Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Rusya Federasyonu'na bağlı bir cumhuriyet olan Tataristan toprakları, tarih öncesi dönemde farklı gruplar tarafından iskan edilmiştir. İtil Bulgar Devleti bir süre Hazarlara tabi olmuştur. İtil Bulgarları Müslüman olup çeşitli Türk halklarını bünyelerine katınca İtil Tatarları olarak anılmaya başlandı.
Bölge 15. yüzyılda Kazan Hanlığı'nın egemenliği altına girmiştir. Hanlık, 1552 yılında Korkunç İvan tarafından fethedilmiş ve 1708 yılında ortadan kaldırılmıştır. Bu dönemde bölgeye Ruslar yerleşmiş ve Ortodoks Hristiyanlığının misyonerlik girişimleri Tatarlar arasında bir dizi isyana neden olmuştur. 18. yüzyılın sonları ve 19. yüzyılda sanayi devrimi sırasında ekonomik koşullar biraz daha iyileşmişti ve Tatarlar, Ruslarla daha eşit bir statü elde etme imkanına kavuşmuştu. Bununla beraber, Tatarlarda da millî bilinç artmaya başlamıştı ve 1917 Ekim Devrimi'nin ardından İdil Ural Devleti olarak bağımsızlık ilan edildi. İç savaştan sonra Sovyetler bu bağımsızlığı ezerek Tataristan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ni kurdu.
1921-22 Tataristan Kıtlığı Tatar Türklerini büyük ölçüde etkileyerek bölge halkını büyük çapta zarara uğrattı. Petrol yataklarının keşfi, sanayide büyümeyi teşvik etmeye yardımcı oldu. SSCB'nin dağılması ile birlikte 1994'te diğer Türki Cumhuriyetler gibi bağımsızlık fitili ateşlenmiş ve Tataristan, Rusya Federasyonu'nun kurucu cumhuriyeti olarak yeniden kurulmuştu. 2008 yılında Tataristan Milli Meclisi, Tataristan'ın bağımsızlığını ilan etti, ancak bu statü Birleşmiş Milletler veya Rus hükümeti tarafından tanınmadı.
Tarih öncesi
Tataristan'da yerleşik hayata geçilmesi Paleolitik döneme kadar uzanmaktadır. Tataristan'da Taş ve Bronz Çağlarına ait çeşitli kültürlerin kalıntıları keşfedilmiştir.
Demir Çağı'nda (MÖ 8. yüzyıl - MS 3. yüzyıl), muhtemelen Fin- Ugorca konuşan bir halk olan , yukarı İdil ve Kama nehir vadileri bölgesine hakim olmuştur. MÖ 1. binyılın ortalarından itibaren Batı Tataristan tarafından kullanılmıştır.
MÖ 4. yüzyıldan itibaren İtil-Kama havzasının büyük bir kısmı, Hint-Avrupa dillerinden birini konuşan İskitlerle akraba oldukları düşünülen kabileleri tarafından kullanılmıştır. MS 1. yüzyılın başlarında aşağı Kama'da olarak adlandırılan (muhtemelen Fin-Ugor kökenli) yeni bir grup ortaya çıkmıştır.
Geç antik dönemdeki büyük göçler sırasında Sibirya Türkleri ve Fin-Ugor kabileleri orta İdil'in doğusundaki bölgeye yerleşmiş ve Kama havzasından sürmüşlerdir. Pyanobor kabileleri günümüzde Tataristan'ın kuzey ve kuzeybatı kesimlerinde yaşamaya devam etmiştir.
Türklerin gelişi
Milattan sonra yaklaşık 500 ila 700 yılları arasındaki dönemde Türklerin akınına uğramıştır. Bunlar Göktürkler, Hazarlar ve Büyük Bulgar Hanlığı idi.
İtil Bulgarları
9. ve 10. yüzyıllarda bölgedeki ilk devlet, İdil Bulgar Devleti idi. İtil Bulgarları genel olarak tarımsal faaliyetlerle ilgileniyordu. Diğerlerinin yanı sıra Bughar, Bilär ve Suar şehirleri, demircilik ve ticaretin büyümesiyle ortaya çıktı. Tarımcılık ve büyükbaş hayvancılık ekonomide önemli bir rol oynuyordu. Çiftçiler ağırlıklı olarak mülk sahibiydi.
10. yüzyılın başlarında İslam'ı kabul ettiler
Moğol istilası
İtil Bulgarları'nın Batu Han komutasındaki Moğol birlikleri tarafından istila edilmesinden sonra ülke Altın Orda hanlarının kontrolü altına girmiştir. Bu dönemde farklı Türk halklarının ve dillerinin İtil Bulgarlarına karışması sonucunda modern İtil Tatar etnosu ortaya çıkmıştır.
Kazan Hanlığı
Altın Orda'nın çöküşü ile 15. yüzyılın ilk yarısında Kazan Hanlığı, İtil-Kama bölgesinde dominant güç olmuştu. Moskova Knezliği'nin gücü arttıkça ve Altın Orda'nın ardılı devletlerle ticaret yollarının ve toprakların kontrolü için mücadele ettikçe, Kazan'a zaman zaman Moskova yanlısı hükümdarlar, zaman zaman da Kırım Hanlığı gibi diğer Tatarlarla ittifakı savunan hükümdarlar hâkim oldu. Sonunda hanlık 1552 yılında Korkunç İvan tarafından fethedildi.
Rus istilasından sonra
1552'den sonra hanlık Moskova'dan yönetildi. 1555 yılında Kazan'da İtil-Ural halklarını vaftiz etme yetkisiyle bir piskopos atandı. Birçok kilise ve manastır inşa edildi ve Rus köylüler ve zanaatkârlar Tataristan'a yerleştirildi. Aynı zamanda Tatarlar Kazan'dan, nehirlere ve yollara yakın bölgelerden uzaklaştırıldı. Rusların baskısı altında birçok Tatar 16. ve 17. yüzyıllarda Yukarı Kama, Trans-Kama bölgesi, Başkurtistan, Urallar ve Sibirya'ya göç etti. Bunun sonucunda bölge genelinde tarım, sanayi ve ticaret geriledi. Yerel halk yasaq vergisi ödemek zorunda bırakıldı. Tatar soylularının bir kısmı Rus İmparatorluğu'nun soylularına dahil edildi; birçoğu ayrıcalıklarını korumak için vaftiz edildi.
1708'de Kazan Hanlığı lağvedildi ve Kazan Guberniyası olarak eyalet haline getirildi. Bu vilayet Orta İtil ve Batı Uralları kapsıyordu. Kazan, 20.000 vatandaşıyla Rusya'nın önemli ticaret ve el sanatları merkezlerinden biriydi. İmalat gelişti ve 19. yüzyılın başında büyük deri, sabun ve mum fabrikaları ortaya çıktı. Türkistan ile ticaret yapan bir Tatar tüccar sınıfı ortaya çıktı.
İşgal sınırlandırmaları, ağır vergilendirme ve Hristiyan olmayanlara karşı ayrımcılık Tatarların kültürel ve ekonomik gelişimini engelledi. Bunun sonucunda çeşitli isyanlar ve köylü ayaklanmaları patlak verdi. Karışıklık Dönemi sırasında Kazan Hanlığı, Rus ordusu içindeki grupların yardımıyla bağımsızlığını yeniden kazandı. Bir Tatar soylusu olan , 1616'daki devrime öncülük etti. İtil Tatarları arasındaki diğer ayaklanmalar arasında hareketi (1606-1607), Batırşa hareketi (1755-1756) ve Pugaçev'in isyanı (1773-1775) sayılabilir. İdil-Ural bölgesindeki diğer halklar da bu çatışmalarda yer aldı.
1773'te Rusya'daki Müslümanlara büyük ölçüde geniş haklar verildi. 1784'te Tatar asilzadeleri (morzalar), Rus asilzadeleri (dvoryane) ile eşit haklara sahip oldu.
Tatarlar, Rus ordusunda da (Napolyon Savaşları'nda olduğu gibi) yer aldılar.
Rus İmparatorluğu'nda 1860 reformlarından sonra Tataristan'daki ekonomik koşullar önemli ölçüde iyileşti. Stolipin'in reformları kırsal bölgelerin ekonomik kalkınmasının hızlanmasına yol açtı. 19. yüzyılda Tatarlar arasında büyük bir orta sınıf gelişti. 1905'teki Rus Devrimi Tatar millî bilincini uyandırdı ve eşit haklar, millî bilincin geliştirilmesi gibi çağrılara yol açtı. Pan-İslamist İttifaki-Müslimin Partisi, Duma içinde milliyetçi kanadı temsil ediyordu. İsmail Gaspıralı, Alimerdan Bey Topçubaşov ve Yusuf Akçura gibi Türkçülük akımının önde gelenleri bu partide yer alıyordu. "Yoldız", "Waqıt", "Azat", "Azat xalıq", "İrek", "Tañ yoldızı", "Nur", "Fiker", "Ural", "Qazan möxbire", "Älğäsrelcädid", "Şura", "Añ" ve "Mäktäp" gibi Tatarca gazeteleri yayınlandı. İlk Tatar tiyatrosu olan Säyyär da bu dönemde ortaya çıkmıştır.
Rus İç Savaşı
Tataristan, 1917 Rus Devrimi sırasında ulusal parlamento (), millî hükûmet (), millî konsey () ve millî askerî konsey () ile işlevsel olarak bağımsız hale geldi. Bazı Tatar askerî birlikleri komünistlere karşı Rus İç Savaşı'nda yer almıştır. Anti-komünist Tatar devrimciler İdil Ural Devleti'ni ilan ettiler, ancak Moskova Bolşevik hükûmeti kendi kanadında bağımsız bir Tataristan'ı önlemek için harekete geçti. "Müslüman Konseyi", Kazan vilayetinin çoğunlukla Tatar nüfuslu Bolaq artı veya Zabulachye () bölgesinde "İşçi Bolşevik Konseyi" tarafından devrildi. Müslüman Konseyi üyeleri tutuklandı.
Ağustos 1918'de Çekoslovak Lejyonu ve Komuç'lar Kazan'a girdi ancak Kızılların baskısı altında geri çekildi.
1919'da Bolşevikler özerk bir ilan ettiler, ancak bölge o sırada büyük ölçüde, Aleksandr Kolçak'ın bağımsız bir Müslüman cumhuriyetini desteklemediği Beyaz Ordu tarafından işgal edilmişti. Kolçak'ın düşmanlığıyla birleşen bu deklarasyon, birçok Tatar ve Başkurt askerinin taraf değiştirmesine ve Bolşevikler için savaşmasına neden oldu. Komünistler, Tataristan'ı Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'ne dahil etmesi, büyük çaplı göçlere yol açtı.
Rus İç Savaşı, Mart 1920'de Dirgen Ayaklanmasının bastırılmasıyla Tataristan'da sona erdi. Komünizm politikasının bir sonucu olarak Tataristan'da 1921-22 Kıtlığı başlamış ve yaklaşık yarım milyon insanın hayatına mal olmuştur.
Sovyet hakimiyeti
27 Mayıs 1920'de RSFSC'ye bağlı Tataristan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu. Ancak 1920'lerin sonlarında Joseph Stalin yönetimindeki Sovyet hükûmeti Tatar dilinin kullanımına kısıtlamalar getirmeye başladı. Millî kültürün gelişimi önemli ölçüde geriledi. Tatar alfabesi iki kez değiştirildi (Latin alfabesine ve ardından Kiril alfabesine). 1930'lardan 1950'lere kadar, Tatarca basın, tiyatrolar, okullar ve enstitüler, eğitimin Rus dilinde yapılması gerektiğinden yavaş yavaş ortadan kalktı. Sanayileşme, kolektivizasyon ve Büyük Temizlik gibi zulümler bu düşüşe katkıda bulundu.
Din de baskı altındaydı. Başlangıçta Sovyet yönetimi çoğunlukla Doğu Ortodoks Kilisesi'ni destekledi ve bazı İslami dini akımlar korundu (bkz. Cedidcilik, ), ancak daha sonra bunlar da bastırıldı. Sovyet yönetimine karşı liberal görüşe sahip Cedidcilik'in bazı temsilcileri Türkiye veya Mısır'a kaçmıştır.
II. Dünya Savaşı'na 560.000'den fazla Tataristan askeri katılmış ve bunların 300.000'den fazlası savaşta hayatını kaybetmiştir. Birçok Sovyet fabrikası ile SSCB Bilimler Akademisi Tataristan'a tahliye edildi. Savaş sırasında büyük petrol yatakları keşfedildi. Bunların keşfi sırasında Tataristan, Sovyetler Birliği'nin endüstriyel olarak en gelişmiş bölgelerinden biri haline geldi.
In 1960s-1970s Tatar ASSR's industry was developed not only in the petrol sector; a major car plant, KamAZ was built in Naberezhnye Chelny, making this city become the second largest in the republic. Other major cities, built and developed in those years are and .
1960-1970'lerde Tatar ÖSSC'nin sanayisi sadece petrol sektöründe gelişmedi; Naberezhnye Chelny'de büyük bir otomobil fabrikası olan KamAZ inşa edildi ve bu şehir cumhuriyetin en büyük ikinci şehri haline geldi. O yıllardaki büyükşehirler Nijnekamsk ve Elmet'tir.
Sovyet Sonrası
ÖSSC Yüksek Konseyi 30 Ağustos 1990 tarihinde Tataristan'ın statüsünü değiştirmiş ve Tataristan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin bağımsızlığı ilan edilmiştir.
- 12 Haziran 1991: İlk seçimlerde Tataristan cumhurbaşkanı. Mintimer Şeymiyev seçilmiştir.
- 21 Mart 1992: Tataristan'ın statüsü ile ilgili referandum yapıldı. Halkın çoğunluğu Tataristan'ın bağımsızlığını destekledi.
- Kasım 1992: Tataristan Anayasası parlamento tarafından kabul edildi.
- 1994: Rusya Federasyonu Devlet Organları ile Tataristan Cumhuriyeti Devlet Organları Arasında Yetki Alanlarının Sınırlandırılması ve Karşılıklı Yetki Devri Anlaşması imzalandı. Tataristan, Rusya Federasyonu'nun fiili bir kurucu cumhuriyeti haline geldi.
- 1995 ve 1999 yıllarında Tataristan Hükûmet Konseyi için yapılan seçimler.
- Mart 2002: Tataristan Anayasası'nda çok sayıda değişiklik yapıldı. Tataristan yetkilileri Tataristan'ın Rusya'nın bir parçası olduğunu resmen ilan etti.[]
20 Aralık 2008'de Rusya'nın Abhazya ve Güney Osetya'yı tanımasına tepki olarak Tatar Tataristan'ın bağımsızlığını ilan etti ve Birleşmiş Milletler'den tanınma talebinde bulundu. Ancak bu deklarasyon hem Birleşmiş Milletler hem de Rus hükümeti tarafından görmezden gelindi.
Kaynakça
- "Tatarstan taríxı/Татарстан тарихы". Tatar Ansiklopedisi (Tatarca). Kazan: Tataristan Cumhuriyeti Bilimler Akademisi.. Tatar Ansiklopedisi Enstitüsü. 2002.
- Muhammad Murad Ramzi (محمد مراد الرمزي) (1908), Talfīq al-akhbār wa-talfīḥ al-āthār fī waqāʼiʻ Qazān wa-Bulghār wa-mulūk al-Tātār (تلفيق الاخبار وتلقيح الآثار في وقائع قزان وبلغار وملوك التتار), First edition (الطبعة الاولي) Volume 1 (المجلد الاول) Printed at the Al-Karīmiyyah and Al-Ḥussayniyyah printing shop in the town of "Orenburg" upon committed expenses (طبع بالمطبعة الكريمية والحسينية ببلدة "اورنبورغ" على مصاريف ملتزمه).
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Rusya Federasyonu na bagli bir cumhuriyet olan Tataristan topraklari tarih oncesi donemde farkli gruplar tarafindan iskan edilmistir Itil Bulgar Devleti bir sure Hazarlara tabi olmustur Itil Bulgarlari Musluman olup cesitli Turk halklarini bunyelerine katinca Itil Tatarlari olarak anilmaya baslandi Bolge 15 yuzyilda Kazan Hanligi nin egemenligi altina girmistir Hanlik 1552 yilinda Korkunc Ivan tarafindan fethedilmis ve 1708 yilinda ortadan kaldirilmistir Bu donemde bolgeye Ruslar yerlesmis ve Ortodoks Hristiyanliginin misyonerlik girisimleri Tatarlar arasinda bir dizi isyana neden olmustur 18 yuzyilin sonlari ve 19 yuzyilda sanayi devrimi sirasinda ekonomik kosullar biraz daha iyilesmisti ve Tatarlar Ruslarla daha esit bir statu elde etme imkanina kavusmustu Bununla beraber Tatarlarda da milli bilinc artmaya baslamisti ve 1917 Ekim Devrimi nin ardindan Idil Ural Devleti olarak bagimsizlik ilan edildi Ic savastan sonra Sovyetler bu bagimsizligi ezerek Tataristan Ozerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ni kurdu 1921 22 Tataristan Kitligi Tatar Turklerini buyuk olcude etkileyerek bolge halkini buyuk capta zarara ugratti Petrol yataklarinin kesfi sanayide buyumeyi tesvik etmeye yardimci oldu SSCB nin dagilmasi ile birlikte 1994 te diger Turki Cumhuriyetler gibi bagimsizlik fitili ateslenmis ve Tataristan Rusya Federasyonu nun kurucu cumhuriyeti olarak yeniden kurulmustu 2008 yilinda Tataristan Milli Meclisi Tataristan in bagimsizligini ilan etti ancak bu statu Birlesmis Milletler veya Rus hukumeti tarafindan taninmadi Tataristan Cumhurbaskani nin karargahi ve Suyumbike KulesiTarih oncesiPyanobor kulturune ait bir kadinin adli rekonstruksiyonu Kushulevsky mezarligi Tataristan da yerlesik hayata gecilmesi Paleolitik doneme kadar uzanmaktadir Tataristan da Tas ve Bronz Caglarina ait cesitli kulturlerin kalintilari kesfedilmistir Demir Cagi nda MO 8 yuzyil MS 3 yuzyil muhtemelen Fin Ugorca konusan bir halk olan yukari Idil ve Kama nehir vadileri bolgesine hakim olmustur MO 1 binyilin ortalarindan itibaren Bati Tataristan tarafindan kullanilmistir MO 4 yuzyildan itibaren Itil Kama havzasinin buyuk bir kismi Hint Avrupa dillerinden birini konusan Iskitlerle akraba olduklari dusunulen kabileleri tarafindan kullanilmistir MS 1 yuzyilin baslarinda asagi Kama da olarak adlandirilan muhtemelen Fin Ugor kokenli yeni bir grup ortaya cikmistir Gec antik donemdeki buyuk gocler sirasinda Sibirya Turkleri ve Fin Ugor kabileleri orta Idil in dogusundaki bolgeye yerlesmis ve Kama havzasindan surmuslerdir Pyanobor kabileleri gunumuzde Tataristan in kuzey ve kuzeybati kesimlerinde yasamaya devam etmistir Turklerin gelisiMilattan sonra yaklasik 500 ila 700 yillari arasindaki donemde Turklerin akinina ugramistir Bunlar Gokturkler Hazarlar ve Buyuk Bulgar Hanligi idi Itil BulgarlariItil Bulgarlarinin adli rekonstruksiyonu MS 10 11 yuzyil Murakaevsky mezarligi 9 ve 10 yuzyillarda bolgedeki ilk devlet Idil Bulgar Devleti idi Itil Bulgarlari genel olarak tarimsal faaliyetlerle ilgileniyordu Digerlerinin yani sira Bughar Bilar ve Suar sehirleri demircilik ve ticaretin buyumesiyle ortaya cikti Tarimcilik ve buyukbas hayvancilik ekonomide onemli bir rol oynuyordu Ciftciler agirlikli olarak mulk sahibiydi 10 yuzyilin baslarinda Islam i kabul ettiler Mogol istilasi Itil Bulgarlari nin Batu Han komutasindaki Mogol birlikleri tarafindan istila edilmesinden sonra ulke Altin Orda hanlarinin kontrolu altina girmistir Bu donemde farkli Turk halklarinin ve dillerinin Itil Bulgarlarina karismasi sonucunda modern Itil Tatar etnosu ortaya cikmistir Kazan HanligiAltin Orda nin cokusu ile 15 yuzyilin ilk yarisinda Kazan Hanligi Itil Kama bolgesinde dominant guc olmustu Moskova Knezligi nin gucu arttikca ve Altin Orda nin ardili devletlerle ticaret yollarinin ve topraklarin kontrolu icin mucadele ettikce Kazan a zaman zaman Moskova yanlisi hukumdarlar zaman zaman da Kirim Hanligi gibi diger Tatarlarla ittifaki savunan hukumdarlar hakim oldu Sonunda hanlik 1552 yilinda Korkunc Ivan tarafindan fethedildi Rus istilasindan sonra1552 den sonra hanlik Moskova dan yonetildi 1555 yilinda Kazan da Itil Ural halklarini vaftiz etme yetkisiyle bir piskopos atandi Bircok kilise ve manastir insa edildi ve Rus koyluler ve zanaatkarlar Tataristan a yerlestirildi Ayni zamanda Tatarlar Kazan dan nehirlere ve yollara yakin bolgelerden uzaklastirildi Ruslarin baskisi altinda bircok Tatar 16 ve 17 yuzyillarda Yukari Kama Trans Kama bolgesi Baskurtistan Urallar ve Sibirya ya goc etti Bunun sonucunda bolge genelinde tarim sanayi ve ticaret geriledi Yerel halk yasaq vergisi odemek zorunda birakildi Tatar soylularinin bir kismi Rus Imparatorlugu nun soylularina dahil edildi bircogu ayricaliklarini korumak icin vaftiz edildi 1708 de Kazan Hanligi lagvedildi ve Kazan Guberniyasi olarak eyalet haline getirildi Bu vilayet Orta Itil ve Bati Urallari kapsiyordu Kazan 20 000 vatandasiyla Rusya nin onemli ticaret ve el sanatlari merkezlerinden biriydi Imalat gelisti ve 19 yuzyilin basinda buyuk deri sabun ve mum fabrikalari ortaya cikti Turkistan ile ticaret yapan bir Tatar tuccar sinifi ortaya cikti Isgal sinirlandirmalari agir vergilendirme ve Hristiyan olmayanlara karsi ayrimcilik Tatarlarin kulturel ve ekonomik gelisimini engelledi Bunun sonucunda cesitli isyanlar ve koylu ayaklanmalari patlak verdi Karisiklik Donemi sirasinda Kazan Hanligi Rus ordusu icindeki gruplarin yardimiyla bagimsizligini yeniden kazandi Bir Tatar soylusu olan 1616 daki devrime onculuk etti Itil Tatarlari arasindaki diger ayaklanmalar arasinda hareketi 1606 1607 Batirsa hareketi 1755 1756 ve Pugacev in isyani 1773 1775 sayilabilir Idil Ural bolgesindeki diger halklar da bu catismalarda yer aldi 1773 te Rusya daki Muslumanlara buyuk olcude genis haklar verildi 1784 te Tatar asilzadeleri morzalar Rus asilzadeleri dvoryane ile esit haklara sahip oldu Tatarlar Rus ordusunda da Napolyon Savaslari nda oldugu gibi yer aldilar Rus Imparatorlugu nda 1860 reformlarindan sonra Tataristan daki ekonomik kosullar onemli olcude iyilesti Stolipin in reformlari kirsal bolgelerin ekonomik kalkinmasinin hizlanmasina yol acti 19 yuzyilda Tatarlar arasinda buyuk bir orta sinif gelisti 1905 teki Rus Devrimi Tatar milli bilincini uyandirdi ve esit haklar milli bilincin gelistirilmesi gibi cagrilara yol acti Pan Islamist Ittifaki Muslimin Partisi Duma icinde milliyetci kanadi temsil ediyordu Ismail Gaspirali Alimerdan Bey Topcubasov ve Yusuf Akcura gibi Turkculuk akiminin onde gelenleri bu partide yer aliyordu Yoldiz Waqit Azat Azat xaliq Irek Tan yoldizi Nur Fiker Ural Qazan moxbire Algasrelcadid Sura An ve Maktap gibi Tatarca gazeteleri yayinlandi Ilk Tatar tiyatrosu olan Sayyar da bu donemde ortaya cikmistir Rus Ic SavasiAgustos 1918 deki cephe hatti Tataristan 1917 Rus Devrimi sirasinda ulusal parlamento milli hukumet milli konsey ve milli askeri konsey ile islevsel olarak bagimsiz hale geldi Bazi Tatar askeri birlikleri komunistlere karsi Rus Ic Savasi nda yer almistir Anti komunist Tatar devrimciler Idil Ural Devleti ni ilan ettiler ancak Moskova Bolsevik hukumeti kendi kanadinda bagimsiz bir Tataristan i onlemek icin harekete gecti Musluman Konseyi Kazan vilayetinin cogunlukla Tatar nufuslu Bolaq arti veya Zabulachye bolgesinde Isci Bolsevik Konseyi tarafindan devrildi Musluman Konseyi uyeleri tutuklandi Agustos 1918 de Cekoslovak Lejyonu ve Komuc lar Kazan a girdi ancak Kizillarin baskisi altinda geri cekildi 1919 da Bolsevikler ozerk bir ilan ettiler ancak bolge o sirada buyuk olcude Aleksandr Kolcak in bagimsiz bir Musluman cumhuriyetini desteklemedigi Beyaz Ordu tarafindan isgal edilmisti Kolcak in dusmanligiyla birlesen bu deklarasyon bircok Tatar ve Baskurt askerinin taraf degistirmesine ve Bolsevikler icin savasmasina neden oldu Komunistler Tataristan i Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti ne dahil etmesi buyuk capli goclere yol acti Rus Ic Savasi Mart 1920 de Dirgen Ayaklanmasinin bastirilmasiyla Tataristan da sona erdi Komunizm politikasinin bir sonucu olarak Tataristan da 1921 22 Kitligi baslamis ve yaklasik yarim milyon insanin hayatina mal olmustur Sovyet hakimiyeti27 Mayis 1920 de RSFSC ye bagli Tataristan Ozerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu Ancak 1920 lerin sonlarinda Joseph Stalin yonetimindeki Sovyet hukumeti Tatar dilinin kullanimina kisitlamalar getirmeye basladi Milli kulturun gelisimi onemli olcude geriledi Tatar alfabesi iki kez degistirildi Latin alfabesine ve ardindan Kiril alfabesine 1930 lardan 1950 lere kadar Tatarca basin tiyatrolar okullar ve enstituler egitimin Rus dilinde yapilmasi gerektiginden yavas yavas ortadan kalkti Sanayilesme kolektivizasyon ve Buyuk Temizlik gibi zulumler bu dususe katkida bulundu Din de baski altindaydi Baslangicta Sovyet yonetimi cogunlukla Dogu Ortodoks Kilisesi ni destekledi ve bazi Islami dini akimlar korundu bkz Cedidcilik ancak daha sonra bunlar da bastirildi Sovyet yonetimine karsi liberal goruse sahip Cedidcilik in bazi temsilcileri Turkiye veya Misir a kacmistir II Dunya Savasi na 560 000 den fazla Tataristan askeri katilmis ve bunlarin 300 000 den fazlasi savasta hayatini kaybetmistir Bircok Sovyet fabrikasi ile SSCB Bilimler Akademisi Tataristan a tahliye edildi Savas sirasinda buyuk petrol yataklari kesfedildi Bunlarin kesfi sirasinda Tataristan Sovyetler Birligi nin endustriyel olarak en gelismis bolgelerinden biri haline geldi In 1960s 1970s Tatar ASSR s industry was developed not only in the petrol sector a major car plant KamAZ was built in Naberezhnye Chelny making this city become the second largest in the republic Other major cities built and developed in those years are and 1960 1970 lerde Tatar OSSC nin sanayisi sadece petrol sektorunde gelismedi Naberezhnye Chelny de buyuk bir otomobil fabrikasi olan KamAZ insa edildi ve bu sehir cumhuriyetin en buyuk ikinci sehri haline geldi O yillardaki buyuksehirler Nijnekamsk ve Elmet tir Sovyet SonrasiTataristan haritasi OSSC Yuksek Konseyi 30 Agustos 1990 tarihinde Tataristan in statusunu degistirmis ve Tataristan Ozerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti nin bagimsizligi ilan edilmistir 12 Haziran 1991 Ilk secimlerde Tataristan cumhurbaskani Mintimer Seymiyev secilmistir 21 Mart 1992 Tataristan in statusu ile ilgili referandum yapildi Halkin cogunlugu Tataristan in bagimsizligini destekledi Kasim 1992 Tataristan Anayasasi parlamento tarafindan kabul edildi 1994 Rusya Federasyonu Devlet Organlari ile Tataristan Cumhuriyeti Devlet Organlari Arasinda Yetki Alanlarinin Sinirlandirilmasi ve Karsilikli Yetki Devri Anlasmasi imzalandi Tataristan Rusya Federasyonu nun fiili bir kurucu cumhuriyeti haline geldi 1995 ve 1999 yillarinda Tataristan Hukumet Konseyi icin yapilan secimler Mart 2002 Tataristan Anayasasi nda cok sayida degisiklik yapildi Tataristan yetkilileri Tataristan in Rusya nin bir parcasi oldugunu resmen ilan etti kaynak belirtilmeli 20 Aralik 2008 de Rusya nin Abhazya ve Guney Osetya yi tanimasina tepki olarak Tatar Tataristan in bagimsizligini ilan etti ve Birlesmis Milletler den taninma talebinde bulundu Ancak bu deklarasyon hem Birlesmis Milletler hem de Rus hukumeti tarafindan gormezden gelindi Kaynakca Idil Bulgar Hanligi TDAV Islam Ansiklopedisi 29 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Mayis 2024 The Declaration of Independence of Tatarstan archived copy CNN iReport 9 January 2009 30 March 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Tatarstan tarixi Tatarstan tarihy Tatar Ansiklopedisi Tatarca Kazan Tataristan Cumhuriyeti Bilimler Akademisi Tatar Ansiklopedisi Enstitusu 2002 Muhammad Murad Ramzi محمد مراد الرمزي 1908 Talfiq al akhbar wa talfiḥ al athar fi waqaʼiʻ Qazan wa Bulghar wa muluk al Tatar تلفيق الاخبار وتلقيح الآثار في وقائع قزان وبلغار وملوك التتار First edition الطبعة الاولي Volume 1 المجلد الاول Printed at the Al Karimiyyah and Al Ḥussayniyyah printing shop in the town of Orenburg upon committed expenses طبع بالمطبعة الكريمية والحسينية ببلدة اورنبورغ على مصاريف ملتزمه