Yargı (yargı kolu veya yargı sistemi olarak da bilinir), yasal anlaşmazlıkları/uyuşmazlıkları karara bağlayan ve yasal davalarda yasayı yorumlayan, savunan ve uygulayan mahkemeler sistemidir.
Anlam
Yargı, devlet adına hukuku yorumlayan, savunan ve uygulayan mahkemeler sistemidir. Yargı, uyuşmazlıkların çözüm mekanizması olarak da düşünülebilir. Kuvvetler ayrılığı doktrini uyarınca, yargı genellikle kanun yapmaz (yasama organının sorumluluğundadır) veya kanunları uygulamaz (yürütmenin sorumluluğundadır), bunun yerine kanunları yorumlar, savunur ve her bir davanın gerçeklerine uygular. Bununla birlikte, bazı ülkelerde yargı ortak hukuk yapar.
Birçok ülkede yargı organı, süreci yoluyla yasaları değiştirme yetkisine sahiptir. Yargısal denetim yetkisine sahip mahkemeler, , anayasa hükümleri, antlaşmalar veya uluslararası hukuk gibi daha üst bir normla uyumsuz bulduklarında devletin kanun ve kurallarını iptal edebilir. Yargıçlar bir anayasanın yorumlanması ve uygulanması için kritik bir güç oluştururlar ve böylece ortak hukuk ülkelerinde anayasa hukuku gövdesini oluştururlar.
Tarihçe
Bu kısım tarih boyunca yargının ve yargı sistemlerinin gelişimine ilişkin daha genel bir bakış açısıdır.
Roma yargı sistemi
Arkaik Roma hukuku (MÖ 650-264)
En önemli kısım Ius Civile (Latince "medeni hukuk") idi. Bu, Mos Maiorum (Latince "ataların yolu") ve Leges'ten (Latince "kanunlar") oluşuyordu. Mos Maiorum, selefler tarafından yıllar içinde oluşturulan sosyal normlara dayanan davranış kurallarını ifade ediyordu. MÖ 451-449'da Mos Maiorum 12 Levha'da yazılı hale getirildi.L' önce krallar, daha sonra da Cumhuriyet döneminde halk meclisi olmak üzere liderler tarafından belirlenen kurallardı. Bu ilk yıllarda yasal süreç iki aşamadan oluşuyordu. İlk aşama, In Iure, yargı süreciydi. Yargı sisteminin başındaki kişiye (hukuk dinin bir parçası olduğu için ilk başta rahiplere) gidilir, o da davaya uygulanabilir kurallara bakardı. Davadaki taraflara hukukçular yardımcı olabilirdi. Daha sonra ikinci aşama olan Apud Iudicem başlardı. Dava, eşit sayıda olmayan normal Roma vatandaşlarından oluşan yargıçların önüne getirilirdi. Uygulanabilir kurallar zaten seçilmiş olduğu için deneyim gerekmiyordu. Sadece davayı yargılamak zorundaydılar.
Klasik öncesi Roma hukuku (MÖ 264-27)
Bu dönemdeki en önemli değişiklik, yargı sisteminin başı olarak rahipten praetor'a geçilmesiydi. Praetor ayrıca seçildiği yıl için yeni yasalar ya da ilkeler ilan ettiği bir ferman yayınlardı. Bu ferman praetorian yasası olarak da bilinir.
Principatus (MÖ 27 - MS 284)
Principatatus, Augustus'un hükümdarlığı ile başlayan Roma İmparatorluğu'nun ilk bölümüdür. Bu dönem aynı zamanda "Roma hukukunun klasik dönemi" olarak da bilinir. Bu dönemde, praetor'un fermanı artık edictum perpetuum olarak biliniyordu ve tüm fermanlar Hadrianus tarafından tek bir fermanda toplanmıştı. Ayrıca yeni bir yargı süreci ortaya çıktı: cognitio extraordinaria (Latince "olağanüstü süreç"). Bu, imparatorluğun cömertliği nedeniyle ortaya çıktı. Bu süreç, davanın imparatorun temsilcisi olan profesyonel bir yargıca sunulduğu tek bir aşamadan oluşuyordu. Bir üst amire temyiz başvurusu yapılabiliyordu.
Bu dönemde hukuk uzmanları ortaya çıkmaya başladı. Hukuk üzerine çalıştılar ve imparatora danışmanlık yaptılar. Ayrıca imparator adına hukuki tavsiyelerde bulunmalarına da izin veriliyordu.
Dominatus (MS 284-565)
Bu dönem aynı zamanda "Roma hukukunun klasik sonrası dönemi" olarak da bilinir. Bu dönemdeki en önemli hukuki olay Justinianus tarafından yapılan kodifikasyondur: Corpus Iuris Civilis. Bu, tüm Roma Hukuku'nu içeriyordu. Hem hukukçuların çalışmalarının ve yorumlarının bir derlemesi hem de yeni yasaların bir koleksiyonuydu. Corpus Iuris Civilis dört bölümden oluşuyordu:
- Institutiones: Bu kısım bir giriş ve Roma hukukunun bir özetiydi.
- Digesta/Pandectae: Bu kısım fermanların derlemesiydi.
- Codex: İmparatorların tüm kanunlarını içeriyordu.
- Novellae: Oluşturulan tüm yeni kanunları içeriyordu.
Orta Çağ
Orta Çağ'ın sonlarında eğitim gelişmeye başlamıştır. İlk eğitim manastırlarla sınırlıyken, 11. yüzyılda katedrallere ve şehirdeki okullara yayılmış ve sonunda üniversiteler kurulmuştur. Üniversitelerin beş fakültesi vardı: sanat, tıp, teoloji, kanon hukuku ve Ius Civile ya da medeni hukuk. Kanon hukuku ya da dini hukuk, Roma Katolik Kilisesinin başı olan Papa tarafından oluşturulan yasalardır. Son biçime seküler hukuk ya da Roma hukuku da denmekteydi. Esas olarak 1070 yılında yeniden keşfedilen Corpus Iuris Civilis'e dayanıyordu. Roma hukuku esas olarak "dünyevi" meseleler için kullanılırken, kanon hukuku kiliseyle ilgili meseleler için kullanılıyordu.
Corpus Iuris Civilis'in keşfiyle 11. yüzyılda başlayan döneme skolastikler de denir ve bu dönem erken ve geç skolastikler olarak ikiye ayrılabilir. Bu dönem, eski metinlere duyulan ilginin yenilenmesi ile karakterize edilir.
Ius Civile
Erken dönem skolastikler (1070-1263)
Corpus Iuris Civilis'ten Digesta'nın yeniden keşfi, Bologna Üniversitesinin Roma hukukunu öğretmeye başlamasına yol açtı. Üniversitedeki profesörlerden Roma kanunlarını araştırmaları ve eski kanunlarla ilgili olarak İmparator ve Papa'ya tavsiyelerde bulunmaları istendi. Bu durum Corpus Iuris Civilis'i çevirmeye ve yeniden yaratmaya başlamasına ve bunun etrafında bir literatür oluşturmasına yol açtı:
- Glossae: eski Roma kanunlarının çevirileri
- Summae: özetler
- Brocardica: eski yasaların hatırlanmasını kolaylaştıran kısa cümleler, bir tür anımsatıcı
- Quaestio Disputata (sic et non): argümanı aramak ve onu çürütmek için diyalektik bir yöntem.
Accursius 1263 yılında 'yı yazarak erken dönem skolastiklerin sonunu getirmiştir.
Geç dönem skolastikler (1263-1453)
Glossator'ların halefleri ya da Yorumculardı. Eski Roma hukukuna göre verilen öğütler olan metinler, risaleler ve consilia ile yorumlar yazarak bir konuyu mantıksal ve sistematik bir şekilde incelediler.
Kanon hukuku
Erken dönem skolastikler (1070-1234)
Kilise hukuku birkaç çeşit yasa bilir: canones, konsiller tarafından alınan kararlar ve decreta, papalar tarafından alınan kararlar. Ünlü biri olan keşiş Gratian, günümüzde ya da sadece olarak bilinen kilise hukukunun tamamını düzenlemeye başlamıştır. Birlikte olarak bilinen altı hukuki metinden oluşan koleksiyonun ilk bölümünü oluşturur. Roma Katolik Kilisesi kanonistleri tarafından Pentekost (19 Mayıs) 1918'e kadar kullanılmış, bu tarihte Papa XV. Benedictus tarafından 27 Mayıs 1917'de ilan edilen gözden geçirilmiş (Codex Iuris Canonici) yasal güç kazanmıştır.
Geç dönem skolastikler (1234-1453)
Ius Civile'nin postglossator'ları gibi de metinlerle birlikte risaleler, yorumlar ve tavsiyeler yazmaya başladılar.
Jus Commune
15. yüzyıl civarında, her iki kanunla birlikte bir kabul ve kültürleşme süreci başladı. Nihai ürün olarak biliniyordu. Bu, ortak normları ve ilkeleri temsil eden kanon hukuku ile gerçek kurallar ve terimler olan Roma hukukunun bir birleşimiydi. Bu, daha fazla hukuki metin ve kitabın oluşturulması ve hukuki sürecin daha sistematik bir şekilde yürütülmesi anlamına geliyordu. Yeni yasal süreçte temyiz mümkündü. Süreç, yargıcın önündeki tüm delilleri aktif olarak araştırdığı kısmen , ancak her iki tarafın da yargıcı ikna edecek delilleri bulmaktan sorumlu olduğu kısmen de olacaktı.
Fransız Devrimi'nden sonra kanun koyucular, kanunların hâkimler tarafından yorumlanmasını durdurmuş ve yasama organı kanunları yorumlamasına izin verilen tek organ olmuştur; bu yasak daha sonra Napolyon Kanunu ile kaldırılmıştır.
Farklı hukuk sistemlerinde yargının işlevleri
Genel hukuk yargı sistemlerinde mahkemeler hukuku yorumlar; buna anayasalar, tüzükler ve yönetmelikler dahildir. Ayrıca, yasama organının kanun yapmadığı alanlarda önceki içtihatlara dayanarak kanun yaparlar (ancak sınırlı bir anlamda, belirli davaların gerçekleriyle sınırlı olarak). Örneğin, ihmal haksız fiili çoğu örf ve adet hukuku ülkesinde kanun hukukundan türetilmemiştir. Örfi hukuk terimi bu tür bir hukuku ifade eder. Örfi hukuk kararları, tüm mahkemelerin takip etmesi için emsal teşkil eder. Buna bazen stare decisis denir.
Ülkelere özgü işlevler
Yüksek Mahkeme, federal Anayasa ve buna uygun olarak oluşturulan tüm tüzük ve yönetmeliklerin yorumlanmasının yanı sıra çeşitli eyalet yasalarının anayasaya uygunluğu konusunda nihai mercidir; ABD federal mahkeme sisteminde federal davalar olarak bilinen görülür, ardından temyiz mahkemeleri ve daha sonra Yüksek Mahkeme gelir. Davaların %98'ine bakan eyalet mahkemeleri farklı isimlere ve organizasyona sahip olabilir; duruşma mahkemeleri "ortak savunma mahkemeleri", temyiz mahkemeleri "üst mahkemeler" veya "commonwealth mahkemeleri" olarak adlandırılabilir. Yargı sistemi, ister eyalet ister federal olsun, ilk derece mahkemesi ile başlar, temyiz mahkemesine gider ve son çare mahkemesinde sona erer.
Fransa'da kanunların yorumlanmasında nihai merci idari davalar için Danıştay, hukuk ve ceza davaları için ise .
Çin Halk Cumhuriyeti'nde, yasaların yorumlanması konusunda nihai merci Ulusal Halk Kongresidir.
Arjantin gibi diğer ülkelerde alt mahkemeler, bir temyiz mahkemesi (ceza hukuku için) ve bir Yüksek Mahkeme içeren karma sistemler vardır. Bu sistemde Yüksek Mahkeme her zaman nihai mercidir, ancak ceza davalarının medeni hukuktan bir fazla olmak üzere dört aşaması vardır. Mahkemede toplam dokuz yargıç görev yapmaktadır. Bu sayı birkaç kez değiştirilmiştir.
Ülkelere göre yargı sistemleri
Japonya
Japonya'nın hakim seçme süreci, Amerika Birleşik Devletleri ve Meksika gibi çeşitli ülkelere kıyasla daha uzun ve daha katıdır. Hakim yardımcıları, Wako'da bulunan Hukuk Eğitim ve Araştırma Enstitüsünde eğitimlerini tamamlayanlar arasından atanmaktadır. Yardımcı hakimler atandıktan sonra beş yıl görev yapmadan ve Japonya Yüksek Mahkemesi tarafından atanmadan tek başlarına görev yapmaya hak kazanamazlar. Hâkimlerin savcı ya da avukat olarak on yıllık pratik deneyim sahibi olmaları gerekmektedir. Yüksek Mahkeme, sekiz yüksek mahkeme, elli bölge mahkemesi, elli aile mahkemesi ve 438 özet mahkemesi bulunmaktadır.
Meksika
yargıçları Meksika devlet başkanı tarafından atanır ve daha sonra ömür boyu görev yapmak üzere Meksika Senatosu tarafından onaylanır. Diğer yargıçlar Yüksek Mahkeme tarafından atanır ve altı yıl süreyle görev yaparlar. Federal mahkemeler, Yüksek Mahkemenin 11 üyesi, 32 devre mahkemesi ve 98 bölge mahkemesinden oluşmaktadır. Meksika Yüksek Mahkemesi Mexico'da bulunmaktadır. Yüksek Mahkeme Yargıçları 35 ila 65 yaşları arasında olmalı ve aday gösterilmelerinden önceki beş yıl içinde hukuk diplomasına sahip olmalıdır.
Amerika Birleşik Devletleri
Amerika Birleşik Devletleri Yüksek Mahkemesi yargıçları Amerika Birleşik Devletleri başkanı tarafından atanır ve Amerika Birleşik Devletleri Senatosu tarafından onaylanır. Yüksek Mahkeme yargıçları ömür boyu veya emekli olana kadar görev yaparlar. Yüksek Mahkeme Washington, DC'de bulunmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri federal mahkeme sistemi 94 oluşmaktadır. Bu 94 bölge daha sonra on iki bölgesel devreye ayrılır. Amerika Birleşik Devletleri'nde Yüksek Mahkemeye bağlı olduğu kabul edilen beş farklı mahkeme türü bulunmaktadır: , , , Amerika Birleşik Devletleri temyiz mahkemeleri ve .
Göçmenlik mahkemeleri yargı organının bir parçası değildir; göçmenlik hakimleri, yürütme organında Amerika Birleşik Devletleri Adalet Bakanlığının bir parçası olan çalışanlarıdır.
Her eyaletin, bölgenin ve yerleşik alanın, ilgili yargı yetkisinin yasal çerçevesi dahilinde faaliyet gösteren ve ilişkin davaları görmekten sorumlu kendi vardır. Tüm bu yargı bölgelerinin ayrıca kendi yargı bölgelerinde en yüksek hukuk mahkemesi olarak görev yapan kendi (veya eşdeğeri) vardır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Lesaffer, Randall (25 Haziran 2009). European legal history: a cultural and political perspective. Arriens, Jan tarafından çevrildi. Cambridge, UK. ss. 67, 68. ISBN . OCLC 299718438.
- ^ Jolowicz, H.F. (1952). Historical Introduction to the Study of Roman Law. Cambridge. s. 108.
- ^ Crawford, M.H. 'Twelve Tables' in Simon Hornblower, Antony Spawforth, and Esther Eidinow (eds.) Oxford Classical Dictionary (4th ed.)
- ^ Cicero, Marcus Tullius (2011). De Oratore. Cambridge University Press. ISBN . OCLC 781329456.
- ^ Lesaffer, Randall (25 Haziran 2009). European legal history: a cultural and political perspective. Arriens, Jan tarafından çevrildi. Cambridge, UK. ss. 69-75, 92-93. ISBN . OCLC 299718438.
- ^ Lesaffer, Randall (25 Haziran 2009). European legal history: a cultural and political perspective. Arriens, Jan tarafından çevrildi. Cambridge, UK. ss. 85-86. ISBN . OCLC 299718438.
- ^ Schulz, Fritz (1953). History of Roman Legal Science. Oxford: Oxford University. s. 53.
- ^ Lesaffer, Randall (25 Haziran 2009). European legal history: a cultural and political perspective. Arriens, Jan tarafından çevrildi. Cambridge, England. ss. 105-106. ISBN . OCLC 299718438.
- ^ "Roman Legal Procedure". Encyclopaedia Britannica. 3 Mayıs 2019. 27 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Mayıs 2019.
- ^ du Plessis, Paul J.; Ando, Clifford; Tuori, Kaius, (Ed.) (2 Kasım 2016). "The Oxford Handbook of Roman Law and Society". Oxford Handbooks Online: 153. doi:10.1093/oxfordhb/9780198728689.001.0001. ISBN .
- ^ Lesaffer, Randall (25 Haziran 2009). European legal history: a cultural and political perspective. Arriens, Jan tarafından çevrildi. Cambridge, UK. ss. 109-113. ISBN . OCLC 299718438.
- ^ Backman, C.R. (2014). Worlds of Medieval Europe. Oxford University Press. ss. 232-237, 247-252.
- ^ Lesaffer, Randall (25 Haziran 2009). European legal history: a cultural and political perspective. Arriens, Jan tarafından çevrildi. Cambridge, UK. ss. 248-252. ISBN . OCLC 299718438.
- ^ Lesaffer, Randall (25 Haziran 2009). European legal history: a cultural and political perspective. Arriens, Jan tarafından çevrildi. Cambridge, UK. ss. 252-254. ISBN . OCLC 299718438.
- ^ van Asselt, Willem J. (April 2011). Introduction to Reformed Scholasticism. Pleizier, Theo., Rouwendal, P. L. (Pieter Lourens), 1973–, Wisse, Maarten, 1973–. Grand Rapids, Mich. ISBN .
- ^ Lesaffer, Randall (25 Haziran 2009). European legal history: a cultural and political perspective. Arriens, Jan tarafından çevrildi. Cambridge, UK. ss. 254-257. ISBN . OCLC 299718438.
- ^ Lesaffer, Randall (25 Haziran 2009). European legal history: a cultural and political perspective. Arriens, Jan tarafından çevrildi. Cambridge, UK. ss. 257-261. ISBN . OCLC 299718438.
- ^ Skyrms, J.F. (1980). "Commentators on The Roman Law". Books at Iowa. no. 32: 3-14. doi:10.17077/0006-7474.1414.
- ^ a b Benedict XV, Pope, doi:10.1163/1877-5888_rpp_sim_01749
- ^ Lesaffer, Randall (25 Haziran 2009). European legal history: a cultural and political perspective. Arriens, Jan tarafından çevrildi. Cambridge, UK. ss. 261-265. ISBN . OCLC 299718438.
- ^ Lesaffer, Randall (25 Haziran 2009). European legal history: a cultural and political perspective. Arriens, Jan tarafından çevrildi. Cambridge, UK. s. 265. ISBN . OCLC 299718438.
- ^ Izbicki, T.M. (2015). The Eucharist in Medieval Canon Law. Cambridge University Press. ss. xv. ISBN .
- ^ Dębiński, Antoni (2010). Church and Roman law. Lublin: Wydawnictwo KUL. ss. 82-96. ISBN .
- ^ Lesaffer, Randall (25 Haziran 2009). European legal history: a cultural and political perspective. Arriens, Jan tarafından çevrildi. Cambridge, UK. ss. 265-266, 269-274. ISBN . OCLC 299718438.
- ^ Hamilton, Marci A. (30 Mayıs 2005). God vs. the Gavel: Religion and the Rule of Law (İngilizce). Cambridge University Press. s. 296. ISBN . 26 Ocak 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ocak 2024.
- ^ Fabri, Marco; Langbroek, P. M. (2000). Rendre Et Gérer la Justice Au 21e Siècle (İngilizce). IOS Press. s. 137. ISBN .
- ^ Cappelletti, Mauro; Merryman, John Henry; Perillo, Joseph M. (1967). The Italian Legal System: An Introduction (İngilizce). Stanford University Press. s. 150. ISBN .
- ^ American Bar Association (2004). How the Legal System Works: The Structure of the Court System, State and Federal Courts 16 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. In ABA Family Legal Guide.
- ^ The American Legal System 13 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ Public Services Department. (PDF). . 27 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Grider, Alisa. "How the Judicial System Works Around The World". 19 Ekim 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Mayıs 2006.
- ^ Mosleh, Peter. . Southern Methodist University. 26 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2013.
- ^ "The Japanese Judicial System". 16 Ocak 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Nisan 2013.
- ^ "Mexico-Judicial Legislative". 19 Haziran 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Nisan 2013.
Konuyla ilgili yayınlar
- Cardozo, Benjamin N. (1998). . New Haven: .
- Feinberg, Kenneth, Jack Kress, Gary McDowell, and Warren E. Burger (1986). The High Cost and Effect of Litigation, 3 vols.
- Frank, Jerome (1985). Law and the Modern Mind. Birmingham, AL: Legal Classics Library.
- Levi, Edward H. (1949) An Introduction to Legal Reasoning. Chicago: University of Chicago Press.
- Marshall, Thurgood (2001). Thurgood Marshall: His Speeches, Writings, Arguments, Opinions and Reminiscences. Chicago: Lawrence Hill Books.
- McCloskey, Robert G., and Sanford Levinson (2005). The American Supreme Court, 4th ed. Chicago: University of Chicago Press.
- Miller, Arthur S. (1985). Politics, Democracy and the Supreme Court: Essays on the Future of Constitutional Theory. Westport, CT: Greenwood Press.
- Sandefur, Timothy (2008). "Judiciary". (Ed.). Archived copy. The Encyclopedia of Libertarianism. Thousand Oaks, CA: ; Cato Institute. ss. 265-67. doi:10.4135/9781412965811.n160. ISBN . LCCN 2008009151. OCLC 750831024. 9 Ocak 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Aralık 2016.
- Tribe, Laurence (1985). God Save This Honorable Court: How the Choice of Supreme Court Justices Shapes Our History. New York: Random House.
- Zelermyer, William (1977). The Legal System in Operation. St. Paul, MN: West Publishing.
Dış bağlantılar
- Wikimedia Commons'ta Yargı ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
- Vikisözlük'te Yargı ile ilgili tanım bulabilirsiniz.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yargi yargi kolu veya yargi sistemi olarak da bilinir yasal anlasmazliklari uyusmazliklari karara baglayan ve yasal davalarda yasayi yorumlayan savunan ve uygulayan mahkemeler sistemidir Melbourne daki Commonwealth Hukuk Mahkemeleri Binasi Melbourne subelerinin yani sira zaman zaman oturumlarinin yapildigi yerAnlamYargi devlet adina hukuku yorumlayan savunan ve uygulayan mahkemeler sistemidir Yargi uyusmazliklarin cozum mekanizmasi olarak da dusunulebilir Kuvvetler ayriligi doktrini uyarinca yargi genellikle kanun yapmaz yasama organinin sorumlulugundadir veya kanunlari uygulamaz yurutmenin sorumlulugundadir bunun yerine kanunlari yorumlar savunur ve her bir davanin gerceklerine uygular Bununla birlikte bazi ulkelerde yargi ortak hukuk yapar Bircok ulkede yargi organi sureci yoluyla yasalari degistirme yetkisine sahiptir Yargisal denetim yetkisine sahip mahkemeler anayasa hukumleri antlasmalar veya uluslararasi hukuk gibi daha ust bir normla uyumsuz bulduklarinda devletin kanun ve kurallarini iptal edebilir Yargiclar bir anayasanin yorumlanmasi ve uygulanmasi icin kritik bir guc olustururlar ve boylece ortak hukuk ulkelerinde anayasa hukuku govdesini olustururlar TarihceBu kisim tarih boyunca yarginin ve yargi sistemlerinin gelisimine iliskin daha genel bir bakis acisidir Roma yargi sistemi Arkaik Roma hukuku MO 650 264 En onemli kisim Ius Civile Latince medeni hukuk idi Bu Mos Maiorum Latince atalarin yolu ve Leges ten Latince kanunlar olusuyordu Mos Maiorum selefler tarafindan yillar icinde olusturulan sosyal normlara dayanan davranis kurallarini ifade ediyordu MO 451 449 da Mos Maiorum 12 Levha da yazili hale getirildi L once krallar daha sonra da Cumhuriyet doneminde halk meclisi olmak uzere liderler tarafindan belirlenen kurallardi Bu ilk yillarda yasal surec iki asamadan olusuyordu Ilk asama In Iure yargi sureciydi Yargi sisteminin basindaki kisiye hukuk dinin bir parcasi oldugu icin ilk basta rahiplere gidilir o da davaya uygulanabilir kurallara bakardi Davadaki taraflara hukukcular yardimci olabilirdi Daha sonra ikinci asama olan Apud Iudicem baslardi Dava esit sayida olmayan normal Roma vatandaslarindan olusan yargiclarin onune getirilirdi Uygulanabilir kurallar zaten secilmis oldugu icin deneyim gerekmiyordu Sadece davayi yargilamak zorundaydilar Klasik oncesi Roma hukuku MO 264 27 Bu donemdeki en onemli degisiklik yargi sisteminin basi olarak rahipten praetor a gecilmesiydi Praetor ayrica secildigi yil icin yeni yasalar ya da ilkeler ilan ettigi bir ferman yayinlardi Bu ferman praetorian yasasi olarak da bilinir Principatus MO 27 MS 284 Principatatus Augustus un hukumdarligi ile baslayan Roma Imparatorlugu nun ilk bolumudur Bu donem ayni zamanda Roma hukukunun klasik donemi olarak da bilinir Bu donemde praetor un fermani artik edictum perpetuum olarak biliniyordu ve tum fermanlar Hadrianus tarafindan tek bir fermanda toplanmisti Ayrica yeni bir yargi sureci ortaya cikti cognitio extraordinaria Latince olaganustu surec Bu imparatorlugun comertligi nedeniyle ortaya cikti Bu surec davanin imparatorun temsilcisi olan profesyonel bir yargica sunuldugu tek bir asamadan olusuyordu Bir ust amire temyiz basvurusu yapilabiliyordu Bu donemde hukuk uzmanlari ortaya cikmaya basladi Hukuk uzerine calistilar ve imparatora danismanlik yaptilar Ayrica imparator adina hukuki tavsiyelerde bulunmalarina da izin veriliyordu Corpus Iuris Civilis 1607Dominatus MS 284 565 Bu donem ayni zamanda Roma hukukunun klasik sonrasi donemi olarak da bilinir Bu donemdeki en onemli hukuki olay Justinianus tarafindan yapilan kodifikasyondur Corpus Iuris Civilis Bu tum Roma Hukuku nu iceriyordu Hem hukukcularin calismalarinin ve yorumlarinin bir derlemesi hem de yeni yasalarin bir koleksiyonuydu Corpus Iuris Civilis dort bolumden olusuyordu Institutiones Bu kisim bir giris ve Roma hukukunun bir ozetiydi Digesta Pandectae Bu kisim fermanlarin derlemesiydi Codex Imparatorlarin tum kanunlarini iceriyordu Novellae Olusturulan tum yeni kanunlari iceriyordu Orta Cag Orta Cag in sonlarinda egitim gelismeye baslamistir Ilk egitim manastirlarla sinirliyken 11 yuzyilda katedrallere ve sehirdeki okullara yayilmis ve sonunda universiteler kurulmustur Universitelerin bes fakultesi vardi sanat tip teoloji kanon hukuku ve Ius Civile ya da medeni hukuk Kanon hukuku ya da dini hukuk Roma Katolik Kilisesinin basi olan Papa tarafindan olusturulan yasalardir Son bicime sekuler hukuk ya da Roma hukuku da denmekteydi Esas olarak 1070 yilinda yeniden kesfedilen Corpus Iuris Civilis e dayaniyordu Roma hukuku esas olarak dunyevi meseleler icin kullanilirken kanon hukuku kiliseyle ilgili meseleler icin kullaniliyordu Corpus Iuris Civilis in kesfiyle 11 yuzyilda baslayan doneme skolastikler de denir ve bu donem erken ve gec skolastikler olarak ikiye ayrilabilir Bu donem eski metinlere duyulan ilginin yenilenmesi ile karakterize edilir Ius Civile Erken donem skolastikler 1070 1263 Corpus Iuris Civilis ten Digesta nin yeniden kesfi Bologna Universitesinin Roma hukukunu ogretmeye baslamasina yol acti Universitedeki profesorlerden Roma kanunlarini arastirmalari ve eski kanunlarla ilgili olarak Imparator ve Papa ya tavsiyelerde bulunmalari istendi Bu durum Corpus Iuris Civilis i cevirmeye ve yeniden yaratmaya baslamasina ve bunun etrafinda bir literatur olusturmasina yol acti Glossae eski Roma kanunlarinin cevirileri Summae ozetler Brocardica eski yasalarin hatirlanmasini kolaylastiran kisa cumleler bir tur animsatici Quaestio Disputata sic et non argumani aramak ve onu curutmek icin diyalektik bir yontem Accursius 1263 yilinda yi yazarak erken donem skolastiklerin sonunu getirmistir Gec donem skolastikler 1263 1453 Glossator larin halefleri ya da Yorumculardi Eski Roma hukukuna gore verilen ogutler olan metinler risaleler ve consilia ile yorumlar yazarak bir konuyu mantiksal ve sistematik bir sekilde incelediler Kanon hukuku GratianErken donem skolastikler 1070 1234 Kilise hukuku birkac cesit yasa bilir canones konsiller tarafindan alinan kararlar ve decreta papalar tarafindan alinan kararlar Unlu biri olan kesis Gratian gunumuzde ya da sadece olarak bilinen kilise hukukunun tamamini duzenlemeye baslamistir Birlikte olarak bilinen alti hukuki metinden olusan koleksiyonun ilk bolumunu olusturur Roma Katolik Kilisesi kanonistleri tarafindan Pentekost 19 Mayis 1918 e kadar kullanilmis bu tarihte Papa XV Benedictus tarafindan 27 Mayis 1917 de ilan edilen gozden gecirilmis Codex Iuris Canonici yasal guc kazanmistir Gec donem skolastikler 1234 1453 Ius Civile nin postglossator lari gibi de metinlerle birlikte risaleler yorumlar ve tavsiyeler yazmaya basladilar Jus Commune 15 yuzyil civarinda her iki kanunla birlikte bir kabul ve kulturlesme sureci basladi Nihai urun olarak biliniyordu Bu ortak normlari ve ilkeleri temsil eden kanon hukuku ile gercek kurallar ve terimler olan Roma hukukunun bir birlesimiydi Bu daha fazla hukuki metin ve kitabin olusturulmasi ve hukuki surecin daha sistematik bir sekilde yurutulmesi anlamina geliyordu Yeni yasal surecte temyiz mumkundu Surec yargicin onundeki tum delilleri aktif olarak arastirdigi kismen ancak her iki tarafin da yargici ikna edecek delilleri bulmaktan sorumlu oldugu kismen de olacakti Justitia Latince Justicia yarginin sembolu Shelby County Courthouse daki heykel Memphis Tennessee Fransiz Devrimi nden sonra kanun koyucular kanunlarin hakimler tarafindan yorumlanmasini durdurmus ve yasama organi kanunlari yorumlamasina izin verilen tek organ olmustur bu yasak daha sonra Napolyon Kanunu ile kaldirilmistir Farkli hukuk sistemlerinde yarginin islevleriGenel hukuk yargi sistemlerinde mahkemeler hukuku yorumlar buna anayasalar tuzukler ve yonetmelikler dahildir Ayrica yasama organinin kanun yapmadigi alanlarda onceki ictihatlara dayanarak kanun yaparlar ancak sinirli bir anlamda belirli davalarin gercekleriyle sinirli olarak Ornegin ihmal haksiz fiili cogu orf ve adet hukuku ulkesinde kanun hukukundan turetilmemistir Orfi hukuk terimi bu tur bir hukuku ifade eder Orfi hukuk kararlari tum mahkemelerin takip etmesi icin emsal teskil eder Buna bazen stare decisis denir Ulkelere ozgu islevler Yuksek Mahkeme federal Anayasa ve buna uygun olarak olusturulan tum tuzuk ve yonetmeliklerin yorumlanmasinin yani sira cesitli eyalet yasalarinin anayasaya uygunlugu konusunda nihai mercidir ABD federal mahkeme sisteminde federal davalar olarak bilinen gorulur ardindan temyiz mahkemeleri ve daha sonra Yuksek Mahkeme gelir Davalarin 98 ine bakan eyalet mahkemeleri farkli isimlere ve organizasyona sahip olabilir durusma mahkemeleri ortak savunma mahkemeleri temyiz mahkemeleri ust mahkemeler veya commonwealth mahkemeleri olarak adlandirilabilir Yargi sistemi ister eyalet ister federal olsun ilk derece mahkemesi ile baslar temyiz mahkemesine gider ve son care mahkemesinde sona erer Fransa da kanunlarin yorumlanmasinda nihai merci idari davalar icin Danistay hukuk ve ceza davalari icin ise Cin Halk Cumhuriyeti nde yasalarin yorumlanmasi konusunda nihai merci Ulusal Halk Kongresidir Arjantin gibi diger ulkelerde alt mahkemeler bir temyiz mahkemesi ceza hukuku icin ve bir Yuksek Mahkeme iceren karma sistemler vardir Bu sistemde Yuksek Mahkeme her zaman nihai mercidir ancak ceza davalarinin medeni hukuktan bir fazla olmak uzere dort asamasi vardir Mahkemede toplam dokuz yargic gorev yapmaktadir Bu sayi birkac kez degistirilmistir Ulkelere gore yargi sistemleriJaponya Japonya nin hakim secme sureci Amerika Birlesik Devletleri ve Meksika gibi cesitli ulkelere kiyasla daha uzun ve daha katidir Hakim yardimcilari Wako da bulunan Hukuk Egitim ve Arastirma Enstitusunde egitimlerini tamamlayanlar arasindan atanmaktadir Yardimci hakimler atandiktan sonra bes yil gorev yapmadan ve Japonya Yuksek Mahkemesi tarafindan atanmadan tek baslarina gorev yapmaya hak kazanamazlar Hakimlerin savci ya da avukat olarak on yillik pratik deneyim sahibi olmalari gerekmektedir Yuksek Mahkeme sekiz yuksek mahkeme elli bolge mahkemesi elli aile mahkemesi ve 438 ozet mahkemesi bulunmaktadir Meksika yargiclari Meksika devlet baskani tarafindan atanir ve daha sonra omur boyu gorev yapmak uzere Meksika Senatosu tarafindan onaylanir Diger yargiclar Yuksek Mahkeme tarafindan atanir ve alti yil sureyle gorev yaparlar Federal mahkemeler Yuksek Mahkemenin 11 uyesi 32 devre mahkemesi ve 98 bolge mahkemesinden olusmaktadir Meksika Yuksek Mahkemesi Mexico da bulunmaktadir Yuksek Mahkeme Yargiclari 35 ila 65 yaslari arasinda olmali ve aday gosterilmelerinden onceki bes yil icinde hukuk diplomasina sahip olmalidir Amerika Birlesik Devletleri Amerika Birlesik Devletleri Yuksek Mahkemesi yargiclari Amerika Birlesik Devletleri baskani tarafindan atanir ve Amerika Birlesik Devletleri Senatosu tarafindan onaylanir Yuksek Mahkeme yargiclari omur boyu veya emekli olana kadar gorev yaparlar Yuksek Mahkeme Washington DC de bulunmaktadir Amerika Birlesik Devletleri federal mahkeme sistemi 94 olusmaktadir Bu 94 bolge daha sonra on iki bolgesel devreye ayrilir Amerika Birlesik Devletleri nde Yuksek Mahkemeye bagli oldugu kabul edilen bes farkli mahkeme turu bulunmaktadir Amerika Birlesik Devletleri temyiz mahkemeleri ve Gocmenlik mahkemeleri yargi organinin bir parcasi degildir gocmenlik hakimleri yurutme organinda Amerika Birlesik Devletleri Adalet Bakanliginin bir parcasi olan calisanlaridir Her eyaletin bolgenin ve yerlesik alanin ilgili yargi yetkisinin yasal cercevesi dahilinde faaliyet gosteren ve iliskin davalari gormekten sorumlu kendi vardir Tum bu yargi bolgelerinin ayrica kendi yargi bolgelerinde en yuksek hukuk mahkemesi olarak gorev yapan kendi veya esdegeri vardir Ayrica bakinizTurkiye de yargi teskilati Yargitay Siyasi yolsuzluk Hukukun ustunlugu Toplumsal elestiri Adli bilimler Sorusturma Suc Adalet Mahkeme Polis Avukat Hukukcu Hakim SavciKaynakca Lesaffer Randall 25 Haziran 2009 European legal history a cultural and political perspective Arriens Jan tarafindan cevrildi Cambridge UK ss 67 68 ISBN 9780521877985 OCLC 299718438 Jolowicz H F 1952 Historical Introduction to the Study of Roman Law Cambridge s 108 Crawford M H Twelve Tables in Simon Hornblower Antony Spawforth and Esther Eidinow eds Oxford Classical Dictionary 4th ed Cicero Marcus Tullius 2011 De Oratore Cambridge University Press ISBN 9780521593601 OCLC 781329456 Lesaffer Randall 25 Haziran 2009 European legal history a cultural and political perspective Arriens Jan tarafindan cevrildi Cambridge UK ss 69 75 92 93 ISBN 9780521877985 OCLC 299718438 Lesaffer Randall 25 Haziran 2009 European legal history a cultural and political perspective Arriens Jan tarafindan cevrildi Cambridge UK ss 85 86 ISBN 9780521877985 OCLC 299718438 Schulz Fritz 1953 History of Roman Legal Science Oxford Oxford University s 53 Lesaffer Randall 25 Haziran 2009 European legal history a cultural and political perspective Arriens Jan tarafindan cevrildi Cambridge England ss 105 106 ISBN 9780521877985 OCLC 299718438 Roman Legal Procedure Encyclopaedia Britannica 3 Mayis 2019 27 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Mayis 2019 du Plessis Paul J Ando Clifford Tuori Kaius Ed 2 Kasim 2016 The Oxford Handbook of Roman Law and Society Oxford Handbooks Online 153 doi 10 1093 oxfordhb 9780198728689 001 0001 ISBN 9780198728689 Lesaffer Randall 25 Haziran 2009 European legal history a cultural and political perspective Arriens Jan tarafindan cevrildi Cambridge UK ss 109 113 ISBN 9780521877985 OCLC 299718438 Backman C R 2014 Worlds of Medieval Europe Oxford University Press ss 232 237 247 252 Lesaffer Randall 25 Haziran 2009 European legal history a cultural and political perspective Arriens Jan tarafindan cevrildi Cambridge UK ss 248 252 ISBN 9780521877985 OCLC 299718438 Lesaffer Randall 25 Haziran 2009 European legal history a cultural and political perspective Arriens Jan tarafindan cevrildi Cambridge UK ss 252 254 ISBN 9780521877985 OCLC 299718438 van Asselt Willem J April 2011 Introduction to Reformed Scholasticism Pleizier Theo Rouwendal P L Pieter Lourens 1973 Wisse Maarten 1973 Grand Rapids Mich ISBN 9781601783196 Lesaffer Randall 25 Haziran 2009 European legal history a cultural and political perspective Arriens Jan tarafindan cevrildi Cambridge UK ss 254 257 ISBN 9780521877985 OCLC 299718438 Lesaffer Randall 25 Haziran 2009 European legal history a cultural and political perspective Arriens Jan tarafindan cevrildi Cambridge UK ss 257 261 ISBN 9780521877985 OCLC 299718438 Skyrms J F 1980 Commentators on The Roman Law Books at Iowa no 32 3 14 doi 10 17077 0006 7474 1414 a b Benedict XV Pope doi 10 1163 1877 5888 rpp sim 01749 Lesaffer Randall 25 Haziran 2009 European legal history a cultural and political perspective Arriens Jan tarafindan cevrildi Cambridge UK ss 261 265 ISBN 9780521877985 OCLC 299718438 Lesaffer Randall 25 Haziran 2009 European legal history a cultural and political perspective Arriens Jan tarafindan cevrildi Cambridge UK s 265 ISBN 9780521877985 OCLC 299718438 Izbicki T M 2015 The Eucharist in Medieval Canon Law Cambridge University Press ss xv ISBN 9781107124417 Debinski Antoni 2010 Church and Roman law Lublin Wydawnictwo KUL ss 82 96 ISBN 9788377020128 Lesaffer Randall 25 Haziran 2009 European legal history a cultural and political perspective Arriens Jan tarafindan cevrildi Cambridge UK ss 265 266 269 274 ISBN 9780521877985 OCLC 299718438 Hamilton Marci A 30 Mayis 2005 God vs the Gavel Religion and the Rule of Law Ingilizce Cambridge University Press s 296 ISBN 978 1 139 44503 0 26 Ocak 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Ocak 2024 Fabri Marco Langbroek P M 2000 Rendre Et Gerer la Justice Au 21e Siecle Ingilizce IOS Press s 137 ISBN 978 1 58603 062 9 Cappelletti Mauro Merryman John Henry Perillo Joseph M 1967 The Italian Legal System An Introduction Ingilizce Stanford University Press s 150 ISBN 978 0 8047 0285 0 American Bar Association 2004 How the Legal System Works The Structure of the Court System State and Federal Courts 16 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde In ABA Family Legal Guide The American Legal System 13 Subat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Public Services Department PDF 27 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Grider Alisa How the Judicial System Works Around The World 19 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Mayis 2006 Mosleh Peter Southern Methodist University 26 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Nisan 2013 The Japanese Judicial System 16 Ocak 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Nisan 2013 Mexico Judicial Legislative 19 Haziran 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Nisan 2013 Konuyla ilgili yayinlarCardozo Benjamin N 1998 New Haven Feinberg Kenneth Jack Kress Gary McDowell and Warren E Burger 1986 The High Cost and Effect of Litigation 3 vols Frank Jerome 1985 Law and the Modern Mind Birmingham AL Legal Classics Library Levi Edward H 1949 An Introduction to Legal Reasoning Chicago University of Chicago Press Marshall Thurgood 2001 Thurgood Marshall His Speeches Writings Arguments Opinions and Reminiscences Chicago Lawrence Hill Books McCloskey Robert G and Sanford Levinson 2005 The American Supreme Court 4th ed Chicago University of Chicago Press Miller Arthur S 1985 Politics Democracy and the Supreme Court Essays on the Future of Constitutional Theory Westport CT Greenwood Press Sandefur Timothy 2008 Judiciary Ed Archived copy The Encyclopedia of Libertarianism Thousand Oaks CA Cato Institute ss 265 67 doi 10 4135 9781412965811 n160 ISBN 978 1 4129 6580 4 LCCN 2008009151 OCLC 750831024 9 Ocak 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Aralik 2016 Tribe Laurence 1985 God Save This Honorable Court How the Choice of Supreme Court Justices Shapes Our History New York Random House Zelermyer William 1977 The Legal System in Operation St Paul MN West Publishing Dis baglantilarWikimedia Commons ta Yargi ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur Vikisozluk te Yargi ile ilgili tanim bulabilirsiniz