Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Vahtang Gorgasali ya da I. Vahtang (Gürcüce: ვახტანგ გორგასალი; translit.: vah’t’ang gorgasali”) (yklş. 439 ya da 443 – 502 ya da 522), Hosroviani hanedanından Kartli olarak da bilinen İberia (Doğu Gürcistan) kralı. 5. yüzyılın ikinci yarısı ile 6. yüzyılın ilk çeyreğinde hüküm sürmüştür.
| I. Vahtang Gorgasali Gürcüce: ვახტანგ I გორგასალი | |
|---|---|
 Kral Vahtang Gorgasali'nin Mtsheta'daki Svetitshoveli Katedrali'ndeki freski. Fotoğraf 1840 yılına yakın bir tarihte çekilmiştir. Bu fresk sonradan silinmiştir. | |
| İberya Kralı | |
| Hüküm süresi | 447/49 – 502/22 |
| Önce gelen | |
| Sonra gelen | |
| Doğum | 439/43 Mtsheta |
| Ölüm | 502/22 Ucarma |
| Defin | Svetitshoveli Katedrali |
| Eş(ler)i | Balenduht Elene |
| Çocuk(lar)ı | Daçi Leon Mirdat İsmi bilinmeyen iki kızları |
| Hanedan | |
| Babası | |
| Annesi | Sagduht |
| Dini | Gürcü Ortodoks Kilisesi |
Bizans İmparatorluğu ile talihsiz bir ittifak sonucunda Vahtang Gorgasali Sasani İmparatorluğu'na yenildi ve krallığı geriledi. Gürcü Ortodoks Kilisesi'ni yeniden yapılandıran kral, Gürcistan'ın modern başkenti Tiflis'in de kurucusu kabul edilir.
Saltanat tarihi kesin olarak bilinmemektedir. İvane Cavahişvili'ye göre Kral Vahtang'ın saltanat tarihi 449–502 tarihleri iken Cyril Toumanoff bu tarihin 447–522 yılları olduğunu tahmin etmektedir. Ayrıca Toumanoff, Kral Vahtang'ı roma tarihçisi Prokopius'un Justinianus Savaşları adlı eserinde bilinen İberya kralı Gurgen ile özdeşleştirir.
I. Vahtang'dan ayrıca tarihçi Cuanşeri'ye atfedilen, tarih ve efsaneyi epik bir anlatıda birleştirerek, Kral Vahtang'ın kişiliğini ve biyografisini destansı bir biçimde anlatan 8. veya 11. yüzyıllar arası döneme ait bir biyografide bahsedilmektedir. Bu edebi eser, Vahtang'ın örnek bir savaşçı-kral ve devlet adamı olarak imajının ana kaynağı olmuştur ve bu güne kadar popüler hafızada korunmuştur.
Kral Vahtang halihazırda Orta Çağ'da, Gürcistan tarihindeki en popüler figürlerden biri olarak kabul edilmektedir ve Gürcü Ortodoks Kilisesi tarafından Aziz Büyük Şehit Kral Vahtang (Gürcüce: წმინდა დიდმოწამე მეფე ვახტანგი) olarak 13 Aralık'ta [OS 30 Kasım] aziz ilan edilmiştir.
Saltanatının ilk yılları
Vahtang Gorgasali'nin Hayatı (buradan sonra kısaca VGH olarak kısaltılacak) adlı tarihi kroniğin dışında, Orta Çağ Gürcü kaynakları da Bagrationiler öncesi Gürcü monarşilerine nadiren gösterilen bir riayetle ancak kısa bir biçimde Kral Vahtang'tan bahseder. VGH, yarı efsanevi destansı biçimine rağmen, Parpi'li Lazarus ve Prokopius gibi söz konusu döneme yakın kaynaklarla birleştirilebilecek birçok önemli ayrıntı sunmaktadır.
VGH'ye göre Kral Vahtang Gorgasali V. Mirdat'ın oğludur ve 7 yaşında tahta çıkmıştır. Hristiyan olmuş bir Fars soylusu olan annesi Sagduht, Vahtang'ın küçüklüğünde kral naipliğini üstlendi. Yazar daha sonra İberya Krallığı'na karşı Sasanilerin Zerdüştleştirme çabaları ve kuzeyden Daryal Boğazı'ndan Osetlerin, esasen muhtemelen Prokopius'un bahsettiği Hunların (Alanların da dahil olduğu) yağma akınlarının yaşandığı krallığın içinde bulunduğu vahim durumu aktarmaktadır. Vahtang'ın 16 yaşında "Osetlere" karşı muzaffer bir misilleme savaşı başlattığı, düşmanın kalabalık ordusuna karşı tek bir mücadele kazandığı ve kız kardeşi Miranduht'u esaretten kurtardığı söyleniyor. Vahtang, 19 yaşındayken Şah Hürmüz'ün (görünüşe göre III. Hürmüz, 457-459) "kızı" Balenduht ile evlendi. Kısa bir süre sonra, şahın isteği üzerine Vahtang, muhtemelen I. Fîrûz'un 460'larda Eftalitlere karşı başarısız olan "Hindistan" seferine ve 472'de Roma İmparatorluğu'na karşı Vahtang'ın Egrisi (Lazika) ve Abhazya'nın kontrolünü ele geçirdiği bildirilen sefere katıldı.
Kilisenin düzenlemesi
İberya'ya dönen Vahtang, kraliyet otoritesini güçlendirmeyi amaçlayan bir dizi önlem aldı. Sasanilerin krallığının bağımsızlığına yönelik saldırılarına kızan Vahtang, siyasi yönelimini tersine çevirdi ve Roma hükûmetiyle yakınlaşmaya başladı. İmparator Zeno'nun "kızı" (muhtemelen akrabası) Helena ile evlendi ve Ortodoks başkenti Konstantinopolis'ten, yeni atanan on iki piskopos ile birlikte Mtsheta piskoposu yani İberya kilisesinin başkanından oluşan bir heyeti Antakya'da kutsanmaları ve Mtsheta piskoposunu katolikos rütbesine yükseltmek için izin aldı. Bu yeniden düzenlemeler sorunsuz geçmedi ve kral, özellikle Mtsheta'nın görevden alınan piskoposu Mikel'in şahsında ortaya çıkan muhalefetin üstesinden gelmek zorunda kaldı. Cavahişvili bu çatışmayı Monofizit Vahtang ve Diofizit Mikel arasındaki doktrinel farklılıklar nedeniyle açıklar; Toumanoff tarafından desteklenen bir varsayım, başrahip değişikliğinin ve onun Antakya'ya tabi kılınmasının "sadece Zeno'nun inanç formülerinin kabulü anlamına gelebileceğini", yani 482'nin orta derecede Monofizit Henotikon (Fermanı)'unu ima edebileceğine işaret ediyor. Kendi adına, başka bir Gürcü tarihçi Simon Canaşia, Vahtang'ın Diofizitizme eğilimli olduğunu, Mikel'in ise Monofizitizm'e bağlı kalmayı sürdürmek istediğini savunuyor.
İran'la savaş
Vahtang, Roma yanlısı bir politika benimseyerek, kral tarafından yönetim haklarının kısıtlanmasına karşın Sasani desteğini arayan soyluları ile ilişkilerini daha da kötüleştirdi. 482'de Vahtang, Gürcü edebiyatının hayatta kalan en eski parçasının kahramanı ve kendisinin en etkili vasallarından biri olan Gogarane vitahası Varsken'i idam etti. Varsken Zerdüştlüğe dönmüştü ve Ermeni Mamikonyan prensi II. Vardan'ın kızı olan Hristiyan karısı Şuşanik'i öldürmüştü ve Kafkasya'daki Sasani yanlısı isimler arasında önde gelmekteydi. Bu hareketle Vahtang, kendisini Sasani hükümdarı ile açık bir çatışmaya soktu.
I. Fîrûz, komutasındaki büyük bir orduyu Gürcistan'a gönderdi. Mtkvari vadisi Perslerle doluydu. Kral Vahtang, Kvemo Kartli dağlarında küçük bir birliği pusuya düşürdü. Vahtang Bizans, Hunlar ve Ermenilerden yardım bekliyordu. Ermeniler geldiler, ancak savaştan bir gün önce Gürcü kampını terk ettiler ve Perslere teslim oldular. Bizanslılar ve Hunlar hiç ortaya çıkmadı. İlk çatışmada Vahtang, soyluların ihaneti nedeniyle yenildi. Kral hemen birliklerini toplamak için Lazika'ya çekildi. Vahtang, Lazika'da güç toplarken, I. Fîrûz'un Ak Hunlarla yaptığı savaşta öldürülmesi ve cesedinin bulunamaması üzerine Pers komutan geri çekildi.
I. Fîrûz'un kardeşi Belâş (484-488), Sasani İmparatorluğu'nun yeni hükümdarı oldu. Bu zamana kadar Vahtang Gorgasali Batı Asya'da liderliğini yeniden ele geçirmişti. 488'de İran'da karışıklık çıktı - Balaş devrildi ve I. Fîrûz'un oğlu I. Kavad (488-531) şah oldu. Vahtang, İran'daki karışıklığı yeni bir şehir, Tiflis, inşa etmeye başlamak için kullandı. Yeni Şah Kavad, Gürcü kralının Bizans seferine katılmasını istedi. Vahtang bunu reddetti ve savaş hazırlıklarına başladı.
Gorgasali, Kraliçe Helen'i çocuklarıyla birlikte Ucarma'ya gönderdi. Mtsheta-Armazi ve çevresi üç eristavi'ye (prens) devredildi - Demetre, Nerse ve Bivritian.
502'de Pers ordusu tekrar Kartli'yi işgal etti. Kalabalık ordunun başında Şah Kavad ve Prens Bartam vardı. Düşman İori geçidi, Rustavi ve Samgori'ye girdi. Gürcü ordusu Perslerden beş kat daha küçüktü.
Savaştan önce, Katolikos Peter, Kral Vahtang'ı ve ordusunu kutsadı. Vahtang, sabah 'a saldırı emri verdi. Altmış yaşındaki Gürcü kralı, kontrolsüz bir şekilde Şah'ın çadırına doğru ilerledi. Hatta ulaştı, Şah'ın çadırına koştu. Bir kasırga görmüşcesine şoka uğrayan Şah Kavad hızla atını çevirdi ve savaş alanından kaçtı. Gorgasali'nin karşısında Prens Bartham kaldı. Hain bir köle tarafından koltuk altından yaralanan Vahtang, gün doğumundan akşama kadar savaştı. Sadece Ucarma'da, yorgun halde yatağa düştüğünde kralın yaralandığı öğrenildi. Bu sırada Bizans imparatoru I. Anastasius büyük bir orduyla Kartli'ye geldi. Şah hemen ordusunu topladı ve güneye yürüdü. Persler ve Bizanslılar, şehri yakınlarında birbirleriyle savaşdılar. Büyük kan dökülmesi boşuna sona erdi. Her iki hükümdar da kendilerini muzaffer olarak gördü, ancak ikisi de tahtlarına eli boş döndü.
Cavahişvili, Vahtang'ın ölümünü 502 tarihi olduğunu öne sürüyor. Toumanoff'un Prokopius'un Gurgen'i Vahtang ile özdeşleştirmesi doğruysa kral, muhtemelen aynı zamanlarda, öldüğü Lazika'ya sığınarak 522'de saltanatına son vermiş olabilir. Gurgen'in aile üyeleri - Peranius, Pacurius ve Phazas - Roma ordusunda görev yaptılar.
Kaynakça
- ^ Rapp, Stephen H. (2003), Studies in Medieval Georgian Historiography: Early Texts And Eurasian Contexts, p. 320. Peeters Publishers,
- ^ Toumanoff, Cyril (1963). Studies in Christian Caucasian History, pp. 368–9. .
- ^ Rapp (2003), passim.
- ^ a b Machitadze, Archpriest Zakaria (2006), "The Holy King Vakhtang Gorgasali (†502)" 21 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., in The Lives of the Georgian Saints 14 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Pravoslavie.Ru. Retrieved on April 19, 2009.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Vahtang Gorgasali ya da I Vahtang Gurcuce ვახტანგ გორგასალი translit vah t ang gorgasali ykls 439 ya da 443 502 ya da 522 Hosroviani hanedanindan Kartli olarak da bilinen Iberia Dogu Gurcistan krali 5 yuzyilin ikinci yarisi ile 6 yuzyilin ilk ceyreginde hukum surmustur I Vahtang Gorgasali Gurcuce ვახტანგ I გორგასალიKral Vahtang Gorgasali nin Mtsheta daki Svetitshoveli Katedrali ndeki freski Fotograf 1840 yilina yakin bir tarihte cekilmistir Bu fresk sonradan silinmistir Iberya KraliHukum suresi447 49 502 22Once gelenSonra gelenDogum439 43 MtshetaOlum502 22 UcarmaDefinSvetitshoveli KatedraliEs ler iBalenduht EleneCocuk lar iDaci Leon Mirdat Ismi bilinmeyen iki kizlariHanedanBabasiAnnesiSagduhtDiniGurcu Ortodoks Kilisesi Bizans Imparatorlugu ile talihsiz bir ittifak sonucunda Vahtang Gorgasali Sasani Imparatorlugu na yenildi ve kralligi geriledi Gurcu Ortodoks Kilisesi ni yeniden yapilandiran kral Gurcistan in modern baskenti Tiflis in de kurucusu kabul edilir Saltanat tarihi kesin olarak bilinmemektedir Ivane Cavahisvili ye gore Kral Vahtang in saltanat tarihi 449 502 tarihleri iken Cyril Toumanoff bu tarihin 447 522 yillari oldugunu tahmin etmektedir Ayrica Toumanoff Kral Vahtang i roma tarihcisi Prokopius un Justinianus Savaslari adli eserinde bilinen Iberya krali Gurgen ile ozdeslestirir I Vahtang dan ayrica tarihci Cuanseri ye atfedilen tarih ve efsaneyi epik bir anlatida birlestirerek Kral Vahtang in kisiligini ve biyografisini destansi bir bicimde anlatan 8 veya 11 yuzyillar arasi doneme ait bir biyografide bahsedilmektedir Bu edebi eser Vahtang in ornek bir savasci kral ve devlet adami olarak imajinin ana kaynagi olmustur ve bu gune kadar populer hafizada korunmustur Kral Vahtang halihazirda Orta Cag da Gurcistan tarihindeki en populer figurlerden biri olarak kabul edilmektedir ve Gurcu Ortodoks Kilisesi tarafindan Aziz Buyuk Sehit Kral Vahtang Gurcuce წმინდა დიდმოწამე მეფე ვახტანგი olarak 13 Aralik ta OS 30 Kasim aziz ilan edilmistir Saltanatinin ilk yillariIberya Kralligi nin Vahtang Gorgasali doneminde en genis sinirlari Vahtang Gorgasali nin Hayati buradan sonra kisaca VGH olarak kisaltilacak adli tarihi kronigin disinda Orta Cag Gurcu kaynaklari da Bagrationiler oncesi Gurcu monarsilerine nadiren gosterilen bir riayetle ancak kisa bir bicimde Kral Vahtang tan bahseder VGH yari efsanevi destansi bicimine ragmen Parpi li Lazarus ve Prokopius gibi soz konusu doneme yakin kaynaklarla birlestirilebilecek bircok onemli ayrinti sunmaktadir VGH ye gore Kral Vahtang Gorgasali V Mirdat in ogludur ve 7 yasinda tahta cikmistir Hristiyan olmus bir Fars soylusu olan annesi Sagduht Vahtang in kucuklugunde kral naipligini ustlendi Yazar daha sonra Iberya Kralligi na karsi Sasanilerin Zerdustlestirme cabalari ve kuzeyden Daryal Bogazi ndan Osetlerin esasen muhtemelen Prokopius un bahsettigi Hunlarin Alanlarin da dahil oldugu yagma akinlarinin yasandigi kralligin icinde bulundugu vahim durumu aktarmaktadir Vahtang in 16 yasinda Osetlere karsi muzaffer bir misilleme savasi baslattigi dusmanin kalabalik ordusuna karsi tek bir mucadele kazandigi ve kiz kardesi Miranduht u esaretten kurtardigi soyleniyor Vahtang 19 yasindayken Sah Hurmuz un gorunuse gore III Hurmuz 457 459 kizi Balenduht ile evlendi Kisa bir sure sonra sahin istegi uzerine Vahtang muhtemelen I Firuz un 460 larda Eftalitlere karsi basarisiz olan Hindistan seferine ve 472 de Roma Imparatorlugu na karsi Vahtang in Egrisi Lazika ve Abhazya nin kontrolunu ele gecirdigi bildirilen sefere katildi Kilisenin duzenlemesiIberya ya donen Vahtang kraliyet otoritesini guclendirmeyi amaclayan bir dizi onlem aldi Sasanilerin kralliginin bagimsizligina yonelik saldirilarina kizan Vahtang siyasi yonelimini tersine cevirdi ve Roma hukumetiyle yakinlasmaya basladi Imparator Zeno nun kizi muhtemelen akrabasi Helena ile evlendi ve Ortodoks baskenti Konstantinopolis ten yeni atanan on iki piskopos ile birlikte Mtsheta piskoposu yani Iberya kilisesinin baskanindan olusan bir heyeti Antakya da kutsanmalari ve Mtsheta piskoposunu katolikos rutbesine yukseltmek icin izin aldi Bu yeniden duzenlemeler sorunsuz gecmedi ve kral ozellikle Mtsheta nin gorevden alinan piskoposu Mikel in sahsinda ortaya cikan muhalefetin ustesinden gelmek zorunda kaldi Cavahisvili bu catismayi Monofizit Vahtang ve Diofizit Mikel arasindaki doktrinel farkliliklar nedeniyle aciklar Toumanoff tarafindan desteklenen bir varsayim basrahip degisikliginin ve onun Antakya ya tabi kilinmasinin sadece Zeno nun inanc formulerinin kabulu anlamina gelebilecegini yani 482 nin orta derecede Monofizit Henotikon Fermani unu ima edebilecegine isaret ediyor Kendi adina baska bir Gurcu tarihci Simon Canasia Vahtang in Diofizitizme egilimli oldugunu Mikel in ise Monofizitizm e bagli kalmayi surdurmek istedigini savunuyor Iran la savasUcarma Harabeleri bir zamanlar Vahtang in yonetiminde bir Iber kalesi Vahtang Roma yanlisi bir politika benimseyerek kral tarafindan yonetim haklarinin kisitlanmasina karsin Sasani destegini arayan soylulari ile iliskilerini daha da kotulestirdi 482 de Vahtang Gurcu edebiyatinin hayatta kalan en eski parcasinin kahramani ve kendisinin en etkili vasallarindan biri olan Gogarane vitahasi Varsken i idam etti Varsken Zerdustluge donmustu ve Ermeni Mamikonyan prensi II Vardan in kizi olan Hristiyan karisi Susanik i oldurmustu ve Kafkasya daki Sasani yanlisi isimler arasinda onde gelmekteydi Bu hareketle Vahtang kendisini Sasani hukumdari ile acik bir catismaya soktu I Firuz komutasindaki buyuk bir orduyu Gurcistan a gonderdi Mtkvari vadisi Perslerle doluydu Kral Vahtang Kvemo Kartli daglarinda kucuk bir birligi pusuya dusurdu Vahtang Bizans Hunlar ve Ermenilerden yardim bekliyordu Ermeniler geldiler ancak savastan bir gun once Gurcu kampini terk ettiler ve Perslere teslim oldular Bizanslilar ve Hunlar hic ortaya cikmadi Ilk catismada Vahtang soylularin ihaneti nedeniyle yenildi Kral hemen birliklerini toplamak icin Lazika ya cekildi Vahtang Lazika da guc toplarken I Firuz un Ak Hunlarla yaptigi savasta oldurulmesi ve cesedinin bulunamamasi uzerine Pers komutan geri cekildi I Firuz un kardesi Belas 484 488 Sasani Imparatorlugu nun yeni hukumdari oldu Bu zamana kadar Vahtang Gorgasali Bati Asya da liderligini yeniden ele gecirmisti 488 de Iran da karisiklik cikti Balas devrildi ve I Firuz un oglu I Kavad 488 531 sah oldu Vahtang Iran daki karisikligi yeni bir sehir Tiflis insa etmeye baslamak icin kullandi Yeni Sah Kavad Gurcu kralinin Bizans seferine katilmasini istedi Vahtang bunu reddetti ve savas hazirliklarina basladi Gorgasali Kralice Helen i cocuklariyla birlikte Ucarma ya gonderdi Mtsheta Armazi ve cevresi uc eristavi ye prens devredildi Demetre Nerse ve Bivritian 502 de Pers ordusu tekrar Kartli yi isgal etti Kalabalik ordunun basinda Sah Kavad ve Prens Bartam vardi Dusman Iori gecidi Rustavi ve Samgori ye girdi Gurcu ordusu Perslerden bes kat daha kucuktu Savastan once Katolikos Peter Kral Vahtang i ve ordusunu kutsadi Vahtang sabah a saldiri emri verdi Altmis yasindaki Gurcu krali kontrolsuz bir sekilde Sah in cadirina dogru ilerledi Hatta ulasti Sah in cadirina kostu Bir kasirga gormuscesine soka ugrayan Sah Kavad hizla atini cevirdi ve savas alanindan kacti Gorgasali nin karsisinda Prens Bartham kaldi Hain bir kole tarafindan koltuk altindan yaralanan Vahtang gun dogumundan aksama kadar savasti Sadece Ucarma da yorgun halde yataga dustugunde kralin yaralandigi ogrenildi Bu sirada Bizans imparatoru I Anastasius buyuk bir orduyla Kartli ye geldi Sah hemen ordusunu topladi ve guneye yurudu Persler ve Bizanslilar sehri yakinlarinda birbirleriyle savasdilar Buyuk kan dokulmesi bosuna sona erdi Her iki hukumdar da kendilerini muzaffer olarak gordu ancak ikisi de tahtlarina eli bos dondu Cavahisvili Vahtang in olumunu 502 tarihi oldugunu one suruyor Toumanoff un Prokopius un Gurgen i Vahtang ile ozdeslestirmesi dogruysa kral muhtemelen ayni zamanlarda oldugu Lazika ya siginarak 522 de saltanatina son vermis olabilir Gurgen in aile uyeleri Peranius Pacurius ve Phazas Roma ordusunda gorev yaptilar Kaynakca Rapp Stephen H 2003 Studies in Medieval Georgian Historiography Early Texts And Eurasian Contexts p 320 Peeters Publishers 90 429 1318 5 Toumanoff Cyril 1963 Studies in Christian Caucasian History pp 368 9 Rapp 2003 passim a b Machitadze Archpriest Zakaria 2006 The Holy King Vakhtang Gorgasali 502 21 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde in The Lives of the Georgian Saints 14 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Pravoslavie Ru Retrieved on April 19 2009