Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Cebelitarık Boğazı (Arapça: مضيق جبل طارق, İspanyolca: Estrecho de Gibraltar), Akdeniz ile Atlas Okyanusu'nu birleştiren, Avrupa ile Afrika kıtalarını ayıran boğazdır. Antik çağda Herkül'ün Sütunları olarak da bilinirdi. 60 km uzunluğunda ve 44 km genişliğinde olup en derin yeri ise -426 m olan boğaz, Adını Tarık bin Ziyad'dan almaktadır. Boğazın siyasal egemenlik bakımından kontrolü üç ülkenin elindedir; Birleşik Krallık (Cebelitarık özerk bölgesi tarafından), İspanya ve Fas.
| Cebelitarık Boğazı | |
|---|---|
 Cebelitarık Boğazı'nın uzaydan görünümü | |
  Cebelitarık Boğazı  Cebelitarık Boğazı  Cebelitarık Boğazı | |
| Genel Bilgiler | |
| Ülke(ler) | Cebelitarık, Fas, İspanya |
| Koordinatlar | 35°58′18″K 5°29′9″B / 35.97167°K 5.48583°B |
| Ada(lar) | Perejil Adası |
| Yerleşim(ler) (sahil) | Tarifa, Cebelitarık, Septe |
| Ayırdığı topraklar | Afrika← →Avrupa |
| Tür | Boğaz |
| Bağladığı sular | Atlas Okyanusu→ ←Akdeniz |
| Uzunluk | 58 km (36 mi) |
| En derin noktası | 900 m (3.000 ft) |
| En dar yeri | 13 km (8,1 mi) |
| Wikimedia Commons | |
 | |
Boğazda, yüzeyde doğudan batıya giden kuvvetli bir akıntı vardır. Derinlerde ise daha zayıf bir akıntı Akdeniz’den Atlas Okyanusu'na akar. Cebelitârık Boğazının her iki yanı da sarp kayalıklarla çevrilidir. Bitki örtüsü bakımından iki yakasında beraberlik görülür ve buradan yılda her beş dakikada bir büyük gemi ve sayısız küçük balıkçı, yat gibi küçük tekneler geçer. Boğazın Afrika kıyısında bulunan Tanca ise milletlerarası bir statüye bağlanmıştır. Bu statü başka bir devletin buraya yerleşmesine mâni olmaktadır.
Tarihi
Eski çağlardaki adı "Calpe" 'dir. Şimdiki adı ise Arap komutanı Tarık bin Ziyad'dan gelmektedir. Arapçada "cebel" dağ demektir. Cebel-i Târık, "Tarık'ın dağı" anlamına gelmektedir. Tarık, boğazın güvenliğini sağlamak için burada boğazın kuzeyinde bir kale yaptırmıştır. Cebelitarık 1462'de Araplardan, İspanyollara geçmiş 1502'de resmen İspanyol topraklarına katılmıştır. 24 temmuz 1704'te Birleşik Krallık-Hollanda deniz kuvvetleri tarafından ele geçirilmiştir, 1713 tarihindeki Utrecht Antlaşması'yla İspanya kaleyi Birleşik Krallık'a teslim etmeyi kabul etmiştir.
Konumu
Akdeniz’in batı ucunu Atlas (Atlantik) Okyanusu ile birleştirir. Kuzeyi İber Yarımadası, güneyi Kuzey Afrika'da Mağrip olarak bilinen bölgedir. Ulaşım yönünden oynadığı rol itibarıyla ve jeopolitik bakımdan en önemli boğazlardan biridir. Deniz geçidinin önemi Süveyş Kanalının açılması ile daha da artmıştır. Takriben 60 km uzunluğunda olan boğazın en geniş noktası Trafalgar Burnu ile Spartel Burnu arasında 44 km, en dar noktası ise Cires Burnu ile Tarija Burnunun doğusunda 14,2 km’dir. Boğaz’ın ortası, en sığ noktası olup derinliği 324 metre'dir.
Yerleşim yerleri
Cebelitarık boğazı kıyısındaki yerleşim yerleri
| İsim | Bayrak | Ülke | Nüfus | Notlar |
|---|---|---|---|---|
| Afrika | ||||
| Ceuta |  |  İspanya | 75,276 | |
| Tanca |  |  Fas | 700,000 | |
| Avrupa | ||||
| Algeciras |  | İspanya | 116,209 | |
| Barbate | - | İspanya | 22,851 | |
| Cebelitarık |  |  Birleşik Krallık | 29,286 | |
| Tarifa |  | İspanya | 17,793 | |
Politik sorunlar
Cebelitarık
1713 yılında resmen İngiltere'ye bağlanan, 1830'da ise sömürge ilan edilen Cebelitarık'ın durumu İspanya-İngiltere ilişkisi içinde zaman zaman öne çıkan bir pürüz konumundadır. İspanya eski dışişleri bakanı Moratinos, bölgede İngiliz yönetimi için askeri işgal demiştir. Kendisi daha önce de bu mesele nedeniyle İngiltere ile normal ilişki kurmanın imkânsız olduğunu söylemiştir.
Sorunun çözümü için Cebelitarık'ta İngilizler tarafından düzenlenen oylamalar yapılmış. Yapılan oylamaların açıklanan sonuçları şu şekildedir;
- 1967, İspanyol egemenliği red edilmiştir.
- 1969, Cebelitarık halkı yapılan oylama ile İngiltere’ye bağlı özerk bir yönetim olmayı kabul etmiştir.
- 2002, İngiltere’nin, bölgedeki egemenliğin İspanya ile paylaşılması önerisine halkın %99'u karşı oy kullanmıştır.
Perejil Adası krizi
Fas kıyılarından 250 m, İspanya kıyılarından ise 8 km uzaklıkta bulunan Perejil Adası iki ülke arasında egemenlik sorunudur. Cebelitarık boğazında yer alan bu hiçbir yerleşim yerinin olmadığı kayalık ada yüzünden 2002 yılında taraflar arasında adaya asker çıkarmaya varan bir gerilim yaşanmıştır. Fas'ın adaya asker çıkarmasıyla başlayan gerilim, İspanyanın adaya kendi askerlerini çıkarmasıyla sürmüştür.
Cebelitarik Köprüsü ve tüneli
Cebelitarik Köprüsü
Cebelitarık Köprüsü inşa edildiği takdirde, şimdiye kadar yapılmış en uzun ve en yüksek köprü olması beklenmektedir. Köprünün yapılmasıyla, çoğunluğu Müslüman ve Hristiyan ülkeleri birleştirip kültürler arasındaki bağı güçlendireceği, Afrika ile Avrupa arasındaki ekonomik bağlantıların artmasına yardımcı olacağı düşünülmektedir.[]
Uzunluk
Toplam uzunluğu 14 km olup, 7 km'lik iki kısımdan oluşması planlanmaktadır.[]
Cebelitarik Tüneli
Dünyanın çeşitli devletlerince Cebelitarık Boğazı'nın altından geçecek bir tünel düşünülmüş ve planlanmışsa da hayata geçmemiştir.
Kaynakça
- ^ a b "Strait of Gibraltar". Britannica. 14 Aralık 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Aralık 2020.
- ^ a b c bbc 6 Eylül 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Erişim Tarihi: 04.10.2011
- ^ milliyet 21 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Erişim Tarihi: 04.10.2011
- ^ Fas, ada krizini yeniden alevlendirdi, ntv 11 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Erişim Tarihi: 04.10.2011
Dış bağlantılar
- Google haritalar 14 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
| Wikimedia Commons'ta Strait of Gibraltar ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cebelitarik Bogazi Arapca مضيق جبل طارق Ispanyolca Estrecho de Gibraltar Akdeniz ile Atlas Okyanusu nu birlestiren Avrupa ile Afrika kitalarini ayiran bogazdir Antik cagda Herkul un Sutunlari olarak da bilinirdi 60 km uzunlugunda ve 44 km genisliginde olup en derin yeri ise 426 m olan bogaz Adini Tarik bin Ziyad dan almaktadir Bogazin siyasal egemenlik bakimindan kontrolu uc ulkenin elindedir Birlesik Krallik Cebelitarik ozerk bolgesi tarafindan Ispanya ve Fas Cebelitarik BogaziCebelitarik Bogazi nin uzaydan gorunumuCebelitarik BogaziAkdeniz haritasinda gosterCebelitarik BogaziKuzey Atlas haritasinda gosterCebelitarik BogaziIspanya haritasinda gosterGenel BilgilerUlke ler Cebelitarik Fas IspanyaKoordinatlar35 58 18 K 5 29 9 B 35 97167 K 5 48583 B 35 97167 5 48583Ada lar Perejil AdasiYerlesim ler sahil Tarifa Cebelitarik SepteAyirdigi topraklarAfrika AvrupaTurBogazBagladigi sularAtlas Okyanusu AkdenizUzunluk58 km 36 mi En derin noktasi900 m 3 000 ft En dar yeri13 km 8 1 mi Wikimedia Commons Bogazda yuzeyde dogudan batiya giden kuvvetli bir akinti vardir Derinlerde ise daha zayif bir akinti Akdeniz den Atlas Okyanusu na akar Cebelitarik Bogazinin her iki yani da sarp kayaliklarla cevrilidir Bitki ortusu bakimindan iki yakasinda beraberlik gorulur ve buradan yilda her bes dakikada bir buyuk gemi ve sayisiz kucuk balikci yat gibi kucuk tekneler gecer Bogazin Afrika kiyisinda bulunan Tanca ise milletlerarasi bir statuye baglanmistir Bu statu baska bir devletin buraya yerlesmesine mani olmaktadir TarihiEski caglardaki adi Calpe dir Simdiki adi ise Arap komutani Tarik bin Ziyad dan gelmektedir Arapcada cebel dag demektir Cebel i Tarik Tarik in dagi anlamina gelmektedir Tarik bogazin guvenligini saglamak icin burada bogazin kuzeyinde bir kale yaptirmistir Cebelitarik 1462 de Araplardan Ispanyollara gecmis 1502 de resmen Ispanyol topraklarina katilmistir 24 temmuz 1704 te Birlesik Krallik Hollanda deniz kuvvetleri tarafindan ele gecirilmistir 1713 tarihindeki Utrecht Antlasmasi yla Ispanya kaleyi Birlesik Krallik a teslim etmeyi kabul etmistir Cebelitarik bogaza adini veren yer ve tarihsel olarak bogazin en onemli noktasidir Iber Yarimadasida ayri bir yarimada olarak bogazin Akdeniz girisinde yer alir Solda Cebelitarik Bogazi sagda Akdeniz ve en arkada IspanyaKonumuAkdeniz in bati ucunu Atlas Atlantik Okyanusu ile birlestirir Kuzeyi Iber Yarimadasi guneyi Kuzey Afrika da Magrip olarak bilinen bolgedir Ulasim yonunden oynadigi rol itibariyla ve jeopolitik bakimdan en onemli bogazlardan biridir Deniz gecidinin onemi Suveys Kanalinin acilmasi ile daha da artmistir Takriben 60 km uzunlugunda olan bogazin en genis noktasi Trafalgar Burnu ile Spartel Burnu arasinda 44 km en dar noktasi ise Cires Burnu ile Tarija Burnunun dogusunda 14 2 km dir Bogaz in ortasi en sig noktasi olup derinligi 324 metre dir Yerlesim yerleriTanca Fas in bogaz kiyisindaki en onemli yerlesim yeridir Cebelitarik bogazi kiyisindaki yerlesim yerleri Isim Bayrak Ulke Nufus NotlarAfrikaCeuta Ispanya 75 276Tanca Fas 700 000AvrupaAlgeciras Ispanya 116 209Barbate Ispanya 22 851Cebelitarik Birlesik Krallik 29 286Tarifa Ispanya 17 793Politik sorunlarCebelitarik Piri Reis in Kitab i Bahriye sinde Cebelitarik Bogazi 1713 yilinda resmen Ingiltere ye baglanan 1830 da ise somurge ilan edilen Cebelitarik in durumu Ispanya Ingiltere iliskisi icinde zaman zaman one cikan bir puruz konumundadir Ispanya eski disisleri bakani Moratinos bolgede Ingiliz yonetimi icin askeri isgal demistir Kendisi daha once de bu mesele nedeniyle Ingiltere ile normal iliski kurmanin imkansiz oldugunu soylemistir Sorunun cozumu icin Cebelitarik ta Ingilizler tarafindan duzenlenen oylamalar yapilmis Yapilan oylamalarin aciklanan sonuclari su sekildedir 1967 Ispanyol egemenligi red edilmistir 1969 Cebelitarik halki yapilan oylama ile Ingiltere ye bagli ozerk bir yonetim olmayi kabul etmistir 2002 Ingiltere nin bolgedeki egemenligin Ispanya ile paylasilmasi onerisine halkin 99 u karsi oy kullanmistir Perejil Adasi krizi Ispanya nin Afrika kitasinda topraklari Ceuta sag ve Perejil Adasi sol Fas kiyilarindan 250 m Ispanya kiyilarindan ise 8 km uzaklikta bulunan Perejil Adasi iki ulke arasinda egemenlik sorunudur Cebelitarik bogazinda yer alan bu hicbir yerlesim yerinin olmadigi kayalik ada yuzunden 2002 yilinda taraflar arasinda adaya asker cikarmaya varan bir gerilim yasanmistir Fas in adaya asker cikarmasiyla baslayan gerilim Ispanyanin adaya kendi askerlerini cikarmasiyla surmustur Cebelitarik Koprusu ve tuneliCebelitarik Koprusu Cebelitarik Koprusu insa edildigi takdirde simdiye kadar yapilmis en uzun ve en yuksek kopru olmasi beklenmektedir Koprunun yapilmasiyla cogunlugu Musluman ve Hristiyan ulkeleri birlestirip kulturler arasindaki bagi guclendirecegi Afrika ile Avrupa arasindaki ekonomik baglantilarin artmasina yardimci olacagi dusunulmektedir kaynak belirtilmeli Uzunluk Toplam uzunlugu 14 km olup 7 km lik iki kisimdan olusmasi planlanmaktadir kaynak belirtilmeli Cebelitarik Tuneli Dunyanin cesitli devletlerince Cebelitarik Bogazi nin altindan gececek bir tunel dusunulmus ve planlanmissa da hayata gecmemistir Kaynakca a b Strait of Gibraltar Britannica 14 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Aralik 2020 a b c bbc 6 Eylul 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim Tarihi 04 10 2011 milliyet 21 Eylul 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim Tarihi 04 10 2011 Fas ada krizini yeniden alevlendirdi ntv 11 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim Tarihi 04 10 2011Dis baglantilarGoogle haritalar 14 Aralik 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Wikimedia Commons ta Strait of Gibraltar ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir