Türkiye'de yayımlanmış mizah dergileri
Tarihçe
İlk dönem
Oldukça zengin bir çeşitliliğe sahip olan Türk mizah yayıncılığı yaklaşık 140 yıllık bir geçmişe dayanmaktadır. Türkiye'nin gerçek anlamda ilk mizah dergisi sayılan "Diyojen" 23 Aralık 1869'da İstanbul'da yayımlanmaya başlamıştı. Adını ikibinbeşyüz yıl kadar önce Sinop'ta doğmuş çileci düşünür Diyojen (Diogenes)'den alan derginin sloganı da onunkiyle aynıydı: "Gölge etme başka ihsan istemem". Toplumsal değerlerin birçoğunu umursamayan, alaycı ve kötümser (Kinik) bir felsefeci olan Diyojen'in görüşlerini ve eleştiri anlayışını o günün Osmanlı toplumuna uyarlayan ve ciddi bir muhalefet yapan dergi haliyle birçok kez kapatılmıştı.Teodor Kasap adlı Rum kökenli bir Osmanlı vatandaşı tarafından kurulan ve kadrosunda Namık Kemal gibi yazarların da bulunduğu dergi haftada üç gün yayımlanıyordu ve Türkçeden önce bir süre Fransızca, Rumca ve Ermenice olarak da basılmıştı.
II. Abdülhamit'in istibdat dönemi
Birkaç yıl içerisinde "Diyojen"i "Hayâl" (1873), "Çıngıraklı Tatar" (1873), "Kahkaha" (1875) ve "Çaylak" (1876) gibi dergiler takip etti. Ancak 1876'da II. Abdülhamit tahta çıktıktan sonra sertleşen rejim bu tür dergilere izin vermedi. Diyojen ve benzeri birçok taşlama ve mizah dergisi de İstanbul dışına taşınmak zorunda kaldı. Kahire, Londra ve Cenevre gibi merkezlerde hazırlanıp basılan dergiler İstanbul’a el altından gizlice sokulup dağıtılıyordu.
İkinci Meşrutiyet dönemi
1908 yılında İkinci Meşrutiyet'in ilanı üzerine İmparatorlukta esen özgürlük rüzgârlarıyla birlikte mizah dergilerinin sayısında bir patlama yaşanmıştır. Kimisi bir sayı çıkıp kapanan, kimisi üç beş sayı dayanabilen, bazıları da daha uzun ömürlü olan bu dergilerden en ünlüleri ve önemli olanları "Kalem" (1908), "Karagöz", (1908) ve "Cem" (1910) dergileridir. "Ezop ile Karakuş" (1908), "Eşşek" (1910), "Gecekuşu" (1910), "Şakacı" (1908) ve "Yuha" da bu dönemin dikkate değer dergilerinden bazılarıdır.
Kurtuluş Savaşı dönemi
1919 ilâ 1923 yılları arasını kapsayan Millî Mücadele yıllarının önemli dergileri arasında ise "Diken" (1908), "Güleryüz" (1921), "Aydede" (1922) ve "Akbaba" (1922) sayılabilir. "Diken" ve "Güleryüz"ü Sedat Simavi, "Aydede"yi Refik Halit Karay, "Akbaba"yı ise Yusuf Ziya Ortaç çıkarmıştı. Bir dönem kapanıp Cumhuriyet döneminde de yeni harflerle çıkmayı sürdüren "Akbaba" 1977'de kapandığında kesintilerle de olsa 55 yıl yayın hayatını sürdürerek Türkiye'nin en uzun ömürlü mizah dergisi olma unvanını kazanmıştı.
Mütareke İstanbulu'nda çıkan dergilerden Sedat Simavi'nin Güleryüz dergisi Kurtuluş Savaşı'nı desteklerken Refik Halit Karay'ın Aydedesi işgal kuvvetlerini tutuyor, Yunan kuvvetlerini haklı ve sempatik gösterip Ankara hükûmetine ve Mustafa Kemal'e saldırıyordu. Bu nedenle Aydede'cilerle Güleryüz'cüler arasında sürekli bir çatışma vardı.
Cumhuriyet dönemi
"Akbaba" Cumhuriyet döneminde de fazlaca bir muhalefet yapmadan yayınını sürdürürken 1947'de Marko Paşa yayımlanmaya başladı. Yazarları ve çizerleri arasında Sabahattin Ali, Aziz Nesin, Rıfat Ilgaz ve 'un da bulunduğu dergi tek parti hükûmetine karşı alışılmadık bir biçimde sert muhalefet yapıyordu ve haliyle defalarca kapatıldı ve yazarları içeriye atıldı. Ancak dergi her kapatıldığında başka bir adla yeniden çıkıyordu. "Marko Paşa"nın devamı olan dergiler arasında "Malum Paşa", "Merhum Paşa", "Bizim Paşa", "Yedi Sekiz Paşa", "Ali Baba" ve "Öküz Mehmet Paşa" sayılabilir.
1950'ler
"" (1954) ve İlhan Selçuk'un kurduğu "" (1956) "Akbaba" ekolünün tam tersi bir yayın politikası izleyerek çıkmaya başlamışlardı. Hem çizgilerde farklılaşmaların, hem de konularda bir çeşitlenmenin görüldüğü bu dönemde mizah daha toplumcu bir çizgide sürdürülmüştür. Söz konusu bu iki derginin bir özelliği de Turhan Selçuk, , Ali Ulvi Ersoy, Tonguç, Oğuz Aral, Eflatun Nuri, Mıstık, ve Bedii Faik gibi ileride Türk mizahına damga vuracak birçok çizer ve yazarın ilk çalışmalarına yer vermiş olmasıdır.
1970'ler ve sonrası
Oğuz Aral'ın 1972'de çıkarttığı GırGır yepyeni bir ekol başlattı. Kısa sürede yüksek tirajlara ulaşan bu derginin en önemli özelliği adeta bir mizah okulu görevi görmesi, günümüzde çıkan birçok mizah dergisinin çizer ve yazar ekibinin bu dergiden yetişmiş olmasıdır. Hâlen çıkmakta olan Leman (1991), Uykusuz (2007), Penguen (2002), şimdilerde çıkmayan Hıbır (1989), Limon (1985), Çarşaf (1976), Pişmiş Kelle (1990) gibi dergilerin "Gırgır"dan türemiş olduğu rahatlıkla söylenebilir.
Liste
Listede yer alan dergiler erişim kolaylığı için alfabetik sırayla verilmiş, kuruluş yılları yanlarında belirtilmiştir.
Osmanlıca dergiler
- Adl ve İhsan - 1911
- Akbaba - 1922
- Aydede - 1922
- Âyine - 1921
- Baba Himmet
- Balyoz
- Beberuhi - 1898
- Boşboğaz ile Güllabi - 1908
- Cem - 1910
- Cem - 1927 (İkinci kez çıktı)
- Cici - 1911
- Cingöz - 1911
- Curcuna - 1911
- Çaylak - 1876
- Çekirge
- Çıngıraklı Tatar - 1873
- Çimdik - 1910
- Çuval
- Davul - 1908
- Diken - 1918
- Diyojen - 1870
- Djem (Cem) - 1910
- Edep Yahu - 1908
- El Üfürük - 1908
- Eşref - 1909
- Eşşek - 1910
- Ezop ile Karakuş - 1908
- Gecekuşu - 1910
- Geveze - 1908
- Gıdık - 1910
- Guguk - 1924
- Güleryüz - 1921
- Hacivat - 1908
- Hayâl - 1873
- Hayal-i Cedid - 1911
- İncili Çavuş - 1908
- Kahkaha - 1875
- Kâhya Kadın - 1911
- Kalem - 1908
- Kara Sinan - 1911
- Karagöz - 1908
- Kelebek - 1923
- Kibar - 1910
- Lak Lak - 1907
- Leylak - 1914
- Malum - 1910
- Mirat-ı Alem - 1908
- Nekregu ile Pişekâr - 1908
- Papağan - 1924
- Perde - 1911
- Püsküllü Belâ - 1908
- Şakacı - 1908
- Yeni Geveze - 1910
- Yeni İbiş - 1924
- Yeni Kalem - 1927
- Yuha
- Zevzek - 1908
- Zuhurat - 1908
- Züğürt - 1911
- Zümrüd-ü Anka - 1923
Cumhuriyet dönemi dergileri
- 41 Buçuk - 1952
- Akbaba - 1922-1977
- Ali Baba
- Ali Dayı - 1948
- Amcabey - 1942
- Amele - 2000
- Arıza - 2001
- Atmaca - 1981 (Ses dergisi eki)
- Avni - 1989
- Aydede - 1948
- Baba
- Başdan - 1948
- Bayan Yanı - İlk sayısı Ocak 2012'de. Aylık.
- Biber - 1925, Samsun
- Biber - 1994
- Bizim Paşa
- Caf Caf - 2008
- Ceride-i Kantar - 1945
- Cıngar - 1990
- Cici - 2009
- Çarşaf - 1976
- Çaylak - 1976
- Çete
- Çıt
- Çivi - 1979
- Çizgili Pijama
- Deccal - 1960
- Deli Defteri - 2008
- Deli
- Deli Dolu - 2009
- Dıgıl - 1994
- Diktatörler Karikatür Mecmuası - 1960
- Dinozor - 1997
- Diyojen
- - 1956
- - 1986 (Sabah gazetesinin parasız eki)
- Ekmek - 2009
- El Üfürük - 2008 (orijinali 1908'de yayımlanmış derginin 100. yıl özel 2. sayısı)
- Fermuar - 2006
- Fesat - 1997
- Filit
- Fırfır
- Fırt - 1976
- Geveze - 1947
- Gırfırt
- GırGır - 1972
- Gool Show
- Gölge
- Güldiken - 1993
- Güm Güm - 1983
- Hacamat - 2015
- Harakiri - 2011
- Hayret - 1950
- Hayvan
- Hbr Maymun - 1995
- Hıbır - 1989
- Hür Marko Paşa - 1948
- Hür Marko Paşa (Yeni Seri) - 1950
- Kadı Emmi - 1965
- Kahkaha
- - 2002
- Karakedi - 1951
- Karakedi - 1979
- - 1936
- - 1990
- Karikatürk - 1979
- Kazandibi - 2001
- , 2001'de Lombak dergisinin ekiyken, 2003'te bağımsız dergi oldu.
- Kırk Haramilere Karşı Ali Baba - 1947
- Kirpi - 2003 (Milliyet gazetesinin haftalık ücretsiz eki)
- Külah - 1960
- Küstah - 2005
- L-Manyak - 1996
- - Aylık, ilk sayı Nisan 2013
- Leman - 1991
- Limon - 1985
- Lombak - 2001
- Mad (Türkiye) - 2000
- Makara - 1998
- Malum Paşa
- Marko Paşa - 1947
- Medet - 1950
- Merhum Paşa
- Müebbed Muhabbet
- Musibet
- Mustafa
- Naber
- Nankör - İlk sayı 10 Mayıs 1991'de, İstanbul
- - 1923, Samsun
- O-HAA - 2008
- - İlk sayı Mart 2013'te.
- Öküz
- Öküz Mehmet Paşa - 1949
- Papağan - 1968
- Parazit - 1995
- Pardon - 1964
- Paşa Marko - 1949
- Patatez
- Penguen - 2002-2017
- Pişmiş Kelle - ilk sayısı 2 Mart 1990
- - Aylık, ilk sayı 1 Mayıs 2011
- Salata - 1972
- Sıfır - 1983
- Sinek - 1997
- - 1942
- - 2008
- Şebek - 1997
- Şizofren - 2009
- Taş Karikatür
- - 1954 (I. Dönem)
- - 1960 (II. Dönem)
- Tewlo
- Tiren - 2003
- Ustura - 1969
- - 1994
- Uykusuz - 2007-2023
- Yedi Sekiz Paşa
- - 2006
- Yeni Nasreddin Hoca - 1956
- Yırtık Krampon - 2001
- Zıpır - 1997
- Zübük Gülmece Gazetesi - 1962
- Zühtü
- Zakkum - 1951
İlgili kitaplar
- "Gelişim Sürecinde Türk Karikatürü" 1. Cilt - Tanzimat Dönemi ve İstibdat Dönemi (1867-1878 / 1878-1908), Turgut Çeviker, Adam Yayınları, İstanbul, 1986.
- "Gelişim Sürecinde Türk Karikatürü" 2. Cilt - Meşrutiyet Dönemi (1908-1918), Turgut Çeviker, Adam Yayınları, İstanbul, 1988.
- "Gelişim Sürecinde Türk Karikatürü" 3. Cilt - Kurtuluş Savaşı Dönemi (1918-1923), Turgut Çeviker, Adam Yayınları, İstanbul, 1991.
- "Karikatürkiye" - Karikatürlerle Cumhuriyet Tarihi 1923 - 2008 (3 cilt), Turgut Çeviker, NTV Yayınları, İstanbul, 2010.
- “Cumhuriyet Dönemi Türk Karikatürü”, Semih Balcıoğlu, İş Bankası Kültür Yayınları, Ankar, 1983.
- "İkinci Meşrutiyet Basınında İmge ve Emperyalizm 1908-1911", Palmira Brummett, İletişim Yayınevi, İstanbul, 2003.
- "Dönemin Milli Mizah Dergilerinde Milli mücadele Karikatürleri", Cüneyd Okay, Kültür Yayınları, Ankara 2004.
- "Asi'den Gazi'ye: Karikatürlerde Atatürk 1919-1938", İsmail Şen, Sarnıç Yayınları, İstanbul, 2010.
Kaynakça
- ^ Hamza Çakır. (PDF). www.sosyalbil.selcuk.edu.tr. 26 Haziran 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2011.
- ^ Türkiye Ansiklopedisi 1923-1973. Kaynak Kitaplar. 1974. ss. Cilt:3 sayfa 883.
- ^ Alperen Köseoğlu. . seyriadem.com. 23 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2011.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Şubat 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Mart 2016.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Turkiye de yayimlanmis mizah dergileri Orhan Seyfi Orhon un 1927 de cikarttigi haftalik Yeni Kalem dergisinin 6 Tesrinievvel 1927 6 Ekim 1927 tarihli Istanbul un kurtulusu ozel sayisi kapagi TarihceIlk donem Oldukca zengin bir cesitlilige sahip olan Turk mizah yayinciligi yaklasik 140 yillik bir gecmise dayanmaktadir Turkiye nin gercek anlamda ilk mizah dergisi sayilan Diyojen 23 Aralik 1869 da Istanbul da yayimlanmaya baslamisti Adini ikibinbesyuz yil kadar once Sinop ta dogmus cileci dusunur Diyojen Diogenes den alan derginin slogani da onunkiyle ayniydi Golge etme baska ihsan istemem Toplumsal degerlerin bircogunu umursamayan alayci ve kotumser Kinik bir felsefeci olan Diyojen in goruslerini ve elestiri anlayisini o gunun Osmanli toplumuna uyarlayan ve ciddi bir muhalefet yapan dergi haliyle bircok kez kapatilmisti Teodor Kasap adli Rum kokenli bir Osmanli vatandasi tarafindan kurulan ve kadrosunda Namik Kemal gibi yazarlarin da bulundugu dergi haftada uc gun yayimlaniyordu ve Turkceden once bir sure Fransizca Rumca ve Ermenice olarak da basilmisti II Abdulhamit in istibdat donemi Birkac yil icerisinde Diyojen i Hayal 1873 Cingirakli Tatar 1873 Kahkaha 1875 ve Caylak 1876 gibi dergiler takip etti Ancak 1876 da II Abdulhamit tahta ciktiktan sonra sertlesen rejim bu tur dergilere izin vermedi Diyojen ve benzeri bircok taslama ve mizah dergisi de Istanbul disina tasinmak zorunda kaldi Kahire Londra ve Cenevre gibi merkezlerde hazirlanip basilan dergiler Istanbul a el altindan gizlice sokulup dagitiliyordu Ikinci Mesrutiyet donemi 1908 yilinda Ikinci Mesrutiyet in ilani uzerine Imparatorlukta esen ozgurluk ruzgarlariyla birlikte mizah dergilerinin sayisinda bir patlama yasanmistir Kimisi bir sayi cikip kapanan kimisi uc bes sayi dayanabilen bazilari da daha uzun omurlu olan bu dergilerden en unluleri ve onemli olanlari Kalem 1908 Karagoz 1908 ve Cem 1910 dergileridir Ezop ile Karakus 1908 Essek 1910 Gecekusu 1910 Sakaci 1908 ve Yuha da bu donemin dikkate deger dergilerinden bazilaridir Kurtulus Savasi donemi 1919 ila 1923 yillari arasini kapsayan Milli Mucadele yillarinin onemli dergileri arasinda ise Diken 1908 Guleryuz 1921 Aydede 1922 ve Akbaba 1922 sayilabilir Diken ve Guleryuz u Sedat Simavi Aydede yi Refik Halit Karay Akbaba yi ise Yusuf Ziya Ortac cikarmisti Bir donem kapanip Cumhuriyet doneminde de yeni harflerle cikmayi surduren Akbaba 1977 de kapandiginda kesintilerle de olsa 55 yil yayin hayatini surdurerek Turkiye nin en uzun omurlu mizah dergisi olma unvanini kazanmisti Mutareke Istanbulu nda cikan dergilerden Sedat Simavi nin Guleryuz dergisi Kurtulus Savasi ni desteklerken Refik Halit Karay in Aydedesi isgal kuvvetlerini tutuyor Yunan kuvvetlerini hakli ve sempatik gosterip Ankara hukumetine ve Mustafa Kemal e saldiriyordu Bu nedenle Aydede cilerle Guleryuz culer arasinda surekli bir catisma vardi Cumhuriyet donemi Akbaba Cumhuriyet doneminde de fazlaca bir muhalefet yapmadan yayinini surdururken 1947 de Marko Pasa yayimlanmaya basladi Yazarlari ve cizerleri arasinda Sabahattin Ali Aziz Nesin Rifat Ilgaz ve un da bulundugu dergi tek parti hukumetine karsi alisilmadik bir bicimde sert muhalefet yapiyordu ve haliyle defalarca kapatildi ve yazarlari iceriye atildi Ancak dergi her kapatildiginda baska bir adla yeniden cikiyordu Marko Pasa nin devami olan dergiler arasinda Malum Pasa Merhum Pasa Bizim Pasa Yedi Sekiz Pasa Ali Baba ve Okuz Mehmet Pasa sayilabilir 1950 ler 1954 ve Ilhan Selcuk un kurdugu 1956 Akbaba ekolunun tam tersi bir yayin politikasi izleyerek cikmaya baslamislardi Hem cizgilerde farklilasmalarin hem de konularda bir cesitlenmenin goruldugu bu donemde mizah daha toplumcu bir cizgide surdurulmustur Soz konusu bu iki derginin bir ozelligi de Turhan Selcuk Ali Ulvi Ersoy Tonguc Oguz Aral Eflatun Nuri Mistik ve Bedii Faik gibi ileride Turk mizahina damga vuracak bircok cizer ve yazarin ilk calismalarina yer vermis olmasidir 1970 ler ve sonrasi Oguz Aral in 1972 de cikarttigi GirGir yepyeni bir ekol baslatti Kisa surede yuksek tirajlara ulasan bu derginin en onemli ozelligi adeta bir mizah okulu gorevi gormesi gunumuzde cikan bircok mizah dergisinin cizer ve yazar ekibinin bu dergiden yetismis olmasidir Halen cikmakta olan Leman 1991 Uykusuz 2007 Penguen 2002 simdilerde cikmayan Hibir 1989 Limon 1985 Carsaf 1976 Pismis Kelle 1990 gibi dergilerin Girgir dan turemis oldugu rahatlikla soylenebilir ListeListede yer alan dergiler erisim kolayligi icin alfabetik sirayla verilmis kurulus yillari yanlarinda belirtilmistir Osmanlica dergiler Adl ve Ihsan 1911 Akbaba 1922 Aydede 1922 Ayine 1921 Baba Himmet Balyoz Beberuhi 1898 Bosbogaz ile Gullabi 1908 Cem 1910 Cem 1927 Ikinci kez cikti Cici 1911 Cingoz 1911 Curcuna 1911 Caylak 1876 Cekirge Cingirakli Tatar 1873 Cimdik 1910 Cuval Davul 1908 Diken 1918 Diyojen 1870 Djem Cem 1910 Edep Yahu 1908 El Ufuruk 1908 Esref 1909 Essek 1910 Ezop ile Karakus 1908 Gecekusu 1910 Geveze 1908 Gidik 1910 Guguk 1924 Guleryuz 1921 Hacivat 1908 Hayal 1873 Hayal i Cedid 1911 Incili Cavus 1908 Kahkaha 1875 Kahya Kadin 1911 Kalem 1908 Kara Sinan 1911 Karagoz 1908 Kelebek 1923 Kibar 1910 Lak Lak 1907 Leylak 1914 Malum 1910 Mirat i Alem 1908 Nekregu ile Pisekar 1908 Papagan 1924 Perde 1911 Puskullu Bela 1908 Sakaci 1908 Yeni Geveze 1910 Yeni Ibis 1924 Yeni Kalem 1927 Yuha Zevzek 1908 Zuhurat 1908 Zugurt 1911 Zumrud u Anka 1923 Cumhuriyet donemi dergileri 41 Bucuk 1952 Akbaba 1922 1977 Ali Baba Ali Dayi 1948 Amcabey 1942 Amele 2000 Ariza 2001 Atmaca 1981 Ses dergisi eki Avni 1989 Aydede 1948 Baba Basdan 1948 Bayan Yani Ilk sayisi Ocak 2012 de Aylik Biber 1925 Samsun Biber 1994 Bizim Pasa Caf Caf 2008 Ceride i Kantar 1945 Cingar 1990 Cici 2009 Carsaf 1976 Caylak 1976 Cete Cit Civi 1979 Cizgili Pijama Deccal 1960 Deli Defteri 2008 Deli Deli Dolu 2009 Digil 1994 Diktatorler Karikatur Mecmuasi 1960 Dinozor 1997 Diyojen 1956 1986 Sabah gazetesinin parasiz eki Ekmek 2009 El Ufuruk 2008 orijinali 1908 de yayimlanmis derginin 100 yil ozel 2 sayisi Fermuar 2006 Fesat 1997 Filit Firfir Firt 1976 Geveze 1947 Girfirt GirGir 1972 Gool Show Golge Guldiken 1993 Gum Gum 1983 Hacamat 2015 Harakiri 2011 Hayret 1950 Hayvan Hbr Maymun 1995 Hibir 1989 Hur Marko Pasa 1948 Hur Marko Pasa Yeni Seri 1950 Kadi Emmi 1965 Kahkaha 2002 Karakedi 1951 Karakedi 1979 1936 1990 Karikaturk 1979 Kazandibi 2001 2001 de Lombak dergisinin ekiyken 2003 te bagimsiz dergi oldu Kirk Haramilere Karsi Ali Baba 1947 Kirpi 2003 Milliyet gazetesinin haftalik ucretsiz eki Kulah 1960 Kustah 2005 L Manyak 1996 Aylik ilk sayi Nisan 2013 Leman 1991 Limon 1985 Lombak 2001 Mad Turkiye 2000 Makara 1998 Malum Pasa Marko Pasa 1947 Medet 1950 Merhum Pasa Muebbed Muhabbet Musibet Mustafa Naber Nankor Ilk sayi 10 Mayis 1991 de Istanbul 1923 Samsun O HAA 2008 Ilk sayi Mart 2013 te Okuz Okuz Mehmet Pasa 1949 Papagan 1968 Parazit 1995 Pardon 1964 Pasa Marko 1949 Patatez Penguen 2002 2017 Pismis Kelle ilk sayisi 2 Mart 1990 Aylik ilk sayi 1 Mayis 2011 Salata 1972 Sifir 1983 Sinek 1997 1942 2008 Sebek 1997 Sizofren 2009 Tas Karikatur 1954 I Donem 1960 II Donem Tewlo Tiren 2003 Ustura 1969 1994 Uykusuz 2007 2023 Yedi Sekiz Pasa 2006 Yeni Nasreddin Hoca 1956 Yirtik Krampon 2001 Zipir 1997 Zubuk Gulmece Gazetesi 1962 Zuhtu Zakkum 1951Ilgili kitaplar Gelisim Surecinde Turk Karikaturu 1 Cilt Tanzimat Donemi ve Istibdat Donemi 1867 1878 1878 1908 Turgut Ceviker Adam Yayinlari Istanbul 1986 Gelisim Surecinde Turk Karikaturu 2 Cilt Mesrutiyet Donemi 1908 1918 Turgut Ceviker Adam Yayinlari Istanbul 1988 Gelisim Surecinde Turk Karikaturu 3 Cilt Kurtulus Savasi Donemi 1918 1923 Turgut Ceviker Adam Yayinlari Istanbul 1991 Karikaturkiye Karikaturlerle Cumhuriyet Tarihi 1923 2008 3 cilt Turgut Ceviker NTV Yayinlari Istanbul 2010 Cumhuriyet Donemi Turk Karikaturu Semih Balcioglu Is Bankasi Kultur Yayinlari Ankar 1983 Ikinci Mesrutiyet Basininda Imge ve Emperyalizm 1908 1911 Palmira Brummett Iletisim Yayinevi Istanbul 2003 Donemin Milli Mizah Dergilerinde Milli mucadele Karikaturleri Cuneyd Okay Kultur Yayinlari Ankara 2004 Asi den Gazi ye Karikaturlerde Ataturk 1919 1938 Ismail Sen Sarnic Yayinlari Istanbul 2010 Kaynakca Hamza Cakir PDF www sosyalbil selcuk edu tr 26 Haziran 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 2 Ekim 2011 Turkiye Ansiklopedisi 1923 1973 Kaynak Kitaplar 1974 ss Cilt 3 sayfa 883 Alperen Koseoglu seyriadem com 23 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Ekim 2011 Arsivlenmis kopya 6 Subat 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Mart 2016