Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
1924 Anayasası, 20 Nisan 1924'te yürürlüğe girdi, 1921 tarihli Teşkîlât-ı Esâsiye Kanunu'nun yerini almıştır. Atatürk ilkeleri de denilen altı ilkenin eklenmesi, devletin dininin İslam olduğuna dair ibarenin kaldırılması ve kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkının verilmesi gibi birkaç önemli değişiklikle 1961'e dek yürürlükte kalmıştır. 10 Ocak 1945'te içeriği değiştirilmeden, dili Türkçeleştirilerek yeniden kabul edilmiştir. 27 Mayıs 1960 ihtilalinin ardından, yeni bir anayasa hazırlanarak 1961'de kabul edilmiş ve 1924 Anayasası yürürlükten kalkmıştır.
- Madde: Devletin yönetim şekli Cumhuriyettir.
- Madde: Türk Devleti'nin dili Türkçe, başkenti Ankara'dır. (13 Ekim 1923'te başkent olmuştur.)
- Madde: Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir. Bu egemenliğin tek temsilcisi TBMM'dir.
| 1924 Anayasası | |
|---|---|
| Genel bakış | |
| Orjinal ad | Türkçe: 1924 Anayasası |
| Yetki alanı |  Türkiye |
| Kapsam | Türkiye |
| Yayımlanma tarihi | 20 Nisan 1340 (1924) |
| Yürürlük tarihi | 24 Mayıs 1924 24 Aralık 1952 (4695 sayılı Anayasa'nın yerine, tekrar yürürlüğe konuldu.) |
| Hükûmet biçimi | parlamenter anayasal cumhuriyet |
| Devlet yapısı | |
| Yönetim organları | Yasama, yürütme ve yargı |
| Devlet başkanı | Reisicumhur |
| Yasama | Türkiye Büyük Millet Meclisi |
| Yürütme | Başbakan önderliğinde Vekilleri Heyeti (Bakanlar Kurulu) |
| Yargı | Bağımsız mahkemeler |
| Tam metin | |
 Teşkîlât-ı Esâsîye Kanunu (1924) Vikikaynak'ta | |
Hükümet sistemi yerine kabine sistemi getirilmiştir.
1928 yılında "Devletin dini İslam'dır." ibaresi çıkarılmıştır.
1930 yılında seçme ve seçilme hakkı kadınlara da tanınmıştır.
1937 yılında laiklik ilkesi anayasaya girmiştir.
1945 yılında Anayasa dili sadeleştirildi.
1947 Tek dereceli seçim sistemine geçildi. Böylece halk doğrudan kendini yönetecek kişileri seçti.
1950 Açık oy gizli sayım yerine gizli oy açık sayım ilkesi kabul edildi.
Temel özellikleri
Cumhuriyet İlkesi: 1924 Anayasası Cumhuriyet ilkesini temel almıştır. Nitekim anayasanın 1. maddesi “Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir” demektedir. Bu hükümle devletin yönetim şeklinin “cumhuriyet rejimi olduğu” belirtilerek, ülkeyi idare edeceklerin ancak seçim yoluyla bu hakkı elde edebilecekleri kabul edilmiştir.
Millî Egemenlik İlkesi: 1924 Anayasası 3. maddesinde “hâkimiyet kayıtsız milletindir” denilmektedir. Bu hükümle anayasa millet egemenliğini kabul etmiştir. Bu hüküm aynı zamanda demokratik bir devlet düzeninin ilk hareket noktası olmuştur. Türk Milleti, egemenliğinin sahibi olduğunu verdiği Millî Mücadele ile bütün dünyaya kabul ettirmiştir. Bu egemenlikte artık hiçbir kişinin veya dini inanç ve kurumun ilişkisi yoktur. Millet egemenliğinin sahibidir. Bu egemenlik Türkiye Büyük Millet Meclisi aracılığıyla kullanılır. Türkiye Büyük Millet Meclisi, milletin tek ve gerçek temsilcisi olup millet adına egemenlik hakkını kullanmaya yetkili tek organdır.
Güçlerin Birliği ve Büyük Millet Meclisinin Üstünlüğü: 1924 Anayasası da güçler birliği sistemini kabul etmiştir. Anayasanın 5. maddesi “yasama yetkisi ve yürütme gücü Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde belirir ve toplanır” demektedir. Bu anayasada da kuvvetler ayrılığı ilkesi benimsenmemiştir.
Büyük Millet Meclisinin üstünlüğü vardır. Meclisin üstünde bir kuvvet yoktur. Bu nedenle meclis ancak kendini feshedebilir. Türkiye Büyük Millet Meclisi devletin organları içinde en üst organdır. Milletin tek temsilcisidir, yasama yetkisini meclis doğrudan kendisi kullanır. Yürütme yetkisini kendisi tarafından seçilecek bir cumhurbaşkanı ve onun atayacağı bakanlar kurulu aracılığıyla kullanır.
1924 Anayasası’nın 2. maddesinde; Türkiye Devleti’nin dininin İslam olduğu ibaresi yer almış, Türkiye Devleti’nin dilinin Türkçe olduğu ve devlet merkezinin Ankara olduğu açıklanmıştır. Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren gerçekleştirilen köklü atılım ve devrimlerle Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin sosyal ve ekonomik karakteri de ortaya konmuş ve bunlar 1937’de Anayasa’nın 2. maddesinde yapılan değişikliklerle anayasaya dahil edilmiştir. Böylece Türkiye Devleti’nin “Cumhuriyetçi, milliyetçi, laik, halkçı, devletçi ve inkılâpçı” bir devlet olduğu anayasayla da belirtilmiştir. Bu özellikleri ile Türkiye, hukuksal olarak çağdaş ve modern bir devlet olmuştur.
1924 Anayasası’na göre yasama organı Türkiye Büyük Millet Meclisidir. Meclis egemenliği millet adına kullanacak olan tek yetkili organdır. Meclis yasama görevini doğrudan kendisi yapmaktadır. Bu görevler arasında; “Kanun koymak, tefsir etmek, kanunları değiştirmek, kaldırmak, devletlerle sözleşmeler yapmak, barış yapmak, savaş ilan etmek, devlet bütçesini incelemek, para basmak, genel ve özel af çıkarmak, idam kararlarını onaylamak” gibi yasama görevleri bulunmaktadır.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Anayasa’yı, üyelerinden 1/3’nün teklifi ile 2/3’nün çoğunluk oyuyla değiştirebiliyordu. Ayrıca yürütme meclisi feshedemiyordu.
1924 Anayasası’nın beşinci maddesi ile yürütme kudreti Türkiye Büyük Millet Meclisinde toplanmıştır. Ancak Meclis bu görevini kendisi tarafından seçilen bir Cumhurbaşkanı ve onun tayin edeceği İcra Vekilleri Heyeti (Bakanlar Kurulu) aracılığıyla kullanmaktadır. Yürütmenin en üst organı olarak Cumhurbaşkanı öngörülmüş ve yürütme görevini yapacak organ olarak bugünkü anlamda bir Başbakan ve onun belirlediği bakanlardan oluşan Bakanlar Kurulu olarak belirtilmiştir. Bakanlar, Başbakan tarafından belirlenir, Cumhurbaşkanınca tasdik edilir ve meclisin onayına sunulurdu. Türkiye Büyük Millet Meclisi her zaman hükûmeti denetleyebilir ve düşürebilirdi.
1924 Anayasası yargı yetkisini bağımsız mahkemelere vermiştir. Anayasa yargı organlarının verdiği kararların, Türkiye Büyük Millet Meclisi ile İcra Vekilleri Heyeti’nce değiştirilemeyeceğini ve yerine getirilmesine mani olunamayacağını hüküm altına alarak, yargı kararlarına hem teminat hem de bağımsızlık getirmiştir. 1924 Anayasası, 1921 Anayasası’nın aksine yargı kuvvetini Meclisʼe vermemiş, bağımsız mahkemelere bırakmıştır.
1924 Anayasası’nda yapılan değişiklikler
1924 Anayasası’nda 1924’ten 1960’a kadar bazı değişiklikler yapılmıştır. Bu değişiklikler şunlardır:
10 Nisan 1928 tarihinde yapılan değişiklikle Anayasa’nın 2 maddesinde yer alan “Türkiye Devleti’nin dini İslam’dır” hükmü çıkarılmıştır. Ayrıca milletvekillerinin yeminlerindeki vallahi kelimesi “namusum üzerine söz veririm” ifadesiyle değiştirilmiştir. Yine Meclisin görevleri arasında yer alan “ahkam-ı şer’iyenin tenfizi” (şeri hükümlerin yerine getirilmesi) hükmü anayasadan çıkarılmıştır.
Bu değişikliklerle Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin laik bir devlet olması amaçlanmış ve laik devlet anlayışına yönelinmiştir.
5 Aralık 1934’te yapılan değişikliklerle kadınlara milletvekili seçme ve seçilebilme hakkı verilmiş ve seçmen yaşı 18’den 22’ye yükseltilmiştir.
5 Şubat 1937’de aslında Cumhuriyet Halk Partisi’nin ilkeleri olan “Cumhuriyetçilik, milliyetçilik, halkçılık, devletçilik, laiklik ve inkılâpçılık” Anayasanın 2. maddesine dahil edilerek Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin temel nitelikleri olarak belirtilmiştir.
10 Ocak 1945’te ve 24 Aralık 1952’de yapılan düzenlemelerle Anayasa’nın dili üzerinde değişikliklere gidilmiştir.
1982 Anayasası'ndan sonra Türkiye Cumhuriyeti’nin en uzun süre yürürlükte kalan anayasası niteliğindeki 1924 Anayasası, 27 Mayıs 1960 darbesine kadar yürürlükte kalmış ve 1961'de yeni anayasanın yürürlüğe girmesiyle yürürlükten kalkmıştır.
Modern hukuk kurallarını benimsemek durumunda olan genç Cumhuriyet, aynı zamanda laiklik ilkesini hukuk alanına da uygulamak ve kanun koyarken dini esaslara bağlı kalmadan, kanunları, modern çağın gereklerine dayandırmak zorundaydı.
Kaynakça
- ^ a b c beykent.edu.tr, TC Anayasaları, 1921, 1924, 1961 ve 1982 Anayasalarını karşılaştırılması 24 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Erişim tarihi:29.03.2015
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
1924 Anayasasi 20 Nisan 1924 te yururluge girdi 1921 tarihli Teskilat i Esasiye Kanunu nun yerini almistir Ataturk ilkeleri de denilen alti ilkenin eklenmesi devletin dininin Islam olduguna dair ibarenin kaldirilmasi ve kadinlara milletvekili secme ve secilme hakkinin verilmesi gibi birkac onemli degisiklikle 1961 e dek yururlukte kalmistir 10 Ocak 1945 te icerigi degistirilmeden dili Turkcelestirilerek yeniden kabul edilmistir 27 Mayis 1960 ihtilalinin ardindan yeni bir anayasa hazirlanarak 1961 de kabul edilmis ve 1924 Anayasasi yururlukten kalkmistir Madde Devletin yonetim sekli Cumhuriyettir Madde Turk Devleti nin dili Turkce baskenti Ankara dir 13 Ekim 1923 te baskent olmustur Madde Egemenlik kayitsiz sartsiz milletindir Bu egemenligin tek temsilcisi TBMM dir 1924 AnayasasiGenel bakisOrjinal adTurkce 1924 AnayasasiYetki alani TurkiyeKapsam TurkiyeYayimlanma tarihi20 Nisan 1340 1924 Yururluk tarihi24 Mayis 1924 24 Aralik 1952 4695 sayili Anayasa nin yerine tekrar yururluge konuldu Hukumet bicimiparlamenter anayasal cumhuriyetDevlet yapisiYonetim organlariYasama yurutme ve yargiDevlet baskaniReisicumhurYasamaTurkiye Buyuk Millet MeclisiYurutmeBasbakan onderliginde Vekilleri Heyeti Bakanlar Kurulu YargiBagimsiz mahkemelerTam metinTeskilat i Esasiye Kanunu 1924 Vikikaynak ta Hukumet sistemi yerine kabine sistemi getirilmistir 1928 yilinda Devletin dini Islam dir ibaresi cikarilmistir 1930 yilinda secme ve secilme hakki kadinlara da taninmistir 1937 yilinda laiklik ilkesi anayasaya girmistir 1945 yilinda Anayasa dili sadelestirildi 1947 Tek dereceli secim sistemine gecildi Boylece halk dogrudan kendini yonetecek kisileri secti 1950 Acik oy gizli sayim yerine gizli oy acik sayim ilkesi kabul edildi Temel ozellikleriCumhuriyet Ilkesi 1924 Anayasasi Cumhuriyet ilkesini temel almistir Nitekim anayasanin 1 maddesi Turkiye Devleti bir Cumhuriyettir demektedir Bu hukumle devletin yonetim seklinin cumhuriyet rejimi oldugu belirtilerek ulkeyi idare edeceklerin ancak secim yoluyla bu hakki elde edebilecekleri kabul edilmistir Milli Egemenlik Ilkesi 1924 Anayasasi 3 maddesinde hakimiyet kayitsiz milletindir denilmektedir Bu hukumle anayasa millet egemenligini kabul etmistir Bu hukum ayni zamanda demokratik bir devlet duzeninin ilk hareket noktasi olmustur Turk Milleti egemenliginin sahibi oldugunu verdigi Milli Mucadele ile butun dunyaya kabul ettirmistir Bu egemenlikte artik hicbir kisinin veya dini inanc ve kurumun iliskisi yoktur Millet egemenliginin sahibidir Bu egemenlik Turkiye Buyuk Millet Meclisi araciligiyla kullanilir Turkiye Buyuk Millet Meclisi milletin tek ve gercek temsilcisi olup millet adina egemenlik hakkini kullanmaya yetkili tek organdir Guclerin Birligi ve Buyuk Millet Meclisinin Ustunlugu 1924 Anayasasi da gucler birligi sistemini kabul etmistir Anayasanin 5 maddesi yasama yetkisi ve yurutme gucu Turkiye Buyuk Millet Meclisi nde belirir ve toplanir demektedir Bu anayasada da kuvvetler ayriligi ilkesi benimsenmemistir Buyuk Millet Meclisinin ustunlugu vardir Meclisin ustunde bir kuvvet yoktur Bu nedenle meclis ancak kendini feshedebilir Turkiye Buyuk Millet Meclisi devletin organlari icinde en ust organdir Milletin tek temsilcisidir yasama yetkisini meclis dogrudan kendisi kullanir Yurutme yetkisini kendisi tarafindan secilecek bir cumhurbaskani ve onun atayacagi bakanlar kurulu araciligiyla kullanir 1924 Anayasasi nin 2 maddesinde Turkiye Devleti nin dininin Islam oldugu ibaresi yer almis Turkiye Devleti nin dilinin Turkce oldugu ve devlet merkezinin Ankara oldugu aciklanmistir Cumhuriyetin ilk yillarindan itibaren gerceklestirilen koklu atilim ve devrimlerle Turkiye Cumhuriyeti Devleti nin sosyal ve ekonomik karakteri de ortaya konmus ve bunlar 1937 de Anayasa nin 2 maddesinde yapilan degisikliklerle anayasaya dahil edilmistir Boylece Turkiye Devleti nin Cumhuriyetci milliyetci laik halkci devletci ve inkilapci bir devlet oldugu anayasayla da belirtilmistir Bu ozellikleri ile Turkiye hukuksal olarak cagdas ve modern bir devlet olmustur 1924 Anayasasi na gore yasama organi Turkiye Buyuk Millet Meclisidir Meclis egemenligi millet adina kullanacak olan tek yetkili organdir Meclis yasama gorevini dogrudan kendisi yapmaktadir Bu gorevler arasinda Kanun koymak tefsir etmek kanunlari degistirmek kaldirmak devletlerle sozlesmeler yapmak baris yapmak savas ilan etmek devlet butcesini incelemek para basmak genel ve ozel af cikarmak idam kararlarini onaylamak gibi yasama gorevleri bulunmaktadir Turkiye Buyuk Millet Meclisi Anayasa yi uyelerinden 1 3 nun teklifi ile 2 3 nun cogunluk oyuyla degistirebiliyordu Ayrica yurutme meclisi feshedemiyordu 1924 Anayasasi nin besinci maddesi ile yurutme kudreti Turkiye Buyuk Millet Meclisinde toplanmistir Ancak Meclis bu gorevini kendisi tarafindan secilen bir Cumhurbaskani ve onun tayin edecegi Icra Vekilleri Heyeti Bakanlar Kurulu araciligiyla kullanmaktadir Yurutmenin en ust organi olarak Cumhurbaskani ongorulmus ve yurutme gorevini yapacak organ olarak bugunku anlamda bir Basbakan ve onun belirledigi bakanlardan olusan Bakanlar Kurulu olarak belirtilmistir Bakanlar Basbakan tarafindan belirlenir Cumhurbaskaninca tasdik edilir ve meclisin onayina sunulurdu Turkiye Buyuk Millet Meclisi her zaman hukumeti denetleyebilir ve dusurebilirdi 1924 Anayasasi yargi yetkisini bagimsiz mahkemelere vermistir Anayasa yargi organlarinin verdigi kararlarin Turkiye Buyuk Millet Meclisi ile Icra Vekilleri Heyeti nce degistirilemeyecegini ve yerine getirilmesine mani olunamayacagini hukum altina alarak yargi kararlarina hem teminat hem de bagimsizlik getirmistir 1924 Anayasasi 1921 Anayasasi nin aksine yargi kuvvetini Meclisʼe vermemis bagimsiz mahkemelere birakmistir 1924 Anayasasi nda yapilan degisiklikler1924 Anayasasi nda 1924 ten 1960 a kadar bazi degisiklikler yapilmistir Bu degisiklikler sunlardir 10 Nisan 1928 tarihinde yapilan degisiklikle Anayasa nin 2 maddesinde yer alan Turkiye Devleti nin dini Islam dir hukmu cikarilmistir Ayrica milletvekillerinin yeminlerindeki vallahi kelimesi namusum uzerine soz veririm ifadesiyle degistirilmistir Yine Meclisin gorevleri arasinda yer alan ahkam i ser iyenin tenfizi seri hukumlerin yerine getirilmesi hukmu anayasadan cikarilmistir Bu degisikliklerle Turkiye Cumhuriyeti Devleti nin laik bir devlet olmasi amaclanmis ve laik devlet anlayisina yonelinmistir 5 Aralik 1934 te yapilan degisikliklerle kadinlara milletvekili secme ve secilebilme hakki verilmis ve secmen yasi 18 den 22 ye yukseltilmistir 5 Subat 1937 de aslinda Cumhuriyet Halk Partisi nin ilkeleri olan Cumhuriyetcilik milliyetcilik halkcilik devletcilik laiklik ve inkilapcilik Anayasanin 2 maddesine dahil edilerek Turkiye Cumhuriyeti Devleti nin temel nitelikleri olarak belirtilmistir 10 Ocak 1945 te ve 24 Aralik 1952 de yapilan duzenlemelerle Anayasa nin dili uzerinde degisikliklere gidilmistir 1982 Anayasasi ndan sonra Turkiye Cumhuriyeti nin en uzun sure yururlukte kalan anayasasi niteligindeki 1924 Anayasasi 27 Mayis 1960 darbesine kadar yururlukte kalmis ve 1961 de yeni anayasanin yururluge girmesiyle yururlukten kalkmistir Modern hukuk kurallarini benimsemek durumunda olan genc Cumhuriyet ayni zamanda laiklik ilkesini hukuk alanina da uygulamak ve kanun koyarken dini esaslara bagli kalmadan kanunlari modern cagin gereklerine dayandirmak zorundaydi Kaynakca a b c beykent edu tr TC Anayasalari 1921 1924 1961 ve 1982 Anayasalarini karsilastirilmasi 24 Subat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim tarihi 29 03 2015