Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Spithead ve Nore isyanları, Kraliyet Donanmasında 1797 yılında yaşanan iki önemli bahriyeli ayaklanmasıdır. Aydınlanma çağıyla beraber mutlak monarşilere karşı başlayan süreç içerisinde Amerikan Devrimi (1775), Fransız Devrimi (1789) ve Haiti Devrimi (1791) gibi devrimci kalkışmaların içinde değerlendirilir. İki isyan yakın dönemlerde yaşansa da içeriği farklıydı. Spithead isyanı, ekonomik sıkıntıların dile getirildiği basit, barışçıl ve başarılı bir grev hareketiyken, Nore isyanı siyasi taleplerin getirildiği başarısız bir devrimci girişimdi.
İsyanlar o dönemde Birinci Fransız Cumhuriyeti'ne karşı Fransız Devrim Savaşlarını sürdüren Britanyalı yöneticiler için çok düşündürücü olmuştur. Ülkenin en önemli savaş aracı olan donanmada böyle bir olayın yaşanması istenmeyen bir durumdu. Ayrıca ayaklanmaların ve Birleşik İrlandalılar Örgütü gibi örgütlerle bağlantısı olma ihtimali ülkede devrimci bir alt üst oluş korkusu yaratmıştı.
Spithead
Spithead, İngiltere'nin güneydoğusundaki Portsmouth limanı açıklarındaki demirleme yeridir. Burada Amiral komutasındaki Manş Denizi Filosuna bağlı 16 parça savaş gemisindeki denizciler 16 Nisan - 15 Mayıs 1797 tarihleri arasında maaş zammı, daha iyi gıda, daha uzun çarşı izni ve hastalık/yaralanma tazminatı talebiyle ayaklanmıştır. 26 Nisan 1797 tarihinde Plymouth'daki 15 parça savaş gemisi de destek ayaklanması başlatıp, Spithead'a temsilci göndermiştir.
Denizcilerin maaşları 1658 yılında sabitlenmiş, maaşın alım gücü Yedi Yıl Savaşı'na kadar (1756 - 1763) büyük oranda korunmuştur. Ancak bundan sonra yüksek enflasyon karşısında maaşın alım gücü erimiş, kara ordusunda ve bahriye subaylarında maaş iyileştirilmesi yapılmıştı. Öte yandan gemilerin karinasının bakırla kaplanması tekniği sayesinde gemiler daha uzun süreler denizde kalabilmekteydi, bu da önceden sık sık bakım için limana uğramak durumunda kalan gemilerdeki bahriyelilerin moralini olumsuz etkilemekteydi. Ayrıca bazı denizcilerin zorla askere alındığından dolayı özgür olmamaları, hapisten gemide hizmet etmesi şartıyla salıverilen mahkumların bulunması gibi durumlar denizcilerin içinde bulunduğu durumu daha da karmaşıklaştırmıştı.
İsyancılar seçtikleri temsilciler üzerinden Amirallikle iki hafta boyunca müzakere etti. Öncelikli talepler; maaşlara yapılması istenen zam, denizcilerin tayınlarından kesilen payın iptal edilmesi ve denizciler arasında sevilmeyen subayların görevden alınması oldu. İlginç bir şekilde isyancılar, sınır bölgesinde görev yaptıkları için olası bir Fransız saldırısı durumunda derhal görev başına döneceklerini belirtiyordu.
Taraflar arasındaki güvensiz ortamdan dolayı müzakereler sayısız kez kesilse de duruma el koyan Amiral , isyancılar için af kararı aldırdıktan sonra sevilmeyen subayların bazılarını başka gemilere alır, maaşlara zam yapar ve tayınların kesilmesi uygulamasını kaldırır. Alınan kararlar üzerine ayaklanma sonlandırılır.
Nore
Spithead'deki gelişmelerden haberdar olan Thames Nehrinin ağzındaki Nore bölgesinde görev yapan bahriyeliler de 12 Mayıs 1797 günü ayaklanır. mürettebatı gemiyi ele geçirir, bunu bölgedeki çok sayıda gemi izler. Ancak Spithead'den farklı olarak bölgedeki gemiler birleşik bir donanma grubunun parçası olmadıkları için bazı gemiler ayaklanmaya katılmaz ve bölgeden kaçmayı başarır. Ayaklanmaya katılan gemiler hızla gemilerdeki mürettebatı temsil edecek temsilcileri seçer.
Sonra bu delegeler arasında da bir yönetici, "Filo temsilcileri başkanı" olarak Richard Parker seçilir. Parker daha önce donanmada asteğmen rütbesine denk gelen "master's mate" rütbesindeyken divanı harbe verilerek donanmadan 1793 yılında atılmıştır. 1797 yılında bahriyeli olarak yeniden donanmaya katılan Parker, 'da görev yapmaya başlar. İsyancılar 20 Mayıs 1797 tarihinde sekiz maddelik taleplerini Amiral 'a iletirler. Talepler arasında maaş artırımı, isyandan dolayı af ve yürürlükteki askeri talimatnamelerde değişiklik bulunur. Özellikle son talep uyarınca kralın parlamentoyu feshedip Fransa ile barış yapılması istenir. Bu talepler karşısında küplere binen komuta heyeti genel af ve Spithead'de verilenler karşılığında derhal ayaklanmanın sona erdirilmesini ister.
Kaptan kaptanına Thames Nehri boyunca çıkarak sadık gemilerle Londra'nın girişine barikat kurulmasını emreder. Kentin etrafının kuşatılması üzerinde isyancıların morali bozulmaya başlar. İsyancılar kente tacir gemilerin girmesini engeller. İsyancıların gemileri Fransa'ya götüreceği iddia edilse de isyancıların vatana ihanet gibi bir amacı olmadığı anlaşılmaktadır. 5 Haziran 1797'de Parker, kente giden tacir gemilerinin geçmesine izin verir, sadece askeri lojistik gemileri engellenir. Amirallik Spithead isyanından sonra daha çok taviz vermek istemiyor, hele siyasi olarak adım atmayı hiç istemiyordu.
İsyancı gemilere su ve yiyecek ablukası yapılmaya başladıktan sonra durum kötüleşir. Bunun üzerine Parker, gemilere Fransa'ya doğru gitme emri verince gemierin çoğu bu emre karşı çıkar. kaptanı isyancı mürettebatını geri dönmeye ikna edip kaçmaya başlayınca Parker'ın gemisi hariç tüm diğer gemiler de kaçmaya başlar ve ayaklanma çöker. Yakalanan Parker ve liderler ayaklanmanın başladığı HMS Sandwich gemisinde asılır. Toplamda 29 denizci asılır, 29 kişi hapsedilir, 9 kişi kırbaç cezasına çarptırılır, bazıları da Avustralya'ya zorunlu ömür boyu sürgüne gönderilir. İsyana katılanların büyük çoğunluğu ceza almaz.
Etkileri
- Ayaklanmadan sonra gemilerde isyancıların haberleşmek için kullandıkları nöbet vardiya çan sistemi kaldırılmıştır.
- 1797 Eylül ayında mürettebatı, Karayiplerde ayakalnır ve subaylarını öldürür. Gemi bugün Venezuela sınırları içinde o dönem İspanyol egemenliğindeki limanına çekilmiştir.
- 27 Aralık 1797'de mürettebatı subaylarını öldürerek Karayiplerdeki bir Fransız limanına yanaşır.
- Takip eden dönemde savaş ve taci gemilerinde sık sık ayaklanma görülür. Araştırmacılar bu artışı hem bahriyelilerin siyasallaşmasına hem de sınıf bilinci kazanmasına ve dayanışma duygularının artmasına bağlamaktadır.
Popüler kültüre etkileri
- 1962 yapımı filminin senaryosu Spithead isyanından esinlenilmiştir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Edward Palmer Thompson, The making of the English working class, 1963 (İngilizce), 28 Mart 2025 tarihinde erişilmiştir
- ^ Filmin imdb sayfası 24 Ocak 2025 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 28 Mart 2025 tarihinde erişilmiştir
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Spithead ve Nore isyanlari Kraliyet Donanmasinda 1797 yilinda yasanan iki onemli bahriyeli ayaklanmasidir Aydinlanma cagiyla beraber mutlak monarsilere karsi baslayan surec icerisinde Amerikan Devrimi 1775 Fransiz Devrimi 1789 ve Haiti Devrimi 1791 gibi devrimci kalkismalarin icinde degerlendirilir Iki isyan yakin donemlerde yasansa da icerigi farkliydi Spithead isyani ekonomik sikintilarin dile getirildigi basit bariscil ve basarili bir grev hareketiyken Nore isyani siyasi taleplerin getirildigi basarisiz bir devrimci girisimdi Nore isyaninin lideri Richard Parker in asilmasini resmeden cizim 1797 Isyanlar o donemde Birinci Fransiz Cumhuriyeti ne karsi Fransiz Devrim Savaslarini surduren Britanyali yoneticiler icin cok dusundurucu olmustur Ulkenin en onemli savas araci olan donanmada boyle bir olayin yasanmasi istenmeyen bir durumdu Ayrica ayaklanmalarin ve Birlesik Irlandalilar Orgutu gibi orgutlerle baglantisi olma ihtimali ulkede devrimci bir alt ust olus korkusu yaratmisti SpitheadSpithead bolgesi Spithead Ingiltere nin guneydogusundaki Portsmouth limani aciklarindaki demirleme yeridir Burada Amiral komutasindaki Mans Denizi Filosuna bagli 16 parca savas gemisindeki denizciler 16 Nisan 15 Mayis 1797 tarihleri arasinda maas zammi daha iyi gida daha uzun carsi izni ve hastalik yaralanma tazminati talebiyle ayaklanmistir 26 Nisan 1797 tarihinde Plymouth daki 15 parca savas gemisi de destek ayaklanmasi baslatip Spithead a temsilci gondermistir Denizcilerin maaslari 1658 yilinda sabitlenmis maasin alim gucu Yedi Yil Savasi na kadar 1756 1763 buyuk oranda korunmustur Ancak bundan sonra yuksek enflasyon karsisinda maasin alim gucu erimis kara ordusunda ve bahriye subaylarinda maas iyilestirilmesi yapilmisti Ote yandan gemilerin karinasinin bakirla kaplanmasi teknigi sayesinde gemiler daha uzun sureler denizde kalabilmekteydi bu da onceden sik sik bakim icin limana ugramak durumunda kalan gemilerdeki bahriyelilerin moralini olumsuz etkilemekteydi Ayrica bazi denizcilerin zorla askere alindigindan dolayi ozgur olmamalari hapisten gemide hizmet etmesi sartiyla saliverilen mahkumlarin bulunmasi gibi durumlar denizcilerin icinde bulundugu durumu daha da karmasiklastirmisti Isyancilar sectikleri temsilciler uzerinden Amirallikle iki hafta boyunca muzakere etti Oncelikli talepler maaslara yapilmasi istenen zam denizcilerin tayinlarindan kesilen payin iptal edilmesi ve denizciler arasinda sevilmeyen subaylarin gorevden alinmasi oldu Ilginc bir sekilde isyancilar sinir bolgesinde gorev yaptiklari icin olasi bir Fransiz saldirisi durumunda derhal gorev basina doneceklerini belirtiyordu Taraflar arasindaki guvensiz ortamdan dolayi muzakereler sayisiz kez kesilse de duruma el koyan Amiral isyancilar icin af karari aldirdiktan sonra sevilmeyen subaylarin bazilarini baska gemilere alir maaslara zam yapar ve tayinlarin kesilmesi uygulamasini kaldirir Alinan kararlar uzerine ayaklanma sonlandirilir NoreSpithead deki gelismelerden haberdar olan Thames Nehrinin agzindaki Nore bolgesinde gorev yapan bahriyeliler de 12 Mayis 1797 gunu ayaklanir murettebati gemiyi ele gecirir bunu bolgedeki cok sayida gemi izler Ancak Spithead den farkli olarak bolgedeki gemiler birlesik bir donanma grubunun parcasi olmadiklari icin bazi gemiler ayaklanmaya katilmaz ve bolgeden kacmayi basarir Ayaklanmaya katilan gemiler hizla gemilerdeki murettebati temsil edecek temsilcileri secer Sonra bu delegeler arasinda da bir yonetici Filo temsilcileri baskani olarak Richard Parker secilir Parker daha once donanmada astegmen rutbesine denk gelen master s mate rutbesindeyken divani harbe verilerek donanmadan 1793 yilinda atilmistir 1797 yilinda bahriyeli olarak yeniden donanmaya katilan Parker da gorev yapmaya baslar Isyancilar 20 Mayis 1797 tarihinde sekiz maddelik taleplerini Amiral a iletirler Talepler arasinda maas artirimi isyandan dolayi af ve yururlukteki askeri talimatnamelerde degisiklik bulunur Ozellikle son talep uyarinca kralin parlamentoyu feshedip Fransa ile baris yapilmasi istenir Bu talepler karsisinda kuplere binen komuta heyeti genel af ve Spithead de verilenler karsiliginda derhal ayaklanmanin sona erdirilmesini ister Kaptan kaptanina Thames Nehri boyunca cikarak sadik gemilerle Londra nin girisine barikat kurulmasini emreder Kentin etrafinin kusatilmasi uzerinde isyancilarin morali bozulmaya baslar Isyancilar kente tacir gemilerin girmesini engeller Isyancilarin gemileri Fransa ya goturecegi iddia edilse de isyancilarin vatana ihanet gibi bir amaci olmadigi anlasilmaktadir 5 Haziran 1797 de Parker kente giden tacir gemilerinin gecmesine izin verir sadece askeri lojistik gemileri engellenir Amirallik Spithead isyanindan sonra daha cok taviz vermek istemiyor hele siyasi olarak adim atmayi hic istemiyordu Isyanci gemilere su ve yiyecek ablukasi yapilmaya basladiktan sonra durum kotulesir Bunun uzerine Parker gemilere Fransa ya dogru gitme emri verince gemierin cogu bu emre karsi cikar kaptani isyanci murettebatini geri donmeye ikna edip kacmaya baslayinca Parker in gemisi haric tum diger gemiler de kacmaya baslar ve ayaklanma coker Yakalanan Parker ve liderler ayaklanmanin basladigi HMS Sandwich gemisinde asilir Toplamda 29 denizci asilir 29 kisi hapsedilir 9 kisi kirbac cezasina carptirilir bazilari da Avustralya ya zorunlu omur boyu surgune gonderilir Isyana katilanlarin buyuk cogunlugu ceza almaz EtkileriAyaklanmadan sonra gemilerde isyancilarin haberlesmek icin kullandiklari nobet vardiya can sistemi kaldirilmistir 1797 Eylul ayinda murettebati Karayiplerde ayakalnir ve subaylarini oldurur Gemi bugun Venezuela sinirlari icinde o donem Ispanyol egemenligindeki limanina cekilmistir 27 Aralik 1797 de murettebati subaylarini oldurerek Karayiplerdeki bir Fransiz limanina yanasir Takip eden donemde savas ve taci gemilerinde sik sik ayaklanma gorulur Arastirmacilar bu artisi hem bahriyelilerin siyasallasmasina hem de sinif bilinci kazanmasina ve dayanisma duygularinin artmasina baglamaktadir Populer kulture etkileri1962 yapimi filminin senaryosu Spithead isyanindan esinlenilmistir Ayrica bakinizCato Sokagi komplosuKaynakca Edward Palmer Thompson The making of the English working class 1963 Ingilizce 28 Mart 2025 tarihinde erisilmistir Filmin imdb sayfasi 24 Ocak 2025 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Ingilizce 28 Mart 2025 tarihinde erisilmistir