Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddenin veya maddenin bir bölümünün gelişebilmesi için konusunda uzman kişilere gereksinim duyulmaktadır. (Eylül 2016) |
Hazarlar, İdil (Volga) Nehri kıyıları ve Kırım yarımadası arasında imparatorluk kuran bir Türk halkıdır. Yahudi, Bizans ve Arap kaynaklarına göre, Hazar ülkesinde yaşayan halkın büyük çoğunluğunun Uygur, Hazar, Ön Bulgar, Sabir ve Peçenek gibi Türk boyları olduğu bilinmektedir. Hazarların büyük bir bölümü 8. yüzyılda Museviliği benimsemiştir.
Hazarların kökeni
Hazarların etnik kökeni hakkında kesin bir kanıt olmamakla beraber bu konuda araştırma yapmış bazı SSCB'li tarihçilere göre, Kuzey Kafkasya'nın yerli halklarından biridir. D.M. Dunlop ve P.B. Golden adlı araştırmacılarsa Hazarların, Tiele veya Uygur soyundan geldiğini kabul etmektedirler. 558'den sonraki yıllarda Sasanîler'le savaşa girişmiş Kafkaslar'ın hakimi bir kavim olduğu bildirilen Hazarlar, (daha doğrusu Sabarlar) "Hazar" adı ile 586'da Bizans'ta iyice tanınmış, fakat aynı zamanda "Türk" olarak anılmışlardır. Çin kaynaklarında "Türk-Hazar" (T'u-küe Ho-sa-K'o-sa) adı ile zikredildiği ortaya çıkmışsa da Peter Golden, Hazarlar ile Uygurlar arasında bir bağlantı kurmanın mümkün olmadığını ve gerçek bağlantının Ogurlar arasında var olduğunu belirterek Dunlop'a karşı çıkmıştır. Bazı bilim adamlarına göre "Hazar" adı "gezgin" anlamına gelen -kaz kökü ve "adam" anlamına gelen er ekinden türetilmiştir. Eski Rus kayıtlarında Hazarlar "Beyaz Ugriler", Macarlar da "Kara Ugriler" olarak anılmaktaydı. Yunan tarihçi Günah Çıkartıcı Theofanis kayıtlarında, Hazarları "doğudan gelen Türkler" olarak ifade eder.Hazarca'nın, eski Türk dili ve Uygurca'nın etkisinde kalmış, Hunca ve Bolgarca gibi Türk lehçelerinin Oğur öbeğine bağlı bir lehçe olduğu görüşünde birleşen araştırmacılar da vardır. Hazarların çağdaşı olan Arap seyyah ve coğrafyacı İbn Havkal ve İstahrî, Hazar ismini; ne bir milletin, ne de bir halkın ismi olduğunu belirtip sadece başkenti İtil olan ülkeye verilen isim olarak nitelemişlerdir.Hayfa Üniversitesi'nden Dr. Simon Kraiz, Eylül 2008'de Hazarlardan kalma Samosdelka köyünde bulduğu yazılarda Hazarların; Ruslar, Gürcüler, Ermeniler ve diğer milletler hakkında birçok yazı yazdığını keşfetmiştir. Buna rağmen Hazarlar, kendileri hakkında neredeyse hiçbir şey yazmamışlardır.
Hazarları; Ak-Hazarlar. ve Kara-Hazarlar olarak ikiye ayıran İstahrî, Ak-Hazarların çarpıcı bir yakışıklılığa, mavi göze ve kırmızımsı bir saça sahip olduklarını; bunun yanında Kara-Hazarların sihayımsı derilli bir çeşit Hint olduğunu ileri sürer. Bununla birlikte, bilim adamları bunun bir ırk ayrımı değil, sosyal bir sınıflandırma olduğu konusunda fikir birliği içerisindeler. Buna göre, Kara Hazarlar aşağı tabaka, Ak Hazarlar ise soylular sınıfı ve kraliyet mensuplarıdır. Her ne kadar İstahrî'nin Ak ve Kara Hazarlar için yaptığı bu tanımının esasen bir sosyal sınıflandırma olduğu düşünülse[] de; o döneme ait başka kaynaklarda da Hazarların görünüşlerine dair benzer tanımlara rastlanmaktadır: İbn Rabbihî Hazarların açık tenli, siyah saçlı ve mavi gözlü olduğunu söyler. İbn Sa'd El-Mağribî de buna katılarak: "Onlar beyaz tenli, mavi gözlü, kızıl saçlı ve iri vücutludurlar." der. Ayrıca sahaf Nedîm de Türkler, Bulgarlar ve Alanlarla birlikte sıraladığı Hazarları "sarışın" olarak niteler.D.M. Dunlop'a göre bunlar kuzeyli insan tipinin tanımlarıdır. Ancak antropolojik çalışmalara göre yönetici sınıfın İç Asyalı olduğu ve Mongoloid olarak tabir edilen özelliklere sahip oldukları ortaya çıkmıştır.
Tarih
Resmen ortaya çıkışları 626-627 yılları, yani Bizans İmparatoru Herakleios'un (h. 610-641) onlardan Sasani İran’a saldırıya geçmek için yardımcı kuvvet olarak 40 bin kişilik bir süvari birliği istemesi dolayısıyladır. Bizans İmparatorluğu ile bazı Hazar önderlerinin Tiflis surları altındaki görüşmesini anlatan metin Hazarlar'ın tarihleri için bir başlangıç sayılmaktadır.[]
Bizans İmparatoru III. Leon (h. 717-741) 733 yılında oğlu V. Konstantinos'u (h. 741-775) Hazar Kağanının kızı Çiçek ile evlendirdi.
7.-10. yüzyıllarda kuvvetli teşkilatı, canlı ticarî faaliyeti, dinî hoşgörüsü ve iktisadî refahı ile Kafkaslar ve Karadeniz'in kuzey düzlüklerinde îtil (Volga)'den Özü (Dinyeper)'ye, Çolman (Kama)'a ve Kiyefe uzanan sahada siyasi istikrar sağlayan Hazar hakanlığı Doğu Avrupa tarihinde büyük rol oynamış en önemli Türk devleti olarak görülmektedir. Hakanlığa ad veren Hazarların yukarıda gördüğümüz tarihî seyir dolayısıyla, Sabar Türklerinin devamı oldukları îslam yazarı El-Mesûdî (10. yüzyıl)'nin bir kaydı ile de kuvvet kazanmıştır.
Kaynakça
- ^ Dunlop, Douglas M. The History of the Jewish Khazars, Princeton, N.J.: Princeton University Press, 1954, s. 95-96
- ^ a b Brook, Bir Türk İmparatorluğu, s.26
- ^ Golden, Khazar Studies, s.55-56
- ^ Brutzkus, s.119
- ^ Dunlop, Douglas M. The History of the Jewish Khazars, Princeton, N.J.: Princeton University Press, 1954, s.5
- ^ İbn Havkal, "The Book of Roads and Kingdoms-Collection of Materials Relating to Places and Peoples of the Caucasus", sayı:38, (Tiflis, 1906) s. 107
- ^ El İstahrî, "The Book of Climates-Collection of Materials Relating to Places and Peoples of the Caucasus", sayı:29, (Tiflis, 1901) s.41
- ^ "Scholar claims to find medieval Jewish capital". Associated Press, FoxNews. 22 Eylül 2008. 26 Ekim 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Ekim 2008.
- ^ Gömeç, Saadettin. "Hazar Çalışmaları". docs.google.com. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2008.[]
- ^ Dunlop, The History of, s.96
- ^ Brook, Bir Türk İmparatorluğu, s.25
- ^ Dunlop, Hazar Yahudi Tarihi, s.27-8.
- ^ Dunlop, Hazar Yahudi Tarihi, s.28.
- ^ Alemany, Sources on the Alans, s.268
- ^ Golden 2011, s. 224.
Dış bağlantılar
- Hazar Çalışmaları, Prof.Dr. Saadettin Gömeç
- Kenize Mektubu, Doç.Dr. Osman Karatay [2] 21 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Hazar Dili, Peter B. Golden
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddenin veya maddenin bir bolumunun gelisebilmesi icin Turk tarihi konusunda uzman kisilere gereksinim duyulmaktadir Ayrintilar icin lutfen tartisma sayfasini inceleyin veya yeni bir tartisma baslatin Konu hakkinda uzman birini bulmaya yardimci olarak ya da maddeye gerekli bilgileri ekleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Eylul 2016 Hazarlar Idil Volga Nehri kiyilari ve Kirim yarimadasi arasinda imparatorluk kuran bir Turk halkidir Yahudi Bizans ve Arap kaynaklarina gore Hazar ulkesinde yasayan halkin buyuk cogunlugunun Uygur Hazar On Bulgar Sabir ve Pecenek gibi Turk boylari oldugu bilinmektedir Hazarlarin buyuk bir bolumu 8 yuzyilda Museviligi benimsemistir Hazarlarin kokeniHazarlarin etnik kokeni hakkinda kesin bir kanit olmamakla beraber bu konuda arastirma yapmis bazi SSCB li tarihcilere gore Kuzey Kafkasya nin yerli halklarindan biridir D M Dunlop ve P B Golden adli arastirmacilarsa Hazarlarin Tiele veya Uygur soyundan geldigini kabul etmektedirler 558 den sonraki yillarda Sasaniler le savasa girismis Kafkaslar in hakimi bir kavim oldugu bildirilen Hazarlar daha dogrusu Sabarlar Hazar adi ile 586 da Bizans ta iyice taninmis fakat ayni zamanda Turk olarak anilmislardir Cin kaynaklarinda Turk Hazar T u kue Ho sa K o sa adi ile zikredildigi ortaya cikmissa da Peter Golden Hazarlar ile Uygurlar arasinda bir baglanti kurmanin mumkun olmadigini ve gercek baglantinin Ogurlar arasinda var oldugunu belirterek Dunlop a karsi cikmistir Bazi bilim adamlarina gore Hazar adi gezgin anlamina gelen kaz koku ve adam anlamina gelen er ekinden turetilmistir Eski Rus kayitlarinda Hazarlar Beyaz Ugriler Macarlar da Kara Ugriler olarak anilmaktaydi Yunan tarihci Gunah Cikartici Theofanis kayitlarinda Hazarlari dogudan gelen Turkler olarak ifade eder Hazarca nin eski Turk dili ve Uygurca nin etkisinde kalmis Hunca ve Bolgarca gibi Turk lehcelerinin Ogur obegine bagli bir lehce oldugu gorusunde birlesen arastirmacilar da vardir Hazarlarin cagdasi olan Arap seyyah ve cografyaci Ibn Havkal ve Istahri Hazar ismini ne bir milletin ne de bir halkin ismi oldugunu belirtip sadece baskenti Itil olan ulkeye verilen isim olarak nitelemislerdir Hayfa Universitesi nden Dr Simon Kraiz Eylul 2008 de Hazarlardan kalma Samosdelka koyunde buldugu yazilarda Hazarlarin Ruslar Gurculer Ermeniler ve diger milletler hakkinda bircok yazi yazdigini kesfetmistir Buna ragmen Hazarlar kendileri hakkinda neredeyse hicbir sey yazmamislardir Hazarlari Ak Hazarlar ve Kara Hazarlar olarak ikiye ayiran Istahri Ak Hazarlarin carpici bir yakisikliliga mavi goze ve kirmizimsi bir saca sahip olduklarini bunun yaninda Kara Hazarlarin sihayimsi derilli bir cesit Hint oldugunu ileri surer Bununla birlikte bilim adamlari bunun bir irk ayrimi degil sosyal bir siniflandirma oldugu konusunda fikir birligi icerisindeler Buna gore Kara Hazarlar asagi tabaka Ak Hazarlar ise soylular sinifi ve kraliyet mensuplaridir Her ne kadar Istahri nin Ak ve Kara Hazarlar icin yaptigi bu taniminin esasen bir sosyal siniflandirma oldugu dusunulse kaynak belirtilmeli de o doneme ait baska kaynaklarda da Hazarlarin gorunuslerine dair benzer tanimlara rastlanmaktadir Ibn Rabbihi Hazarlarin acik tenli siyah sacli ve mavi gozlu oldugunu soyler Ibn Sa d El Magribi de buna katilarak Onlar beyaz tenli mavi gozlu kizil sacli ve iri vucutludurlar der Ayrica sahaf Nedim de Turkler Bulgarlar ve Alanlarla birlikte siraladigi Hazarlari sarisin olarak niteler D M Dunlop a gore bunlar kuzeyli insan tipinin tanimlaridir Ancak antropolojik calismalara gore yonetici sinifin Ic Asyali oldugu ve Mongoloid olarak tabir edilen ozelliklere sahip olduklari ortaya cikmistir TarihResmen ortaya cikislari 626 627 yillari yani Bizans Imparatoru Herakleios un h 610 641 onlardan Sasani Iran a saldiriya gecmek icin yardimci kuvvet olarak 40 bin kisilik bir suvari birligi istemesi dolayisiyladir Bizans Imparatorlugu ile bazi Hazar onderlerinin Tiflis surlari altindaki gorusmesini anlatan metin Hazarlar in tarihleri icin bir baslangic sayilmaktadir kaynak belirtilmeli Bizans Imparatoru III Leon h 717 741 733 yilinda oglu V Konstantinos u h 741 775 Hazar Kaganinin kizi Cicek ile evlendirdi 7 10 yuzyillarda kuvvetli teskilati canli ticari faaliyeti dini hosgorusu ve iktisadi refahi ile Kafkaslar ve Karadeniz in kuzey duzluklerinde itil Volga den Ozu Dinyeper ye Colman Kama a ve Kiyefe uzanan sahada siyasi istikrar saglayan Hazar hakanligi Dogu Avrupa tarihinde buyuk rol oynamis en onemli Turk devleti olarak gorulmektedir Hakanliga ad veren Hazarlarin yukarida gordugumuz tarihi seyir dolayisiyla Sabar Turklerinin devami olduklari islam yazari El Mesudi 10 yuzyil nin bir kaydi ile de kuvvet kazanmistir Kaynakca Dunlop Douglas M The History of the Jewish Khazars Princeton N J Princeton University Press 1954 s 95 96 a b Brook Bir Turk Imparatorlugu s 26 Golden Khazar Studies s 55 56 Brutzkus s 119 Dunlop Douglas M The History of the Jewish Khazars Princeton N J Princeton University Press 1954 s 5 Ibn Havkal The Book of Roads and Kingdoms Collection of Materials Relating to Places and Peoples of the Caucasus sayi 38 Tiflis 1906 s 107 El Istahri The Book of Climates Collection of Materials Relating to Places and Peoples of the Caucasus sayi 29 Tiflis 1901 s 41 Scholar claims to find medieval Jewish capital Associated Press FoxNews 22 Eylul 2008 26 Ekim 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Ekim 2008 Gomec Saadettin Hazar Calismalari docs google com Erisim tarihi 27 Agustos 2008 olu kirik baglanti Dunlop The History of s 96 Brook Bir Turk Imparatorlugu s 25 Dunlop Hazar Yahudi Tarihi s 27 8 Dunlop Hazar Yahudi Tarihi s 28 Alemany Sources on the Alans s 268 Golden 2011 s 224 Dis baglantilarHazar Calismalari Prof Dr Saadettin Gomec Kenize Mektubu Doc Dr Osman Karatay 2 21 Agustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Hazar Dili Peter B Golden