Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Türkiye Levantenleri terimi, özellikle Tanzimat sonrası ticaretle uğraşmak maksadıyla Osmanlı İmparatorluğu'nun kıyı şehirlerine başta Fransızlar ve İtalyanlar olmak üzere yerleşen Avrupalıların soyundan gelip, günümüzde Türkiye'de yaşayan Levantenleri ifade eder. Türkiye'deki tahmini nüfusları bin civarındadır. Kültürel olarak en yoğun hissedildikleri yer olan İzmir dışında başta İstanbul ve Mersin olmak üzere kıyı şehirlerinde bulunurlar.
Köken bilimi ve anlam
Levanten kelimesi, Fransızcadan gelen "Levant" kelimesinden türemiştir. Anlamı "Levantlı" dır. Levant ise Fransızca "doğmak" anlamına gelen "lever" kelimesinden türemiştir. Günümüzde daha çok Suriye, Lübnan, Ürdün ve İsrail için kullanılsa da, eskiden anlamı "İtalya'nın doğusundaki Akdeniz" olarak daha geniş bir coğrafyayı belirtiyordu. Levanten tabiri bu ikinci tanımı baz alır.
Levant kelimesinin anlamca zamanla daralmasının aksine, Levanten kelimesi zamanla geçtikçe genişlemiştir. Anlamca, doğu Akdeniz limanlarının, bir anlamda da hem Bizans, hem Osmanlı döneminde yerli halktan ziyade İtalyan, Katalan, Fransız gibi batı Akdenizlilerin kastedildiğini, 18. ve 19. yüzyıllarda ise bu kelimenin Orta ve Kuzey Avrupa’dan gelerek yerleşen yabancıları da kapsadığını belirtmektedir.
Tarih
Ön Levantenler
Tüm Akdeniz'in tek bir devlet olduğu Roma İmparatorluğunun parçalanması sonrası, Latin ekolünü koruyan Batı ile Yunanlaşan Doğu arasında başta din olmak üzere kültürel farklılıklar derinleşmiştir. Ortaylının deyimiyle ilk Levantenler olan Batı Akdenizliler içinde, öncelikli olanlar Bizans İmparatorluğu ile deniz ve ticaret alanlarında iş birliği yapan Cenevizlilerdir. Ön levantenler denmesinin sebebi, bazı tanımlar içinde karşımıza çıkan Osmanlı ifadesidir. Redhouse levanten'i şu şekilde tanımlar; “Memalik-i Osmaniyye’de doğmuş, büyümüş Frenk adamı.
Ön Levantenler döneminin ikinci grubu, yine bir Kuzey İtalya kökenli başka bir devlet olan Venedik'tir. Bu dönemde Bizans küçülerek gerileme dönemine girerken, Osmanlı yükselme dönemine girmiştir. Venedik, Bizans dönemin de özellikle İstanbul-Galata'da (Konstantinopolis balyosu) etkili olmaya başlamışsa da, Osmanlı dönemi daha önemlidir. Venedik ve Osmanlı devletleri, Bizans-Ceneviz ittifakına karşı yakınlaşmışlardır.
Türkiye için konuşursak, Cenevizlilerin başta Karadeniz kıyıları olmak üzere, daha çok Ege adalarında varlık gösteren Venedik'in aksine Anadolu'da daha etkili olduğu söylenebilir. Başkent Konstantinopolis-İstanbul'da varlığı olan Venedik ve Ceneviz Cumhuriyetlerinin dışında başka küçük İtalyan deniz cumhuriyetleri de vardır. Ayrıca, Ön-Levanten toplumları için Haçlı Seferlerininde etkili olduğu söylenebilir.
Kapitülasyonlar ve tanzimat
Fransa-Osmanlı ittifakı ile Levant'ın kapıları Fransız tüccarlara aralanır. Kapitülasyon hakları ve can güvenliği devlet koruması altına alınan Fransızlar ülkeye gelmeye başlar. Tanzimat ve diğer Batı Avrupalı devletleri de kapsayacak şekilde genişletilen kapitülasyonlar sonucu Osmanlı dışarıdan ham madde arayan Avrupalılar için daha da cazip olur ve asıl Levantenler bu dönemde ticaretle uğraşmak için kıyı kentlerine gelirler. Levantenlerin zenginleşmesindeki başlıca faktör, Osmanlı devletinde yaşayıp Osmanlı vatandaşı sayılmamalarıdır. Bu yüzden ne askerlik hizmetine ne de vergi sistemine dahil olmuyorlardı. Buna karşın Osmanlı topraklarında sanayileşmenin ve Batı Sanatının tanıtılması için öncü olmuşlardır.
Türk Kurtuluş Savaşı ve cumhuriyet dönemi
I. Dünya Savaşında Fransa, İngiltere ve İtalya ile karşı bloklarda yer alan Osmanlı devleti, yenilgi sonrası Sevr Antlaşması ile Ege ve Akdeniz kıyıları başta olmak üzere işgale uğradı. Levantenleri içinde önemli bir bölümünü Fransız, İngiliz ve İtalyan kökenliler oluşturduğu için Levantenler işgalcilerle iş birliği içinde sayıldı. Kurtuluş Savaşı sonrası, İzmir için özellikle İzmir Yangını sonrası birçok Levanten ülkeyi terk etti. Düzen sağlandıktan sonra tekrar ülkeye geri gelenler de olmuştur.
Avrupa pazarları ile Osmanlı üreticileri arasındaki esas ara tacir olan Levantenlerin ve Rumların ülkeyi terk etmesiyle, yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti'nde büyük bir ihracat sıkıntısı yaşandı. Ürünler üreticilerin elinde kaldı. Buna karşın yine de ticaretin bu tekelin kırılması için bu azınlıkların ticari imtiazları kaldırıldı .
Dağılım
İstanbul
Osmanlı döneminde, Levanten nüfus öncelikle Pera ve Galata çevrelerinde yaşamaya başladı. 19. yüzyılda ise 14.000 kişiye ulaşarak en kalabalık dönemini yaşadı.
İzmir
İzmir'deki Levanten nüfus 19. yüzyılda farkı kaynaklarda 16-25 bin arasından gösterilir ve Levantenlerin, toplam şehir nüfusunun en az %8, en çok %17 denk geldiği belirtilir.
Mersin
Amerikan İç Savaşı sırasında sanayileşmiş ve Batı Avrupa'nın pamuk ihtiyacı Birleşik Devletler ile savaşan Konfedere Devletleri tarafından karşılanamamıştır. bu dönemde Çukurova, Amerika kökenli bir ürün olan pamuğun yeni yeni yetiştirilmesiyle cazip bir merkez olarak öne çıktı. Bölgenin en önemli limanına sahip Mersin, Levanten nüfusu kendine çekti. Özellikle 19. yüzyıl ikinci yarısında Mersin'e yerleşmeye başlayan Avrupalı girişimciler daha sonra Frenk mahallesi olarak adlandırılacak bölgede yerleştiler. Osmanlı dönemine ilişkin nüfus verileri şu şekildedir;
- 1879 yılında Mersin kasabasında 625 Müslüman, 147 Rum, 37 Ermeni ve 50 Katolik’in yaşadığı belirtilmiştir.
- 1891 yılında Mersin’in nüfusu 5000 Müslüman, 2700 Rum Ortodoks, 860 Ermeni, 260'tan fazla Latin Katolik.
Mersin'e yerleşen ve günümüzde hala burada ikamet eden Levanten aileleri şunlardır: Levante, Montavani, Babini, Brecotti, Şaşati, Vitel, Talhuz, Antoine-Mirzan, Nadir, Rexya, Soysal, Hisarlı, Kokaz, Daniel, Kokalakis, Yalnız. Levantenlerce yaptırılmış hanlar ve konaklar, günümüzde Mersin'de hala görülebilir. Mersin Katolik Kilisesi de hala faaliyettedir. Fakat Katolik cemaatin bir kısmı Maruniler gibi Avrupalı olmayan, yani asıl Levanten olmayan toplumlardandır.
Kültür
Din
Rumlar ve Ermeniler gibi homojen bir yapıya sahip olmadıkları ve resmiyette azınlık olarak tanınmadıkları için Türkiye'de Levanten okulları ya da kiliseleri yoktur. Levanten Kiliseleri farklı adlarla anılır; alt kimlik-mezhep (Alman Protestan Kilisesi), yer-mezhep (İzmir Baptist Kilisesi) gibi. Levanten adı kullanılmaz ama İzmir'de halk arasında bazen Levanten Kilisesi tabiri kullanılır.
Kiliseler
-
![image]()
Saint Antuan Katolik Kilisesi, İstanbul -
![image]()
Katolik Kilisesi, Mersin -
![image]()
Kırım Kilisesi, İstanbul
Eğitim
Mevcut okullar Fransız ve İtalyan gibi alt-Levanten kimlikleri üzerinden eğitim verir. Bu gruba daha sonradan Levantenleşen Almanları da göz önüne alarak, Alman ve Avusturya okulları da eklenebilir. Fakat özel okul statüsündeki bu okullarda aynı zamanda yoğun olarak Türk başta olmak üzere diğer farklı etnik gruplardan öğrenciler de vardır. Bu okulların özellikle İstanbul ve İzmir'de faaliyettedir.
Okullar
-
![image]()
Saint Benoît Fransız Lisesi, İstanbul -
![image]()
Özel İtalyan Lisesi, İstanbul -
![image]()
Sankt Georg Avusturya Lisesi, İstanbul
Kaynakça
- ^ Levanten kültürü turizme açılıyor 30 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . haberler.com (12.08.2013)
- ^ www.etymoline.com 10 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (13.08.2013)
- ^ a b c Levanten kavramı ve Levantenler üzerine bir inceleme 19 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Raziye OBAN (ÇAKICIOĞLU)-Türkiyat Araştırmaları Dergisi(12.08.2013)
- ^ Atatürk döneminde Maliye Politikaları 18 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Maliye Bakanlığı
- ^ The Image of the Levantines as Portrayed in the late 19th Century Travel Literature 23 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Achilleas Chatziconstantinou (12.08.2013)
- ^ a b Mersin Levanten binaları üzerine bir inceleme 12 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Çukuova Üniversitesi Yüksek Lisan Tezi, Gülizar AÇIK GÜNEŞ(28.08.2013)
Dış bağlantılar
- Araftakiler bölüm 17-Levantenler 8 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . TRT Belgeseli
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Turkiye Levantenleri terimi ozellikle Tanzimat sonrasi ticaretle ugrasmak maksadiyla Osmanli Imparatorlugu nun kiyi sehirlerine basta Fransizlar ve Italyanlar olmak uzere yerlesen Avrupalilarin soyundan gelip gunumuzde Turkiye de yasayan Levantenleri ifade eder Turkiye deki tahmini nufuslari bin civarindadir Kulturel olarak en yogun hissedildikleri yer olan Izmir disinda basta Istanbul ve Mersin olmak uzere kiyi sehirlerinde bulunurlar Koken bilimi ve anlamLevanten kelimesi Fransizcadan gelen Levant kelimesinden turemistir Anlami Levantli dir Levant ise Fransizca dogmak anlamina gelen lever kelimesinden turemistir Gunumuzde daha cok Suriye Lubnan Urdun ve Israil icin kullanilsa da eskiden anlami Italya nin dogusundaki Akdeniz olarak daha genis bir cografyayi belirtiyordu Levanten tabiri bu ikinci tanimi baz alir Levant kelimesinin anlamca zamanla daralmasinin aksine Levanten kelimesi zamanla gectikce genislemistir Anlamca dogu Akdeniz limanlarinin bir anlamda da hem Bizans hem Osmanli doneminde yerli halktan ziyade Italyan Katalan Fransiz gibi bati Akdenizlilerin kastedildigini 18 ve 19 yuzyillarda ise bu kelimenin Orta ve Kuzey Avrupa dan gelerek yerlesen yabancilari da kapsadigini belirtmektedir TarihIstanbul daki Ceneviz mirasinin en onemli simgesi Galata KulesiOn Levantenler Tum Akdeniz in tek bir devlet oldugu Roma Imparatorlugunun parcalanmasi sonrasi Latin ekolunu koruyan Bati ile Yunanlasan Dogu arasinda basta din olmak uzere kulturel farkliliklar derinlesmistir Ortaylinin deyimiyle ilk Levantenler olan Bati Akdenizliler icinde oncelikli olanlar Bizans Imparatorlugu ile deniz ve ticaret alanlarinda is birligi yapan Cenevizlilerdir On levantenler denmesinin sebebi bazi tanimlar icinde karsimiza cikan Osmanli ifadesidir Redhouse levanten i su sekilde tanimlar Memalik i Osmaniyye de dogmus buyumus Frenk adami On Levantenler doneminin ikinci grubu yine bir Kuzey Italya kokenli baska bir devlet olan Venedik tir Bu donemde Bizans kuculerek gerileme donemine girerken Osmanli yukselme donemine girmistir Venedik Bizans donemin de ozellikle Istanbul Galata da Konstantinopolis balyosu etkili olmaya baslamissa da Osmanli donemi daha onemlidir Venedik ve Osmanli devletleri Bizans Ceneviz ittifakina karsi yakinlasmislardir Turkiye icin konusursak Cenevizlilerin basta Karadeniz kiyilari olmak uzere daha cok Ege adalarinda varlik gosteren Venedik in aksine Anadolu da daha etkili oldugu soylenebilir Baskent Konstantinopolis Istanbul da varligi olan Venedik ve Ceneviz Cumhuriyetlerinin disinda baska kucuk Italyan deniz cumhuriyetleri de vardir Ayrica On Levanten toplumlari icin Hacli Seferlerininde etkili oldugu soylenebilir Kapitulasyonlar ve tanzimat Fransa Osmanli ittifaki ile Levant in kapilari Fransiz tuccarlara aralanir Kapitulasyon haklari ve can guvenligi devlet korumasi altina alinan Fransizlar ulkeye gelmeye baslar Tanzimat ve diger Bati Avrupali devletleri de kapsayacak sekilde genisletilen kapitulasyonlar sonucu Osmanli disaridan ham madde arayan Avrupalilar icin daha da cazip olur ve asil Levantenler bu donemde ticaretle ugrasmak icin kiyi kentlerine gelirler Levantenlerin zenginlesmesindeki baslica faktor Osmanli devletinde yasayip Osmanli vatandasi sayilmamalaridir Bu yuzden ne askerlik hizmetine ne de vergi sistemine dahil olmuyorlardi Buna karsin Osmanli topraklarinda sanayilesmenin ve Bati Sanatinin tanitilmasi icin oncu olmuslardir Turk Kurtulus Savasi ve cumhuriyet donemi I Dunya Savasinda Fransa Ingiltere ve Italya ile karsi bloklarda yer alan Osmanli devleti yenilgi sonrasi Sevr Antlasmasi ile Ege ve Akdeniz kiyilari basta olmak uzere isgale ugradi Levantenleri icinde onemli bir bolumunu Fransiz Ingiliz ve Italyan kokenliler olusturdugu icin Levantenler isgalcilerle is birligi icinde sayildi Kurtulus Savasi sonrasi Izmir icin ozellikle Izmir Yangini sonrasi bircok Levanten ulkeyi terk etti Duzen saglandiktan sonra tekrar ulkeye geri gelenler de olmustur Avrupa pazarlari ile Osmanli ureticileri arasindaki esas ara tacir olan Levantenlerin ve Rumlarin ulkeyi terk etmesiyle yeni kurulan Turkiye Cumhuriyeti nde buyuk bir ihracat sikintisi yasandi Urunler ureticilerin elinde kaldi Buna karsin yine de ticaretin bu tekelin kirilmasi icin bu azinliklarin ticari imtiazlari kaldirildi DagilimIstanbul Istanbul da yasayan Levantenler Haritada Avrupalilar Beyoglu ve Sisli bolgelerinde gosterilmekte Osmanli doneminde Levanten nufus oncelikle Pera ve Galata cevrelerinde yasamaya basladi 19 yuzyilda ise 14 000 kisiye ulasarak en kalabalik donemini yasadi Izmir Izmir deki Levanten nufus 19 yuzyilda farki kaynaklarda 16 25 bin arasindan gosterilir ve Levantenlerin toplam sehir nufusunun en az 8 en cok 17 denk geldigi belirtilir Mersin Amerikan Ic Savasi sirasinda sanayilesmis ve Bati Avrupa nin pamuk ihtiyaci Birlesik Devletler ile savasan Konfedere Devletleri tarafindan karsilanamamistir bu donemde Cukurova Amerika kokenli bir urun olan pamugun yeni yeni yetistirilmesiyle cazip bir merkez olarak one cikti Bolgenin en onemli limanina sahip Mersin Levanten nufusu kendine cekti Ozellikle 19 yuzyil ikinci yarisinda Mersin e yerlesmeye baslayan Avrupali girisimciler daha sonra Frenk mahallesi olarak adlandirilacak bolgede yerlestiler Osmanli donemine iliskin nufus verileri su sekildedir 1879 yilinda Mersin kasabasinda 625 Musluman 147 Rum 37 Ermeni ve 50 Katolik in yasadigi belirtilmistir 1891 yilinda Mersin in nufusu 5000 Musluman 2700 Rum Ortodoks 860 Ermeni 260 tan fazla Latin Katolik Mersin e yerlesen ve gunumuzde hala burada ikamet eden Levanten aileleri sunlardir Levante Montavani Babini Brecotti Sasati Vitel Talhuz Antoine Mirzan Nadir Rexya Soysal Hisarli Kokaz Daniel Kokalakis Yalniz Levantenlerce yaptirilmis hanlar ve konaklar gunumuzde Mersin de hala gorulebilir Mersin Katolik Kilisesi de hala faaliyettedir Fakat Katolik cemaatin bir kismi Maruniler gibi Avrupali olmayan yani asil Levanten olmayan toplumlardandir KulturDin Rumlar ve Ermeniler gibi homojen bir yapiya sahip olmadiklari ve resmiyette azinlik olarak taninmadiklari icin Turkiye de Levanten okullari ya da kiliseleri yoktur Levanten Kiliseleri farkli adlarla anilir alt kimlik mezhep Alman Protestan Kilisesi yer mezhep Izmir Baptist Kilisesi gibi Levanten adi kullanilmaz ama Izmir de halk arasinda bazen Levanten Kilisesi tabiri kullanilir Kiliseler Saint Antuan Katolik Kilisesi Istanbul Katolik Kilisesi Mersin Kirim Kilisesi IstanbulEgitim Mevcut okullar Fransiz ve Italyan gibi alt Levanten kimlikleri uzerinden egitim verir Bu gruba daha sonradan Levantenlesen Almanlari da goz onune alarak Alman ve Avusturya okullari da eklenebilir Fakat ozel okul statusundeki bu okullarda ayni zamanda yogun olarak Turk basta olmak uzere diger farkli etnik gruplardan ogrenciler de vardir Bu okullarin ozellikle Istanbul ve Izmir de faaliyettedir Okullar Saint Benoit Fransiz Lisesi Istanbul Ozel Italyan Lisesi Istanbul Sankt Georg Avusturya Lisesi IstanbulKaynakca Levanten kulturu turizme aciliyor 30 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde haberler com 12 08 2013 www etymoline com 10 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde 13 08 2013 a b c Levanten kavrami ve Levantenler uzerine bir inceleme 19 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Raziye OBAN CAKICIOGLU Turkiyat Arastirmalari Dergisi 12 08 2013 Ataturk doneminde Maliye Politikalari 18 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Maliye Bakanligi The Image of the Levantines as Portrayed in the late 19th Century Travel Literature 23 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Achilleas Chatziconstantinou 12 08 2013 a b Mersin Levanten binalari uzerine bir inceleme 12 Agustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Cukuova Universitesi Yuksek Lisan Tezi Gulizar ACIK GUNES 28 08 2013 Dis baglantilarAraftakiler bolum 17 Levantenler 8 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde TRT Belgeseli