Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Uplistsihe (Gürcüce: უფლისციხე; anlamı, "Tanrı kalesi"), Doğu Gürcistan'da antik çağdan kalma oyma kaya kentidir. Şida Kartli bölgesine bağlı Gori şehrinin 10 km doğusunda yer alır.
Kura Nehri'nin yüksek kayalıklı sol kıyısında inşa edilmiştir. Erken Demir Çağı'ndan Geç Orta Çağ'a kadar uzanan zaman aralığından eserler bulunur. Ayrıca Anadolu ve İran'da kullanılan çeşitli yontma taş kültürlerinin eşsiz kombinasyonları ile dikkat çekicidir, pagan ve Hristiyan mimarisinin varlığını bir arada görmek mümkündür. Uplistsihe altın çağını yaşadığı dönemde, 700'den fazla mağara ve taş yapıya ev sahipliği yapmaktaydı. Günümüzde bu yapılardan sadece 150 tanesi ulaşmıştır. Uplistsihe mağara kompleksi, 2007'den beri UNESCO Dünya Mirası programına dahil edilmek üzere geçici listede bulunuyor. Ayrıca 3 Ekim 2007 tarihinde Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.
Etimolojisi
Kent antik dönemden beri "Uplistsihe" adıyla anılmaktadır. Orta Çağ Gürcü tarihçileri, yerleşim yerinin adının Mtshetos'un oğlu ve Kartlos'un torunu Uplos'tan geldiğine inanmakta ve bu kaynakların gerçekliği arkeolojik materyallerle doğrulanmaktadır. Bu bilgiye dayanarak, bilimsel literatürde Uplistsihe adı Uplos ile ilişkilendirilmektedir. Bununla birlikte, en popüler kaynaklarda, "Uplis" kelimesinin "hükümdar" ile ilişkili olduğunu gösteren başka bir hipotez daha vardır: Uplistsihe (Gürcüce: უფლისციხე) - «Lordların kalesi».
Tarihi
Uplistsihe, arkeologlar tarafından Gürcistan'daki en eski şehir yerleşimlerinden biri olarak tanımlanmaktadır. Kartli Antik Krallığının (veya Klasik dönem yazarlarının kullandığı adıyla İberya) kalbinde olmasından dolayı stratejik bir konuma sahiptir, ülkenin siyasi ve dini merkezi olarak ortaya çıkmıştır.
4. yüzyılın başlarında Kartli'nin Hristiyanlaştırılmaya başlamasıyla birlikte, Uplistsihe, Hristiyan kültürünün yeni merkezlerine (Mesheti ve sonrasında Tiflis) karşı önemini kaybetmiştir. Ancak, Uplistsihe, 8. ve 9. yüzyıllarda Tiflis'in Müslümanlarca fethi sırasında Gürcülerin kalesi olarak yeniden ortaya çıkmıştır. 14. yüzyıldaki Moğol baskınları, kentin en büyük çöküşüne işaret ediyordu; şehir neredeyse terk edilmiş ve yalnızca düşman saldırılarına karşı geçici bir sığınak olarak kullanılmıştır. Kent, 19. yüzyılda terk edilmiştir.
20. yüzyılın ortalarına kadar çeşitli betimsel çalışmalarda bahsedilen Uplistsihe'de, 1957 yılında sistematik bilimsel çalışmalar başlamıştır. O zamandan beri, kentin mimarisi ve arkeolojisi, S. Amiranaşvili ve T. Sanikidze yönetimindeki "Gürcistan Ulusal Sanat Müzesi keşif gezisi grubu" tarafından incelenmektedir. Çalışma sırasında eski yerleşimler temizlenmiş, ek betonarme yapıların yardımı ile bazı yapılar güçlendirilmiş ve ek betonarme yapıların üstleri örtülerek görüntü kirliliği yapmaları engellenmiştir. 1977-1978 yıllarındaki gezide, anıtın güney tarafındaki dağ geçidinde, yüzeyden altı metre derinlikte, kentteki ilk yaşam döneminin gizli hazinelerinin bulunduğu önemli keşifler yapılmıştır. Bu eserler Gürcü müzelerinde sergilenmektedir. Keşif, şehir hayatındaki yaşam koşullarını aydınlatmış ve Uplistsihe'deki kült nesnelerinin amacı hakkındaki bir dizi varsayımı doğrulamıştır. Yerleşimin doğu bölgesinin bazı kısımları, gelecekte araştırmalar yapılması için keşfedilmiş ve koruma altına alınmıştır.
Uplistsihe hazinesi
Hazine, konturları yerleştirilememiş kil zeminli bir yapıda gizlenmiştir; zemin tamamen altın kaseler, küpeler ve çeşitli kolyeler ile kaplanmıştır. Ayrıca en üstte çok büyük boyutlarda üç tabak bulunmaktaydı: tabaklardan biri üçgen palet şeklindedir, diğer ikisi ise nilüfer resimleriyle süslenmiştir. Tabaklar kuşkusuz bir şekilde hazine sandığının üzerini örtmekteydi ve sembolik olarak gökyüzünü temsil ediyordu (tabaklardaki lotus çiçeği, hurma yaprağı süsü ve rozetler sembolikti). Tabaklardan oluşan bu lüks katmanının altında, özel önemi ve amacı olan nesneler saklanmıştı. Sandıktaki tüm eşyalar (bronz çanlar, hayvan parçaları, minyatür seramik kaplar, çıngırak, kuş figürü şeklinde şekillendirilmiş kutsal sıvı püskürtücü ve terrakotta) kuşkusuz bir şekilde ritualistikti. Sandıktaki heykelcik, Katlanihevi'nin ana tanrıçasını sembolize etmekteydi. Bu heykelcik, Yunan koreoplastisinin merkezi Tanagra'dan, bu heykellerin Helenistik dünyaya yayıldığı yerden ithal edilmiştir. Tanagra'dan gelen örnekler kısmen korunmuştur, ama bu figürlerden biri Uplistsihe'deki en güzel eserlerdendir.
Aynı odada, sandığın yanında, farklı çaplarda (170, 130, 47 ve 39 cm) büyük tahta tekerlekten oluşan dört demir tekerleğin kalıntısı vardır. İlk ikisi katı metal iken dövülen tekerlekler, büyük anahtar toplar (5 cm çapında) ile süslenmiştir. İnce demirden yapılmış, tekerleğin küçük jantlarındaki süslemeler, tekerlekteki süslemeleri tekrar etmektedir. Diğer iki tekerlek ise düz altıgen halılar ve anahtarlarla süslenmiştir. Bu tekerleklerin tamamı hasar görmüştür. Tekerlekler bir araca ait olamazdı, çünkü farklı çapları vardı ve pratik olarak kullanılamayacak boyutları ve dış dekorasyonları vardı. Gürcistan'ın dağlık bölgelerinde hürmet edilen tekerlek, güneşin ve ana tanrıçanın sembolü olarak kabul edilirdi. Tekerleğin bu kadar değerli olması, dört sayısıyla ilişkili olması ve daire şekliyle de bağlantılı olabilir. Bunun şaşırtıcı bir örneği, dört eş merkezli daireden oluşan Escher Cromlech (MÖ 2. bin yılın ilk yarısından kalma) adlı eserdir. Bu bilgiye dayanarak, Uplistsihe'de bulunan dört tekerleğinin, paganların taptıkları şeyleri sembolize ettiği varsayılmaktadır: güneş, ay, sabah yıldızı ve kentin koruyucu yıldızı. Buradakilere benzer ama daha küçük seramik formdaki simgeler, günümüze kadar gelmiştir. Bu simgelerin özellikle Uplistsihe ve Katlanihevi'de çok sayıda örneği bulunmaktadır.
Antik dönem
Arkeolojik verilere göre, Uplistsihe ikinci binyılın sonunda veya MÖ ilk binyılın başında bir ibadet merkezi haline gelmiştir. Tunç Çağında insanların bu bakire toprakları keşfetmesiyle kurulan ibadet merkezi, aslında bölgenin üç kilometre batısındaki Katlanişevi kentinin yerine kurulmuştur. Katlanişevi tepesinde, Tunç Çağından eserler bulunmuştur. MÖ 2. veya MÖ 1. binyılın başlarında, Katlanişevi'de şiddetli bir yangın çıkmasıyla beraber, Demir Çağı'nın başlamasına ramak kala, pagan ibadet merkezi Uplistsihe'ye taşınmıştır. İbadet merkezini uçurum veya tepede kurmak doğaldır, çünkü kayalar ve dağlar, uzun süre boyunca güç ve sonsuzluğun sembolü olarak kabul edilmiştir, ayrıca kayaların dik yamaçları doğal bir tahkimat işlevi görmektedir.
Uplistsihe'de, tamamen o döneme atfedilebilecek bir mağara bulunmamaktadır, çünkü Uplistsihe'deki birçok yapı tekrar tekrar inşa edilmiştir, yine de arkeolojik materyaller bu dönemde birçok yerin düzenli olarak kullanıldığını göstermektedir. Uplistsihe'deki, kadın güneş tanrısı sembolü bu döneme tarihlenmektektedir. Aynı sembole burada bulunan tekerleklerden birinin üzerinde de rastlanmıştır. Bu tanrının tek resmi (kil heykelcik şeklinde) yalnızca Katlanişevi'de bulunmuştur.
Bu dönemde Uplistsihe'nin, Urartu ve Med imparatorluğu ile ticari ilişkiler içinde olduğunu kanıtlayan arkeolojik veriler mevcuttur. Öte yandan, Uplistsihe'nin bu dönemde herhangi bir büyük devletin himayesine girdiğine dair bir kanıt yoktur. Görünüşe göre, bağımsız bir kült merkezi olarak varlığını sürdürmüştür.
Helenistik dönem
Uplistsihe'deki dini nesnelere ibadet edenlerin sayısı arttıkça, bölgenin popülerliği arttı ve MÖ 4. yüzyılda bir şehir haline geldi. MÖ 4. yüzyılın ikinci yarısında, toplam 9,5 hektar alana yayılan nüfus, dağın güney yamacının tüm topraklarına hakim olmuştur. Daha sonraki bir dönemde -muhtemelen 1. yüzyılın sonunda veya ikinci yüzyılın başlarında- tapınaklar, kamu binaları ve konut binaları da dahil olmak üzere yüzlerce bina kayaya oyulmuştur. Ayrıca şehre, kuyular ve oluklar, şehir kapıları, caddeler ve tahkimatlar eklenmiştir. Şehrin büyümesi, başkenti Mtsheta olan Doğu Gürcistan'daki İberya Krallığı döneminde azalmıştır. Uplistsihe, baskın ikonik değeriyle diğer İberya şehirleri arasında dikkat çekmekteydi. Binalarının çoğunun sadece dini amacı vardı ve bu yüzden İberya'nın dini merkezi burası olmuştur. Şehrin rolü, Antik Yunanistan'daki Delfi'ye veya Kolhis'teki Vani Sit Alanına benzemekteydi. Şehrin, Avrupa ile Orta Doğu ve Karadeniz ile Hazar denizleri arasından geçen ticaret yollarının üzerinde olması, büyümesini kolaylaştırmıştır. Uplistsihe'nin İpek Yolu üzerinde olduğuna dair iddialar, şehrin coğrafi konumu ve kronolojik nedenlerden dolayı pek inandırıcı değildir.
Helenistik dönemde şehrin inşaası
Uplistsihe, Helenistik dönemdeki şehirlerin tipik özelliklerine göre inşa edilmiştir: doğal engellerin olmadığı bölgelerde şehri koruyan duvarlar ve bariyer hendekleri; iki kaplanmış yol ve bir nehre açılan tünel; tünel, su temini ve atık suların uzaklaştırılmasını sağlamaktaydı. Eski bir geleneğe göre yapılan şehirde, sadece gizli bir tünel değil, aynı zamanda şehrin dört köşesinde de girişi vardı. Kentin ana girişi, kente gelen ana yolun doğusunda kalan uçurumun güneydoğu kısmındaydı. Şehrin güneydoğu girişine dar bir yoldan geçerek ulaşılabilirdi. Bu yol sadece yayalara açıktı. Şehrin kuzeyindeki uçurumlarda konumlanmış olan kuzeybatı ve kuzeydoğu girişlerinin sembolik bir değeri vardı ve pratikte hiçbir zaman kullanılmadılar. Kayaların oyulmasıyla yapılan duvar ve koruyu çukurlar şehri güney taraftan korumaktaydı. Şehrin güneydoğu girişine bir baskül köprü inşa edilmiştir.
Şehre su iki farklı şekilde taşınmaktaydı. Kentin kuzeyi boyunca uzanan kayalık sırtta yer alan doğal kaynak, şehir merkezine yaklaşık 5 kilometre uzunluğundaki taş boru sistemi ile taşınmaktaydı. Ayrıca, Kura Nehrinden akan sulara erişimi sağlayan derin bir kuyu da mevcuttur. Uzmanlar, kuyunun kutsal olarak kabul edildiğini ve kuyu suyunun ev için değil, kutsal amaçlarla kullanıldığını ileri sürmektedir.
O zamandan kalma kaya evler sadece Gürcistan'a özgü değildi ve tüm Güney Kafkasya'da o dönem yaygın olarak kullanılmıştır. İnşaatçılar, geleneksel taş ve ahşap mimarisinin tipik ayrıntılarını çoğaltmaya çalışmıştır. Kayadan yapılmış odaların çoğu, ahşap veya taş kirişlerin, sütunların ve diğer mimari malzemelerin taklitleri ile dekore edilmiştir. Bu açıdan, Uplistsihe, Helenistik dönemde inşa edilmiş Petra ve Paflagonya'daki bazı yapılara benzemektedir. Benzer mimari özellikler es geçilemeyecek kadar fazladır.
Uplistsihe'deki binaların inşası iki aşamada gerçekleştirilmiştir: ilk önce kayalar güzelce pürüzlendirilmiştir, sonrasında ise, heykeltıraşın çalışmalarını hatırlatacak şekilde yarılmıştır. Binaların yapımının son aşamasında, su ve aşındırıcı taş kullanılarak, kayaya istenen form verilmiş ve kaya (kumtaşı) yüzeyine koruyucu bir tabaka eklenmiştir. Bu katman yapısal hasarı önlemek için tasarlanmıştır.
Helenistik dönemde din
Şehirdeki halk, o dönemde yaygın olan çok tanrılı inançlara inanmaktaydı. Helenistik dönemde, Uplistsihe'de, Güneş tanrısına ibadet edilen eski tapınağa ek olarak, diğer gök cisimlerine ve her biri birbirleriyle bağlantılı olan toprak, su ve diğer Gürcü putperest tanrılarına ibadet etmek için binalar vardı. Bölgedeki en dominant tapınak olan Güneş tanrısı tapınağı, Gürcistan'ın Hristiyanlaştırıldığı dönemde, Hristiyanlar tarafından 337 yılında tahrip edilmiştir. Ek olarak, bu dönemde aktif olarak kullanılan düzinelerce ibadet yeri halen daha korunmaktadır.
Katolik inancında inanılan tanrılarına tapınılması için 1 ila 4 metre çaplarında değişen ve bir kısmının derinliği 12 metreye ulaşan büyük mezarlar kullanılmıştır. Mezarlar, hayvanların kurban edilme rituelinde yeraltı tanrılarına adanması için kullanılmıştır. Bölgede yapılan ayrıntılı kazılar ve kuyuların dibindeki eşyaların analiz edilmesinden önce, deliklerin kullanım amacı belirsizdi. Varsayımlardan biri olarak, büyük kuyuların bir hapishane olarak kullanıldığı ileri sürülmüştür. Bu varsayım yanlıştı, ancak bazı popüler kaynaklar halen daha Uplistsihe'de "yeraltı hapishanelerinin" var olduğunu iddia etmektedir. Anıtı araştıran kişiler arasında, tüm dini yapıların kelimenin temel anlamında tapınak olarak kabul edilip edilmemesi gerektiği konusunda bir fikir birliği yoktur, ancak çoğu bilim insanı dini bir amacı olduğu konusunda hemfikirdir.
Tekerlek, Uplistsihe'de yaygın olarak güneşin sembolü şeklinde kullanılmıştır. Dini bayramlarda kutsal bir anlamı olan ve kurbanlık kuyularını süsleyen tekerleğin sekiz tekerlek parmağı bulunmaktadır.
Şehirde ekonomik yaşam
Helenistik dönemde, dini nitelikte çeşitli bağışlar ve hediyeler verilmiş, canlılar kurban edilmiştir. Kentin ana meydanı dini yapılara tahsis edilmiştir ve ufak tefek yeniliklerin dışında yeniden yapılanmalar olmamıştır. Şehrin içinde şarap üretimi pratik nedenlerden dolayı değil, dini sebeplerle yapılmıştır. Görünüşe göre, burada üretilen şarap kutsal olarak kabul edilirdi. Helenistik dönemde, şehir ormanlarla çevriliydi ve şehre uzaktan, özellikle güneybatı yamacındaki yüksek alanlardan toplanan üzümler getirilirdi. Şehrin kuzey kesiminde 58 büyük kavanozun (Karas) konulması için tasarlanmış büyük bir şarap dükkânı ("büyük marani") vardı. Birkaç küçük şarap dükkânı, kentin orta kesimindeki büyük dini binalarla iç içedir.
Halkın Hristiyanlığa geçişi
337 yılında Hristiyanlığın Gürcistan'da devlet dini olarak ilan edilmesinden sonra, pagan Uplistsihe halkı ile Hristiyanlığa geçenler arasında, rahiplerin ve Uplistsihe sakinlerinin zarar gördüğü bir çatışma yaşandı, kentteki yapıların bazıları tahrip edildi, iki ana putperest tapınağı yakıldı ve yerlerine Hristiyan kiliseleri kuruldu. Erken dönem Hristiyan kilisesinde, bölgedeki putperestlerin öldürülmesini talep eden bir belge bulunmuştur. Bu dönemde bölgede yaşayan bazı putperestlerin yanı sıra siviller de idam edilmiştir.
Şehrin tepesindeki Güneş tanrısı tapınağının yerine bir kilise inşa edilmiştir. 6. yüzyılda, “Central Plaza”da bulunan, meydanlı bir başka büyük putperest tapınağı yıkılmış ve yerine yaklaşık 400 metrekarelik bir yüzeye sahip üç nefli bir Hristiyan bazilikası inşa edilmiştir. Her iki yapı da diğer yapılardan önce çökmüş ve Orta Çağın başında, şehrin merkezinde, "Uplistsuli Kilisesi" ("Prens Kilisesi") adında yeni bir kilise inşa edilmiştir. Bu kilise 10 veya 11. yüzyıla tarihlenmektedir. Büyük bir şaraphane Hristiyanlığa geçen ilk grup tarafından yok edilmiştir. Arkeologlar tarafından bölgedeki yıkımlar şöyle açıklanmıştır, "ölüler alındı, ahşap yapılar çöktü ve ardından yangın söndürüldü."
Uplistsihe uzun bir süre daha, paganların tanrılarına tapmaya devam ettiği gizli bir kült olarak kullanılmaya devam etmiştir. Arkeologlar, Hristiyanlığın bölgede yaygınlaşmasından sonra bile küçük ibadetlerin yapıldığı ve hayvan kurban etmelerin devam ettiği kapalı alanlar bulmuştur. Genel olarak, Hristiyanlığın yayılması, Uplistsihe'nin önemi ciddi şekilde azalmış, yapılan bağışlar kesilmiş, bölgeye gelen hacı sayısı azalmıştır. Şehrin değeri zamanla basit bir kale seviyesine inmiştir.
Orta Çağda Uplistsihe
9. yüzyılda, Uplistsihe'nin tarihini etkileyecek çarpıcı bir değişiklik oldu ve yeniden Gürcistan'ın tarihinde önemli bir rol oynamaya başladı. 9. yüzyıldan beri Gürcistan'ın başkenti Tiflis Arapların elindeydi ve Uplistsihe, Kartli'nin merkezi oldu. Kartli'nin en önemli şehrine dönüşen Uplistsihe'nin nüfusu 20 bin kişiye ulaştı.
Bu dönemde, Kura Nehri yönünü değiştirdi ve şehrin verimli topraklarının bulunduğu kuzeybatı kesimlerini beslemeye başladı. Yerleşimin büyük bölümü de şehrin kuzeybatısındaydı. Nüfusun kuzeybatıda yoğun olması, 1968 yılında köylülerin büyük çoğunluğunun arkeologlar eşlinde çevre köylere götürüldüğü zamana kadar devam etti.
Bu dönemdeki Uplistsihe'nin tarihi, şehrin sürekli el değiştirdiği raporlayan kroniklerle bilinmektedir. Uplistsihe'nin stratejik pozisyonu, şehrin, Kartli'yi fethetmeyi amaçlayan tüm liderlerin doğal hedefi olmasına neden oldu. Başlangıçta şehir, 940'lı yıllarda, Gürcü İberya Kralı III. Davit'in hakimiyetine geçti. Sonrasında uzun bir süre Araplar tarafından işgal edildi. Uplistsihe, bir süre boyunca Sembatlı II. Tiezerakal ve Arapların öncülüğünde Ermenilerin elinde kaldı: 914'te Saca Abdul Kashima'nın ordusu, Kartli ordusunu yerle bir etti. Arapların bölgeden çekilmesinden sonra, şehir, batı Gürcistan (Abhazya) krallarının eline geçti. 975 yılında Doğu Gürcistan tarafından fethedilen Uplistsihe, İberya Kralı III. Davit'in evlatlık oğlu olan "Birleştirici III. Bagrat"'ın Abhazya'yı 978'de fethetmesiyle, birleşik Gürcistan'ın parçası olan Uplistsihe'nin ilk hükümdarı oldu. Ardından III. Bagrat'ın annesi Guranducht uzun süre şehrin valiliğini yapmıştır. Bundan sonraki dönem kroniklerde daha az detay ile anlatılmıştır. Şehrin 1080 yılında Selçuklular tarafından işgal edildiği bilinmektedir. 1122'de Gürcistan kralı Kurucu Davit, Gürcistan'ı Araplardan arındırarak, devlet merkezini Tiflis'e taşındı ve şehrin değeri azalmaya başladı. 13. yüzyılların başlarında, Gürcistan Kraliçesi Tamar'ın, burada kaldığına inanılmaktadır, ancak akademisyenler bu noktada hemfikir değildir. Bununla beraber, 10. yüzyılda kraliyet odasına dönüştürülen antik putperest tapınaklardan biri, 19. yüzyılda yerel halk tarafından sözlü olarak "Kraliçe Tamar'ın Salonu" olarak adlandırılıyordu.
13 ve 14. yüzyıllarda bir dizi Moğol istilası sonucunda yok edilen Uplistsihe, bir daha önemli bir şehir statüsüne erişemedi.
Orta Çağın başlarında şehrin yeniden inşa edilmesi
Orta Çağ'da şehir yeniden inşa edilirken, Helenistik dönemden kalma, korunmuş dini yapılar kullanılmıştır. Yeni yapılardan bazıları sarayın mülkü olmuş ve yapılar ticari işlemler için kullanılmaya başlanmıştır. Şehir, eski dini şehirden farklı olarak konutların ve ticari yapıların bulunduğu tipik bir kale-şehirdi. Eski pagan tapınakları fırın, depo ve konut yapılarına dönüştürülmüştür. Orta Çağ kentinin tasarımı karman çormandı ve birçok pasaj sebepsiz yere kapatıldı. Orta Çağ döneminde yapılmış mimari yapılar ve ilk Hristiyan kiliseleri, antik yapılardan daha zayıftı ve daha az süre ayakta kaldılar. Yapıların yapısındaki en önemli yanlış hesaplama, Uplistsihe'deki kumtaşlarıyla inşa edilmiş yapıların, Orta Çağ ustalarının inşa etmeye çalıştığı çeşitli düzeylerdeki yapılara dayanamamasıydı. Ayrıca, Orta Çağ'da, Helenistik döneme ait binaları güçlendiren, kayanın aşındırıcı malzemesi kullanılmamıştı.
Şehrin çöküşü
13 ve 14. yüzyıllardaki Moğol istilasından sonra, Uplistsihe, önemini ve şehir statüsünü kaybetti. Moğollar şehrin güneyindeki savunma yapılarını yok etti ve şehirdeki duvarlar bir daha yeniden inşa edilmedi. Cengiz Han'ın torunu Hülâgû Han'ın 13. yüzyılda şehre yaptığı seferde, bölgede ikamet eden 5.000'den fazla rahip öldürüldü. Ek olarak, Moğol istilası, çevredeki bölgenin görüntüsünü değiştirdi: şehirdeki tüm ormanlar yakıldı. Bölge, 14. yüzyıldan itibaren geçici bir yerleşim yeri olarak kullanıldı: istila durumunda, bölge sakinleri mağaralara girip tehlikeden korunurdu. Uplistsuli Kilisesi, dönem dönem olsa da, halen daha aktif olarak kullanılmaktadır. 18. yüzyılda, yeni bir çan kulesi inşa edildi ve kulenin duvarları yeni bir tuğla tabakasıyla kaplandı. Orijinal duvar ve duvar resimleri 19. yüzyılda yok edilmiştir. Günümüzde kilisenin duvarları, 1848-1849 yılları arasında bölgenin yakınlarında bulunmuş Rus ordusu askerlerinin ve memurlarının el yazılarını içeren yazıtlarla süslüdür.
Mimarisi
Uplistsihe kompleksi üç bölüme ayrılmıştır: güney (aşağı), orta (merkez) ve kuzey (yukarı). Bu bölümler toplamda 8 hektarlık alan kaplıyordu. Orta kısım bu bölümlerden en büyüğüdür ve Uplistsihe kaya kesme yapılarının birçoğunu içerir, güney kesimine dar bir kaya geçidi ve bir tünel ile bağlanır. Orta kısım, dar sokaklar ve bazen merdivenler ile, merkezi "caddeden" farklı yapılara yayılır.
Mağaraların çoğunluğu süslemelerden yoksundur, daha büyük yapılardan bazıları tünel tonozlu tavanlara kapalı olmasına rağmen, taşlar kütüklerin taklidi olacak biçimde oyulmuştur. Daha büyük yapıların bazılarının arka veya yanlarında tören amaçlı kullanıldığı düşünülen nişler vardır.
Kompleksin zirvesinde, 9-10. yüzyıllarda taş ve tuğladan yapılmış bir Hristiyan bazilikası bulunmaktadır. Arkeolojik kazılarda, altın, gümüş ve bronz mücevherler, seramik ve heykel örnekleri de dahil olmak üzere farklı dönemlere ait çok sayıda eser keşfedilmiştir. Bu eserlerin birçoğu Tiflis'teki Ulusal Müzede güvenle tutulmaktadır.
En savunmasız bölgelerin bir kısmı 1920'de meydana gelen deprem ile tamamen tahrip olmuştur. Anıtın mevcut durumu ciddi tehlike altındadır, Gürcistan Kültür Mirası Fonu (Dünya Bankası ve Gürcistan devletinin yer aldığı bir proje) 2000'de bir koruma programının başlatılmasını talep etmiştir.
20 ve 21. yüzyıl
1950'lerden beri, Uplistsihe bir turizm merkezidir. Arkeolojik keşif grubu tarafından 1957'den bu yana yapılan temizlik çalışmalarıyla paralel olarak, anıtın turistik değeri artmıştır: ziyarete açılan antik oda sayısı her gün artmaktadır. Şehirdeki 700 yapıdan sadece 150'si korunmuştur. Yapılar turistlerin ziyaretine açıktır.
20. yüzyılın sonlarına doğru, kumtaşlarının erozyonu nedeniyle, birçok binada ciddi hasar tehlikesi ortaya çıktı. Gürcistan hükûmeti Uplistsihe mağaralarının yeniden inşası için yeterli ekonomik fon ayıramadı ve 2000 yılında meydana gelen küçük depremde bazı binalar ciddi hasar gördü. 2000 yılında, Dünya Bankası, Gürcistan hükûmeti ile birlikte, anıtın bir kısmının yeniden inşası ve anıt hakkında farklı dillerde bilgi sağlayabilecek bir turizm merkezinin yapımı için para tahsis etmiştir. Günümüzde turizm merkezi genellikle kapalı olduğundan ve Gürcistan tarafı yeniden yapılanma için ayrılan paranın yeterli olmadığını iddia ettiğinden, bu fonların nasıl kullanıldığı açık değildir. Uplistsihe, sismik aktivitenin yüksek olduğu bir bölgededir ve koruma önlemleri alınmaması durumunda, sonraki depremlerde, anıt ciddi şekilde zarar görebilir.
Notlar
- ^ a b c Khimshiashvili (1999), Online version 18 Ağustos 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ "List of Immovable Cultural Monuments" (PDF) (Gürcüce). National Agency for Cultural Heritage Preservation of Georgia. 12 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 14 Temmuz 2019.
- ^ a b Georgia 6 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . – ICOMOS World Report on Monuments and Sites in Danger 2001. Accessed on November 23, 2007. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "ICOMOS" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: ) - ^ T. Саникидзе Uplistsikhe, Universitat Estatal de Cultura i Art de Tbilisi E. Takaishvili, Tbilisi, 2005
- ^ Plunkett R., Masters T. Geòrgia, Armenia & Azerbaijan, Lonely Planet Publications, Footscray, 2004
- ^ Tim Burford Georgia, Globe Pequot Press, Nova York, 2007
- ^ Какна Khimshiashvili Function of Some Uphlistsikhe Cave Complexes, (Электронная версия 4 Ağustos 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde . |date=4 d'agost de 2004)
- ^ Sanikidze, Tamaz. Uplistsikhe (Rusça). Tiflis: Universitat Estatal de Cultura i Arts de Tbilisi.
- ^ "Uplistsikhe Cave Town". atlasobscura. 2 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Ağustos 2019.
- ^ Telfer J. B. The Crimea and Transcaucasia; being the narrative of a journey in the Kouban, in Gouria, Georgia, Armenia, Ossety, Imeritia, Swannety, and Mingrelia, and in the Tauric range, H.S. King & co., Londres, 1876
Kaynakça
- Khimshiashvili, Kakha (1999). Transactions of the Ancient Monuments Society 43, pp. 77–100.
Dış bağlantılar
- UNESCO Dünya Mirasları sitesi29 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Uplistsikhe'nin panoramik görüntüsü 3 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Wikimedia Commons'ta Uplistsihe ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Uplistsihe Gurcuce უფლისციხე anlami Tanri kalesi Dogu Gurcistan da antik cagdan kalma oyma kaya kentidir Sida Kartli bolgesine bagli Gori sehrinin 10 km dogusunda yer alir Uplistsihe magara kompleksi ve 9 10 yuzyillarda yapilmis uc katli bazilika Kura Nehri nin yuksek kayalikli sol kiyisinda insa edilmistir Erken Demir Cagi ndan Gec Orta Cag a kadar uzanan zaman araligindan eserler bulunur Ayrica Anadolu ve Iran da kullanilan cesitli yontma tas kulturlerinin essiz kombinasyonlari ile dikkat cekicidir pagan ve Hristiyan mimarisinin varligini bir arada gormek mumkundur Uplistsihe altin cagini yasadigi donemde 700 den fazla magara ve tas yapiya ev sahipligi yapmaktaydi Gunumuzde bu yapilardan sadece 150 tanesi ulasmistir Uplistsihe magara kompleksi 2007 den beri UNESCO Dunya Mirasi programina dahil edilmek uzere gecici listede bulunuyor Ayrica 3 Ekim 2007 tarihinde Gurcistan in Ulusal Oneme Sahip Tasinmaz Kultur Anitlari listesine eklenmistir EtimolojisiKent antik donemden beri Uplistsihe adiyla anilmaktadir Orta Cag Gurcu tarihcileri yerlesim yerinin adinin Mtshetos un oglu ve Kartlos un torunu Uplos tan geldigine inanmakta ve bu kaynaklarin gercekligi arkeolojik materyallerle dogrulanmaktadir Bu bilgiye dayanarak bilimsel literaturde Uplistsihe adi Uplos ile iliskilendirilmektedir Bununla birlikte en populer kaynaklarda Uplis kelimesinin hukumdar ile iliskili oldugunu gosteren baska bir hipotez daha vardir Uplistsihe Gurcuce უფლისციხე Lordlarin kalesi TarihiUplistsihe bolgesinin plani Uplistsihe arkeologlar tarafindan Gurcistan daki en eski sehir yerlesimlerinden biri olarak tanimlanmaktadir Kartli Antik Kralliginin veya Klasik donem yazarlarinin kullandigi adiyla Iberya kalbinde olmasindan dolayi stratejik bir konuma sahiptir ulkenin siyasi ve dini merkezi olarak ortaya cikmistir 4 yuzyilin baslarinda Kartli nin Hristiyanlastirilmaya baslamasiyla birlikte Uplistsihe Hristiyan kulturunun yeni merkezlerine Mesheti ve sonrasinda Tiflis karsi onemini kaybetmistir Ancak Uplistsihe 8 ve 9 yuzyillarda Tiflis in Muslumanlarca fethi sirasinda Gurculerin kalesi olarak yeniden ortaya cikmistir 14 yuzyildaki Mogol baskinlari kentin en buyuk cokusune isaret ediyordu sehir neredeyse terk edilmis ve yalnizca dusman saldirilarina karsi gecici bir siginak olarak kullanilmistir Kent 19 yuzyilda terk edilmistir 20 yuzyilin ortalarina kadar cesitli betimsel calismalarda bahsedilen Uplistsihe de 1957 yilinda sistematik bilimsel calismalar baslamistir O zamandan beri kentin mimarisi ve arkeolojisi S Amiranasvili ve T Sanikidze yonetimindeki Gurcistan Ulusal Sanat Muzesi kesif gezisi grubu tarafindan incelenmektedir Calisma sirasinda eski yerlesimler temizlenmis ek betonarme yapilarin yardimi ile bazi yapilar guclendirilmis ve ek betonarme yapilarin ustleri ortulerek goruntu kirliligi yapmalari engellenmistir 1977 1978 yillarindaki gezide anitin guney tarafindaki dag gecidinde yuzeyden alti metre derinlikte kentteki ilk yasam doneminin gizli hazinelerinin bulundugu onemli kesifler yapilmistir Bu eserler Gurcu muzelerinde sergilenmektedir Kesif sehir hayatindaki yasam kosullarini aydinlatmis ve Uplistsihe deki kult nesnelerinin amaci hakkindaki bir dizi varsayimi dogrulamistir Yerlesimin dogu bolgesinin bazi kisimlari gelecekte arastirmalar yapilmasi icin kesfedilmis ve koruma altina alinmistir Uplistsihe hazinesi Hazine konturlari yerlestirilememis kil zeminli bir yapida gizlenmistir zemin tamamen altin kaseler kupeler ve cesitli kolyeler ile kaplanmistir Ayrica en ustte cok buyuk boyutlarda uc tabak bulunmaktaydi tabaklardan biri ucgen palet seklindedir diger ikisi ise nilufer resimleriyle suslenmistir Tabaklar kuskusuz bir sekilde hazine sandiginin uzerini ortmekteydi ve sembolik olarak gokyuzunu temsil ediyordu tabaklardaki lotus cicegi hurma yapragi susu ve rozetler sembolikti Tabaklardan olusan bu luks katmaninin altinda ozel onemi ve amaci olan nesneler saklanmisti Sandiktaki tum esyalar bronz canlar hayvan parcalari minyatur seramik kaplar cingirak kus figuru seklinde sekillendirilmis kutsal sivi puskurtucu ve terrakotta kuskusuz bir sekilde ritualistikti Sandiktaki heykelcik Katlanihevi nin ana tanricasini sembolize etmekteydi Bu heykelcik Yunan koreoplastisinin merkezi Tanagra dan bu heykellerin Helenistik dunyaya yayildigi yerden ithal edilmistir Tanagra dan gelen ornekler kismen korunmustur ama bu figurlerden biri Uplistsihe deki en guzel eserlerdendir Ayni odada sandigin yaninda farkli caplarda 170 130 47 ve 39 cm buyuk tahta tekerlekten olusan dort demir tekerlegin kalintisi vardir Ilk ikisi kati metal iken dovulen tekerlekler buyuk anahtar toplar 5 cm capinda ile suslenmistir Ince demirden yapilmis tekerlegin kucuk jantlarindaki suslemeler tekerlekteki suslemeleri tekrar etmektedir Diger iki tekerlek ise duz altigen halilar ve anahtarlarla suslenmistir Bu tekerleklerin tamami hasar gormustur Tekerlekler bir araca ait olamazdi cunku farkli caplari vardi ve pratik olarak kullanilamayacak boyutlari ve dis dekorasyonlari vardi Gurcistan in daglik bolgelerinde hurmet edilen tekerlek gunesin ve ana tanricanin sembolu olarak kabul edilirdi Tekerlegin bu kadar degerli olmasi dort sayisiyla iliskili olmasi ve daire sekliyle de baglantili olabilir Bunun sasirtici bir ornegi dort es merkezli daireden olusan Escher Cromlech MO 2 bin yilin ilk yarisindan kalma adli eserdir Bu bilgiye dayanarak Uplistsihe de bulunan dort tekerleginin paganlarin taptiklari seyleri sembolize ettigi varsayilmaktadir gunes ay sabah yildizi ve kentin koruyucu yildizi Buradakilere benzer ama daha kucuk seramik formdaki simgeler gunumuze kadar gelmistir Bu simgelerin ozellikle Uplistsihe ve Katlanihevi de cok sayida ornegi bulunmaktadir Antik donemArkeolojik verilere gore Uplistsihe ikinci binyilin sonunda veya MO ilk binyilin basinda bir ibadet merkezi haline gelmistir Tunc Caginda insanlarin bu bakire topraklari kesfetmesiyle kurulan ibadet merkezi aslinda bolgenin uc kilometre batisindaki Katlanisevi kentinin yerine kurulmustur Katlanisevi tepesinde Tunc Cagindan eserler bulunmustur MO 2 veya MO 1 binyilin baslarinda Katlanisevi de siddetli bir yangin cikmasiyla beraber Demir Cagi nin baslamasina ramak kala pagan ibadet merkezi Uplistsihe ye tasinmistir Ibadet merkezini ucurum veya tepede kurmak dogaldir cunku kayalar ve daglar uzun sure boyunca guc ve sonsuzlugun sembolu olarak kabul edilmistir ayrica kayalarin dik yamaclari dogal bir tahkimat islevi gormektedir Uplistsihe de tamamen o doneme atfedilebilecek bir magara bulunmamaktadir cunku Uplistsihe deki bircok yapi tekrar tekrar insa edilmistir yine de arkeolojik materyaller bu donemde bircok yerin duzenli olarak kullanildigini gostermektedir Uplistsihe deki kadin gunes tanrisi sembolu bu doneme tarihlenmektektedir Ayni sembole burada bulunan tekerleklerden birinin uzerinde de rastlanmistir Bu tanrinin tek resmi kil heykelcik seklinde yalnizca Katlanisevi de bulunmustur Bu donemde Uplistsihe nin Urartu ve Med imparatorlugu ile ticari iliskiler icinde oldugunu kanitlayan arkeolojik veriler mevcuttur Ote yandan Uplistsihe nin bu donemde herhangi bir buyuk devletin himayesine girdigine dair bir kanit yoktur Gorunuse gore bagimsiz bir kult merkezi olarak varligini surdurmustur Helenistik donemUplistsihe deki dini nesnelere ibadet edenlerin sayisi arttikca bolgenin populerligi artti ve MO 4 yuzyilda bir sehir haline geldi MO 4 yuzyilin ikinci yarisinda toplam 9 5 hektar alana yayilan nufus dagin guney yamacinin tum topraklarina hakim olmustur Daha sonraki bir donemde muhtemelen 1 yuzyilin sonunda veya ikinci yuzyilin baslarinda tapinaklar kamu binalari ve konut binalari da dahil olmak uzere yuzlerce bina kayaya oyulmustur Ayrica sehre kuyular ve oluklar sehir kapilari caddeler ve tahkimatlar eklenmistir Sehrin buyumesi baskenti Mtsheta olan Dogu Gurcistan daki Iberya Kralligi doneminde azalmistir Uplistsihe baskin ikonik degeriyle diger Iberya sehirleri arasinda dikkat cekmekteydi Binalarinin cogunun sadece dini amaci vardi ve bu yuzden Iberya nin dini merkezi burasi olmustur Sehrin rolu Antik Yunanistan daki Delfi ye veya Kolhis teki Vani Sit Alanina benzemekteydi Sehrin Avrupa ile Orta Dogu ve Karadeniz ile Hazar denizleri arasindan gecen ticaret yollarinin uzerinde olmasi buyumesini kolaylastirmistir Uplistsihe nin Ipek Yolu uzerinde olduguna dair iddialar sehrin cografi konumu ve kronolojik nedenlerden dolayi pek inandirici degildir Helenistik donemde sehrin insaasi Uplistsihe Helenistik donemdeki sehirlerin tipik ozelliklerine gore insa edilmistir dogal engellerin olmadigi bolgelerde sehri koruyan duvarlar ve bariyer hendekleri iki kaplanmis yol ve bir nehre acilan tunel tunel su temini ve atik sularin uzaklastirilmasini saglamaktaydi Eski bir gelenege gore yapilan sehirde sadece gizli bir tunel degil ayni zamanda sehrin dort kosesinde de girisi vardi Kentin ana girisi kente gelen ana yolun dogusunda kalan ucurumun guneydogu kismindaydi Sehrin guneydogu girisine dar bir yoldan gecerek ulasilabilirdi Bu yol sadece yayalara acikti Sehrin kuzeyindeki ucurumlarda konumlanmis olan kuzeybati ve kuzeydogu girislerinin sembolik bir degeri vardi ve pratikte hicbir zaman kullanilmadilar Kayalarin oyulmasiyla yapilan duvar ve koruyu cukurlar sehri guney taraftan korumaktaydi Sehrin guneydogu girisine bir baskul kopru insa edilmistir Sehre su iki farkli sekilde tasinmaktaydi Kentin kuzeyi boyunca uzanan kayalik sirtta yer alan dogal kaynak sehir merkezine yaklasik 5 kilometre uzunlugundaki tas boru sistemi ile tasinmaktaydi Ayrica Kura Nehrinden akan sulara erisimi saglayan derin bir kuyu da mevcuttur Uzmanlar kuyunun kutsal olarak kabul edildigini ve kuyu suyunun ev icin degil kutsal amaclarla kullanildigini ileri surmektedir O zamandan kalma kaya evler sadece Gurcistan a ozgu degildi ve tum Guney Kafkasya da o donem yaygin olarak kullanilmistir Insaatcilar geleneksel tas ve ahsap mimarisinin tipik ayrintilarini cogaltmaya calismistir Kayadan yapilmis odalarin cogu ahsap veya tas kirislerin sutunlarin ve diger mimari malzemelerin taklitleri ile dekore edilmistir Bu acidan Uplistsihe Helenistik donemde insa edilmis Petra ve Paflagonya daki bazi yapilara benzemektedir Benzer mimari ozellikler es gecilemeyecek kadar fazladir Uplistsihe deki binalarin insasi iki asamada gerceklestirilmistir ilk once kayalar guzelce puruzlendirilmistir sonrasinda ise heykeltirasin calismalarini hatirlatacak sekilde yarilmistir Binalarin yapiminin son asamasinda su ve asindirici tas kullanilarak kayaya istenen form verilmis ve kaya kumtasi yuzeyine koruyucu bir tabaka eklenmistir Bu katman yapisal hasari onlemek icin tasarlanmistir Helenistik donemde din Sehirdeki halk o donemde yaygin olan cok tanrili inanclara inanmaktaydi Helenistik donemde Uplistsihe de Gunes tanrisina ibadet edilen eski tapinaga ek olarak diger gok cisimlerine ve her biri birbirleriyle baglantili olan toprak su ve diger Gurcu putperest tanrilarina ibadet etmek icin binalar vardi Bolgedeki en dominant tapinak olan Gunes tanrisi tapinagi Gurcistan in Hristiyanlastirildigi donemde Hristiyanlar tarafindan 337 yilinda tahrip edilmistir Ek olarak bu donemde aktif olarak kullanilan duzinelerce ibadet yeri halen daha korunmaktadir Katolik inancinda inanilan tanrilarina tapinilmasi icin 1 ila 4 metre caplarinda degisen ve bir kisminin derinligi 12 metreye ulasan buyuk mezarlar kullanilmistir Mezarlar hayvanlarin kurban edilme rituelinde yeralti tanrilarina adanmasi icin kullanilmistir Bolgede yapilan ayrintili kazilar ve kuyularin dibindeki esyalarin analiz edilmesinden once deliklerin kullanim amaci belirsizdi Varsayimlardan biri olarak buyuk kuyularin bir hapishane olarak kullanildigi ileri surulmustur Bu varsayim yanlisti ancak bazi populer kaynaklar halen daha Uplistsihe de yeralti hapishanelerinin var oldugunu iddia etmektedir Aniti arastiran kisiler arasinda tum dini yapilarin kelimenin temel anlaminda tapinak olarak kabul edilip edilmemesi gerektigi konusunda bir fikir birligi yoktur ancak cogu bilim insani dini bir amaci oldugu konusunda hemfikirdir Tekerlek Uplistsihe de yaygin olarak gunesin sembolu seklinde kullanilmistir Dini bayramlarda kutsal bir anlami olan ve kurbanlik kuyularini susleyen tekerlegin sekiz tekerlek parmagi bulunmaktadir Sehirde ekonomik yasam Helenistik donemde dini nitelikte cesitli bagislar ve hediyeler verilmis canlilar kurban edilmistir Kentin ana meydani dini yapilara tahsis edilmistir ve ufak tefek yeniliklerin disinda yeniden yapilanmalar olmamistir Sehrin icinde sarap uretimi pratik nedenlerden dolayi degil dini sebeplerle yapilmistir Gorunuse gore burada uretilen sarap kutsal olarak kabul edilirdi Helenistik donemde sehir ormanlarla cevriliydi ve sehre uzaktan ozellikle guneybati yamacindaki yuksek alanlardan toplanan uzumler getirilirdi Sehrin kuzey kesiminde 58 buyuk kavanozun Karas konulmasi icin tasarlanmis buyuk bir sarap dukkani buyuk marani vardi Birkac kucuk sarap dukkani kentin orta kesimindeki buyuk dini binalarla ic icedir Halkin Hristiyanliga gecisi337 yilinda Hristiyanligin Gurcistan da devlet dini olarak ilan edilmesinden sonra pagan Uplistsihe halki ile Hristiyanliga gecenler arasinda rahiplerin ve Uplistsihe sakinlerinin zarar gordugu bir catisma yasandi kentteki yapilarin bazilari tahrip edildi iki ana putperest tapinagi yakildi ve yerlerine Hristiyan kiliseleri kuruldu Erken donem Hristiyan kilisesinde bolgedeki putperestlerin oldurulmesini talep eden bir belge bulunmustur Bu donemde bolgede yasayan bazi putperestlerin yani sira siviller de idam edilmistir Sehrin tepesindeki Gunes tanrisi tapinaginin yerine bir kilise insa edilmistir 6 yuzyilda Central Plaza da bulunan meydanli bir baska buyuk putperest tapinagi yikilmis ve yerine yaklasik 400 metrekarelik bir yuzeye sahip uc nefli bir Hristiyan bazilikasi insa edilmistir Her iki yapi da diger yapilardan once cokmus ve Orta Cagin basinda sehrin merkezinde Uplistsuli Kilisesi Prens Kilisesi adinda yeni bir kilise insa edilmistir Bu kilise 10 veya 11 yuzyila tarihlenmektedir Buyuk bir saraphane Hristiyanliga gecen ilk grup tarafindan yok edilmistir Arkeologlar tarafindan bolgedeki yikimlar soyle aciklanmistir oluler alindi ahsap yapilar coktu ve ardindan yangin sonduruldu Uplistsihe uzun bir sure daha paganlarin tanrilarina tapmaya devam ettigi gizli bir kult olarak kullanilmaya devam etmistir Arkeologlar Hristiyanligin bolgede yayginlasmasindan sonra bile kucuk ibadetlerin yapildigi ve hayvan kurban etmelerin devam ettigi kapali alanlar bulmustur Genel olarak Hristiyanligin yayilmasi Uplistsihe nin onemi ciddi sekilde azalmis yapilan bagislar kesilmis bolgeye gelen haci sayisi azalmistir Sehrin degeri zamanla basit bir kale seviyesine inmistir Orta Cagda Uplistsihe9 yuzyilda Uplistsihe nin tarihini etkileyecek carpici bir degisiklik oldu ve yeniden Gurcistan in tarihinde onemli bir rol oynamaya basladi 9 yuzyildan beri Gurcistan in baskenti Tiflis Araplarin elindeydi ve Uplistsihe Kartli nin merkezi oldu Kartli nin en onemli sehrine donusen Uplistsihe nin nufusu 20 bin kisiye ulasti Bu donemde Kura Nehri yonunu degistirdi ve sehrin verimli topraklarinin bulundugu kuzeybati kesimlerini beslemeye basladi Yerlesimin buyuk bolumu de sehrin kuzeybatisindaydi Nufusun kuzeybatida yogun olmasi 1968 yilinda koylulerin buyuk cogunlugunun arkeologlar eslinde cevre koylere goturuldugu zamana kadar devam etti Bu donemdeki Uplistsihe nin tarihi sehrin surekli el degistirdigi raporlayan kroniklerle bilinmektedir Uplistsihe nin stratejik pozisyonu sehrin Kartli yi fethetmeyi amaclayan tum liderlerin dogal hedefi olmasina neden oldu Baslangicta sehir 940 li yillarda Gurcu Iberya Krali III Davit in hakimiyetine gecti Sonrasinda uzun bir sure Araplar tarafindan isgal edildi Uplistsihe bir sure boyunca Sembatli II Tiezerakal ve Araplarin onculugunde Ermenilerin elinde kaldi 914 te Saca Abdul Kashima nin ordusu Kartli ordusunu yerle bir etti Araplarin bolgeden cekilmesinden sonra sehir bati Gurcistan Abhazya krallarinin eline gecti 975 yilinda Dogu Gurcistan tarafindan fethedilen Uplistsihe Iberya Krali III Davit in evlatlik oglu olan Birlestirici III Bagrat in Abhazya yi 978 de fethetmesiyle birlesik Gurcistan in parcasi olan Uplistsihe nin ilk hukumdari oldu Ardindan III Bagrat in annesi Guranducht uzun sure sehrin valiligini yapmistir Bundan sonraki donem kroniklerde daha az detay ile anlatilmistir Sehrin 1080 yilinda Selcuklular tarafindan isgal edildigi bilinmektedir 1122 de Gurcistan krali Kurucu Davit Gurcistan i Araplardan arindirarak devlet merkezini Tiflis e tasindi ve sehrin degeri azalmaya basladi 13 yuzyillarin baslarinda Gurcistan Kralicesi Tamar in burada kaldigina inanilmaktadir ancak akademisyenler bu noktada hemfikir degildir Bununla beraber 10 yuzyilda kraliyet odasina donusturulen antik putperest tapinaklardan biri 19 yuzyilda yerel halk tarafindan sozlu olarak Kralice Tamar in Salonu olarak adlandiriliyordu 13 ve 14 yuzyillarda bir dizi Mogol istilasi sonucunda yok edilen Uplistsihe bir daha onemli bir sehir statusune erisemedi Orta Cagin baslarinda sehrin yeniden insa edilmesi Orta Cag da sehir yeniden insa edilirken Helenistik donemden kalma korunmus dini yapilar kullanilmistir Yeni yapilardan bazilari sarayin mulku olmus ve yapilar ticari islemler icin kullanilmaya baslanmistir Sehir eski dini sehirden farkli olarak konutlarin ve ticari yapilarin bulundugu tipik bir kale sehirdi Eski pagan tapinaklari firin depo ve konut yapilarina donusturulmustur Orta Cag kentinin tasarimi karman cormandi ve bircok pasaj sebepsiz yere kapatildi Orta Cag doneminde yapilmis mimari yapilar ve ilk Hristiyan kiliseleri antik yapilardan daha zayifti ve daha az sure ayakta kaldilar Yapilarin yapisindaki en onemli yanlis hesaplama Uplistsihe deki kumtaslariyla insa edilmis yapilarin Orta Cag ustalarinin insa etmeye calistigi cesitli duzeylerdeki yapilara dayanamamasiydi Ayrica Orta Cag da Helenistik doneme ait binalari guclendiren kayanin asindirici malzemesi kullanilmamisti Sehrin cokusu13 ve 14 yuzyillardaki Mogol istilasindan sonra Uplistsihe onemini ve sehir statusunu kaybetti Mogollar sehrin guneyindeki savunma yapilarini yok etti ve sehirdeki duvarlar bir daha yeniden insa edilmedi Cengiz Han in torunu Hulagu Han in 13 yuzyilda sehre yaptigi seferde bolgede ikamet eden 5 000 den fazla rahip olduruldu Ek olarak Mogol istilasi cevredeki bolgenin goruntusunu degistirdi sehirdeki tum ormanlar yakildi Bolge 14 yuzyildan itibaren gecici bir yerlesim yeri olarak kullanildi istila durumunda bolge sakinleri magaralara girip tehlikeden korunurdu Uplistsuli Kilisesi donem donem olsa da halen daha aktif olarak kullanilmaktadir 18 yuzyilda yeni bir can kulesi insa edildi ve kulenin duvarlari yeni bir tugla tabakasiyla kaplandi Orijinal duvar ve duvar resimleri 19 yuzyilda yok edilmistir Gunumuzde kilisenin duvarlari 1848 1849 yillari arasinda bolgenin yakinlarinda bulunmus Rus ordusu askerlerinin ve memurlarinin el yazilarini iceren yazitlarla susludur MimarisiUplistsihe deki magara kumesinin merkez bolumu Uplistsihe kompleksi uc bolume ayrilmistir guney asagi orta merkez ve kuzey yukari Bu bolumler toplamda 8 hektarlik alan kapliyordu Orta kisim bu bolumlerden en buyugudur ve Uplistsihe kaya kesme yapilarinin bircogunu icerir guney kesimine dar bir kaya gecidi ve bir tunel ile baglanir Orta kisim dar sokaklar ve bazen merdivenler ile merkezi caddeden farkli yapilara yayilir Magaralarin cogunlugu suslemelerden yoksundur daha buyuk yapilardan bazilari tunel tonozlu tavanlara kapali olmasina ragmen taslar kutuklerin taklidi olacak bicimde oyulmustur Daha buyuk yapilarin bazilarinin arka veya yanlarinda toren amacli kullanildigi dusunulen nisler vardir Kompleksin zirvesinde 9 10 yuzyillarda tas ve tugladan yapilmis bir Hristiyan bazilikasi bulunmaktadir Arkeolojik kazilarda altin gumus ve bronz mucevherler seramik ve heykel ornekleri de dahil olmak uzere farkli donemlere ait cok sayida eser kesfedilmistir Bu eserlerin bircogu Tiflis teki Ulusal Muzede guvenle tutulmaktadir En savunmasiz bolgelerin bir kismi 1920 de meydana gelen deprem ile tamamen tahrip olmustur Anitin mevcut durumu ciddi tehlike altindadir Gurcistan Kultur Mirasi Fonu Dunya Bankasi ve Gurcistan devletinin yer aldigi bir proje 2000 de bir koruma programinin baslatilmasini talep etmistir 20 ve 21 yuzyil1950 lerden beri Uplistsihe bir turizm merkezidir Arkeolojik kesif grubu tarafindan 1957 den bu yana yapilan temizlik calismalariyla paralel olarak anitin turistik degeri artmistir ziyarete acilan antik oda sayisi her gun artmaktadir Sehirdeki 700 yapidan sadece 150 si korunmustur Yapilar turistlerin ziyaretine aciktir 20 yuzyilin sonlarina dogru kumtaslarinin erozyonu nedeniyle bircok binada ciddi hasar tehlikesi ortaya cikti Gurcistan hukumeti Uplistsihe magaralarinin yeniden insasi icin yeterli ekonomik fon ayiramadi ve 2000 yilinda meydana gelen kucuk depremde bazi binalar ciddi hasar gordu 2000 yilinda Dunya Bankasi Gurcistan hukumeti ile birlikte anitin bir kisminin yeniden insasi ve anit hakkinda farkli dillerde bilgi saglayabilecek bir turizm merkezinin yapimi icin para tahsis etmistir Gunumuzde turizm merkezi genellikle kapali oldugundan ve Gurcistan tarafi yeniden yapilanma icin ayrilan paranin yeterli olmadigini iddia ettiginden bu fonlarin nasil kullanildigi acik degildir Uplistsihe sismik aktivitenin yuksek oldugu bir bolgededir ve koruma onlemleri alinmamasi durumunda sonraki depremlerde anit ciddi sekilde zarar gorebilir Notlar a b c Khimshiashvili 1999 Online version 18 Agustos 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde List of Immovable Cultural Monuments PDF Gurcuce National Agency for Cultural Heritage Preservation of Georgia 12 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 14 Temmuz 2019 a b Georgia 6 Kasim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde ICOMOS World Report on Monuments and Sites in Danger 2001 Accessed on November 23 2007 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi ICOMOS adi farkli icerikte birden fazla tanimlanmis Bkz Kaynak gosterme T Sanikidze Uplistsikhe Universitat Estatal de Cultura i Art de Tbilisi E Takaishvili Tbilisi 2005 Plunkett R Masters T Georgia Armenia amp Azerbaijan Lonely Planet Publications Footscray 2004 ISBN 1 74059 138 0 Tim Burford Georgia Globe Pequot Press Nova York 2007 ISBN 1 84162 190 0 Kakna Khimshiashvili Function of Some Uphlistsikhe Cave Complexes Elektronnaya versiya 4 Agustos 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde date 4 d agost de 2004 Sanikidze Tamaz Uplistsikhe Rusca Tiflis Universitat Estatal de Cultura i Arts de Tbilisi Uplistsikhe Cave Town atlasobscura 2 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Agustos 2019 Telfer J B The Crimea and Transcaucasia being the narrative of a journey in the Kouban in Gouria Georgia Armenia Ossety Imeritia Swannety and Mingrelia and in the Tauric range H S King amp co Londres 1876KaynakcaKhimshiashvili Kakha 1999 Transactions of the Ancient Monuments Society 43 pp 77 100 Dis baglantilarUNESCO Dunya Miraslari sitesi29 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Uplistsikhe nin panoramik goruntusu 3 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Wikimedia Commons ta Uplistsihe ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir