Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Türkiyelilik, Türk vatandaşı bireyleri kapsayan ulusal bir önerisidir. Türkiyeli kullanımı, Türkiye vatandaşı bireyler için kullanılan "Türk" kelimesinin aynı adlı etnik gruba atıfta bulunduğu ve Türkiyeli teriminin bu kelimeye karşı daha kapsayıcı olduğu öne sürülerek savunulmaktadır. Türk yerine Türkiyeli teriminin kullanılması akademi, medya ve politika alanlarında tartışmalı bir konudur.
Tarihçe
Tunalı Hilmi, Türkiyeli terimini 1900'lerin başlarında birçok yerde kullanmıştır. Türkiyeli terimi ilk olarak bir resmî metinde yaklaşık 20 sene sonra ’ne de temel oluşturacak Ağustos 1915 tarihli kaynağında tespit edilmiştir.Mustafa Kemal Atatürk'ün bu terimi ilk kullanımı, Rus-Rumen General Mihail Frunze’nin 1921’deki talimatnâmesini sunma törenindeki konuşmasında tespit edilmiştir. Atatürk, Türkiyeli kavramını birden çok maddede kullanmıştır. 2 Mart 1922 tarihinde Ankara’da elçilik binasında verilen şölende “Biz Türkiyeliler Asyaî bir milletiz, Asyaî bir devletiz.” demiştir.
Türkiyeli terimi Cumhuriyet döneminin ilk yıllarında kabul edilen Muhamat kanununda (3 Nisan 1924) da kullanılmıştır.Harf Devrimi sonrası Dil Encümeni tarafından yeni alfabe ile hazırlanan imla lûgatında da yer almıştır.
İlk Cumhuriyet anayasası oluşturulurken, Rum ve Ermeni gibi gayrimüslim azınlıkların Türk olamayacağı öne sürülerek Türkiye vatandaşı her bireyin Türk olarak isimlendirilmesi kararı hakkında tartışmalar gerçekleşmiş, bu hususta Konya mebusu Naim Hazım'ın öne sürmüş olduğu Türk yerine Türkiyeli kullanılması için verilen önerge reddedilerek Hamdullah Suphi Bey’in “Türkiye ahalisine din ve ırk farkı olmaksızın vatandaşlık itibarıyla Türk ıtlak olunur.” önergesi kabul edilmiştir.
2000'li yıllarda Türkiye'nin AB üyelik sürecinde Avrupa Birliği'nin desteği ile aldığı politik reformlar çerçevesinde Türkiyeli üst kimliği yeniden gündeme gelmiştir. Ekim 2004'te Başbakanlık desteğiyle yayımlanan Azınlık Hakları ve Kültürel Haklar Çalışma Grubu Raporu'nda anayasada Türk yerine Türkiyeli teriminin kullanılması önerisi Türkiye'de geniş çaplı tartışmalara neden olmuştur.
2009 yılında dönemin Genelkurmay Başkanı İlker Başbuğ, Harp Akademileri Komutanlığındaki değerlendirme konuşmasında Atatürk'ün, Türk milletini "Türkiye Cumhuriyeti'ni kuran, Türkiye halkı" şeklinde tanımladığını anımsattı.
2011 yılında dönemin başbakanı Recep Tayyip Erdoğan mecliste şöyle bir konuşma yapmıştır: “Türkiyeli demekten de rahatsız değilim. Onu da söyleyeyim size açıkça. Hiç rahatsız değilim. Evet, ben bu vatanın, bu milletin evladıyım ve Türkiyeliyim; bundan da rahatsız değilim.”
20 Temmuz 2023 günü Türk Dil Kurumu (TDK), bazı sözcüklerin yazımında değişiklik yaparken, Türkiyeli sözcüğünün tanımını yaparken Türk kelimesine yönlendirme yapmaması tartışmalara neden oldu. TDK'nın Fransalı ifadesini Fransız, Yunanistanlı ifadesini Yunanlı sözcüğüne yönlendirmesiyle karşılaştırıldığında, Türkiyeli sözcüğünün Türk kelimesine yönlendirilmediği görüldü. Bu durum, son dönemde çeşitli çevrelerce sürdürülen 'Türkiyelilik' tartışmasını akıllara getirdi. Ancak, özellikle Twitter gibi sosyal medya platformlarında kısa sürede artan tepkilerin ardından TDK, "Türkiyeli" kelimesini sözlükten kaldırdı. TDK, "Türkiyeli" kelimesi için "Türkiye'de yaşayan halk ve bu halkın soyundan olan kimse" tanımını uygun görmüştü.
Tepki ve eleştiriler
Türk yerine Türkiyeli teriminin kullanılması akademi, medya ve politika alanlarında tartışmalı bir konudur. Terim genellikle Türk milliyetçileri tarafından eleştirilmekle birlikte çeşitli Yeni Osmanlıcı veya çok kültürlülüğü ve çoğulculuğu destekleyen kesimler tarafından destek görmektedir. Türkiyelilik, "Osmanlılık" fenomeni ile kıyaslanmış, Osmanlıcılıkta görüldüğü üzere farklı dini ve etnik grupların tek bir üst kimlik altında birleştirilmesi fikrinin Türkiye versiyonu olarak ele alınmıştır.
Türkiyeli terimi, savunucularına göre Türk teriminin Türkiye'de yaşayan çeşitli etnik ve dini azınlık grupları üzerinde birleştirici etkisi olmamasından ötürü bu terime kıyasla daha iyi bir üst kimlik oluşturmaktadır. Bu üst kimlik, 2004 yılındaki raporun yazarlarından Baskın Oran tarafından kendini Türk alt kimliği ile tanımlamayan vatandaşların devletle bağ kurabilmelerine sebep olabileceğinden ötürü Kürt sorununa çözüm önerisi olarak da sunulmuştur.
Türkiyeli terimine karşı Türk kullanımını öne süren kişiler bu kullanımın Türkiye'yi çok uluslu bir yapıya sokarak ülkenin üniter yapısını tehlikeye atacağı ve sonuç olarak etnik ayrılıkçılığa zemin hazırlayacağını iddia etmektedir.
Diken yazarı siyaset bilimci Murat Sevinç, Türkiye anayasacılığında ‘Türkiyelilik’ kavramının kabul görmeyeceğini ya da kolaylıkla benimsenmeyeceğini, ancak eğer anayasada "Türkiye Cumhuriyeti yurttaşlığı" ifadesinin Türk terimine kıyasla daha uygun bir alternatif oluşturabileceğini öne sürmüştür.
Hukukçu Ersan Şen tarafından Türkiyeli ifadesi hakkında, eşitlik, birlik ve bütünlük ilkesini vurgulamayı hedeflemektedir. Ancak, Anayasa maddesi olan 66. madde ile ilgili olarak, Türk ırkından olmayanların ikinci sınıf vatandaş veya insan muamelesi görüp ırkçılığa hizmet etmekle itham etmek en basit ifadeyle insafsızlıktır şeklinde bir yorum yapılmaktadır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Tunalı Hilmi Bir Şart".[]
- ^ "Tunalı Hilmi'nin Türkiyeli kelimesini kullandığı bazı yerler" (PDF). 10 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Kasım 2023.
- ^ "MEKATİB-İ HUSUSİYE TALİMATNAMESİ" (PDF). 10 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Kasım 2023.
- ^ ""Biz Türkiyeliler Asyai bir milletiz, Asyai bir devletiz." 5. Sayfa" (PDF). 16 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Kasım 2023.
- ^ a b "Türklüğü benimsemeyen Ermeni'ye de mi 'Türk' denecek!". Diken (İngilizce). 16 Ocak 2021. 16 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2021.
- ^ "UKRAYNA BÜYÜK ELÇİSİ GENERAL FRUNSE'YE. 255.SAYFA" (PDF). 1 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Kasım 2023.
- ^ "Muhamat Kanunu" (PDF). 18 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Kasım 2023.
- ^ Dil Encümeni (1928). İmlâ Lûgati. İstanbul Devlet Matbaası. s. 88.
- ^ "Azınlık Hakları Raporunun Özeti". Bianet. 2004. 26 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c d Grigoriadis, Ioannis N. (2007). "Türk or Türkiyeli? The Reform of Turkey's Minority Legislation and the Rediscovery of Ottomanism". Middle Eastern Studies. 43 (3): 423-438. ISSN 0026-3206. 26 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2021.
- ^ Gazetesi, Dünya (14 Nisan 2009). "Org. Başbuğ'dan 'Türkiye halkı' vurgusu". www.dunya.com/gundem/org-basbug039dan-039turkiye-halki039-vurgusu-haberi-74920. 31 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2023.
- ^ "Recep Tayyip Erdoğan Türkiyeliyim" (PDF). 11 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Kasım 2023.
- ^ odatv4.com. "Skandal ortaya çıktı: Türk Dil Kurumu da 'Türkiyeli' oldu... Yayınevleriyle başladı". www.odatv4.com (İngilizce). 20 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2023.
- ^ "TDK, "Türkiyeli" Kelimesini Ekledi, Tepkilerle Kaldırdı!". Webtekno. 20 Temmuz 2023. 21 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2023.
- ^ Uyanık, Mevlüt. "Üç Tarz-i Siyaset: Bir Üst Kimlik Tasarımı Olarak Türkiyelilik". 26 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2021.
- ^ Çokkültürlülük ve Türkiye’deki görünümü. 26 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 2008 Cilt 9 Sayı 15
- ^ Oran, Baskın (23 Haziran 2015). Türkiyeli Kürtler Üzerine Yazılar. İletişim Yayınları. ISBN . 26 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2021.
- ^ "Türkiyelilik, Türklük ve Türkiye Cumhuriyeti yurttaşlığı..." Diken (İngilizce). 10 Ocak 2021. 10 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2021.
- ^ "Ersan Şen Hukuk ve Danışmanlık - Türkiyeli". sen.av.tr. 10 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2023.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Turkiyelilik Turk vatandasi bireyleri kapsayan ulusal bir onerisidir Turkiyeli kullanimi Turkiye vatandasi bireyler icin kullanilan Turk kelimesinin ayni adli etnik gruba atifta bulundugu ve Turkiyeli teriminin bu kelimeye karsi daha kapsayici oldugu one surulerek savunulmaktadir Turk yerine Turkiyeli teriminin kullanilmasi akademi medya ve politika alanlarinda tartismali bir konudur TarihceTunali Hilmi Turkiyeli terimini 1900 lerin baslarinda bircok yerde kullanmistir Turkiyeli terimi ilk olarak bir resmi metinde yaklasik 20 sene sonra ne de temel olusturacak Agustos 1915 tarihli kaynaginda tespit edilmistir Mustafa Kemal Ataturk un bu terimi ilk kullanimi Rus Rumen General Mihail Frunze nin 1921 deki talimatnamesini sunma torenindeki konusmasinda tespit edilmistir Ataturk Turkiyeli kavramini birden cok maddede kullanmistir 2 Mart 1922 tarihinde Ankara da elcilik binasinda verilen solende Biz Turkiyeliler Asyai bir milletiz Asyai bir devletiz demistir Turkiyeli terimi Cumhuriyet doneminin ilk yillarinda kabul edilen Muhamat kanununda 3 Nisan 1924 da kullanilmistir Harf Devrimi sonrasi Dil Encumeni tarafindan yeni alfabe ile hazirlanan imla lugatinda da yer almistir Ilk Cumhuriyet anayasasi olusturulurken Rum ve Ermeni gibi gayrimuslim azinliklarin Turk olamayacagi one surulerek Turkiye vatandasi her bireyin Turk olarak isimlendirilmesi karari hakkinda tartismalar gerceklesmis bu hususta Konya mebusu Naim Hazim in one surmus oldugu Turk yerine Turkiyeli kullanilmasi icin verilen onerge reddedilerek Hamdullah Suphi Bey in Turkiye ahalisine din ve irk farki olmaksizin vatandaslik itibariyla Turk itlak olunur onergesi kabul edilmistir 2000 li yillarda Turkiye nin AB uyelik surecinde Avrupa Birligi nin destegi ile aldigi politik reformlar cercevesinde Turkiyeli ust kimligi yeniden gundeme gelmistir Ekim 2004 te Basbakanlik destegiyle yayimlanan Azinlik Haklari ve Kulturel Haklar Calisma Grubu Raporu nda anayasada Turk yerine Turkiyeli teriminin kullanilmasi onerisi Turkiye de genis capli tartismalara neden olmustur 2009 yilinda donemin Genelkurmay Baskani Ilker Basbug Harp Akademileri Komutanligindaki degerlendirme konusmasinda Ataturk un Turk milletini Turkiye Cumhuriyeti ni kuran Turkiye halki seklinde tanimladigini animsatti 2011 yilinda donemin basbakani Recep Tayyip Erdogan mecliste soyle bir konusma yapmistir Turkiyeli demekten de rahatsiz degilim Onu da soyleyeyim size acikca Hic rahatsiz degilim Evet ben bu vatanin bu milletin evladiyim ve Turkiyeliyim bundan da rahatsiz degilim 20 Temmuz 2023 gunu Turk Dil Kurumu TDK bazi sozcuklerin yaziminda degisiklik yaparken Turkiyeli sozcugunun tanimini yaparken Turk kelimesine yonlendirme yapmamasi tartismalara neden oldu TDK nin Fransali ifadesini Fransiz Yunanistanli ifadesini Yunanli sozcugune yonlendirmesiyle karsilastirildiginda Turkiyeli sozcugunun Turk kelimesine yonlendirilmedigi goruldu Bu durum son donemde cesitli cevrelerce surdurulen Turkiyelilik tartismasini akillara getirdi Ancak ozellikle Twitter gibi sosyal medya platformlarinda kisa surede artan tepkilerin ardindan TDK Turkiyeli kelimesini sozlukten kaldirdi TDK Turkiyeli kelimesi icin Turkiye de yasayan halk ve bu halkin soyundan olan kimse tanimini uygun gormustu Tepki ve elestirilerTurk yerine Turkiyeli teriminin kullanilmasi akademi medya ve politika alanlarinda tartismali bir konudur Terim genellikle Turk milliyetcileri tarafindan elestirilmekle birlikte cesitli Yeni Osmanlici veya cok kulturlulugu ve cogulculugu destekleyen kesimler tarafindan destek gormektedir Turkiyelilik Osmanlilik fenomeni ile kiyaslanmis Osmanlicilikta goruldugu uzere farkli dini ve etnik gruplarin tek bir ust kimlik altinda birlestirilmesi fikrinin Turkiye versiyonu olarak ele alinmistir Turkiyeli terimi savunucularina gore Turk teriminin Turkiye de yasayan cesitli etnik ve dini azinlik gruplari uzerinde birlestirici etkisi olmamasindan oturu bu terime kiyasla daha iyi bir ust kimlik olusturmaktadir Bu ust kimlik 2004 yilindaki raporun yazarlarindan Baskin Oran tarafindan kendini Turk alt kimligi ile tanimlamayan vatandaslarin devletle bag kurabilmelerine sebep olabileceginden oturu Kurt sorununa cozum onerisi olarak da sunulmustur Turkiyeli terimine karsi Turk kullanimini one suren kisiler bu kullanimin Turkiye yi cok uluslu bir yapiya sokarak ulkenin uniter yapisini tehlikeye atacagi ve sonuc olarak etnik ayrilikciliga zemin hazirlayacagini iddia etmektedir Diken yazari siyaset bilimci Murat Sevinc Turkiye anayasaciliginda Turkiyelilik kavraminin kabul gormeyecegini ya da kolaylikla benimsenmeyecegini ancak eger anayasada Turkiye Cumhuriyeti yurttasligi ifadesinin Turk terimine kiyasla daha uygun bir alternatif olusturabilecegini one surmustur Hukukcu Ersan Sen tarafindan Turkiyeli ifadesi hakkinda esitlik birlik ve butunluk ilkesini vurgulamayi hedeflemektedir Ancak Anayasa maddesi olan 66 madde ile ilgili olarak Turk irkindan olmayanlarin ikinci sinif vatandas veya insan muamelesi gorup irkciliga hizmet etmekle itham etmek en basit ifadeyle insafsizliktir seklinde bir yorum yapilmaktadir Ayrica bakinizSivil milliyetcilikKaynakca Tunali Hilmi Bir Sart Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link olu kirik baglanti Tunali Hilmi nin Turkiyeli kelimesini kullandigi bazi yerler PDF 10 Kasim 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF Erisim tarihi 10 Kasim 2023 MEKATIB I HUSUSIYE TALIMATNAMESI PDF 10 Kasim 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF Erisim tarihi 10 Kasim 2023 Biz Turkiyeliler Asyai bir milletiz Asyai bir devletiz 5 Sayfa PDF 16 Haziran 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF Erisim tarihi 10 Kasim 2023 a b Turklugu benimsemeyen Ermeni ye de mi Turk denecek Diken Ingilizce 16 Ocak 2021 16 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Eylul 2021 UKRAYNA BUYUK ELCISI GENERAL FRUNSE YE 255 SAYFA PDF 1 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF Erisim tarihi 10 Kasim 2023 Muhamat Kanunu PDF 18 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF Erisim tarihi 10 Kasim 2023 Dil Encumeni 1928 Imla Lugati Istanbul Devlet Matbaasi s 88 Azinlik Haklari Raporunun Ozeti Bianet 2004 26 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b c d Grigoriadis Ioannis N 2007 Turk or Turkiyeli The Reform of Turkey s Minority Legislation and the Rediscovery of Ottomanism Middle Eastern Studies 43 3 423 438 ISSN 0026 3206 26 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Eylul 2021 Gazetesi Dunya 14 Nisan 2009 Org Basbug dan Turkiye halki vurgusu www dunya com gundem org basbug039dan 039turkiye halki039 vurgusu haberi 74920 31 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Aralik 2023 Recep Tayyip Erdogan Turkiyeliyim PDF 11 Kasim 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF Erisim tarihi 11 Kasim 2023 odatv4 com Skandal ortaya cikti Turk Dil Kurumu da Turkiyeli oldu Yayinevleriyle basladi www odatv4 com Ingilizce 20 Temmuz 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Temmuz 2023 TDK Turkiyeli Kelimesini Ekledi Tepkilerle Kaldirdi Webtekno 20 Temmuz 2023 21 Temmuz 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Temmuz 2023 Uyanik Mevlut Uc Tarz i Siyaset Bir Ust Kimlik Tasarimi Olarak Turkiyelilik 26 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Eylul 2021 Cokkulturluluk ve Turkiye deki gorunumu 26 Eylul 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Uludag Universitesi Fen Edebiyat Fakultesi Sosyal Bilimler Dergisi 2008 Cilt 9 Sayi 15 Oran Baskin 23 Haziran 2015 Turkiyeli Kurtler Uzerine Yazilar Iletisim Yayinlari ISBN 978 975 05 1513 2 26 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Eylul 2021 Turkiyelilik Turkluk ve Turkiye Cumhuriyeti yurttasligi Diken Ingilizce 10 Ocak 2021 10 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Eylul 2021 Ersan Sen Hukuk ve Danismanlik Turkiyeli sen av tr 10 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Temmuz 2023