Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Temmuz 2012) |
Fizikte eşbakışım (simetri), herhangi bir gözlenebilir büyüklük düşünüldüğünde belirli dönüşümler altında sistemin bazı özelliklerin değişmeyişini anlatır. Bir fizik siteminin eşbakışımı sistemin fizik veya matematik ile ilgili gözlemlenebilir veya içsel ve bazı etkenlerin değişmesi altında değişmeyen bir özelliğini ifade eder.
Herhangi bir dönüşüm sürekli veya kesikli olabilir. Sürekli dönüşüme örnek olarak, koordinat sistemi merkezi etrafında belirli bir r yarıçapında olan dönüş hareketi örnek olarak gösterilebilir. Kesikli dönüşüme ise koordinat sisteminin herhangi bir eksenine konmuş bir aynada oluşan dönüşüm düşünülebilir.
Matematikte, eğer bir dönüşüm altında değişmeyen bir değer varsa o değişmez olarak adlandırılır. Bu matematikte olan durum, fizik ile ilgili sistemlere de uygulanabilir bir durumdur. Örnek olarak bir odanın her yerinde aynı olan sıcaklığı düşünebiliriz. Odanın her yerinde sıcaklık aynı olduğu için oda içerisinde olan herhangi bir konum değişikliği altında sıcaklık değişmemektedir ve sıcaklık bu sistemin değişmezidir.
Başka bir örnek de, merkezi veya herhangi bir şey etrafında dönen küredir. Bu dönme hareketine karşılık, kürenin kapladığı uzayda herhangi bir değişim meydana gelmez ve bu küresel eşbakışımdır.
Sürekli simetriler
uzayzaman simetrileri
Uzay-zaman simetrileri süreklisi uzay ve zamanın dönüşümlerini içeren simetrilerdir. Burada uzaysal simetrileri ileri bir sınıflandırma olabilir,bir fiziksel sistem ile ilgili yalnızca uzaysal geometri içerir; zamansal simetriler,yalnızca zamandaki değişiklikleri içerir; veya uzay-zaman simetrileri,hem uzay ve hem de zamandaki değişiklikleri içerir.
- Zaman öteleme: Bir fiziksel sistemin
![image]()
zamanının belli bir aralığı üzerinde aynı özellikleri olabilir; Bu gerçek sayıların herhangi bir aralığı içinde t ve a için ![image]()
dönüşümleri altında değişmez olarak matematiksel ifadesidir. Örneğin, klasik mekanikte, sadece çekim etkisi ile harekete geçecek bir parçacık Yerin yüzeyinden yukarıda bir yükseklikten asılı ise ![image]()
varolacak. Varsayalım parçacığın yüksekliği içinde değişiklik yok, bu tüm zamanlarda parçacıkların çekimsel potansiyel enerjileri olacak. Başka ![image]()
ve ![image]()
da ayrıca bazı zamanlarda(saniyede) parçacıkların durumu düşünüldüğünde, parçacık'ların toplam çekimsel potansiyel enerji korunacak diyebiliriz. - uzaysal öteleme: Burada uzaysal simetriler
![image]()
formunun dönüşümleri ile gösterilir ve yerleşim içinde bir sürekli değişiklik olmadan sistemin burada bir özelliği böyle durumları tanıtır .Örneğin bir oda içinde ısı burada termometreden bağımsız olarak odanın içinde yerleşiktir. - uzaysal dönme: Bu uzaysal simetriler ve olarak sınıflandırılır .İkincisi sadece 'sıradan' rotasyonlar vardır; matematiksel olarak, birim determinant ile kare matrisleri ile temsil edilmektedir,sonuncusu determinant ile kare matrisler ile temsil -1 ve mekansal yansıması ile birlikte uygun bir dönme oluşur, (). Örneğin, bir kürede uygun dönme simetrisi var.Uzaysal dönmelerin diğer tipleri .makalesinde tanımlanıyor.
- Poincaré dönüşümleri: Bunların içinde yani Minkowski uzay izometrilerinde mesafeleri koruyan uzay-zamansal simetrileri vardır. Onlar öncelikle incelenir. Sabitlenmiş başlangıcı bırakmış olan böyle izometrilere Lorentz dönüşümleri denir ve olarak bilinen simetriler meydana getirirler.
- izdüşümsel simetriler: Bunlar uzayzaman simetrileri ve onun jeodezik yapısını koruyan uzay-zamansal simetriler vardır. Onlar herhangi bir düz manifold üzerinde tanımlı, ancak çalışmasında birçok uygulama bulunabilir.
- Ters dönüşümler: Bu diğer konformal uzay-zaman koordinatlarda bire-bir dönüşümler dahil Poincare dönüşümlerinin genellemesi için uzay-zamansal simetriler vardır. Uzunluklar altında değişmez değildir ama değişmeyen dört noktalarda çapraz oranı mevcuttur.
Matematiksel olarak, genellikle uzayzaman simetrileri bir üzerinde ile tanıtılır.Vektör alanları ile ilişkili altında yatan fiziksel simetrilere daha doğrudan karşılıktir, ancak vektör alanlarınınin kendisi fiziksel sistem simetrileri sınıflandırılirken daha sık kullanılır .
En önemli vektör alanlarından biri bir manifoldun yapısı altında yatan böyle uzayzaman simetrilerini korur. Kaba anlamda, Killing vektör alanları manifoldunun herhangi iki nokta arasındaki mesafeyi korur ve sık sık adıyla girilir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Genel Bilgiler
- Leon Lederman and (2005) Symmetry and the Beautiful Universe. Amherst NY: Prometheus Books.
- Schumm, Bruce (2004) Deep Down Things. Johns Hopkins Univ. Press.
- (2000) Timeless Reality: Symmetry, Simplicity, and Multiple Universes. Buffalo NY: Prometheus Books. Chpt. 12 is a gentle introduction to symmetry, invariance, and conservation laws.
- (2007) Fearful Symmetry: The search for beauty in modern physics, 20 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 2nd ed. Princeton University Press. . 1986 1st ed. published by Macmillan.
Teknik
- Brading, K., and Castellani, E., eds. (2003) Symmetries in Physics: Philosophical Reflections. Cambridge Univ. Press.
- -------- (2007) "Symmetries and Invariances in Classical Physics" in Butterfield, J., and John Earman, eds., Philosophy of Physic Part B. North Holland: 1331-68.
- Debs, T. and Redhead, M. (2007) Objectivity, Invariance, and Convention: Symmetry in Physical Science. Harvard Univ. Press.
- John Earman (2002) "Laws, Symmetry, and Symmetry Breaking: Invariance, Conservations Principles, and Objectivity. 19 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde ." Address to the 2002 meeting of the .
- Mainzer, K. (1996) Symmetries of nature. Berlin: De Gruyter.
- Mouchet, A. "Reflections on the four facets of symmetry: how physics exemplifies rational thinking". European Physical Journal H 38 (2013) 661 hal.archives-ouvertes.fr:hal-00637572 28 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Thompson, William J. (1994) Angular Momentum: An Illustrated Guide to Rotational Symmetries for Physical Systems. Wiley. ISBN 0-471-55264.
- (1989) Laws and symmetry. Oxford Univ. Press.
- Eugene Wigner (1967) Symmetries and Reflections. Indiana Univ. Press.
Dış bağlantılar
- : "Symmetry 1 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ."—by K. Brading and E. Castellani.
- Pedagogic Aids to Quantum Field Theory7 Şubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Click on link to Chapter 6: Symmetry, Invariance, and Conservation for a simplified, step-by-step introduction to symmetry in physics.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Temmuz 2012 Fizikte esbakisim simetri herhangi bir gozlenebilir buyukluk dusunuldugunde belirli donusumler altinda sistemin bazi ozelliklerin degismeyisini anlatir Bir fizik siteminin esbakisimi sistemin fizik veya matematik ile ilgili gozlemlenebilir veya icsel ve bazi etkenlerin degismesi altinda degismeyen bir ozelligini ifade eder ilk simetri etiketleri gosteriliyor Herhangi bir donusum surekli veya kesikli olabilir Surekli donusume ornek olarak koordinat sistemi merkezi etrafinda belirli bir r yaricapinda olan donus hareketi ornek olarak gosterilebilir Kesikli donusume ise koordinat sisteminin herhangi bir eksenine konmus bir aynada olusan donusum dusunulebilir Matematikte eger bir donusum altinda degismeyen bir deger varsa o degismez olarak adlandirilir Bu matematikte olan durum fizik ile ilgili sistemlere de uygulanabilir bir durumdur Ornek olarak bir odanin her yerinde ayni olan sicakligi dusunebiliriz Odanin her yerinde sicaklik ayni oldugu icin oda icerisinde olan herhangi bir konum degisikligi altinda sicaklik degismemektedir ve sicaklik bu sistemin degismezidir Baska bir ornek de merkezi veya herhangi bir sey etrafinda donen kuredir Bu donme hareketine karsilik kurenin kapladigi uzayda herhangi bir degisim meydana gelmez ve bu kuresel esbakisimdir Surekli simetrileruzayzaman simetrileri Uzay zaman simetrileri sureklisi uzay ve zamanin donusumlerini iceren simetrilerdir Burada uzaysal simetrileri ileri bir siniflandirma olabilir bir fiziksel sistem ile ilgili yalnizca uzaysal geometri icerir zamansal simetriler yalnizca zamandaki degisiklikleri icerir veya uzay zaman simetrileri hem uzay ve hem de zamandaki degisiklikleri icerir Zaman oteleme Bir fiziksel sistemin dt displaystyle delta t zamaninin belli bir araligi uzerinde ayni ozellikleri olabilir Bu gercek sayilarin herhangi bir araligi icinde t ve a icin t t a displaystyle t rightarrow t a donusumleri altinda degismez olarak matematiksel ifadesidir Ornegin klasik mekanikte sadece cekim etkisi ile harekete gececek bir parcacik Yerin yuzeyinden yukarida bir yukseklikten asili ise mgh displaystyle mgh varolacak Varsayalim parcacigin yuksekligi icinde degisiklik yok bu tum zamanlarda parcaciklarin cekimsel potansiyel enerjileri olacak Baska t0 displaystyle t 0 ve t0 3 displaystyle t 0 3 da ayrica bazi zamanlarda saniyede parcaciklarin durumu dusunuldugunde parcacik larin toplam cekimsel potansiyel enerji korunacak diyebiliriz uzaysal oteleme Burada uzaysal simetriler r r a displaystyle vec r rightarrow vec r vec a formunun donusumleri ile gosterilir ve yerlesim icinde bir surekli degisiklik olmadan sistemin burada bir ozelligi boyle durumlari tanitir Ornegin bir oda icinde isi burada termometreden bagimsiz olarak odanin icinde yerlesiktir uzaysal donme Bu uzaysal simetriler ve olarak siniflandirilir Ikincisi sadece siradan rotasyonlar vardir matematiksel olarak birim determinant ile kare matrisleri ile temsil edilmektedir sonuncusu determinant ile kare matrisler ile temsil 1 ve mekansal yansimasi ile birlikte uygun bir donme olusur Ornegin bir kurede uygun donme simetrisi var Uzaysal donmelerin diger tipleri makalesinde tanimlaniyor Poincare donusumleri Bunlarin icinde yani Minkowski uzay izometrilerinde mesafeleri koruyan uzay zamansal simetrileri vardir Onlar oncelikle incelenir Sabitlenmis baslangici birakmis olan boyle izometrilere Lorentz donusumleri denir ve olarak bilinen simetriler meydana getirirler izdusumsel simetriler Bunlar uzayzaman simetrileri ve onun jeodezik yapisini koruyan uzay zamansal simetriler vardir Onlar herhangi bir duz manifold uzerinde tanimli ancak calismasinda bircok uygulama bulunabilir Ters donusumler Bu diger konformal uzay zaman koordinatlarda bire bir donusumler dahil Poincare donusumlerinin genellemesi icin uzay zamansal simetriler vardir Uzunluklar altinda degismez degildir ama degismeyen dort noktalarda capraz orani mevcuttur Matematiksel olarak genellikle uzayzaman simetrileri bir uzerinde ile tanitilir Vektor alanlari ile iliskili altinda yatan fiziksel simetrilere daha dogrudan karsiliktir ancak vektor alanlarininin kendisi fiziksel sistem simetrileri siniflandirilirken daha sik kullanilir En onemli vektor alanlarindan biri bir manifoldun yapisi altinda yatan boyle uzayzaman simetrilerini korur Kaba anlamda Killing vektor alanlari manifoldunun herhangi iki nokta arasindaki mesafeyi korur ve sik sik adiyla girilir Ayrica bakinizYalanci kuvvet Galile degismezligi Ayar teorileri Lie grubu Noether teoremi Poincare grubu Ozel gorelilik Kendiliginden simetri kirilmasi Standart modelKaynakcaGenel Bilgiler Leon Lederman and 2005 Symmetry and the Beautiful Universe Amherst NY Prometheus Books Schumm Bruce 2004 Deep Down Things Johns Hopkins Univ Press 2000 Timeless Reality Symmetry Simplicity and Multiple Universes Buffalo NY Prometheus Books Chpt 12 is a gentle introduction to symmetry invariance and conservation laws 2007 Fearful Symmetry The search for beauty in modern physics 20 Mayis 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2nd ed Princeton University Press ISBN 978 0 691 00946 9 1986 1st ed published by Macmillan Teknik Brading K and Castellani E eds 2003 Symmetries in Physics Philosophical Reflections Cambridge Univ Press 2007 Symmetries and Invariances in Classical Physics in Butterfield J and John Earman eds Philosophy of Physic Part B North Holland 1331 68 Debs T and Redhead M 2007 Objectivity Invariance and Convention Symmetry in Physical Science Harvard Univ Press John Earman 2002 Laws Symmetry and Symmetry Breaking Invariance Conservations Principles and Objectivity 19 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Address to the 2002 meeting of the Mainzer K 1996 Symmetries of nature Berlin De Gruyter Mouchet A Reflections on the four facets of symmetry how physics exemplifies rational thinking European Physical Journal H 38 2013 661 hal archives ouvertes fr hal 00637572 28 Aralik 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Thompson William J 1994 Angular Momentum An Illustrated Guide to Rotational Symmetries for Physical Systems Wiley ISBN 0 471 55264 1989 Laws and symmetry Oxford Univ Press Eugene Wigner 1967 Symmetries and Reflections Indiana Univ Press Dis baglantilar Symmetry 1 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde by K Brading and E Castellani Pedagogic Aids to Quantum Field Theory7 Subat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Click on link to Chapter 6 Symmetry Invariance and Conservation for a simplified step by step introduction to symmetry in physics