuçlar
Müttefik kuvvetler, aradaki hatları aşarak Osmanlı tarafının son savunma hattına kadar ilerlemişlerdir. Sarı Bayır sırtları, gerçekten de Osmanlı kuvvetlerinin tutunabileceği son çizgidir. Bu sırtlara ulaşıldığında Gelibolu Yarımadasının her iki yanı da göz önündedir ve rahatlıkla ateş altına alınabilir. Hemen hemen tüm araştırmacı ve tarihçiler bu konuda görüş birliği içindedir. Taarruz kuvvetlerinin bu sırtlara kadar ilerleyebilmesinin nedeni, Osmanlı tarafının, bölgeyi bir taarruza ihtimal vermediği için sadece zayıf gözcü postalarıyla tutması olduğu genel kabul görmektedir. Osmanlı kurmayı, bölgenin son derece sarp bir arazi yapısında olması ve yoğun bitki örtüsü nedeniyle, bu kesimden bir saldırı beklemiyordu. İngiliz resmi tarihi de, yeterli keşif yapılmamış böylesi zor bir arazide, gece karanlığında, ağır yükle girişilen harekâtın aşırı zorluklarını kabul etmektedir. Müttefik kuvvetler komutanı General Hamilton’un kurmay subaylarından olan General C.F. Aspinall-Oglander, barış zamanında, gündüz gözüyle, kusursuz haritalarla dahi bu arazinin, planda öngörülen sürede aşılmasının olanaksız olduğunu belirtmektedir.
Sonuç olarak her ne kadar bölgedeki Osmanlı ileri postaları atılmış ve söz konusu sırtlara yanaşılmışsa da, harekât, hedeflenen Sarı Bayır sırtlarının ele geçirilememesi nedeniyle müttefikler açısından tam bir başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Osmanlı tarafının değerlendirmesi bir bakıma haklı çıkmıştır; zorlu arazi yapısı ve bitki örtüsü geniş çaplı bir askerî harekât için olağanüstü güçlükler getirmektedir. Bu güçlüklere, Osmanlı gözcü postalarının yıpratıcı direnişi eklenmiş ve taarruz kuvvetleri gün ağarırken taarruz kapasitelerini yitirmişlerdir. Hemen ardından Osmanlı tarafı, bu gecikmelerden yararlanarak takviye birliklerini harekete geçirmiş ve sırtları savunur hale gelmiştir.
Kaynakça
- ^ …Büyük Harbin Tarihi Çanakkale Gelibolu Askeri Harekatı - General C.F.Aspinall…
Kaynakça
- Büyük Harbin Tarihi Çanakkale Gelibolu Askeri Harekâtı - General C.F.Aspinall - Oglander (General Ian Hamilton'un karargâh subaylarından)
- Alçıtepe'den Anafartalar'a Çanakkale Kara Muharebeleri - Tuncay Yılmazer
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sari Bayir Harekati veya Agustos Taarruzlari Ingilizce August Offensive Canakkale Savasi sirasinda muttefikler tarafindan Ariburnu Cephesi ndeki cikmazi sonlandirmak icin yapilan son buyuk girisim Taarruzlar Ariburnu Cephesi nin kuzey sol bolumunden takviyeli bir Anzak tumeni tarafindan gerceklestirilmistir Ayni zamanda guneyden de sag bir Avustralya tumeni bir sasirtma taarruzu gerceklestirmistir Harekatin stratejik hedefi muttefiklerin Sari Bayir olarak adlandirdigi Kilicbayiri Duztepe Conkbayiri ve Kocacimen Tepe hattinin isgal edilmesidir Sari Bayir Harekati Agustos TaarruzlariCanakkale Savasi Ariburnu CephesiTarih6 10 Agustos 1915BolgeGelibolu YarimadasiSonucOsmanli zaferiTaraflarBritanya Imparatorlugu Avustralya Yeni Zelanda Birlesik KrallikOsmanli ImparatorluguKomutanlar ve liderlerGeneral Ian Hamilton General William Birdwood General Alexander Godley General Harold Walker General Herbert Cox General Andrew Russell General F Shaw General John Monash General Anthony Baldwin olu General Francis Johnston Yarbay William Malone olu Musir Liman von Sanders Mirliva Esat Pasa Albay Mustafa Kemal Albay Mehmet Rustu Albay Kannengiesser Albay Ali Riza Albay Halil Yarbay Cemil Yarbay Hasan Basri Yarbay Botrich Yarbay Wilhelm WillmerGuclerMEF Avustralya amp Yeni Zelanda Kolordusu 1 Avustralya Tumeni Avustralya amp Yeni Zelanda Tumeni 13 Ingiliz Tumeni 29 Ingiliz Tugayi5 Ordu Kuzey Grubu 19 Tumen 16 Tumen 5 Tumen Anafartalar Mufrezesi 1 32 Alay Anafartalar Grubu 7 10 Agustos 7 Tumen 9 Tumen 8 Tumen 4 TumenKayiplar13 000 olu yarali kayip ve esir Sari Bayir Conkbayiri Besim Tepe Kocacimen Tepe 10 000 Kanlisirt 2 277 19 Tumen Cephesi 600 372 si Kilicbayir Muharebesi nde 18 000 olu yarali kayip ve esir Sari Bayir Conkbayiri Besim Tepe Kocacimen Tepe 9 200 Kanlisirt 7 164 19 Tumen Cephesi 1 800 Anzak kuvvetlerince 6 Agustos 1915 tarihinde baslatilan bu taarruzlarla ayni gunun aksami yeni kuvvetlerle olusturulan Ingiliz 9 Kolordusu Suvla Koyu na cikartilmistir Bu baglamda Anafartalar Cephesi olarak ucuncu bir cephe acilmistir Devaminda Ingiliz 9 Kolordusu ile Anzak birlikleri koordineli bir sekilde savasmislardir Bu bolgede Canakkale Savasi sonuna dek suren bir dizi muharebe yasanmistir Harekat oncesiMayis 1915 sonlarinda Gelibolu da tum cephelerde durum mevzi savasina donusmustu Akdeniz Seferi Kuvvetler Komutani General Ian Hamilton un istedigi takviyelerde parca parca Limni ve Gokceada da toplanmaktadir General Hamilton bu kuvvetlerle cepheyi acacak bir plan hazirliklarina girismistir General Hamilton un plani Suvla Koyu na cikartilacak Ingiliz 9 Kolordusu ile birlikte Anzak Kolordusu nun takviyeli bir tumeninin es gudumlu taarruzuna dayanmaktadir Asil taarruz Anzak tumeni tarafindan uygulanacaktir Ancak bu operasyon oncesinde Osmanli Komutanligi nin dikkatini harekat bolgesinden baska yone cekebilmek icin yaniltici taarruzlar planlanmistir Bunlardan ilki Seddulbahir Cephesi nde uygulamaya konulmustur 6 Agustos sabahi General Hunter Weston komutasindaki Ingiliz 8 Kolordusu Seddulbahir Cephesi nde Alman general Trommer in 14 Kolordusu mevzilerine taarruza gecmistir Bir hafta suren ve Kirte Baglari Muharebesi olarak bilinen catismalarin baslarinda mevziler birkac kere el degistirmis olsa da Ingiliz taarruzunu sonucsuz kalmistir Ikinci operasyon Ariburnu Cephesi nin guney kesiminden taki Osmanli mevzilerine yonelmistir Kanlisirt Muharebesi olarak bilinen bu catismalar sonucunda Anzak birlikleri Osmanli siperlerini isgal etmislerdir Taarruz hazirliklariAnzak kolordusu nun ileri harekatini desteklemek icin takviye kitalar aktarilmistir Daha once Seddulbahir Cephesi ne cikartilmis olan 13 Ingiliz Tumeni ve Hint Tugayi ile Gokceada da beklemekte olan 10 Ingiliz Tumeni nden bir tugay Ariburnu Cephesi ne aktarildi Bu takviyenin toplam silahli mevcudu onyedibindir Takviyelerin karaya cikartilmasindan once Anzak Kolordusu nun mevcudu yirmibin idi Eklenecek onyedibin kisinin gizlenebilmesi icin gunler oncesinden gizli korunaklar depolar ve baglanti tunelleri kazilmistir Takviye kuvvetler 3 Agustos aksamindan baslanarak son uc gece icinde sahile cikartilmistirTaarruz PlaniAnzak kuvvetleri iki kol halinde cephenin sol kesiminden kuzey yonunde ilerleyecek daha sonra sola cark ederek dogu yonunde ilerlemelerini surdureceklerdir Daha guneyde olan sag kol Sahintepe uzerinden Conkbayiri ni ele gecirecektir Sol kol ise Agildere de ikiye ayrilarak Kocacimen Tepesi ni ve Besim Tepe yi ele gecirecektir Taarruz Anzak cikartma bolgesinin kuzeyinde konuslanmis bulunan Avustralya ve Yeni Zelanda birliklerinden olusan ve General Godley komutasindaki 2 Anzak Tumeni tarafindan gerceklestirilecektir Bu tumen takviyeli bir tumen olup dort piyade tugayi iki piyade alayi ve bir dag topcu tugayi olmak uzere yirmi bin savasci mevcudu vardir Her iki kol icin de yaklasik ikiserbin kisilik ortu kuvveti olusturulmustur Bu oncu kuvvetler taarruz hatti uzerindeki Osmanli direnc noktalarini atarak ilerleyecek ve ana kuvvetlere yol acacaklardir Harekatin ileri asamalarinda da taarruzun kanatlarini orteceklerdir Bu amacla her iki oncu kola ayri hedefler verilmistir Oncu kuvvetler 6 Agustos gecesi saat 22 00 da ileri harekata baslayacaklardir Saat 22 30 a kadar hedeflerine ulasacaklari ongorulmektedir Ana taarruz kuvvetleri ise saat 22 45 te ileri harekata baslayacaklardir Sag kanat oncu kuvveti General A R Russell komutasinda iki Maori bolugunu de kapsayan agirlikli olarak hafif suvari kitalarinin yaya askerlerinden olusan yaklasik iki bin kisilik bir kuvvettir Hedefleri Halit Riza Tepesi Keskin Tepe Pilav Tepe ve Yayla Tepe dir Sol kanat oncu kuvveti ise General J H Travers komutasinda yaklasik ayni gucte bir kuvvetlerdir Sag taarruz kolu General F E Johnston komutasinda bir piyade tugayi bir dag bataryasi ve bir istihkam bolugunden olusmaktadir Hedefleri Conk Bayiri dir Sol taarruz kolu ise General Herbert Cox komutasindaki 29 Hint tugayi General John Monash komutasindaki 4 Avustralya tugayi bir dag bataryasi ve istihkam bolugunden olusmaktadir Savasci mevcudu bes bin kisidir Hedefleri Kocacimen Tepesi ve Besim Tepe dir Her iki taarruz koluna da sadece makineli tufeklerin tasinmasi icin katir ozgulenmistir Erat 200 atimlik cephane iki gunluk erzak da dahil olmak uzere yaklasik 40 kg yukludurler Ayrica her sekiz askere bir kazma ve kurek verilmistir Esasen taarruz icin secilen arazi son derece sarp sik fundaliklarla kapli bir arazidir Askeri bir harekata girisilmeye elverissiz oldugu dusunulerek Osmanli tarafinca az bir kuvvetle yaklasik toplam 1 500 kisilik iki tabur tutulan bir arazidir Osmanli kurmayi bu bolgede sadece gozetleme postalari tutmaktadir Anzak taarruzunun asil amaci da bu bosluktan yararlanmaktir Osmanli tarafi yeterli kuvveti bu bolgeye kaydirmadan once sirtlara hakim olabilmek Dolayisiyla Osmanli postalarini hizla atip ilerlemek ve gun dogmadan soz konusu sirtlara hakim olabilmek basarinin temel sartidir Erata tufeklerin bos olmasi emredilmistir Osmanli mevzilerinin baskin tarzinda silah kullanmadan sungu hucumuyla ele gecirilmesi istenmektedir Ancak gecenin sessizliginde bu denli kalabalik insan gruplarinin sessiz ilerlemesi olanaksizdir Osmanli gozcu postalari sesleri duymus ve silah kullanmistir Silah sesleri genis bir alanda gozcu postalarini alarma gecirmistir TaarruzHer iki oncu kuvveti 6 Agustos 1915 aksami saat 22 00 de yuruyuse gecmistir Bulunduklari dere yataklarindan degil ama hedeflemis olduklari sirtlardan guneyden muharebe sesleri duyulmaktadir Bunlar Seddulbahir Cephesi nde 6 saat once baslamis olan Kirte Baglari Muharebesi nin ve Ariburnu Cephesi nin guneyinde 4 5 saattir surmekte olan Kanlisirt Muharebesi nin sesleridir Ayni dakikalarda kuzeydeki Suvla Koyu nda ise Ingiliz 9 Kolordusu nun oncu birlikleri karaya cikmaktadir 10 Gurka Alayinin 2 Taburu Sari Bayir eteklerinde 6 9 Agustos 1915 Sag oncu Kuvveti General A R Russell komutasindaki sag ortu kuvvetinin ilk hedefi olan Halit Riza Tepesi ndeki Osmanli mevzileridir Tel orgu kullanilarak tahkim edilmis bu guclu mevziler haftalardir deniz topcusu tarafindan gecenin belirli saatlerinde dovulmekteydi Her aksam 21 00 21 30 arasinda projektorlerle aydinlatilarak dovulen bu mevzilerde Osmanli askerleri bombardiman suresince geri hatlara cekilmekteydiler 6 Agustos gecesi haftalarca uygulanan bu aldatmaca ise yaradi ve Anzak baskini savunmayi hazirliksiz yakaladi Oncu kuvvetine bagli bir birligin projektorler kayar kaymaz giristigi ani bir sungu hucumuyla kisa surede Osmanli mevzileri dustu Keskin Tepe zorlu bir carpismanin sonucu isgal edilmistir Ardindan ilerlenilen Pilav Tepe isgal edilmistir Yayla Tepe deki Osmanli siperlerine taarruz eden alay ise sert direnisle karsilasmis boluk komutani da dahil olmak uzere dortte bir mevcudunu yitirmistir Buradaki Osmanli mevzileri 1 5 saatlik bir catismanin sonunda isgal edilebilmistir Bu kayiplara karsin hedefleri olan sirtlara ulasmislardir Sag kanat oncu kuvveti hedeflerine planda ongorulenden yaklasik iki bucuk saatlik bir gecikmeyle ulasabilmistir Sol oncu kuvveti Sol kanat oncu kuvveti daha zayif bir direncle karsilasti ve hedeflerini planda ongorulen sure icinde ele gecirdi Sag taarruz kolu Kitalarin harekete gecmelerinden kisa bir sure sonra Yayla Tepe den halen silah sesleri geldigi duyuldu Bunun uzerine General Johnston taarruz kolunu bekletme karari almistir Kirk bes dakika beklenildikten sonra harekete gecilmistir Ardindan oncu kuvvetin Pilav Tepe ye henuz ulasmadigi anlasildigi icin kollar yeniden durmus iki boluk destek icin Pilav Tepe yonunde hareket ettirilmistir Tekrar harekete gecilmesi saat 02 30 u bulmustur Bu gecikmelerden sonra taarruz kuvveti Agil Dere de ikiye ayrilmistir Kollar Sazli Dere ve Caylak Dere den ilerlemislerdir Plana gore her iki kol en gec saat ikide Sahin Sirti nin baslangicinda birleseceklerdir Taarruz kolunun bir taburu disinda diger kuvvetler bu noktaya ulastiginda General Johnston geciken taburu beklemeye karar vermistir Sazli Dere den ilerleyen tabur yerli Rum rehberin yolu sasirmasi sonucu gecilmesi olanaksiz bir ucurumun kenarina ulasmistir Gece karanliginda ve dar patikada geri donmeye calisan tabur iyiden iyiye karismistir Sonuc olarak General Johnston ve birlikleri saat 04 30 dolaylarinda gun dogdugunda hala bu tabur beklenmekteydi Oysa planda Conk Bayiri nin gun dogmadan bir saat once isgal edilmesi ongorulmustu General Johnston komutasindaki Anzak birlikleri saat 06 30 dolaylarina kadar geride kalan taburu beklediler Isgal etmis olduklari Sahin Sirti Conk Bayiri na 1 km mesafedeydi Conk Bayiri nda ise bir topcu bataryasini korumakla gorevli 20 askerden baska Osmanli kuvveti yoktur Sol taarruz kolu Yerli Rum rehberin kestirme bir yol onermesi uzerine taarruz kolu bu yonde ilerlemeye baslamistir Dar bir dere yatagindan ilerlenirken Osmanli gozcu postalarinin iki yandan atesiyle karsilasildi Kol beklemeye alinirken direnisi kirmak icin gonderilen iki boluk yer degistirerek ates acan direnci kirmakta fazlasiyla zorlanmistir Degisik yonlerden duyulan silah sesleri de beklemekte olan asker arasinda yer yer panige yol acmistir Dolayisiyla bu iki bolugun donusu beklenirken onemli zaman kaybi ortaya cikmistir Alti yuz metreden daha kisa olan bu dar gecidi asmak uc saat almistir Daha ileride ise sik dikenli caliliklari gecebilmek icin kol yeniden durmus geriden istihkamcilarin gelip bir patika acmalari zorunlu olmustur Agil Dere deki duzluge ulasildiginda ay dogmus ortalik hafiften aydinlaninca Osmanli gozculerinin iki yandan atesi baslamistir Iki tabur her iki yana taarruza kaldirilmis ucuncu bir tabur da ileri surulmustur Kisa sure sonra ilerleyen bu tabur da atese ugramistir Sik caliliklar arasinda rahatlikla gizlenebilen az sayidaki Osmanli erat gun dogumuna kadar atesi surdurmus cephanesi biten cekilmistir Bu catismalar sirasinda taarruz kolu komutani olan General Cox da hafif sekilde yaralanmistir Gun dogdugunda sol taarruz kolu kuvvetleri Damakcilik Bayiri uzerinde siper kazmaya basladilar Erat sallaniyor ve her durusta yere atilarak uyuyordu General Cox 7 Agustos sabahi General Monash in Yeni Zelanda taburunu Sih kitalariyla takviye ederek Kocacimen Tepesi uzerine taarruz emri vermistir Ancak tugay komutanlari eratin bugun icin ileri bir harekata girisemeyecek kadar bitkin oldugunu bildirmesi uzerine kararindan vazgecmek zorunda kalmistir Bunun uzerine ihtiyatta tutulan 39 Tugay in kendi emrine verilmesi icin tumen komutani General Godley den onay almistir Ancak tugayin dort taburunun da yanlis anlasilmalar nedeniyle yanlis yonde yuruyuse gecmistir Geri cevrilmeleri gun boyunca saglanamamistir Sonuc olarak sol taarruz kolunun Avustralya Tugayi gun boyu bir ileri harekata girisemedi Hint Tugayi ise oylesine dagilmisti ki onlar da ileri harekata gecirilemedi Osmanli TepkisiSaat 04 30 da 19 Tumen komutani Mustafa Kemal Bey ihtiyattaki bir tabur ve iki bolukten olusan bir kuvvete Kocacimentepe ve Conkbayiri yonunde hareket emri vermistir Ayni saatlerde Kuzey Grup Ariburnu Cephesi Komutani Esat Pasa da 9 Tumen e ayni bolgeye hareket emri verdi Kuzey Grubu komutani Esat Pasa elindeki tek ihtiyat tumeni olan 9 Tumen in komutani Albay Hans Kannengiesser e tumenin uc alayindan ikisiyle Conk Bayiri na hareket etmesi emrini vermistir 9 Tumen komutani Albay Kannengiesser 7 Agustos 1915 sabahi saat 06 00 dolaylarinda kendi birliklerinden once Conkbayiri na ulastiginda Suvla koyunda yapilmakta olan cikartmayi gorur ancak Conk Bayiri nda henuz bir dusman harekati yoktur Kannengiesser saat 07 00 dolaylarinda sirta dogru ilerleyen Anzak askerlerini gormustur Bunlar 4 Avustralya Tugayi nin Auckland Taburu nun kesif koludur Tabura Conk Bayiri na taarruz icin hazirlik yapmalari bu arada askerin kahvalti etmesi emredilmisti Tabur komutani Yarbay R Young gerekli emirleri verdikten sonra bir kesif kolu olusturarak Conkbayiri yonunde ilerlemekteydi Albay Kannengiesser bolgedeki bir top bataryasini korumakla gorevli 20 askere bu kol uzerine ates acma emri vermistir elindeki tek kuvvet budur henuz kendi kuvvetleri bolgeye ulasmamistir Bu ates uzerine Avustralyalilar geri cekilmistir Yarbay Young tabura topcu destegi olmadan buraya yapilacak taarruzun basarili olamayacagi yonunde rapor vermistir Kisa bir sure sonra Mustafa Kemal Bey in gonderdigi iki alay da savunmaya katilmistir Albay Kannengiesser in yaralanmasindan hemen sonra saat 08 00 de kendi tumenin 25 Alayi da Conkbayiri na ulasip siperlere girmistir Kocacimentepe de ise Mustafa Kemal Bey in sevk ettigi tabur bolgeye ulastiktan sonra 9 Tumen in 64 Alayi da onlara katilmistir Gerek Kocacimen Tepesi ne gerekse Conkbayiri na ulasan bu birliklere gece cephanesini tuketerek sirtlara dogru cekilen askerler de parca parca katilmaktadir Kocacimen Tepesi nde taarruzun ilk gunku dalgasi bu sekilde durdurulmustu Ancak Anzak Kolordusu nun sag taarruz kolu Conkbayiri yonundeki taarruzunu yenilemistir Saat 09 00 da Birlesik Donanma yogun topcu atesiyle bir saat boyunca Conkbayiri ni dovmustur Saat 10 30 da General Francis Johnston komutasindaki Anzak sag taarruz kolunun iki tugayinin savunmanin uc kati bir kuvvetle taarruza kalkmistir Ilk taarruz dalgasini olusturan uc boluk 100 metreden az ilerleyebilmis yogun ates altinda 250 erat ve subayini kaybederek taarruzu durdurmak zorunda kalmistir Sag Taarruz kolu komutani General Johnston harekat komutani General Godley e gonderdigi raporda hava kararana dek ileri bir harekat yapilmasina olanak olmadigini bildirmistir Seddulbahir Cephesi komutani Vehip Pasa nin bolgeye sevk ettigi 4 Tumen in ogle saatlerinden itibaren parca parca bolgeye ulasmasiyla savunma pekistirilmistir Tumen komutani Yarbay Cemil Bey Conkbayiri ndaki Osmanli kuvvetlerinin komutasini uzerine almistir General Liman von Sanders Guney Grubu ve Anadolu Grubu bunyesindeki ihtiyat kitalarinin derhal Anafartalar bolgesine kaydirilmasi emrini verirken Saros Grubu nun iki tumeni Saros Grup Komutani Albay Feyzi Tumay Bey komutasinda bolgeye hareket etmistir Sari Bayir Harekatina katilan Anzak Tumeni nin 10 Agustos 1915 tarihine kadarki harekatlari Conk Bayiri Besim Tepe ve Kocacimen Tepesi ne art arda girisilen taarruzlardir Conk Bayirinin guneyi ve 261 Rakimli Tepe 8 Agustos gunu Wellington Taburu na mensup Yeni Zelandalilarin eline gecmistir Yeni Zelandalilari yamaclardan atmak icin 10 Agustos a kadar yapilan karsi taarruzlar basarisiz olmustur Kocacimen Tepesi ve Besim Tepe deki Osmanli savunmasi ise buraya yonelen taarruzlari puskurtmustur 10 Agustos Osmanli Karsi TaarruzuAnafartalar Grup Komutanligi na 8 Agustos tarihinde atanan Kurmay Albay Mustafa Kemal Bey ayni gun Anafartalar Cephesi nde Birinci Anafartalar Muharebesi olarak bilinen taarruzu yonetmisti Kurmay Albay Mustafa Kemal Bey Anafartalar Grup Komutanligi na atandiginda bir harekat plani yapmistir Buna gore 9 Agustos gunu Kocacimen Tepesi Conk Bayiri hattinda savunmada kalacak Anafartalar kesiminde taarruz edecektir Izleyen 10 Agustos gunu ise Anafartalar kesiminde savunmada kalarak Kocacimen Tepesi Besim Tepe Conk Bayiri hattinda taarruz edecektir I Anafartalar muharebelerinin sonlanmasindan hemen sonra ikinci gunku planini yurutmek uzere karargahiyla birlikte Conk Bayiri na hareket etmistir Hava karardiktan sonra bolgeye ulasip 8 Tumen komutani Albay Ali Riza Sedes Bey ve 9 Tumen komutani vekaleten Yarbay Cemil Bey e sabah erken saatlerde taarruz emri vermistir Conk Bayiri nda 10 Agustos sabahi saat 04 30 da Kurmay Albay Mustafa Kemal Bey 8 Tumen in ilk hat siperlerinden ileri yurumus kirbaciyla taarruz emrini bizzat vermistir Bu isaret uzerine baslayan sungu taarruzu ile 8 Tumene bagli alaylar bir anda tepenin bati yamaclarindaki Ingiliz siperlerine girmistir Kisa sureli bir bogusmanin ardindan iki Ingiliz taburundan sag kalanlar duzensiz bir bicimde geri cekilmislerdir Cekilen Ingiliz erati izleyen Osmanli 23 Alayi 300 400 metre ilerleyerek Agil bolgesinde General Baldwin in tugayi ile carpismistir Canakkale Savasinin en kanli catismalarindan biri olan bu bogusmalar saatlerce surmus Tuggeneral Anthony Baldwin ve kurmay baskani bu catismalarda hayatini kaybetmistir Guney Grup Seddulbahir Cephesi Komutani Vehip Pasa nin kendi cephesini zayiflatma riskine ragmen gonderdigi iki alaydan biri olan 28 Alay Sahin Sirti na kadar ilerlemis ancak muttefik deniz ve kara topcusunun ve Yeni Zelanda makineli tufeklerinin yaylim atesi nedeniyle daha ileri gidememistir Besim Tepe bolgesinde taarruz eden Osmanli 9 Tumeni yamaclara tutunmaya calisan az sayidaki Gurka ve Ingiliz kuvvetini geri atmistir Her iki taarruzda muttefik cephesi 500 1 000 metre geri atilmistir Dusman denize dokulememistir ancak Sari Bayir hatti kurtarilmistir 10 Agustos muharebelerinde 14 Alay komutani Binbasi I Hakki Bey sehit olmus 23 Alay komutani Yarbay Recai Bey ve 24 Alay komutani Binbasi Nuri Bey yaralanmistir Ayni gun bir sarapnel parcasi Kurmay Albay Mustafa Kemal Bey in sol gogsune carpmistir Sol gogus cebindeki saat sarapneli karsilamis ve Kurmay Albayi mutlak bir olumden kurtarmistir Ariburnu Muttefik kuvvetleri komutani General William Birdwood un takviyelerle birlikte 37 000 kisiye ulasan kuvvetleri dort gunluk catismalar sonunda olu ya da yarali olarak 12 13 000 kayba ugramistir Muttefik kuvvetleri komutani General Ian Hamilton un elindeki tek taze kuvvet olan 54 Tumeni emrine verme onerisini General Birdwood reddetmek zorunda kalmistir Cunku Anzak ileri hatlari son Osmanli taarruzlariyla takviye edilebilir olmaktan cikmistir Takviye edildiklerinde yeni birliklerin ikmalinin saglanmasi olanaksizdir ayrica ileri hatlarda yeterli mevzi yoktur SonuclarMuttefik kuvvetler aradaki hatlari asarak Osmanli tarafinin son savunma hattina kadar ilerlemislerdir Sari Bayir sirtlari gercekten de Osmanli kuvvetlerinin tutunabilecegi son cizgidir Bu sirtlara ulasildiginda Gelibolu Yarimadasinin her iki yani da goz onundedir ve rahatlikla ates altina alinabilir Hemen hemen tum arastirmaci ve tarihciler bu konuda gorus birligi icindedir Taarruz kuvvetlerinin bu sirtlara kadar ilerleyebilmesinin nedeni Osmanli tarafinin bolgeyi bir taarruza ihtimal vermedigi icin sadece zayif gozcu postalariyla tutmasi oldugu genel kabul gormektedir Osmanli kurmayi bolgenin son derece sarp bir arazi yapisinda olmasi ve yogun bitki ortusu nedeniyle bu kesimden bir saldiri beklemiyordu Ingiliz resmi tarihi de yeterli kesif yapilmamis boylesi zor bir arazide gece karanliginda agir yukle girisilen harekatin asiri zorluklarini kabul etmektedir Muttefik kuvvetler komutani General Hamilton un kurmay subaylarindan olan General C F Aspinall Oglander baris zamaninda gunduz gozuyle kusursuz haritalarla dahi bu arazinin planda ongorulen surede asilmasinin olanaksiz oldugunu belirtmektedir Sonuc olarak her ne kadar bolgedeki Osmanli ileri postalari atilmis ve soz konusu sirtlara yanasilmissa da harekat hedeflenen Sari Bayir sirtlarinin ele gecirilememesi nedeniyle muttefikler acisindan tam bir basarisizlikla sonuclanmistir Osmanli tarafinin degerlendirmesi bir bakima hakli cikmistir zorlu arazi yapisi ve bitki ortusu genis capli bir askeri harekat icin olaganustu guclukler getirmektedir Bu gucluklere Osmanli gozcu postalarinin yipratici direnisi eklenmis ve taarruz kuvvetleri gun agarirken taarruz kapasitelerini yitirmislerdir Hemen ardindan Osmanli tarafi bu gecikmelerden yararlanarak takviye birliklerini harekete gecirmis ve sirtlari savunur hale gelmistir Kaynakca Buyuk Harbin Tarihi Canakkale Gelibolu Askeri Harekati General C F Aspinall KaynakcaBuyuk Harbin Tarihi Canakkale Gelibolu Askeri Harekati General C F Aspinall Oglander General Ian Hamilton un karargah subaylarindan Alcitepe den Anafartalar a Canakkale Kara Muharebeleri Tuncay Yilmazer