Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sırtlangiller (Hyaenidae), etçiller (Carnivora) takımına ait bir familya. Dış görünüşleri ile köpeklere benzemelerine rağmen aslında kedimsiler (Feliformia) alt takımına dahillerdir ve bilim insanlarının fikirlerine göre misk kedisigiller (Viverridae) familyasından türemişlerdir. Günümüzün sırtlangilleri Afrika'da ve Güney ile batı Asya'da yaygındırlar. Leş yiyiciler olarak tanınırlar.
| Sırtlangiller | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Sol üstten saat yönünde;
| |||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Alt familyalar | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
 | |||||||||||||||
| Dağılımı | |||||||||||||||
Türkiye'de rastlanılabilen tek temsilcisi çizgili sırtlan'dır.
Adlandırma
Sırtlan adı Türkçe kökenlidir ve Eski Kıpçakçada da aynen geçmektedir. Fakat, Orta Türkçe dönemine ait Divânu Lügati't-Türk'te sırtlan kelimesi yerine «ar böri» (اارْبُرى) biçimi geçer. Diğer çağdaş Türk dillerinde de kullanılır: Türkmence sırtlan, Tatarca sırtlan, Başkurtça hırtlan. Kökü «kıl, kalın kıl» anlamındaki sırt sözüdür ve bu anlam Çuvaşça (şărt) ile Macarcada (serte) da saklanmıştır. Türkçede sırtlan için yeleli kurt adı da kullanılır ve bu kullanım Moğolcada (deltü çina) da görülür. Sırtlan kelimesindeki ikinci birleşenin kaplan, aslan, kulan, ... gibi örneklerdeki "-lan" eki olduğu yönündeki iddia Hasan Eren başta olmak üzere kimi etimologlar tarafından inandırıcı bulunmamaktadır.
Özellikleri
Sırtlanların ortak özelliklerinden en mühimi, ön bacaklarının arka bacaklarından daha uzun olması. Tırnaklarını kedigiller gibi geriye çekebilme kabiliyetine sahip değillerdir. Sırtlanların cinsel organları tüm memelilerin arasında en ilginçleridir. Dişilerin klitorisi o kadar büyüktür ki, hatta "pseudopenis" olarak tanımlanır. Ayrıca etrafında testislere benzeyen torbacıkları vardır. Bu yüzden sırtlanların cinsiyetini belirlemek yakından izlenilse bile zor olabilir. Bu anatomik özelliklerinden dolayı eskiden çift cinsiyetli oldukları düşünülmüştür ama bu kesinlikle yanlıştır.
Fosil kalıntılar
Sırtlangiller eski bir memeli familyasıdır. Bugün yaşayan sırtlan türlerinden daha çok nesli tükenmiş türlerinin fosillerine rastlanılır. Tanılan en eski sırtlan Miosen devrinden kalan fosilleri bulunmuş olan 'dur. Bu cins aslında daha çok misk kedisigillere benzemesine ve ağaçlarda yaşamış olmasına rağmen sırtlanların atası olarak kabul edilir. Daha geç bir zamanda adı verilen bir cins Avrupa'da da yaşamıştır. Bu küçük sırtlan cinsi böceklerle beslenmiştir. Asıl sırtlanlar ve bu dönemde ayrılmış oldukları kabul edilir.
Sonra gitgide daha büyük sırtlan türleri ortaya çıkmıştır. Miyosen devrinin sonunda çakala benzeyen cinsi tüm Avrasya'ya yayılmış, cinsi gibi büyük leş yiyiciler, ve cinsleri gibi av yapan sırtlanlar ve hatta Kuzey Amerika'ya kadar yayılmış olan cinsi ortaya çıkmışlardır. Pliosen devrinde köpekgillerin gitgide yayılması ve sırtlanlardan daha başarılı olmasından dolayı bu eski sırtlan cinslerinin neslinin tükenmış olduğu düşünülür. Günümüzde neslini koruyabilmiş 4 sırtlan türü kalmıştır.
Sınıflandırma
- Alt familya: Hyaeninae
- Çizgili sırtlan (Hyaena hyaena)
- Kahverengi sırtlan (Hyaena brunnea)
- Benekli sırtlan veya Gülen sırtlan (Crocuta crocuta)
- Alt familya:
- veya Böcekçil sırtlan (Proteles cristatus) 10 000 ferdi kalmıştır (popülasyonu hakkında güvenilir bir bilgi yok)
- Alt familya: incertae sedis
- †
- †
- †
- †
- †
- †
- †
- †
- †
- †
- †
- †
- †
- †
- †Pachycrocuta
- †
- †
- †
- †
- †
- †
- †
Kaynakça
- ^ "PBDB". paleobiodb.org. 11 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Temmuz 2021.
- ^ Hasan Eren, Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Ankara 1999; sayfa: 366-367
- ^ Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi, çeviren Besim Atalay, TDK yayınları:521, Ankara 1941, cilt: 1, sayfa: 79
Dış bağlantılar
 Wikimedia Commons'ta Sırtlangiller ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur. |
 Wikispecies'te Sırtlangiller ile ilgili detaylı taksonomi bilgileri bulunur. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sirtlangiller Hyaenidae etciller Carnivora takimina ait bir familya Dis gorunusleri ile kopeklere benzemelerine ragmen aslinda kedimsiler Feliformia alt takimina dahillerdir ve bilim insanlarinin fikirlerine gore misk kedisigiller Viverridae familyasindan turemislerdir Gunumuzun sirtlangilleri Afrika da ve Guney ile bati Asya da yaygindirlar Les yiyiciler olarak taninirlar Sirtlangiller Yasadigi donem araligi 15 97 0 myo Orta Miyosen Gunumuz PreYeYeOSDCPTJKPgNSol ustten saat yonunde Benekli sirtlan Crocuta croocuta Kahverengi sirtlan Hyaena brunnea Bocekcil sirtlan Proteles cristata ve Cizgili sirtlan Hyaena hyaena Biyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ChordataSinif MammaliaTakim CarnivoraAlt takim FeliformiaInfra takim ViverroideaFamilya Hyaenidae J E Gray 1821Alt familyalarAsil sirtlanlar Hyaeninae Protelinae soyu tukenmis taksonlar icin metne bakiniz Dagilimi Turkiye de rastlanilabilen tek temsilcisi cizgili sirtlan dir AdlandirmaSirtlan adi Turkce kokenlidir ve Eski Kipcakcada da aynen gecmektedir Fakat Orta Turkce donemine ait Divanu Lugati t Turk te sirtlan kelimesi yerine ar bori اار ب رى bicimi gecer Diger cagdas Turk dillerinde de kullanilir Turkmence sirtlan Tatarca sirtlan Baskurtca hirtlan Koku kil kalin kil anlamindaki sirt sozudur ve bu anlam Cuvasca sărt ile Macarcada serte da saklanmistir Turkcede sirtlan icin yeleli kurt adi da kullanilir ve bu kullanim Mogolcada deltu cina da gorulur Sirtlan kelimesindeki ikinci birlesenin kaplan aslan kulan gibi orneklerdeki lan eki oldugu yonundeki iddia Hasan Eren basta olmak uzere kimi etimologlar tarafindan inandirici bulunmamaktadir OzellikleriSirtlanlarin ortak ozelliklerinden en muhimi on bacaklarinin arka bacaklarindan daha uzun olmasi Tirnaklarini kedigiller gibi geriye cekebilme kabiliyetine sahip degillerdir Sirtlanlarin cinsel organlari tum memelilerin arasinda en ilgincleridir Disilerin klitorisi o kadar buyuktur ki hatta pseudopenis olarak tanimlanir Ayrica etrafinda testislere benzeyen torbaciklari vardir Bu yuzden sirtlanlarin cinsiyetini belirlemek yakindan izlenilse bile zor olabilir Bu anatomik ozelliklerinden dolayi eskiden cift cinsiyetli olduklari dusunulmustur ama bu kesinlikle yanlistir Fosil kalintilarSirtlangiller eski bir memeli familyasidir Bugun yasayan sirtlan turlerinden daha cok nesli tukenmis turlerinin fosillerine rastlanilir Tanilan en eski sirtlan Miosen devrinden kalan fosilleri bulunmus olan dur Bu cins aslinda daha cok misk kedisigillere benzemesine ve agaclarda yasamis olmasina ragmen sirtlanlarin atasi olarak kabul edilir Daha gec bir zamanda adi verilen bir cins Avrupa da da yasamistir Bu kucuk sirtlan cinsi boceklerle beslenmistir Asil sirtlanlar ve bu donemde ayrilmis olduklari kabul edilir Sonra gitgide daha buyuk sirtlan turleri ortaya cikmistir Miyosen devrinin sonunda cakala benzeyen cinsi tum Avrasya ya yayilmis cinsi gibi buyuk les yiyiciler ve cinsleri gibi av yapan sirtlanlar ve hatta Kuzey Amerika ya kadar yayilmis olan cinsi ortaya cikmislardir Pliosen devrinde kopekgillerin gitgide yayilmasi ve sirtlanlardan daha basarili olmasindan dolayi bu eski sirtlan cinslerinin neslinin tukenmis oldugu dusunulur Gunumuzde neslini koruyabilmis 4 sirtlan turu kalmistir SiniflandirmaAlt familya Hyaeninae Cizgili sirtlan Hyaena hyaena Kahverengi sirtlan Hyaena brunnea Benekli sirtlan veya Gulen sirtlan Crocuta crocuta Alt familya veya Bocekcil sirtlan Proteles cristatus 10 000 ferdi kalmistir populasyonu hakkinda guvenilir bir bilgi yok Alt familya incertae sedis Pachycrocuta Kaynakca PBDB paleobiodb org 11 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Temmuz 2021 Hasan Eren Turk Dilinin Etimolojik Sozlugu Ankara 1999 sayfa 366 367 Divanu Lugat it Turk Tercumesi ceviren Besim Atalay TDK yayinlari 521 Ankara 1941 cilt 1 sayfa 79Dis baglantilarWikimedia Commons ta Sirtlangiller ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur Wikispecies te Sirtlangiller ile ilgili detayli taksonomi bilgileri bulunur