Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Space Shuttle, bir parçası olarak NASA tarafından 1981-2011 yılları arasında faaliyet gösteren, kısmen yeniden kullanılabilir alçak Dünya yörüngesi uzay aracıdır. Amacı uzaya gönderilen aracın tekrar tekrar kullanılarak maliyetini azaltmaktı. Zira ABD Uzay Mekiği 120'den fazla uçuş yapmıştır. Fakat daha sonra yapılan araştırmalar tekrar kullanılabilir uzay mekiklerinin eski tip roketlere göre daha maliyetli olduğunu gösterdi. Bunun sebebi uzay mekiklerinin kullanıldıktan sonra uzun ve pahalı bakımlara ihtiyaç duymasıydı.
 | |
| Amaç | Mürettebatlı yörüngeye fırlatma ve atmosfere yeniden giriş |
|---|---|
| Üretici |
|
| Menşei ülke | ABD |
| Proje maliyeti | 211 milyar $ (2012) |
| Fırlatma başına maliyet | 450 milyon $ (2011) |
| Boyut | |
| Yükseklik | 56,1 m (184 ft) |
| Çap | 8,7 m (29 ft) |
| Ağırlık | 2.030.000 kg (4.480.000 lb) |
| Kademeler | 1,5:126, 140 |
| Kapasite | |
| Alçak Dünya yörüngesi (LEO) (204 km (127 mi)) için yük | |
| Ağırlık | 27.500 kg (60.600 lb) |
| Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS) (407 km (253 mi)) için yük | |
| Ağırlık | 16.050 kg (35.380 lb) |
| Yer durağan aktarım yörüngesi (GTO) için yük | |
| Ağırlık | 10.890 kg (24.010 lb) (Atalet üst kademe) |
| Jeostatik yörünge (GEO) için yük | |
| Ağırlık | 2.270 kg (5.000 lb) Atalet üst kademesi ile birlikte |
| Dünya, dönüş için yük | |
| Ağırlık | 14.400 kg (31.700 lb) |
| Fırlatma geçmişi | |
| Durum | Hizmet dışı |
| Fırlatma yerleri |
|
| Toplam fırlatmalar | 135 |
| Başarı(lar) | 133 |
| Başarısızlık(lar) | 2 |
| İlk uçuş | 12 Nisan 1981 |
| Son uçuş | 21 Temmuz 2011 |
| Ek motorlar – | |
| Ek motor sayısı | 2 |
| Gücünü veren | 2 katı yakıtlı roket motoru |
| Maksimum itme kuvveti | Her biri deniz seviyesinde 13.000 kN (3.000.000 lbf), (2.650.000 kalkış) |
| Özgül itici kuvvet | 242 s (2,37 km/s) |
| Yanma süresi | 124 saniye |
| Yakıt | Katı (amonyum perklorat kompozit yakıt) |
| | |
| Birinci kademe – + harici tank | |
| Gücünü veren | 3 RS-25 (yörünge aracında bulunan) |
| Maksimum itme kuvveti | 5.250 kN (1.180.000 lbf) toplam, deniz seviyesinden kalkış |
| Özgül itici kuvvet | 455 s (4,46 km/s) |
| Yanma süresi | 480 saniye |
| Yakıt | LH2 / LOX |
| Taşıdığı yolcu veya kargo türü |
|
ABD uzay mekikleri
- Columbia Uzay Mekiği (1981 - 2003 - kazada tahrip oldu)
- Challenger Uzay Mekiği (1983 - 1986 - kazada tahrip oldu)
- Discovery Uzay Mekiği (1984-2010)
- Atlantis Uzay Mekiği (1985-2011)
- Endeavour Uzay Mekiği (1991-2011)
Uzay mekiğinin bölümleri
Katı yakıt iticiler (Solid Rocket Booster's SRB)
Bunlar yandaki resimde uzay mekiğinin iki yanında bulunan roketlerdir. Kalkışta kullanılırlar; çünkü kalkış sırasında ilk hareketin verilmesi için büyük bir itme gerekir ve bu da katı yakıtlı roketlerle yapılabilir. Roketler bırakıldıktan sonra baş kısımlarında bulunan paraşüt açılır ve yavaşça okyanusa düşerler. Okyanustan alınıp tekrar kullanılırlar. Üretildikleri yerden kara yoluyla Kennedy Hava Üssü'ne taşındıkları için parça şeklinde taşınırlar. İlk başta yedi olan parça sayısı fabrikada kaynak yapılmasıyla dörde düşer. Daha sonra üsse taşınan bu dört parça Lockheed firması tarafından birbirine monte edilir, kaynak gibi bir eritme işlemi yapılmaz.
Yakıt Sarnıcı (External Tank ET)
Bu da resimde kırmızı olarak görünen objedir. İçerisinde mekiğin belli bir hız ve yüksekliğe ulaşıncaya kadar kullandığı hidrojen bulunur. Mekik, atmosferden çıkıncaya ve yörüngeye oturma hızına gelinceye kadar kendi içindeki yakıtı kullanmaz. Hidrojen tankı roketler gibi tekrar kullanılmaz. Düştüğü yerde parçalanır.
Yörünge aracı (orbiter)
Uzay mekiğinin kullanılma amacı sadece uydu taşımak değildir. Aynı zamanda içerisinde bulunan laboratuvarlarda yerçekimsiz ortamda deneyler yapılır. Ayrıca mekiklerin sıradan roketlere üstünlüğü uzaktan kumandalı kol ile kargosunda bulunan bir yükü istediği yüksekliğe bırakabilmesidir.
Ana Motorlar
Uzay mekiklerinin 3 adet ana motoru vardır. Bunlar dış yakıt tankından gelen hidrojeni oksijen ile yakmaktadır ve uzay mekiğinin atmosferden çıkmasına yardımcı olmaktadır. Bugüne kadar tasarlanan en verimli motorlardır. Bir ana motorun ömrü 7 saattir ve her bir görevde yaklaşık 8 dakika kullanılırlar.
Ön kontrol iticileri
Mekiği yörüngeye oturtmak için geri gitmesi gerektiğinde kullanılırlar.
Yıldız takipçisi (yıldızlara göre yön)
Yıldızların yeri ve aralarındaki açı değişimine göre mekiğin uzaydaki yerini kesin bir şekilde belirler. Bir nevi pusuladır.
Uzaktan kumandalı kol
Mekiğin kargosunda bulunan uyduyu gereken yörüngeye taşıyan mekanik koldur.
Elevonlar (kanat parçaları)
Mekiğin Dünya'ya dönüşü sırasında yukarı aşağı hareketini sağlayan kanat parçalarıdır.
Dümen
Mekiğin Dünya'ya dönüşü sırasında sağ sol hareketini sağlayan parçadır.
Gövde flapları
Mekiğin Dünya'ya dönüşü sırasında gerektiğinde yavaşlamasını sağlayan (aerodinamik fren) parçadır.
Mekik uzaydaki görevini bitirdikten sonra normal bir uçak gibi yere iner. İndiği yerden büyük Boeing jetleriyle alınır ve tekrar fırlatma üssüne getirilir. Burada da büyük paletlerle fırlatma rampasına taşınır.
Son uçuş
ABD Uzay Mekikleri tasarımlarının hatalı olduğu ve güvenli olmadıkları gerekçesiyle eleştirilmiştir. Mekiklerde bir kaza durumunda personeli kurtaracak bir tahliye sistemi yoktur (bu sistem Soyuz, Apollo ve diğer insanlı uzayaraçlarında vardır). Hizmete alınan beş Uzay Mekiği'nden ikisi kazalar sonucunda yok olmuş ve personeli hayatlarını kaybetmiştir. Bunun sonucunda Uzay Mekikleri, uzay tarihinin en riskli projesi halini almıştır. Bu nedenle yeni mekikler üretilmemekte olup, var olanlar 2012 yılından itibaren kullanımdan kaldırılmıştır.
Tipik uzay mekiği alt sistemleri
Yükseklik denetimi
Uzay gemisi kendini doğru yönlendirebilmek ve dış torklara ve kuvvetlere gerektiği gibi yanıt verebilmek için yükseklik denetimi sistemine ihtiyaç duyar. Yükseklik denetimi alt sistemi, alıcılar ve harekete geçiriciler (aktüatör) ile birlikte denetim algoritmalarından oluşur.
Kaynakça
- ^ a b Kyle, Ed. "STS Data Sheet". spacelaunchreport.com. 7 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mayıs 2018.
- ^ Jenkins, Dennis R. (2001). Space Shuttle: The History of the National Space Transportation System. Voyageur Press. ISBN .
- ^ a b "Inertial Upper Stage". Rocket and Space Technology. Kasım 2017. 7 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2020.
- ^ Woodcock, Gordon R. (1986). Space stations and platforms. Orbit Book co. ISBN . Erişim tarihi: 17 Nisan 2012.
- ^ Dunbar, Brian (5 Mart 2006). "Solid Rocket Boosters". NASA. 6 Nisan 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Temmuz 2021.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Space Shuttle bir parcasi olarak NASA tarafindan 1981 2011 yillari arasinda faaliyet gosteren kismen yeniden kullanilabilir alcak Dunya yorungesi uzay aracidir Amaci uzaya gonderilen aracin tekrar tekrar kullanilarak maliyetini azaltmakti Zira ABD Uzay Mekigi 120 den fazla ucus yapmistir Fakat daha sonra yapilan arastirmalar tekrar kullanilabilir uzay mekiklerinin eski tip roketlere gore daha maliyetli oldugunu gosterdi Bunun sebebi uzay mekiklerinin kullanildiktan sonra uzun ve pahali bakimlara ihtiyac duymasiydi Space ShuttleDiscovery nin STS 120 goreviyle firlatilisiAmacMurettebatli yorungeye firlatma ve atmosfere yeniden girisUretici SRBs Lockheed Martin ET Boeing Rockwell uydu Mensei ulkeABDProje maliyeti211 milyar 2012 Firlatma basina maliyet450 milyon 2011 BoyutYukseklik56 1 m 184 ft Cap8 7 m 29 ft Agirlik2 030 000 kg 4 480 000 lb Kademeler1 5 126 140KapasiteAlcak Dunya yorungesi LEO 204 km 127 mi icin yukAgirlik27 500 kg 60 600 lb Uluslararasi Uzay Istasyonu ISS 407 km 253 mi icin yukAgirlik16 050 kg 35 380 lb Yer duragan aktarim yorungesi GTO icin yukAgirlik10 890 kg 24 010 lb Atalet ust kademe Jeostatik yorunge GEO icin yukAgirlik2 270 kg 5 000 lb Atalet ust kademesi ile birlikteDunya donus icin yukAgirlik14 400 kg 31 700 lb Firlatma gecmisiDurumHizmet disiFirlatma yerleriKennedy Uzay Merkezi LC 39Vandenberg Hava Kuvvetleri Ussu kullanilmayan SLC 6Toplam firlatmalar135Basari lar 133Basarisizlik lar 2 Challenger firlatma kazasi 7 olum Columbia atmosfere giris kazasi 7 olum Ilk ucus12 Nisan 1981Son ucus21 Temmuz 2011Ek motorlar Ek motor sayisi2Gucunu veren2 kati yakitli roket motoruMaksimum itme kuvvetiHer biri deniz seviyesinde 13 000 kN 3 000 000 lbf 2 650 000 kalkis Ozgul itici kuvvet242 s 2 37 km s Yanma suresi124 saniyeYakitKati amonyum perklorat kompozit yakit Birinci kademe harici tankGucunu veren3 RS 25 yorunge aracinda bulunan Maksimum itme kuvveti5 250 kN 1 180 000 lbf toplam deniz seviyesinden kalkisOzgul itici kuvvet455 s 4 46 km s Yanma suresi480 saniyeYakitLH2 LOXTasidigi yolcu veya kargo turuABD takip ve veri aktarma uydulariSpacelabHubble Uzay TeleskobuGalileoMagellanUlyssesCompton Gama Isini GozlemeviChandra X isini GozlemeviISS bilesenleriUzay mekigi goreviUzay mekigi donusuUzay mekigi semasiUzay mekikleri STS 1 uzay mekigiUzay mekigi Atlantis STS 27 gorevine giderken 2 Aralik 1988Progam amblemi ABD ABD uzay mekikleriColumbia Uzay Mekigi 1981 2003 kazada tahrip oldu Challenger Uzay Mekigi 1983 1986 kazada tahrip oldu Discovery Uzay Mekigi 1984 2010 Atlantis Uzay Mekigi 1985 2011 Endeavour Uzay Mekigi 1991 2011 Uzay mekiginin bolumleriKati yakit iticiler Solid Rocket Booster s SRB Bunlar yandaki resimde uzay mekiginin iki yaninda bulunan roketlerdir Kalkista kullanilirlar cunku kalkis sirasinda ilk hareketin verilmesi icin buyuk bir itme gerekir ve bu da kati yakitli roketlerle yapilabilir Roketler birakildiktan sonra bas kisimlarinda bulunan parasut acilir ve yavasca okyanusa duserler Okyanustan alinip tekrar kullanilirlar Uretildikleri yerden kara yoluyla Kennedy Hava Ussu ne tasindiklari icin parca seklinde tasinirlar Ilk basta yedi olan parca sayisi fabrikada kaynak yapilmasiyla dorde duser Daha sonra usse tasinan bu dort parca Lockheed firmasi tarafindan birbirine monte edilir kaynak gibi bir eritme islemi yapilmaz Yakit Sarnici External Tank ET Bu da resimde kirmizi olarak gorunen objedir Icerisinde mekigin belli bir hiz ve yukseklige ulasincaya kadar kullandigi hidrojen bulunur Mekik atmosferden cikincaya ve yorungeye oturma hizina gelinceye kadar kendi icindeki yakiti kullanmaz Hidrojen tanki roketler gibi tekrar kullanilmaz Dustugu yerde parcalanir Yorunge araci orbiter Uzay mekiginin kullanilma amaci sadece uydu tasimak degildir Ayni zamanda icerisinde bulunan laboratuvarlarda yercekimsiz ortamda deneyler yapilir Ayrica mekiklerin siradan roketlere ustunlugu uzaktan kumandali kol ile kargosunda bulunan bir yuku istedigi yukseklige birakabilmesidir Ana Motorlar Uzay mekiklerinin 3 adet ana motoru vardir Bunlar dis yakit tankindan gelen hidrojeni oksijen ile yakmaktadir ve uzay mekiginin atmosferden cikmasina yardimci olmaktadir Bugune kadar tasarlanan en verimli motorlardir Bir ana motorun omru 7 saattir ve her bir gorevde yaklasik 8 dakika kullanilirlar On kontrol iticileri Mekigi yorungeye oturtmak icin geri gitmesi gerektiginde kullanilirlar Yildiz takipcisi yildizlara gore yon Yildizlarin yeri ve aralarindaki aci degisimine gore mekigin uzaydaki yerini kesin bir sekilde belirler Bir nevi pusuladir Uzaktan kumandali kol Mekigin kargosunda bulunan uyduyu gereken yorungeye tasiyan mekanik koldur Elevonlar kanat parcalari Mekigin Dunya ya donusu sirasinda yukari asagi hareketini saglayan kanat parcalaridir Dumen Mekigin Dunya ya donusu sirasinda sag sol hareketini saglayan parcadir Govde flaplari Mekigin Dunya ya donusu sirasinda gerektiginde yavaslamasini saglayan aerodinamik fren parcadir Mekik uzaydaki gorevini bitirdikten sonra normal bir ucak gibi yere iner Indigi yerden buyuk Boeing jetleriyle alinir ve tekrar firlatma ussune getirilir Burada da buyuk paletlerle firlatma rampasina tasinir Son ucus ABD Uzay Mekikleri tasarimlarinin hatali oldugu ve guvenli olmadiklari gerekcesiyle elestirilmistir Mekiklerde bir kaza durumunda personeli kurtaracak bir tahliye sistemi yoktur bu sistem Soyuz Apollo ve diger insanli uzayaraclarinda vardir Hizmete alinan bes Uzay Mekigi nden ikisi kazalar sonucunda yok olmus ve personeli hayatlarini kaybetmistir Bunun sonucunda Uzay Mekikleri uzay tarihinin en riskli projesi halini almistir Bu nedenle yeni mekikler uretilmemekte olup var olanlar 2012 yilindan itibaren kullanimdan kaldirilmistir Tipik uzay mekigi alt sistemleriYukseklik denetimi Uzay gemisi kendini dogru yonlendirebilmek ve dis torklara ve kuvvetlere gerektigi gibi yanit verebilmek icin yukseklik denetimi sistemine ihtiyac duyar Yukseklik denetimi alt sistemi alicilar ve harekete geciriciler aktuator ile birlikte denetim algoritmalarindan olusur Kaynakca a b Kyle Ed STS Data Sheet spacelaunchreport com 7 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mayis 2018 Jenkins Dennis R 2001 Space Shuttle The History of the National Space Transportation System Voyageur Press ISBN 978 0 9633974 5 4 a b Inertial Upper Stage Rocket and Space Technology Kasim 2017 7 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Haziran 2020 Woodcock Gordon R 1986 Space stations and platforms Orbit Book co ISBN 978 0 89464 001 8 Erisim tarihi 17 Nisan 2012 Dunbar Brian 5 Mart 2006 Solid Rocket Boosters NASA 6 Nisan 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Temmuz 2021