Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
William Gilbert (veya Gilberd) (24 Mayıs 1544 - 30 Kasım 1603); İngiliz doktor, fizikçi ve doğa filozofu. William Gilbert yaygın olan Aristotelesçi felsefeseyi ve üniversite eğitiminin skolastik metodunu tutkuyla reddetmiştir. Bugün, büyük ölçüde De Magnete (1600) isimli kitabıyla hatırlanmakta ve elektrik teriminin ilk kullanıcılarından biri olarak bilinmektedir. Bazıları tarafından elektrik mühendisliğinin veya elektrik ve manyetizmanın babası olarak düşünülür.
William Gilbert | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 24 Mayıs 1544 Colchester, İngiltere |
| Ölüm | 30 Kasım 1603 (59 yaşında) Londra, İngiltere |
| Meslek | Hekim |
Günümüzde genel olarak William Gilbert olarak söz edilse de, aynı zamanda William Gilberd ismiyle de tanınmaktadır. Colchester kayıtlarına göre William Gilberd hem kendisinin hem de babasının mezar taşında yazan isimdir. Bu isim De Magnete ’de rastlanan biyografide ve Colchesterdeki Gilberd isimli okulda da kullanmaktadır.
Manyetik potansiyel olarak da bilinen mıknatıslı devinim kuvvetinin bir kısmı da W. Gilbert'in onuruna Gilbert olarak isimlendirilmiştir.
Yaşam ve Çalışma
Gilbert, kasaba yetkilisi Jerome Gilbert’in oğlu olarak Colchester’de doğdu. Cambridgedeki St.John okulunda eğitim gördü. Yüksek öğrenimini 1569’da Cambridge tamamlayıp burada kısa bir süre veznedar olarak çalıştıktan sonra tıp eğitimi almak üzere Britanya’ya gitti. 1573’te Royal College of Physicians üyeliğine kabul edildi. 1600’de ise bu birliğin başkanı seçildi. 1601’den I. Elizabeth’in 1603’teki ölümüne kadar onun doktoru olarak çalıştı ve daha sonra I. James’in de doktoru oldu.
Robert Norman’ın eski çalışmalarından fazlasıyla esinlendiği başlıca bilimsel çalışması 1600 yılında yayınlanan De Magnete'tir. O, çalışmasında, deneylerinin çoğunu isimli Dünya modeli ile açıklamaktadır. Bu deneylerden Dünya’nın kendi başına bir manyetik olduğu ve pusulanın kuzeyi göstermesinin nedeninin de bu olduğu sonucuna varmıştır. Dünya’nın merkezinin demir olduğunu ilk kez doğru bir şekilde öne süren de William Gilberttir ve mıknatısın önemli ve ilişik kısımlarının her birinin yeni bir kuzey ve güney kutbu oluşturabildiği kesilebilir kısımları olduğunu düşünmüştür.
De Magnete'in 6.kitap 3.bölümünde, Güneşmerkezlilikten bahsetmese de varolduğundan bile şüphe duyulan dev gök kürenin çok daha küçük olan Dünya’nın günlük devinimine karşılık günlük olarak döndüğünün düşünülmesini absürd bulunduğunu ifade ederek Dünya’nın günlük devinimi doğrular. Bunun dışında “sabit“ yıldızların hayali bir küreye sabitleştirilmiş olmasındansa uzak değişken mesafede olduklarını varsayar. Yıldızların en ince eterde veya hemen göze çarpmayan beşinci özde ya da boşlukta konumlandığını ifade etmiştir – Yıldızlar hiç kimsenin hiçbir şekilde bilmediği bir maddeden oluşan dev kürenin kuvvetli helezonu karşısında konumlarını nasıl korurlar?
İngilizce bir kelime olan ve Gilbert’in 1600’deki “koku gibi” anlamındaki yeni Latin kelimesi electricus dan gelen “elektrik” ilk kez 1646’da Thomas Browne tarafından kullanılmıştır. Bu terim o dönemlerde 13.yüzyıldan beri kullanılmaktaydı, ancak onu ilk defa “çekici vasıflarında koku gibi” anlamında kullanan kişi Gilberttir. Bu nesnelerin sürtünmesinin nesneye karşılık çekim etkisi yaratan sözde istenmeyen kokuları yok ettiğini tanımıştır.
| “ | Elektrikle çevreye zarar veren madde havadan çok farklıdır ve hava Dünya’nın tehlikeli maddesi olduğu için elektrik blokları kendilerine özgü tehlikeli maddelere sahiptirler. Her bir özgün zararlı maddenin kendine ait özel birleşime yönlendirme gücü vardır. Bu özgün hareket onun başlangıç noktasına, kaynağına ve zararlı maddeyi emen gövdesine doğru gerçekleşir. | „ |
—De Magnete, İngilizceye çevirisi Paul Fleury Mottelay tarafından 1893’te yapılmıştır. | ||
William Gilbert kitabında ek olarak kehribarı kullanarak durgun elektrik üzerinde çalışmıştır; kehribar Yunan dilinde elektron anlamına gelmektedir. Bu nedenle Gilbert durağan elektriğin etkisini elektrik kuvveti olarak isimlendirmeye karar vermiştir. İlk elektrik ölçen aleti, elektroskopu, versorium adını verdiği dönel bir ibre şeklinde icat etmiştir.
Çağdaşları gibi kristalin özellikle sıkıştırılmış buzdan oluşan suyun katı formu olduğunu düşünmüştür:
| “ | Saf taşlar tıpkı saf sudan katılaştırılan, daima çok fazla soğuk veya donlanma ile olmaktansa bazen daha az şiddetli olan soğukla, ona biçim veren toprağın doğasıyla oluşan kristal gibi sudan oluşurlar. | „ |
—De Magnete, İngilizceye çevirisi tarafından 1900’de yapılmıştır. | ||
Gilbert, elektrik ve manyetizmanın aynı şeyler olmadığını ileri sürdü. Kanıt olarak elektriksel çekim ısı ile yok olurken manyetik çekimin yok olmadığıydı. Oysa manyetizmanın ısı ile zarar gördüğü ve zayıfladığı kanıtlanmıştı ve Gilbert bu tezinde yanıldı. Hans Christian Orsted ve James Clerk Maxwell her iki etkinin de tekil kuvvet boyutu olduğunu gösterdi. Bu elektromanyetizmdi. Maxwell bu kanıya birçok analizden sonra A Treatise on Electricity and Magnetism adlı kitabında yer verdi.
Gilbert’in manyetizması Kepler gibi diğer birçok doğa filozofunun gözlemledikleri hareketlere bağlı olarak yanlış bir şekilde benimsediği görünmez bir kuvvetti. Yıldızlar arasındaki çekim kuvveti için manyetizmaya atıfta bulunmazken Dünya’nın dönmesinden kaynaklanan gökyüzü hareketlerine dikkat çeker ve Galileodan (Galileo, 1543’te ‘’De revolutionibus orbium coelestium’’ isimli kitabı yayınlayan Kopernikten 57 yıl sonra gökyüzü hareketlerine işaret etmiştir.)20 yıl önce gezegenlerin hareketlerinden bahsetmez. Gilbert Ay üzerindeki yüzey izlerini saptamaya yönelik ilk teşebbüsünü 1590larda gerçekleştirmiştir. Gilbert’in teleskop kullanmadan yaptığı çizelge Ay’ın yüzeyindeki karanlık ve aydınlık yerleri gösterdi. Çağdaşlarının aksine, o Ay üzerindeki açık renk noktaların su, koyu renk noktaların toprak olduğuna inanırdı.
Gilbert’in De Magnete adlı eserinin yanı sıra, 1651’de Amsterdam’da De Mundo Nostro Sublunari Philosophia Nova (New Philosophy about our Sublunary World) başlıklı, düzenlenmiş, 316 sayfalık ve 4 ciltlik bir kitap çıktı. Bazıları kütüphanesinde iki tane el yazması bulunan bu kitabının yazarının William Gilbert’in kardeşi William Gilbert Junior olduğunu söylerken, diğerleri ünlü İngiliz bilim adamı ve eleştirmen John Gruter olduğunu dile getirmektedir. John Davy’e göre, Gilbert’in bu az bilinen çalışması tarzı ve konusuyla kayda değer bir eserdir; orijinaline uygun anlatım canlılığı ve gücü de vardır. Bacondan daha deneyimli ve doğa felsefesinin nesnel bilgisine daha fazla sahip olan Gilbert’in, felsefe ekolüne karşı oluşu çok keskin ve dikkate değerdir ve aynı zamanda muhtemelen biraz daha az geçerlidir. John Robison’a göre De Mundo, Aristotelesçi öğretinin harabeleri üzerine doğa felsefesinin yeni sistemlerini inşa etmeyi amaçlar.
William Whewell (1859) History of the Inductive Sciences isimli kitabında şöyle söyler:
| “ | Gilbert 1600’de yayınlanan çalışması De Magnete'te yalnızca Dünya’nın manyetik gücünün bazı yollarla Dünya’nın ekseninin doğrultusunu, günlük deviniminin hesabını ve Ay’ın kendi etrafındaki devrini belirlediği belirsiz kavramlara yer verir. Gilbert, 1603’te ölmüştür ve bildiğimiz iki gövdenin birbirini çekimi ile ilgili açık ifade Gilbert’in ölümünden sonra ortaya çıkan çalışması De Mundo nostro Sublunari Philosophia nova (1631)’da geçmektedir. Aydan çıkan kuvvet Dünya’ya ulaşır ve aynı şekilde Dünya’nın manyetik enejisi de Ay’ın etrafına yayılır: Her ikisi de hareketlerin uyumu ve oranına göre birbirlerine bağlanarak uyum sağlarlar; ancak Dünya üstün kütlesinin sonucu olarak daha fazla etkiye sahip olur: Dünya Ay’ı çeker ve iter ve Ay, diğer manyetik gövdelerin birleştikleri gibi gövdeleri birleşmesin ama devamlı rotalarını sürdürebilsinler diye sınırlı olanaklarıyla Dünya’yı çeker ve iter. Bu anlatım biçimi, birçok gerçeği yansıtsa da detaylı mekanik hareketin çok belirgin herhangi bir kavramıyla bağlanmak için ortaya çıkmaz. | „ |
Gilbert, 30 Kasım 1603’te Londra’da ölmüştür. Ölüm nedeninin hıyarcıklı veba olduğu düşünülmektedir.
Gilbert Hakkında Yorumlar
Francis Bacon Kopernik Güneş merkezliliğini asla kabul etmemiştir ve Gilbert’in gün devininmini doğrulayan felsefi çalışmasını eleştirir. Bacon’un eleştirisi aşağıdaki iki ifadeyi içerir:
|İlk ifade üç çalışmasında tekrarlanır. Bu üç çalışma – In the Advancement of Learning (1605), Novum Organum (1605) ve De Augmentis (1623). Daha ciddi olan ikinci ifade ise Bacon’un ölümünden sonra yayınlanan History of Heavy and Light Bodies kitabındandır.
| “ | Kimyacılar birkaç fırın deneyinden felsefe yapmışlardır ve Gilbert, bizim yurttaşımız, mıknatıs taşı gözlemlerinden felsefe oluşturmuştur. | „ |
| “ | Gilbert başlı başına bir mıknatıs olmuştur; çoğu şeyi bu kuvvete atfeder ve deniz kabuğundan bir gemi inşa eder. | „ |
(1812) History of the Royal Society isimli kitabında şöyle yazmıştır:
| “ | Manyetik kanunları ilk kez, 1600’de manyetizma üzerine kitabı yayınlanan Dr. Gilbert tarafından açıklanmış ve genellenmiştir. Gilbert’in kitabı sunulan en güzel tümevarımsal felsefe örneklerinden biridir. Felsefeleştirmenin tümevarımsal yönteminin ilk kez açıklandığı Novum Organum of Bacon’dan önce geldiği için oldukça kayda değerdir. | „ |
William Whewell (1837/1859) History of the Inductive Sciences kitabında şöyle yazmıştır:
| “ | Gilbert… devamlı deneylerin en önemli yönlerini değerlendirir. O, şüphesizdir ki, kendi kurallarına göre hareket eder; çünkü çalışmaları bütün başlıca bilimsel gerçekleri (manyetizma ile ilgili) içinde barındırır. Bu yüzdendir ki onun çalışmaları bugün bile üzerine çok az şeyin katılabileceği çok iyi incelenmiş çalışmalardır. | „ |
Tarihçi , 1848’de yayınlanan Introduction to Literature of Europe in the Fifteenth, Sixteenth, and Seventeenth Centuries isimli kitabında Gilbert’ten bahsetmiştir.
| “ | 1600 yılı, İngiltere’nin fiziki bilimlerde hatırı sayılır ölçüde iş ürettiği ilk yıldı; ancak bu, çalışmanın süregelen ününü arttırmak için yeterli bir şeydi. Doktor Gilbert, mıknatıslar üzerindeki Latince yazılmış bilimsel incelemesinde sadece diğer kişilerin konu hakkındaki çalışmalarından bilgi toplamadı. O, bunun yanı sıra, Britanya’da birdenbire deneysel felsefenin babası oluverdi. Etkileyici üslubu ve sivri zekasıyla yıllar sonra dirilen teorilerin kurucusu ve bilim aşığı olarak kabul edildi. Onun kendine özgü hipotezi olan Dünya’nın kendi içerisindeki manyetizması nova illa nostra et inaudita de tellure sententia [yeni ve eşi görülmemiş gezegen görünümü] katiyen gereğinden fazla şekilde övülen bu belli varsayımlardan biridir. Gilbert, yeryüzüne ait olayların onun terrella diye adlandırdığı teorice veya el yapımı küresel mıknatısça sergilenlenen durumlara olan benzerliğine dayanır. Gilbert, aynı zamanda en eski Kopernik destekçilerimizden biriydi. O en azından Dünya’nın dönüşü konusunda teleskobun icadından önce görüşümüzün ötesinde çok miktarda sabit yıldızın olduğu sonucunu bilgelikle çıkardı. | „ |
Greenwich’te bulunan Royal Observatory’den Walter William Bryant, 1920’de yayınlanan Kepler isimli kitabında:
| “ | Colchester’in Gilbert’i, kitabı “New Philosophy”de manyetizma hakkındaki araştırmalarının temellerini atarken Ay’ın suyu etkilediğini söylemedi; ancak deniz kıyılarda ve nehirlerde yükselip alçalmasını Ay’a olan ilgisi artan yer altı ruhlarının denizlerde yükselme ve kıyılar ve nehirlerde kabarmaya neden olduğunu dile getirdi. Bu şekilde sunulan bir fikir düz bir ifadeye nazaran kolaylıkla kabul edilebilir. Bu sözde felsefi yol aslında yaygın bir şekilde kabul edildi hatta Galileo’nun Gilbert’in çalışmasına duyduğu hayranlığına ortak olan Kepler kendine ait olan gezegenlerin manyetik etkileşimleri fikrini genişletmek amacıyla bu yolu benimsedi. | „ |
Bibliyografi
- Gilbert, William; Wright, Edward and Mottelay, P. Fleury (tr.) (1893). William Gilbert of Colchester, physician of London. J. Wiley & Sons. Google Books13 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
Ayrıca bakınız
Kaynakça
http://en.wikipedia.org/wiki/William_Gilbert_%28astronomer%2914 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
William Gilbert veya Gilberd 24 Mayis 1544 30 Kasim 1603 Ingiliz doktor fizikci ve doga filozofu William Gilbert yaygin olan Aristotelesci felsefeseyi ve universite egitiminin skolastik metodunu tutkuyla reddetmistir Bugun buyuk olcude De Magnete 1600 isimli kitabiyla hatirlanmakta ve elektrik teriminin ilk kullanicilarindan biri olarak bilinmektedir Bazilari tarafindan elektrik muhendisliginin veya elektrik ve manyetizmanin babasi olarak dusunulur William GilbertDogum24 Mayis 1544 1544 05 24 Colchester IngiltereOlum30 Kasim 1603 59 yasinda Londra IngiltereMeslekHekim Gunumuzde genel olarak William Gilbert olarak soz edilse de ayni zamanda William Gilberd ismiyle de taninmaktadir Colchester kayitlarina gore William Gilberd hem kendisinin hem de babasinin mezar tasinda yazan isimdir Bu isim De Magnete de rastlanan biyografide ve Colchesterdeki Gilberd isimli okulda da kullanmaktadir Manyetik potansiyel olarak da bilinen miknatisli devinim kuvvetinin bir kismi da W Gilbert in onuruna Gilbert olarak isimlendirilmistir Yasam ve CalismaGilbert kasaba yetkilisi Jerome Gilbert in oglu olarak Colchester de dogdu Cambridgedeki St John okulunda egitim gordu Yuksek ogrenimini 1569 da Cambridge tamamlayip burada kisa bir sure veznedar olarak calistiktan sonra tip egitimi almak uzere Britanya ya gitti 1573 te Royal College of Physicians uyeligine kabul edildi 1600 de ise bu birligin baskani secildi 1601 den I Elizabeth in 1603 teki olumune kadar onun doktoru olarak calisti ve daha sonra I James in de doktoru oldu Robert Norman in eski calismalarindan fazlasiyla esinlendigi baslica bilimsel calismasi 1600 yilinda yayinlanan De Magnete tir O calismasinda deneylerinin cogunu isimli Dunya modeli ile aciklamaktadir Bu deneylerden Dunya nin kendi basina bir manyetik oldugu ve pusulanin kuzeyi gostermesinin nedeninin de bu oldugu sonucuna varmistir Dunya nin merkezinin demir oldugunu ilk kez dogru bir sekilde one suren de William Gilberttir ve miknatisin onemli ve ilisik kisimlarinin her birinin yeni bir kuzey ve guney kutbu olusturabildigi kesilebilir kisimlari oldugunu dusunmustur De Magnete in 6 kitap 3 bolumunde Gunesmerkezlilikten bahsetmese de varoldugundan bile suphe duyulan dev gok kurenin cok daha kucuk olan Dunya nin gunluk devinimine karsilik gunluk olarak dondugunun dusunulmesini absurd bulundugunu ifade ederek Dunya nin gunluk devinimi dogrular Bunun disinda sabit yildizlarin hayali bir kureye sabitlestirilmis olmasindansa uzak degisken mesafede olduklarini varsayar Yildizlarin en ince eterde veya hemen goze carpmayan besinci ozde ya da boslukta konumlandigini ifade etmistir Yildizlar hic kimsenin hicbir sekilde bilmedigi bir maddeden olusan dev kurenin kuvvetli helezonu karsisinda konumlarini nasil korurlar Ingilizce bir kelime olan ve Gilbert in 1600 deki koku gibi anlamindaki yeni Latin kelimesi electricus dan gelen elektrik ilk kez 1646 da Thomas Browne tarafindan kullanilmistir Bu terim o donemlerde 13 yuzyildan beri kullanilmaktaydi ancak onu ilk defa cekici vasiflarinda koku gibi anlaminda kullanan kisi Gilberttir Bu nesnelerin surtunmesinin nesneye karsilik cekim etkisi yaratan sozde istenmeyen kokulari yok ettigini tanimistir Elektrikle cevreye zarar veren madde havadan cok farklidir ve hava Dunya nin tehlikeli maddesi oldugu icin elektrik bloklari kendilerine ozgu tehlikeli maddelere sahiptirler Her bir ozgun zararli maddenin kendine ait ozel birlesime yonlendirme gucu vardir Bu ozgun hareket onun baslangic noktasina kaynagina ve zararli maddeyi emen govdesine dogru gerceklesir De Magnete Ingilizceye cevirisi Paul Fleury Mottelay tarafindan 1893 te yapilmistir William Gilbert kitabinda ek olarak kehribari kullanarak durgun elektrik uzerinde calismistir kehribar Yunan dilinde elektron anlamina gelmektedir Bu nedenle Gilbert duragan elektrigin etkisini elektrik kuvveti olarak isimlendirmeye karar vermistir Ilk elektrik olcen aleti elektroskopu versorium adini verdigi donel bir ibre seklinde icat etmistir Cagdaslari gibi kristalin ozellikle sikistirilmis buzdan olusan suyun kati formu oldugunu dusunmustur Saf taslar tipki saf sudan katilastirilan daima cok fazla soguk veya donlanma ile olmaktansa bazen daha az siddetli olan sogukla ona bicim veren topragin dogasiyla olusan kristal gibi sudan olusurlar De Magnete Ingilizceye cevirisi tarafindan 1900 de yapilmistir Gilbert elektrik ve manyetizmanin ayni seyler olmadigini ileri surdu Kanit olarak elektriksel cekim isi ile yok olurken manyetik cekimin yok olmadigiydi Oysa manyetizmanin isi ile zarar gordugu ve zayifladigi kanitlanmisti ve Gilbert bu tezinde yanildi Hans Christian Orsted ve James Clerk Maxwell her iki etkinin de tekil kuvvet boyutu oldugunu gosterdi Bu elektromanyetizmdi Maxwell bu kaniya bircok analizden sonra A Treatise on Electricity and Magnetism adli kitabinda yer verdi Gilbert in manyetizmasi Kepler gibi diger bircok doga filozofunun gozlemledikleri hareketlere bagli olarak yanlis bir sekilde benimsedigi gorunmez bir kuvvetti Yildizlar arasindaki cekim kuvveti icin manyetizmaya atifta bulunmazken Dunya nin donmesinden kaynaklanan gokyuzu hareketlerine dikkat ceker ve Galileodan Galileo 1543 te De revolutionibus orbium coelestium isimli kitabi yayinlayan Kopernikten 57 yil sonra gokyuzu hareketlerine isaret etmistir 20 yil once gezegenlerin hareketlerinden bahsetmez Gilbert Ay uzerindeki yuzey izlerini saptamaya yonelik ilk tesebbusunu 1590larda gerceklestirmistir Gilbert in teleskop kullanmadan yaptigi cizelge Ay in yuzeyindeki karanlik ve aydinlik yerleri gosterdi Cagdaslarinin aksine o Ay uzerindeki acik renk noktalarin su koyu renk noktalarin toprak olduguna inanirdi De Mundo nun p202 uzerinde gorunen evren diyagrami Gilbert in De Magnete adli eserinin yani sira 1651 de Amsterdam da De Mundo Nostro Sublunari Philosophia Nova New Philosophy about our Sublunary World baslikli duzenlenmis 316 sayfalik ve 4 ciltlik bir kitap cikti Bazilari kutuphanesinde iki tane el yazmasi bulunan bu kitabinin yazarinin William Gilbert in kardesi William Gilbert Junior oldugunu soylerken digerleri unlu Ingiliz bilim adami ve elestirmen John Gruter oldugunu dile getirmektedir John Davy e gore Gilbert in bu az bilinen calismasi tarzi ve konusuyla kayda deger bir eserdir orijinaline uygun anlatim canliligi ve gucu de vardir Bacondan daha deneyimli ve doga felsefesinin nesnel bilgisine daha fazla sahip olan Gilbert in felsefe ekolune karsi olusu cok keskin ve dikkate degerdir ve ayni zamanda muhtemelen biraz daha az gecerlidir John Robison a gore De Mundo Aristotelesci ogretinin harabeleri uzerine doga felsefesinin yeni sistemlerini insa etmeyi amaclar William Whewell 1859 History of the Inductive Sciences isimli kitabinda soyle soyler Gilbert 1600 de yayinlanan calismasi De Magnete te yalnizca Dunya nin manyetik gucunun bazi yollarla Dunya nin ekseninin dogrultusunu gunluk deviniminin hesabini ve Ay in kendi etrafindaki devrini belirledigi belirsiz kavramlara yer verir Gilbert 1603 te olmustur ve bildigimiz iki govdenin birbirini cekimi ile ilgili acik ifade Gilbert in olumunden sonra ortaya cikan calismasi De Mundo nostro Sublunari Philosophia nova 1631 da gecmektedir Aydan cikan kuvvet Dunya ya ulasir ve ayni sekilde Dunya nin manyetik enejisi de Ay in etrafina yayilir Her ikisi de hareketlerin uyumu ve oranina gore birbirlerine baglanarak uyum saglarlar ancak Dunya ustun kutlesinin sonucu olarak daha fazla etkiye sahip olur Dunya Ay i ceker ve iter ve Ay diger manyetik govdelerin birlestikleri gibi govdeleri birlesmesin ama devamli rotalarini surdurebilsinler diye sinirli olanaklariyla Dunya yi ceker ve iter Bu anlatim bicimi bircok gercegi yansitsa da detayli mekanik hareketin cok belirgin herhangi bir kavramiyla baglanmak icin ortaya cikmaz Gilbert 30 Kasim 1603 te Londra da olmustur Olum nedeninin hiyarcikli veba oldugu dusunulmektedir Gilbert Hakkinda YorumlarFrancis Bacon Kopernik Gunes merkezliligini asla kabul etmemistir ve Gilbert in gun devininmini dogrulayan felsefi calismasini elestirir Bacon un elestirisi asagidaki iki ifadeyi icerir Ilk ifade uc calismasinda tekrarlanir Bu uc calisma In the Advancement of Learning 1605 Novum Organum 1605 ve De Augmentis 1623 Daha ciddi olan ikinci ifade ise Bacon un olumunden sonra yayinlanan History of Heavy and Light Bodies kitabindandir Kimyacilar birkac firin deneyinden felsefe yapmislardir ve Gilbert bizim yurttasimiz miknatis tasi gozlemlerinden felsefe olusturmustur Gilbert basli basina bir miknatis olmustur cogu seyi bu kuvvete atfeder ve deniz kabugundan bir gemi insa eder 1812 History of the Royal Society isimli kitabinda soyle yazmistir Manyetik kanunlari ilk kez 1600 de manyetizma uzerine kitabi yayinlanan Dr Gilbert tarafindan aciklanmis ve genellenmistir Gilbert in kitabi sunulan en guzel tumevarimsal felsefe orneklerinden biridir Felsefelestirmenin tumevarimsal yonteminin ilk kez aciklandigi Novum Organum of Bacon dan once geldigi icin oldukca kayda degerdir William Whewell 1837 1859 History of the Inductive Sciences kitabinda soyle yazmistir Gilbert devamli deneylerin en onemli yonlerini degerlendirir O suphesizdir ki kendi kurallarina gore hareket eder cunku calismalari butun baslica bilimsel gercekleri manyetizma ile ilgili icinde barindirir Bu yuzdendir ki onun calismalari bugun bile uzerine cok az seyin katilabilecegi cok iyi incelenmis calismalardir Tarihci 1848 de yayinlanan Introduction to Literature of Europe in the Fifteenth Sixteenth and Seventeenth Centuries isimli kitabinda Gilbert ten bahsetmistir 1600 yili Ingiltere nin fiziki bilimlerde hatiri sayilir olcude is urettigi ilk yildi ancak bu calismanin suregelen ununu arttirmak icin yeterli bir seydi Doktor Gilbert miknatislar uzerindeki Latince yazilmis bilimsel incelemesinde sadece diger kisilerin konu hakkindaki calismalarindan bilgi toplamadi O bunun yani sira Britanya da birdenbire deneysel felsefenin babasi oluverdi Etkileyici uslubu ve sivri zekasiyla yillar sonra dirilen teorilerin kurucusu ve bilim asigi olarak kabul edildi Onun kendine ozgu hipotezi olan Dunya nin kendi icerisindeki manyetizmasi nova illa nostra et inaudita de tellure sententia yeni ve esi gorulmemis gezegen gorunumu katiyen gereginden fazla sekilde ovulen bu belli varsayimlardan biridir Gilbert yeryuzune ait olaylarin onun terrella diye adlandirdigi teorice veya el yapimi kuresel miknatisca sergilenlenen durumlara olan benzerligine dayanir Gilbert ayni zamanda en eski Kopernik destekcilerimizden biriydi O en azindan Dunya nin donusu konusunda teleskobun icadindan once gorusumuzun otesinde cok miktarda sabit yildizin oldugu sonucunu bilgelikle cikardi Greenwich te bulunan Royal Observatory den Walter William Bryant 1920 de yayinlanan Kepler isimli kitabinda Colchester in Gilbert i kitabi New Philosophy de manyetizma hakkindaki arastirmalarinin temellerini atarken Ay in suyu etkiledigini soylemedi ancak deniz kiyilarda ve nehirlerde yukselip alcalmasini Ay a olan ilgisi artan yer alti ruhlarinin denizlerde yukselme ve kiyilar ve nehirlerde kabarmaya neden oldugunu dile getirdi Bu sekilde sunulan bir fikir duz bir ifadeye nazaran kolaylikla kabul edilebilir Bu sozde felsefi yol aslinda yaygin bir sekilde kabul edildi hatta Galileo nun Gilbert in calismasina duydugu hayranligina ortak olan Kepler kendine ait olan gezegenlerin manyetik etkilesimleri fikrini genisletmek amaciyla bu yolu benimsedi BibliyografiGilbert William Wright Edward and Mottelay P Fleury tr 1893 William Gilbert of Colchester physician of London J Wiley amp Sons KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Google Books13 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ayrica bakinizJeomanyetizma Jeofizikci Bilimsel devrimKaynakcahttp en wikipedia org wiki William Gilbert 28astronomer 2914 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi