Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Struma Olayı veya Struma Fâciası, II. Dünya Savaşı sırasında Nazilerden kaçan Yahudileri Filistin'e götürmek üzere Romanya'dan yola çıkan Struma gemisinin İstanbul açıklarında Ş-213 Sovyet denizaltısı tarafından batırılmasıdır.
 | |
| Tarih | 24 Şubat 1942 |
|---|---|
Saldırı türü | Gemi batırma |
| Silahlar | Torpido |
| Ölü | 768 Yahudi mülteci çoğu Bulgar 10 mürettebat |
| İşleyenler | direkt - SSCB dolaylı - Romanya, Almanya, Birleşik Krallık, Türkiye |
Arka plan
1940 yılında Nazi orduları Türkiye'nin Balkan sınırlarına dayanmışlardı. Naziler Polonya'da yürürlüğe koydukları Yahudi karşıtı yasaların benzerlerini müttefikleri Romanya'da da yürürlüğe koymuşlardı. 1941 yılına gelindiğinde Romanya'nın Yaş şehrinde 4 bin Yahudinin Nazilerce katledilmesiyle Romanya Yahudileri için Filistin'e gitmekten başka çare kalmamıştı. Zengin ve entelektüel Yahudîlerden oluşan kalabalık bir grup Türkiye karasularını kullanarak Filistin'e kaçmak için aralarında topladıkları para ile Campania Mediteranea de Vapores Limitada ismindeki Yunan acenteden basında çıkan ilânlarda gördükleri Queen Mary adlı transatlantik yolcu gemisini kiraladılar fakat bunun yerine kendilerine Struma adlı, yüz kişilik ahşap bir gemi tahsis edilmişti. Acente aldatıldıklarını anlayan Yahudileri sakinleştirmek için kendilerini götürecek geminin Romanya karasuları dışında beklediğini söylemişti.
Struma 1830 model bir motora sahip, 46 metre boyunda, Panama bandıralı bir Bulgar kömür gemisiydi. 1867’de İngiltere'de Newcastle'daki bir tersanede inşa edilmişti ve 100 yolcu kapasitesi vardı. Balkan Savaşları'nda görevlendirilmiş, savaş sonrasında ise hayvan nakliyesinde kullanılmıştı.
Geminin İstanbul'a ulaşması
Struma, Romanya'daki Nazi yanlısı Ion Antonescu yönetiminin onayıyla 12 Aralık 1941'de toplam 791 yolcu ve 10 mürettebatla Köstence limanından ayrıldı. Yolculara İstanbul'da duraklayıp Filistin'e gitmeleri için kendilerine göçmen vizeleri verileceği söylenmişti. Yolculara sadece 20 kg bavul hakkı tanınmış, gümrük görevlileri birçoğunun değerli eşyalarına ve hatta yiyeceklerine el koymuştu. Güverte altındaki her biri 40 ile 120 kişi arasında yolcuya ayrılmış kamaralarda insanlar balık istifi yatmak durumundaydılar.
Daha kalkışta motor arızası yaşandığından ancak römorkör ile limandan açık denize çekilebildi. Köstence limanı açıkları mayınlanmış olduğundan bir Romen gemisi eşliğinde mayınlı bölgenin dışına çıkarıldı. Ardından gece boyunca mürettebat motoru onarmaya çalışırken gemi denizde sürükleniyor ve imdat çağrısı yayınlıyordu. Ertesi gün Romen römorkör bu çağrılar üzerine gelerek ancak ücret mukabili motoru onarabileceklerini belirtti. Bunun üzerine hiç paraları kalmayan mülteciler römorkör personeline evlilik yüzüklerini verdiler. Böylece Struma yola devam edebildi fakat iki gün sonra, 15 Aralık günü yeniden arıza yapınca İstanbul'a ancak çekilerek ulaşabildi ve Sarayburnu açıklarında demir atmak zorunda kaldı.
Bunun üzerine Türkiye yetkilileri ile Britanya diplomatları arasında mültecilerin geleceği hakkında müzakereler başladı. Filistin'de Araplar ile Yahudiler arasında artan gerginlikler nedeniyle Britanya hükûmeti Avrupa'dan bu bölgeye Yahudi göçünü minimize etmek istediğinden Britanyalı diplomatlar Refik Saydam hükûmetinden Struma gemisinin yoluna devam etmesine izin verilmemesini talep ediyorlardı. Bu sırada Almanya'nın İstanbul başkonsolosu gemide salgın hastalık olduğu ihbarında bulundu ve Almanya tarafından da yolcuların karaya çıkarılmaması için Türkiye'ye baskı yapıldı. Zaten Ağustos 1938’de çıkarılan ve "tebaası oldukları devlet arazisinde yaşama ve seyahat bakımından baskılara tabi tutulan Musevilerin, bugünkü dinleri ne olursa olsun, Türkiye’ye girmeleri ve ikametleri yasaktır…" denilen 2/9498 sayılı kararname ile bu kapı kapatılmıştı. Ayrıca Romanya da geminin kendilerine geri gönderilmesini kabul etmiyordu. Bu sırada Struma gemisinde gıda stokları hızla azalıyor, gemidekiler haftada iki kez çorba içip her gün sadece biraz fıstık ve bir adet portakal yiyebiliyorlar, çocuklara akşamları biraz süt verilebiliyordu.
Haftalar süren müzakerelerden sonra Britanya hükûmeti süresi dolmuş Filistin vizesi bulunan birkaç yolcunun Filistin'e gitmesine izin verdi. Martin Segal ve ailesi de ABD'nin ricası üzerine Vehbi Koç'un aracı olup Türkiye hükûmeti nezdindeki girişimleriyle gemiden indirildi. Martin Segal, Standard Oil Company of New York isimli bir ABD petrol şirketinin Romanya müdürü, Vehbi Koç ise aynı şirketin Türkiye temsilcisi olup Segal ailesi için İç İşleri Bakanı Faik Öztrak ve İstanbul Emniyet Müdürü İhsan Sabri Çağlayangil ile bir dizi görüşme yapmıştı. Ayrıca, Madeea Solomonovici adlı bir kadın düşük yaparak İstanbul'daki bir hastaneye kaldırıldı. Böylece toplam 9 yolcu gemiden çıkabildi ve gemide 782 yolcu ve 10 mürettebat kaldı.
Kıyıda bekleyiş
9 hafta boyunca kıyıda demirli vaziyette bekleyen gemiye Kızılay ve İstanbul'daki Yahudi toplumu tarafından yardım malzemeleri ulaştırıldı. Yardımları İstanbul'daki Yahudi toplumunun önderlerinden Simon Brod ve organize ediyordu. Struma'nın arızalı olan motoru da tamir edilmek üzere söküldü.
Olay esnasında 15 yaşında olan ve yardım faaliyetlerinde görev alan, Türkiye Yahudisi iş adamı İshak Alaton, Kızılay tarafından yapılan yardımların göstermelik olduğunu, yardımın büyük kısmının Türkiye Yahudi toplumu tarafından toplandığını belirtmiştir. Alaton, kendisi ile yapılan bir mülakatta, ayrıca, geminin halatlarının gizlice kesilerek içerisindekilerin ölüme terk edildiğini iddia ederek bu olay dolayısıyla Türkiye'nin özür dilemesi gerektiğini ifade etmiştir.
Batırılma
2. Geminin batırıldığı konum (41º23'K, 29º13'D
Britanya ve Türkiye arasında gemide kalan yolcuların akıbeti ile ilgili müzakereler çıkmaza girince, 23 Şubat 1942 günü Türkiye hükûmeti geminin Türkiye sınırları dışına çıkarılması için hareket geçti. Önce küçük bir grup polis gemiye çıkmaya çalıştıysa da mülteciler buna izin vermediler. Ardından yaklaşık 80 kişilik bir polis gücü Struma'yı motorlu teknelerle kuşatarak yaklaşık yarım saat süren bir direniş sonunda gemiye çıkmayı başardı. Geminin demir alması sağlanıp bir römorköre bağlanarak İstanbul Boğazı'na ve oradan Karadeniz'e çekildi. Gemi zorla Boğaz'dan çekilirken yolcular geminin her iki tarafına İbranice ve İngilizce "BİZİ KURTARIN" (SAVE US) yazılı flamalar astılar.[] Haftalardır onarılmaya çalışılan motor hala çalışmıyordu. Türk yetkililer gemiyi Boğaz'dan 10 km kadar açıkta kaderine terk ettiler ve Struma denizde sürüklenmeye başladı.[]
Gece boyunca sürüklenen gemi, 24 Şubat sabahı büyük bir patlamanın ardından battı. Struma hızla battığından birçok kişi kamaralarda boğularak can verdi. Birçokları ise ahşap gemi parçalarına tutunarak su üzerinde kalmaya çalıştı fakat saatlerce hiç yardım gelmeyince ya boğularak ya da hipotermi sonucu öldüler.
Struma faciasında, yakın zamana kadar 768 kişi olduğu tahmin edilmekle birlikte, bir süre önce altı farklı yolcu listesinde yapılan inceleme sonucuna göre, aralarında 100'den fazla çocuk bulunan 781 mülteci ve 10 mürettebat öldü. Sadece David Stoliar adlı 19 yaşında bir yolcu ve Ivanof Diko isimli ikinci kaptan sağ kurtuldu. Stoliar ve Diko sabaha kadar bir ahşap parçaya tutunarak hayatta kalmaya çalıştılar. İkili bu sırada donmak üzereydi. Daha sonra tüm umutları tükenen Diko kendini akıntıya bıraktı ve yaşamına son verdi. Stoliar ise çaresizlikten bileklerini kesmek istedi fakat donmak üzere olan elleri çakıyı açamadı. Ölmek üzereyken Türkiye'ye ait 12 kürekli kurtarma kayığı tarafından bulundu ve karaya çıkartıldı. Ardından Stoliar haftalarca gözaltında tutuldu. İstanbul Yahudilerinin önderlerinden, o yıllarda Türkiye'ye kaçan birçok Yahudi mülteciyi kurtaran iş insanı Simon Brod (1893–1962) iki aylık gözaltı sırasında Stoliar'a yemek götürülmesini sağladı. Serbest bırakıldığında Britanya hükûmeti tarafından Filistin'e gidebilmesi için seyahat belgesi verilince evine götürüp giyecek, bir bavul ve Halep'e tren bileti verdi.
Uzun yıllar geminin neden battığı bilinemedi. Sağ kurtulan tek yolcu olan David Stoliar, İsrail Silahlı Kuvvetler Radyosuna verdiği bir demeçte geminin Türkiye'ye ait bir torpido botunun açtığı ateş ile batırıldığını iddia etti. 1960'larda Sovyet arşivlerinden çıkan belgeler ışığında Struma'nın Sovyet denizaltısı Ş-213 tarafından torpido ile vurularak battığı anlaşıldı. Aynı denizaltı 23 Şubat akşamı Türkiye'ye ait kargo gemisi Çankaya'yı da batırmıştı. Sovyet denizaltısı o sıralarda Karadeniz'in kuzeyinde bulunan Nazi ordularına stratejik malzeme akışını önlemek amacıyla Karadeniz'e giren tüm tarafsız ya da düşman gemilerini batırması için verilen bir gizli talimatı yerine getiriyordu.Struma'nın batırılması hadisesi Sovyet askerî arşivlerine şu şekilde işlendi:
24 Şubat 1942 sabahı Teğmen D. M. Denejko ve Siyasi Komiser A. G. Rodimatzav komutasındaki Ş-213 denizaltısı, 7 bin ton ağırlığında ve korumasız vaziyetteki düşman gemisi Struma'ya rastladı. Denizaltıdan 1118 metre mesafeden atılan torpido hedefini vurdu ve gemiyi batırdı. Harekât sırasında Astsubay Başçavuş V. D. Çernov, takım komutanı Çavuş G. G. Nusov ve torpido operatörü Er I. M. Filtov üstün cesaret örneği sergilemişlerdir.
Yorumlar
Konuyla ilgili "Death on the Black Sea" (Karadeniz'de Ölüm) adlı detaylı bir araştırma kitabı kaleme alan yazarlar Douglas Frantz ve Catherine Collins, Struma'nın akıbetinden Britanya, Türkiye ve Sovyetler Birliği'nin sorumlu olduğunu belirtmişlerdir. Buna göre; Britanya, Yahudi yerleşimcilerin Filistin'e gitmeleri için onlara gerekli izinleri çıkartmaması sebebiyle, Türkiye ise tartışmalı tarafsızlık politikasını sürdürmek ve Yahudi karşıtı Nazilere şirin gözükmek adına mültecilerin topraklarına girmesine izin vermeyerek, Sovyetler Birliği ise Karadeniz'de Nazi deniz faaliyetlerine imkan vermemek gerekçesiyle tarafsız ülkelere ait gemileri de batırmak nedeniyle, yaşanan ölümlerden sorumludurlar.
Rus tarihçi Mihail Kojemyakin ise arşivlerde konuyla ilgili belgeleri inceledikten sonra 15 Mayıs 2010 tarihli çalışmasında Struma faciasına alternatif bir bakış açısı ortaya koymuştur. Buna göre; genç komutan Denejko bir önceki gün başarıyla batırdığı Çankaya gemisinin tonajını yaklaşık 300 GRT (gros tonilato) olarak ve bandırasını gayet doğru şekilde kayıtlara geçirmiştir. Fakat ertesi gün batırdığı gemiye dair kayıtlarda Moskova saatine göre sabah 10.30 sularında görülen geminin 3 knot hızla ilerlediği, 7 bin GRT ağırlığında olduğu ve muhtemelen Bulgaristan bandıralı olduğu yazılmaktadır. Atılan tek torpidoyla batırılan geminin Struma olduğuna dair tek kaynak Sovyet tarihçi G. I. Vanayev'in 1978 yılında yazdığı Büyük Anayurt Savaşı'nda Chernomorets adlı kitabıdır. Fakat Struma gemisinden sağ kurtulan Stolyar'a göre, Struma'da meydana gelen patlama sabahın ilk ışıklarıyla beraber yaşanmıştır. 24 Şubat 1942 sabahı İstanbul'da güneş sabah 06.47'de doğmuştur. Yolcuların çoğu güvertenin altındaki bölümde uyumakta oldukları için, patlamayla beraber, uyurken gemiyle birlikte suların derinliklerine gömülmüşlerdir. Ayrıca İsrailli gazeteci D. Malkin tarafından 1970'lerde denizaltıda görev yapan eski bir askerle çalışmakta olduğu Leningrad uçak motoru fabrikasında görüşmüş, buna göre denizaltının Çankaya'nın ardından peşine düştüğü bir başka gemiyi vuramadığı cevabıyla karşılaşmıştır. Ayrıca denizaltı komutanının da konuyu araştırmak istediğini fakat denizaltısının 24 Mart 1942 tarihinde Tuapse'de yaşadığı hava saldırısında öldüğü için araştırmasının yarım kaldığını belirtmiştir. Struma'nın belirtilen hızda olmadığı, yanlış tonaj rapor edildiği ve önceden Panama bandıralı şekilde ilerlediğinden hareketle Mihail Kojemyakin, Struma'nın denizaltı torpidosu yüzünden değil, gemideki bir patlama sonucu batmış olma ihtimalinin kuvvetli olduğunu öne sürmüştür.
Sonuçlar
Olaydan sonra dönemin başbakanı Refik Saydam "Biz bu hususta elimizden gelen her şeyi yaptık. Maddî, manevî en ufak mesuliyetimiz yoktur. Türkiye, başkaları tarafından arzu edilmeyen insanlara meclâ olamaz. Türkiye, başkaları tarafından arzu edilmeyen insanlar için vatan hizmeti göremez. Bizim tuttuğumuz yol budur. Kendilerini bu sebepten İstanbul’da alıkoyamadık." dedi.
Struma Olayı, daha önce gerçekleşen ile birlikte Yahudi yeraltı örgütlerinin Filistin'deki Britanya mandasına karşı saldırılarını şiddetlendirmesinde önemli bir kilometre taşı oldu. Bu örgütlerden biri olan Lehi, olayların sorumlusu olarak Filistin Yüksek Komiseri Harold MacMichael'ı gösterdi. Lehi üyesi iki genç Britanya'nın bu faciadaki sorumluluğu nedeniyle Lord Moyne'u öldürdüler.
Struma faciası için Türkiye'de ilk resmi anma, Kültür ve Turizm Bakanı Ömer Çelik'in hükûmet adına katılımı ve taziye konuşması ile 24 Şubat 2015'te gerçekleşti.
Popüler kültürde Struma
- Zülfü Livaneli tarafından yazılan ve 2011 yılında yayımlanan Serenad isimli roman bu olaya dayanmaktadır.
- Bahar Feyzan, Struma Aşk Yolcusu (Doğan Kitap)
- Doğan Akhanlı'nın romanı, , s. 240, İstanbul, 2005.
- (Struma - Yüzen Tabut) - Bu belgesel roman Struma'yı işlemektedir.
- Hakan Akdoğan, Karanlıkta Bir Ninni - Struma romanı, .
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
| Vikisöz'de Struma Olayı ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
| Wikimedia Commons'ta Struma Olayı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Kaynakça
- ^ Aksi yönde iddialar için bakınız Yorumlar bölümü.
- ^ . 17 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2012.
- ^ a b Hür, Ayşe (1 Mart 2015). "73 yıldır kanayan yara: Struma Faciası". Radikal gazetesi. 2 Mart 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Haziran 2020.
- ^ a b c d e Struma'nın intikamı mı? 18 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . HaberTurk.com. Erişim: 25 Şubat 2012.
- ^ Chronik des Seekrieges 1939-1945, Jürgen Rohwer, Gerhard Hümmelchen, 1968, s.223 Chronik des Seekrieges 1939-1945
- ^ a b c Samuel Aroni (2002–2007). . JewishGen.org. 4 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Frantz & Collins 2003, ss. 295–335.
- ^ . 20th Century History. About.com. 2013. 19 Eylül 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Druks 2000, s. 74.
- ^ a b c d e Druks 2000, s. 75.
- ^ . Holocaust Personal Histories. United States Holocaust Memorial Museum. 8 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2013.
- ^ Marsel Russo (21 Şubat 2018). "St. James'ten Struma'ya: Ateşe itilenler". Şalom Gazetesi İnternet sürümü. 16 Eylül 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Eylül 2018.
- ^ a b c d Murat Deliklitaş (24 Şubat 2012). ""Ankara emir verdi, 768 Musevi öldü."". Radikal Gazetesi İnternet sürümü. 29 Şubat 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Şubat 2012.
- ^ Frantz & Collins 2003[]
- ^ Ofer 1990, s. 166.
- ^ a b Frantz & Collins 2003.
- ^ a b c Shimon Rubinstein. . Personal Tragedies as a Reflection on a Great Tragedy Called Struma. 18 Ağustos 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2013.
- ^ Frantz & Collins 2003, Back cover.
- ^ Frantz & Collins 2003, ss. 196–197.
- ^ Frantz & Collins 2003, s. xii.
- ^ . collections.ushmm.org. 7 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2020.
- ^ "Sağ kurtulan tek adam "Türkler torpilledi," diyor". 2 Eylül 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Ocak 2012.
- ^ a b Rohwer, Jürgen (1997). Allied submarine attacks of World War Two: European theatre of operations, 1939-1945. Naval Institute Press. s. 107.
- ^ a b ShCh-213 28 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Uboat.net. Erişim: 24 Şubat 2012.
- ^ D. Frantz, C. Collins, Death on the Black Sea: The Untold Story of the Struma and World War II's Holocaust at Sea, HarperCollins, 2003, s. 254
- ^ D. Frantz, C. Collins, Death on the Black Sea: The Untold Story of the Struma and World War II's Holocaust at Sea, HarperCollins, 2003, s. 253 içindeki metnin İngilizce aslı şu şekildedir: "On the morning of 2/24/1941 the sub SC 213 under the command of Lieutenant D. M. Denezhko and Political Commissar A. G. Rodimatzav sighted the enemy freighter Struma, of 7,000 tons and no defences. The submarine launched a torpedo from a distance of 1111.8 meters that found its target and sunk the ship. Sergeant Major V. D. Tchernov, unit leader Sergeant G. G. Nusof, and torpedo operator Sailor I. M. Filtov showed courage during the operation."
- ^ D. Frantz, C. Collins, Death on the Black Sea: The Untold Story of the Struma and World War II's Holocaust at Sea, HarperCollins, 2003, s. 255 içindeki metnin İngilizce aslı şu şekildedir: "The tragic events that led to the sinking of the Struma had unfolded not only on the Bosporus, but in the marble corridors of power in London, Ankara, and Moscow. The passengers were victims of the British geopolitical strategy of keeping the Arabs pacified, the Turkish insistence on maintaining the façade of neutrality, and the heartless pragmatism of the policy of Stalin and the Soviets to starve the German war machine. All three of these countries sacrificed the men, women, and children of the Struma."
- ^ İlgili araştırma makalesi 30 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Rusça) 6 Mayıs 2021 tarihinde erişilmiştir
- ^ Ayşe, Hür (16 Nisan 2011). Azınlıklar Nasıl Azınlık Oldu (DOC). Uluslararası Nefret Söylemi Konferansı. Agos. 6 Haziran 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Nisan 2012.
- ^ "Palestine: World War II". 12 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Encyclopædia Britannica. Erişim: 24 Şubat 2012.
- ^ Cumhuriyet gazetesi, 17.12.1999.
- ^ Gültekin Uygar (24 Şubat 2015). "Struma faciası için ilk resmi anma". Agos gazetesi İnternet sürümü. 24 Haziran 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Haziran 2016.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Struma Olayi veya Struma Faciasi II Dunya Savasi sirasinda Nazilerden kacan Yahudileri Filistin e goturmek uzere Romanya dan yola cikan Struma gemisinin Istanbul aciklarinda S 213 Sovyet denizaltisi tarafindan batirilmasidir Struma OlayiTarih24 Subat 1942 1942 02 24 Saldiri turuGemi batirmaSilahlarTorpidoOlu768 Yahudi multeci cogu Bulgar 10 murettebatIsleyenlerdirekt SSCB dolayli Romanya Almanya Birlesik Krallik TurkiyeArka plan1940 yilinda Nazi ordulari Turkiye nin Balkan sinirlarina dayanmislardi Naziler Polonya da yururluge koyduklari Yahudi karsiti yasalarin benzerlerini muttefikleri Romanya da da yururluge koymuslardi 1941 yilina gelindiginde Romanya nin Yas sehrinde 4 bin Yahudinin Nazilerce katledilmesiyle Romanya Yahudileri icin Filistin e gitmekten baska care kalmamisti Zengin ve entelektuel Yahudilerden olusan kalabalik bir grup Turkiye karasularini kullanarak Filistin e kacmak icin aralarinda topladiklari para ile Campania Mediteranea de Vapores Limitada ismindeki Yunan acenteden basinda cikan ilanlarda gordukleri Queen Mary adli transatlantik yolcu gemisini kiraladilar fakat bunun yerine kendilerine Struma adli yuz kisilik ahsap bir gemi tahsis edilmisti Acente aldatildiklarini anlayan Yahudileri sakinlestirmek icin kendilerini goturecek geminin Romanya karasulari disinda bekledigini soylemisti Struma 1830 model bir motora sahip 46 metre boyunda Panama bandirali bir Bulgar komur gemisiydi 1867 de Ingiltere de Newcastle daki bir tersanede insa edilmisti ve 100 yolcu kapasitesi vardi Balkan Savaslari nda gorevlendirilmis savas sonrasinda ise hayvan nakliyesinde kullanilmisti Struma gemisi yaklasik 1890 yilinda Geminin Istanbul a ulasmasiStruma Romanya daki Nazi yanlisi Ion Antonescu yonetiminin onayiyla 12 Aralik 1941 de toplam 791 yolcu ve 10 murettebatla Kostence limanindan ayrildi Yolculara Istanbul da duraklayip Filistin e gitmeleri icin kendilerine gocmen vizeleri verilecegi soylenmisti Yolculara sadece 20 kg bavul hakki taninmis gumruk gorevlileri bircogunun degerli esyalarina ve hatta yiyeceklerine el koymustu Guverte altindaki her biri 40 ile 120 kisi arasinda yolcuya ayrilmis kamaralarda insanlar balik istifi yatmak durumundaydilar Daha kalkista motor arizasi yasandigindan ancak romorkor ile limandan acik denize cekilebildi Kostence limani aciklari mayinlanmis oldugundan bir Romen gemisi esliginde mayinli bolgenin disina cikarildi Ardindan gece boyunca murettebat motoru onarmaya calisirken gemi denizde surukleniyor ve imdat cagrisi yayinliyordu Ertesi gun Romen romorkor bu cagrilar uzerine gelerek ancak ucret mukabili motoru onarabileceklerini belirtti Bunun uzerine hic paralari kalmayan multeciler romorkor personeline evlilik yuzuklerini verdiler Boylece Struma yola devam edebildi fakat iki gun sonra 15 Aralik gunu yeniden ariza yapinca Istanbul a ancak cekilerek ulasabildi ve Sarayburnu aciklarinda demir atmak zorunda kaldi Bunun uzerine Turkiye yetkilileri ile Britanya diplomatlari arasinda multecilerin gelecegi hakkinda muzakereler basladi Filistin de Araplar ile Yahudiler arasinda artan gerginlikler nedeniyle Britanya hukumeti Avrupa dan bu bolgeye Yahudi gocunu minimize etmek istediginden Britanyali diplomatlar Refik Saydam hukumetinden Struma gemisinin yoluna devam etmesine izin verilmemesini talep ediyorlardi Bu sirada Almanya nin Istanbul baskonsolosu gemide salgin hastalik oldugu ihbarinda bulundu ve Almanya tarafindan da yolcularin karaya cikarilmamasi icin Turkiye ye baski yapildi Zaten Agustos 1938 de cikarilan ve tebaasi olduklari devlet arazisinde yasama ve seyahat bakimindan baskilara tabi tutulan Musevilerin bugunku dinleri ne olursa olsun Turkiye ye girmeleri ve ikametleri yasaktir denilen 2 9498 sayili kararname ile bu kapi kapatilmisti Ayrica Romanya da geminin kendilerine geri gonderilmesini kabul etmiyordu Bu sirada Struma gemisinde gida stoklari hizla azaliyor gemidekiler haftada iki kez corba icip her gun sadece biraz fistik ve bir adet portakal yiyebiliyorlar cocuklara aksamlari biraz sut verilebiliyordu Haftalar suren muzakerelerden sonra Britanya hukumeti suresi dolmus Filistin vizesi bulunan birkac yolcunun Filistin e gitmesine izin verdi Martin Segal ve ailesi de ABD nin ricasi uzerine Vehbi Koc un araci olup Turkiye hukumeti nezdindeki girisimleriyle gemiden indirildi Martin Segal Standard Oil Company of New York isimli bir ABD petrol sirketinin Romanya muduru Vehbi Koc ise ayni sirketin Turkiye temsilcisi olup Segal ailesi icin Ic Isleri Bakani Faik Oztrak ve Istanbul Emniyet Muduru Ihsan Sabri Caglayangil ile bir dizi gorusme yapmisti Ayrica Madeea Solomonovici adli bir kadin dusuk yaparak Istanbul daki bir hastaneye kaldirildi Boylece toplam 9 yolcu gemiden cikabildi ve gemide 782 yolcu ve 10 murettebat kaldi Kiyida bekleyis9 hafta boyunca kiyida demirli vaziyette bekleyen gemiye Kizilay ve Istanbul daki Yahudi toplumu tarafindan yardim malzemeleri ulastirildi Yardimlari Istanbul daki Yahudi toplumunun onderlerinden Simon Brod ve organize ediyordu Struma nin arizali olan motoru da tamir edilmek uzere sokuldu Olay esnasinda 15 yasinda olan ve yardim faaliyetlerinde gorev alan Turkiye Yahudisi is adami Ishak Alaton Kizilay tarafindan yapilan yardimlarin gostermelik oldugunu yardimin buyuk kisminin Turkiye Yahudi toplumu tarafindan toplandigini belirtmistir Alaton kendisi ile yapilan bir mulakatta ayrica geminin halatlarinin gizlice kesilerek icerisindekilerin olume terk edildigini iddia ederek bu olay dolayisiyla Turkiye nin ozur dilemesi gerektigini ifade etmistir Batirilma1 Geminin demir attigi konum 2 Geminin batirildigi konum 41º23 K 29º13 DStruma faciasindan sag kurulan tek kisi olan David Stoliar solda kendisine yardimci olup Filistin e gitmesini saglayan Simon Brod ileStruma aniti Holon Israil Britanya ve Turkiye arasinda gemide kalan yolcularin akibeti ile ilgili muzakereler cikmaza girince 23 Subat 1942 gunu Turkiye hukumeti geminin Turkiye sinirlari disina cikarilmasi icin hareket gecti Once kucuk bir grup polis gemiye cikmaya calistiysa da multeciler buna izin vermediler Ardindan yaklasik 80 kisilik bir polis gucu Struma yi motorlu teknelerle kusatarak yaklasik yarim saat suren bir direnis sonunda gemiye cikmayi basardi Geminin demir almasi saglanip bir romorkore baglanarak Istanbul Bogazi na ve oradan Karadeniz e cekildi Gemi zorla Bogaz dan cekilirken yolcular geminin her iki tarafina Ibranice ve Ingilizce BIZI KURTARIN SAVE US yazili flamalar astilar sayfa belirt Haftalardir onarilmaya calisilan motor hala calismiyordu Turk yetkililer gemiyi Bogaz dan 10 km kadar acikta kaderine terk ettiler ve Struma denizde suruklenmeye basladi sayfa belirt Gece boyunca suruklenen gemi 24 Subat sabahi buyuk bir patlamanin ardindan batti Struma hizla battigindan bircok kisi kamaralarda bogularak can verdi Bircoklari ise ahsap gemi parcalarina tutunarak su uzerinde kalmaya calisti fakat saatlerce hic yardim gelmeyince ya bogularak ya da hipotermi sonucu olduler Struma faciasinda yakin zamana kadar 768 kisi oldugu tahmin edilmekle birlikte bir sure once alti farkli yolcu listesinde yapilan inceleme sonucuna gore aralarinda 100 den fazla cocuk bulunan 781 multeci ve 10 murettebat oldu Sadece David Stoliar adli 19 yasinda bir yolcu ve Ivanof Diko isimli ikinci kaptan sag kurtuldu Stoliar ve Diko sabaha kadar bir ahsap parcaya tutunarak hayatta kalmaya calistilar Ikili bu sirada donmak uzereydi Daha sonra tum umutlari tukenen Diko kendini akintiya birakti ve yasamina son verdi Stoliar ise caresizlikten bileklerini kesmek istedi fakat donmak uzere olan elleri cakiyi acamadi Olmek uzereyken Turkiye ye ait 12 kurekli kurtarma kayigi tarafindan bulundu ve karaya cikartildi Ardindan Stoliar haftalarca gozaltinda tutuldu Istanbul Yahudilerinin onderlerinden o yillarda Turkiye ye kacan bircok Yahudi multeciyi kurtaran is insani Simon Brod 1893 1962 iki aylik gozalti sirasinda Stoliar a yemek goturulmesini sagladi Serbest birakildiginda Britanya hukumeti tarafindan Filistin e gidebilmesi icin seyahat belgesi verilince evine goturup giyecek bir bavul ve Halep e tren bileti verdi Uzun yillar geminin neden battigi bilinemedi Sag kurtulan tek yolcu olan David Stoliar Israil Silahli Kuvvetler Radyosuna verdigi bir demecte geminin Turkiye ye ait bir torpido botunun actigi ates ile batirildigini iddia etti 1960 larda Sovyet arsivlerinden cikan belgeler isiginda Struma nin Sovyet denizaltisi S 213 tarafindan torpido ile vurularak battigi anlasildi Ayni denizalti 23 Subat aksami Turkiye ye ait kargo gemisi Cankaya yi da batirmisti Sovyet denizaltisi o siralarda Karadeniz in kuzeyinde bulunan Nazi ordularina stratejik malzeme akisini onlemek amaciyla Karadeniz e giren tum tarafsiz ya da dusman gemilerini batirmasi icin verilen bir gizli talimati yerine getiriyordu Struma nin batirilmasi hadisesi Sovyet askeri arsivlerine su sekilde islendi 24 Subat 1942 sabahi Tegmen D M Denejko ve Siyasi Komiser A G Rodimatzav komutasindaki S 213 denizaltisi 7 bin ton agirliginda ve korumasiz vaziyetteki dusman gemisi Struma ya rastladi Denizaltidan 1118 metre mesafeden atilan torpido hedefini vurdu ve gemiyi batirdi Harekat sirasinda Astsubay Bascavus V D Cernov takim komutani Cavus G G Nusov ve torpido operatoru Er I M Filtov ustun cesaret ornegi sergilemislerdir Yorumlar Konuyla ilgili Death on the Black Sea Karadeniz de Olum adli detayli bir arastirma kitabi kaleme alan yazarlar Douglas Frantz ve Catherine Collins Struma nin akibetinden Britanya Turkiye ve Sovyetler Birligi nin sorumlu oldugunu belirtmislerdir Buna gore Britanya Yahudi yerlesimcilerin Filistin e gitmeleri icin onlara gerekli izinleri cikartmamasi sebebiyle Turkiye ise tartismali tarafsizlik politikasini surdurmek ve Yahudi karsiti Nazilere sirin gozukmek adina multecilerin topraklarina girmesine izin vermeyerek Sovyetler Birligi ise Karadeniz de Nazi deniz faaliyetlerine imkan vermemek gerekcesiyle tarafsiz ulkelere ait gemileri de batirmak nedeniyle yasanan olumlerden sorumludurlar Rus tarihci Mihail Kojemyakin ise arsivlerde konuyla ilgili belgeleri inceledikten sonra 15 Mayis 2010 tarihli calismasinda Struma faciasina alternatif bir bakis acisi ortaya koymustur Buna gore genc komutan Denejko bir onceki gun basariyla batirdigi Cankaya gemisinin tonajini yaklasik 300 GRT gros tonilato olarak ve bandirasini gayet dogru sekilde kayitlara gecirmistir Fakat ertesi gun batirdigi gemiye dair kayitlarda Moskova saatine gore sabah 10 30 sularinda gorulen geminin 3 knot hizla ilerledigi 7 bin GRT agirliginda oldugu ve muhtemelen Bulgaristan bandirali oldugu yazilmaktadir Atilan tek torpidoyla batirilan geminin Struma olduguna dair tek kaynak Sovyet tarihci G I Vanayev in 1978 yilinda yazdigi Buyuk Anayurt Savasi nda Chernomorets adli kitabidir Fakat Struma gemisinden sag kurtulan Stolyar a gore Struma da meydana gelen patlama sabahin ilk isiklariyla beraber yasanmistir 24 Subat 1942 sabahi Istanbul da gunes sabah 06 47 de dogmustur Yolcularin cogu guvertenin altindaki bolumde uyumakta olduklari icin patlamayla beraber uyurken gemiyle birlikte sularin derinliklerine gomulmuslerdir Ayrica Israilli gazeteci D Malkin tarafindan 1970 lerde denizaltida gorev yapan eski bir askerle calismakta oldugu Leningrad ucak motoru fabrikasinda gorusmus buna gore denizaltinin Cankaya nin ardindan pesine dustugu bir baska gemiyi vuramadigi cevabiyla karsilasmistir Ayrica denizalti komutaninin da konuyu arastirmak istedigini fakat denizaltisinin 24 Mart 1942 tarihinde Tuapse de yasadigi hava saldirisinda oldugu icin arastirmasinin yarim kaldigini belirtmistir Struma nin belirtilen hizda olmadigi yanlis tonaj rapor edildigi ve onceden Panama bandirali sekilde ilerlediginden hareketle Mihail Kojemyakin Struma nin denizalti torpidosu yuzunden degil gemideki bir patlama sonucu batmis olma ihtimalinin kuvvetli oldugunu one surmustur SonuclarOlaydan sonra donemin basbakani Refik Saydam Biz bu hususta elimizden gelen her seyi yaptik Maddi manevi en ufak mesuliyetimiz yoktur Turkiye baskalari tarafindan arzu edilmeyen insanlara mecla olamaz Turkiye baskalari tarafindan arzu edilmeyen insanlar icin vatan hizmeti goremez Bizim tuttugumuz yol budur Kendilerini bu sebepten Istanbul da alikoyamadik dedi Struma Olayi daha once gerceklesen ile birlikte Yahudi yeralti orgutlerinin Filistin deki Britanya mandasina karsi saldirilarini siddetlendirmesinde onemli bir kilometre tasi oldu Bu orgutlerden biri olan Lehi olaylarin sorumlusu olarak Filistin Yuksek Komiseri Harold MacMichael i gosterdi Lehi uyesi iki genc Britanya nin bu faciadaki sorumlulugu nedeniyle Lord Moyne u oldurduler Struma faciasi icin Turkiye de ilk resmi anma Kultur ve Turizm Bakani Omer Celik in hukumet adina katilimi ve taziye konusmasi ile 24 Subat 2015 te gerceklesti Populer kulturde StrumaZulfu Livaneli tarafindan yazilan ve 2011 yilinda yayimlanan Serenad isimli roman bu olaya dayanmaktadir Bahar Feyzan Struma Ask Yolcusu Dogan Kitap Dogan Akhanli nin romani ISBN 975 8859 25 0 s 240 Istanbul 2005 Struma Yuzen Tabut Bu belgesel roman Struma yi islemektedir Hakan Akdogan Karanlikta Bir Ninni Struma romani ISBN 978 605 4849 52 9 Ayrica bakinizDavid Stoliar Simon Brod Harold MacMichael MefkureDis baglantilarVikisoz de Struma Olayi ile ilgili sozleri bulabilirsiniz Wikimedia Commons ta Struma Olayi ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Kaynakca Aksi yonde iddialar icin bakiniz Yorumlar bolumu 17 Subat 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Subat 2012 a b Hur Ayse 1 Mart 2015 73 yildir kanayan yara Struma Faciasi Radikal gazetesi 2 Mart 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Haziran 2020 a b c d e Struma nin intikami mi 18 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde HaberTurk com Erisim 25 Subat 2012 Chronik des Seekrieges 1939 1945 Jurgen Rohwer Gerhard Hummelchen 1968 s 223 Chronik des Seekrieges 1939 1945 a b c Samuel Aroni 2002 2007 JewishGen org 4 Subat 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Frantz amp Collins 2003 ss 295 335 20th Century History About com 2013 19 Eylul 2005 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b Druks 2000 s 74 a b c d e Druks 2000 s 75 Holocaust Personal Histories United States Holocaust Memorial Museum 8 Aralik 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Mart 2013 Marsel Russo 21 Subat 2018 St James ten Struma ya Atese itilenler Salom Gazetesi Internet surumu 16 Eylul 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Eylul 2018 a b c d Murat Deliklitas 24 Subat 2012 Ankara emir verdi 768 Musevi oldu Radikal Gazetesi Internet surumu 29 Subat 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Subat 2012 Frantz amp Collins 2003 sayfa belirt Ofer 1990 s 166 a b Frantz amp Collins 2003 a b c Shimon Rubinstein Personal Tragedies as a Reflection on a Great Tragedy Called Struma 18 Agustos 2003 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Mart 2013 Frantz amp Collins 2003 Back cover Frantz amp Collins 2003 ss 196 197 Frantz amp Collins 2003 s xii collections ushmm org 7 Kasim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Mayis 2020 Sag kurtulan tek adam Turkler torpilledi diyor 2 Eylul 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Ocak 2012 a b Rohwer Jurgen 1997 Allied submarine attacks of World War Two European theatre of operations 1939 1945 Naval Institute Press s 107 a b ShCh 213 28 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Uboat net Erisim 24 Subat 2012 D Frantz C Collins Death on the Black Sea The Untold Story of the Struma and World War II s Holocaust at Sea HarperCollins 2003 s 254 ISBN 0 06 621262 6 D Frantz C Collins Death on the Black Sea The Untold Story of the Struma and World War II s Holocaust at Sea HarperCollins 2003 ISBN 0 06 621262 6 s 253 icindeki metnin Ingilizce asli su sekildedir On the morning of 2 24 1941 the sub SC 213 under the command of Lieutenant D M Denezhko and Political Commissar A G Rodimatzav sighted the enemy freighter Struma of 7 000 tons and no defences The submarine launched a torpedo from a distance of 1111 8 meters that found its target and sunk the ship Sergeant Major V D Tchernov unit leader Sergeant G G Nusof and torpedo operator Sailor I M Filtov showed courage during the operation D Frantz C Collins Death on the Black Sea The Untold Story of the Struma and World War II s Holocaust at Sea HarperCollins 2003 s 255 icindeki metnin Ingilizce asli su sekildedir The tragic events that led to the sinking of the Struma had unfolded not only on the Bosporus but in the marble corridors of power in London Ankara and Moscow The passengers were victims of the British geopolitical strategy of keeping the Arabs pacified the Turkish insistence on maintaining the facade of neutrality and the heartless pragmatism of the policy of Stalin and the Soviets to starve the German war machine All three of these countries sacrificed the men women and children of the Struma Ilgili arastirma makalesi 30 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Rusca 6 Mayis 2021 tarihinde erisilmistir Ayse Hur 16 Nisan 2011 Azinliklar Nasil Azinlik Oldu DOC Uluslararasi Nefret Soylemi Konferansi Agos 6 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Nisan 2012 Palestine World War II 12 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Encyclopaedia Britannica Erisim 24 Subat 2012 Cumhuriyet gazetesi 17 12 1999 Gultekin Uygar 24 Subat 2015 Struma faciasi icin ilk resmi anma Agos gazetesi Internet surumu 24 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Haziran 2016