Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yesevîlik, adını Nakşibend’îyye tarikâtı şeyhi Yusuf Hemedanî'nin müritlerinden Hoca Ahmed Yesevî'den alan, İslâm'da kadın-erkek denkliğini yaşatan, Anadolu Alevîliği üzerinde bir hayli tesirleri olan, Bektâşî Tarikâtı'nın da beslendiği tasavvufî yol ve Türk tarikatı.
Ahmed Yesevî dönemi
Hoca Ahmed Yesevî, babası İbrahim Şeyh ve Arslan Baba'dan tasavvuf eğitimi aldı ve hocasının ölümünden sonra Yusuf Hemedani'nin yanında eğitimini tamamladı. Türkistan'da faaliyetlerini sürdüren Ahmed Yesevî'nin yolu zamanla Yesevîlik adını aldı. "Horasan Okulu" olarak da adlandırılan tasavvuf akımının en önemli temsilcisi olan Hoca Ahmed Yesevî'den adını alan Yesevîlik yolu, Türklere İslâm'ı ve dervişliğin yollarını öğretmeyi amaçlamıştır. Bunun için tevhit inancını, Türk gelenek, inanç ve yaşam tarzı ile sentezleme yolu seçilmiştir.
Hoca Ahmed Yesevî'nin ölümünden sonrası
Ahmed Yesevi'nin müridleri ve takipçileri ölümünden önce ve ölümünün sonrasında, 12. yy ortalarından itibaren diğer bölgeler gibi Anadolu'ya da gelerek görüşlerini yaymaya devam ettiler. Anadolu'nun Türkleşmesinde büyük emekleri geçmiş olan Yesevîlik, yetiştirdiği birçok alimi dağınık Türkmen aşiretlerine yollayıp, devlet ve millet olma kavramlarının içini doldurmak için çalışmışlardır. Ahmed Yesevi'nin ardından irşad alan halifeler sırasıyla şöyledir: , , , , , , , , ve .
Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde Ahmed Yesevî
Osmanlı gezgini Evliya Çelebi, kendisinin Ahmed Yesevi’nin soyundan geldiğini seyahatnamesinde iddia etmiştir. Evliya Çelebi, ayrıca gezdiği yerlerde rastladığı Yesevî dervişlerine ait makamları da eserinde kaydetmiştir. Bu derviş ve gaziler arasında Rumeli'nin fethinin manevi öncüsü olan Sarı Saltuk, Deliorman'daki Demir Baba, Niyazabad'daki Avşar Baba, Merzifon’daki Pir Baba, Bulgaristan Varna-Batova'daki Akyazılı Baba, Filibe yolunda Kıdemli Baba Sultan, Bursa'daki Geyikli Baba, Abdal Musa, İstanbul Unkapanı'ndaki Horos Dede, Bozok Sancağı Yozgat'taki Emir Çin Osman, Tokat merkezindeki Gajgaj Dede ve Zile ilçesindeki Şeyh Nusret, Evliya Çelebi’nin tespit edebildikleri arasındadır. Ancak bunlardan hiçbiri Nevşehir'de yerleşen Hacı Bektaş-ı Veli kadar ün kazanmamıştır.
Yesevîliğin etkin olduğu yöreler
Yesevîlik, Türkistan'da yayıldıktan sonra, Türkistan'ın kuzeybatı bozkırlarından Kıpçak lehçesinin hakim olduğu İdil-Ural bölgesine, Horasan, Azerbaycan ve Anadolu'ya kadar ulaşmıştır. Tarihi gelişim sonucu Nakşibendi Tarikatının daha yaygın hale geldiği 16. yüzyıla kadar Türkistan ve Horasan'ın hemen her yerinde hatta Keşmir'de, Kâbil'de, İstanbul'da, Temeşvar'da ve Hicaz'da da Yesevî dervişlerine rastlanmaktaydı.
Yesevîlik ile Nakşibendi Tarikatı arasındaki ilişkiler
Yesevîlik gibi Yusuf Hemedani'nin etkisiyle ortaya çıkan ve Maveraünnehir'in 15.-16. asırlardaki mutaassıp muhitin tesirini taşıyan Nakşbendiyye tarikatına mensup müellifler, Hoca Ahmed Yesevî hakkında bazı yazılar kaleme almışlardır ki, ona ait eski kaynaklar bunlardır. Bu müellifler, Yesevîliğin ilk şeklini ve Ahmet Yesevi'nin hakiki şahsiyetini tarihi gerçeklere aykırı tasvir etmişler, kendi arzu ve temayüllerine göre, hakikati tamamiyle değiştirmişlerdir. Yesevîliğin ilk yayıldığı göçebe Türk muhitlerinin icapları ve din değiştirme psikolojisinin umumi kaideleri göz önüne getirilince, buna olanak olmadığı anlaşılır.
Ahmet Yesevi'nin hayat görüşü ve düşüncelerini ortaya koyduğu en önemli eseri, "Hikmet" adı verilen şiirlerinden meydana gelen Divan-ı Hikmet'tir. Bu eser Yesevîlik düşüncesinin temellerini oluşturur.
Daha sonraları Yeseviler, Hacegan sufileri ve diğer tasavvufî gruplar ile birlikte çoğu zaman Nakşibendilik hiyerarşilerinin içerisine dahil edilmişlerdir.
Bibliyografya
- Abdülbaki Gölpınarlı, Menakıb-ı Hacı Bektaş-ı Veli (Velâyet-Nâme), İstanbul 1958, İnkılâp Kitabevi, s.9-13
- Ahmet Yaşar Ocak, Anadolu Türk Süfiliğinde Ahmed-i Yesevi Geleneğinin Teşekkülü, Milletler arası Ahmet Yesevi Sempozyumu Bildirileri (26-27 Eylül 1991), Ankara 1992, Kültür Bakanlığı Yayınları, s.79-80
- Ahmet Yaşar Ocak, Anadolu Sofiliğinde Ahmed-İ Yesevi ve Yesevilik, Yesevilik Bilgisi, Ankara 1998, Ahmet Yesevi Vakfı Yay, s.325-331
- Ali Aktan, Künhü'l-Ahbâr'a Göre Hoca Ahmet Yesevi Ve Anadolu'daki Yesevi Halifeleri, Yesevilik Bilgisi, Hz. Mustafa İsen-Cemal Kurnaz-Mustafa Tatçı, Ankara 1998, Ahmed Yesevi Vakfı Yayınları, Ankara 1998, s.338-349
- Fuat Köprülü, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, ö.Bsm, Ankara (6.Y.Y) Diyanet İşleri Bakanlığı Yayınları s.419-442
- Fuat Köprülü, Ahmet Yesevi, İslam Ansiklopedisi, C. I, İstanbul 1940, s.210-215
- Kemal Eraslan, Yesevi'nin Fakrnamesi, TDED.S.;XXII İstanbul 1977, s.45-120
- Seyhatname'deki Yesevi Dervişleri İçin Bkz. H. Kamil Yılmaz, Anadolu Ve Balkanlarda Yesevi İzleri, İlim ve Sanat, S.35-36, Temmuz 1993, s.10-13
- Din Kültürü Ve Ahlak Bilgisi kitabı 7.sınıf s.80-81
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yesevilik adini Naksibend iyye tarikati seyhi Yusuf Hemedani nin muritlerinden Hoca Ahmed Yesevi den alan Islam da kadin erkek denkligini yasatan Anadolu Aleviligi uzerinde bir hayli tesirleri olan Bektasi Tarikati nin da beslendigi tasavvufi yol ve Turk tarikati Ahmed Yesevi donemiHoca Ahmed Yesevi babasi Ibrahim Seyh ve Arslan Baba dan tasavvuf egitimi aldi ve hocasinin olumunden sonra Yusuf Hemedani nin yaninda egitimini tamamladi Turkistan da faaliyetlerini surduren Ahmed Yesevi nin yolu zamanla Yesevilik adini aldi Horasan Okulu olarak da adlandirilan tasavvuf akiminin en onemli temsilcisi olan Hoca Ahmed Yesevi den adini alan Yesevilik yolu Turklere Islam i ve dervisligin yollarini ogretmeyi amaclamistir Bunun icin tevhit inancini Turk gelenek inanc ve yasam tarzi ile sentezleme yolu secilmistir Hoca Ahmed Yesevi nin olumunden sonrasiAhmed Yesevi nin muridleri ve takipcileri olumunden once ve olumunun sonrasinda 12 yy ortalarindan itibaren diger bolgeler gibi Anadolu ya da gelerek goruslerini yaymaya devam ettiler Anadolu nun Turklesmesinde buyuk emekleri gecmis olan Yesevilik yetistirdigi bircok alimi daginik Turkmen asiretlerine yollayip devlet ve millet olma kavramlarinin icini doldurmak icin calismislardir Ahmed Yesevi nin ardindan irsad alan halifeler sirasiyla soyledir ve Evliya Celebi Seyahatnamesi nde Ahmed YeseviOsmanli gezgini Evliya Celebi kendisinin Ahmed Yesevi nin soyundan geldigini seyahatnamesinde iddia etmistir Evliya Celebi ayrica gezdigi yerlerde rastladigi Yesevi dervislerine ait makamlari da eserinde kaydetmistir Bu dervis ve gaziler arasinda Rumeli nin fethinin manevi oncusu olan Sari Saltuk Deliorman daki Demir Baba Niyazabad daki Avsar Baba Merzifon daki Pir Baba Bulgaristan Varna Batova daki Akyazili Baba Filibe yolunda Kidemli Baba Sultan Bursa daki Geyikli Baba Abdal Musa Istanbul Unkapani ndaki Horos Dede Bozok Sancagi Yozgat taki Emir Cin Osman Tokat merkezindeki Gajgaj Dede ve Zile ilcesindeki Seyh Nusret Evliya Celebi nin tespit edebildikleri arasindadir Ancak bunlardan hicbiri Nevsehir de yerlesen Haci Bektas i Veli kadar un kazanmamistir Yeseviligin etkin oldugu yorelerYesevilik Turkistan da yayildiktan sonra Turkistan in kuzeybati bozkirlarindan Kipcak lehcesinin hakim oldugu Idil Ural bolgesine Horasan Azerbaycan ve Anadolu ya kadar ulasmistir Tarihi gelisim sonucu Naksibendi Tarikatinin daha yaygin hale geldigi 16 yuzyila kadar Turkistan ve Horasan in hemen her yerinde hatta Kesmir de Kabil de Istanbul da Temesvar da ve Hicaz da da Yesevi dervislerine rastlanmaktaydi Yesevilik ile Naksibendi Tarikati arasindaki iliskilerYesevilik gibi Yusuf Hemedani nin etkisiyle ortaya cikan ve Maveraunnehir in 15 16 asirlardaki mutaassip muhitin tesirini tasiyan Naksbendiyye tarikatina mensup muellifler Hoca Ahmed Yesevi hakkinda bazi yazilar kaleme almislardir ki ona ait eski kaynaklar bunlardir Bu muellifler Yeseviligin ilk seklini ve Ahmet Yesevi nin hakiki sahsiyetini tarihi gerceklere aykiri tasvir etmisler kendi arzu ve temayullerine gore hakikati tamamiyle degistirmislerdir Yeseviligin ilk yayildigi gocebe Turk muhitlerinin icaplari ve din degistirme psikolojisinin umumi kaideleri goz onune getirilince buna olanak olmadigi anlasilir Ahmet Yesevi nin hayat gorusu ve dusuncelerini ortaya koydugu en onemli eseri Hikmet adi verilen siirlerinden meydana gelen Divan i Hikmet tir Bu eser Yesevilik dusuncesinin temellerini olusturur Daha sonralari Yeseviler Hacegan sufileri ve diger tasavvufi gruplar ile birlikte cogu zaman Naksibendilik hiyerarsilerinin icerisine dahil edilmislerdir BibliyografyaAbdulbaki Golpinarli Menakib i Haci Bektas i Veli Velayet Name Istanbul 1958 Inkilap Kitabevi s 9 13 Ahmet Yasar Ocak Anadolu Turk Sufiliginde Ahmed i Yesevi Geleneginin Tesekkulu Milletler arasi Ahmet Yesevi Sempozyumu Bildirileri 26 27 Eylul 1991 Ankara 1992 Kultur Bakanligi Yayinlari s 79 80 Ahmet Yasar Ocak Anadolu Sofiliginde Ahmed I Yesevi ve Yesevilik Yesevilik Bilgisi Ankara 1998 Ahmet Yesevi Vakfi Yay s 325 331 Ali Aktan Kunhu l Ahbar a Gore Hoca Ahmet Yesevi Ve Anadolu daki Yesevi Halifeleri Yesevilik Bilgisi Hz Mustafa Isen Cemal Kurnaz Mustafa Tatci Ankara 1998 Ahmed Yesevi Vakfi Yayinlari Ankara 1998 s 338 349 Fuat Koprulu Turk Edebiyatinda Ilk Mutasavviflar o Bsm Ankara 6 Y Y Diyanet Isleri Bakanligi Yayinlari s 419 442 Fuat Koprulu Ahmet Yesevi Islam Ansiklopedisi C I Istanbul 1940 s 210 215 Kemal Eraslan Yesevi nin Fakrnamesi TDED S XXII Istanbul 1977 s 45 120 Seyhatname deki Yesevi Dervisleri Icin Bkz H Kamil Yilmaz Anadolu Ve Balkanlarda Yesevi Izleri Ilim ve Sanat S 35 36 Temmuz 1993 s 10 13 Din Kulturu Ve Ahlak Bilgisi kitabi 7 sinif s 80 81Kaynakca TDV Islam Ansiklopedisi cilt 43 sayfa 487 Hacegan Nedir 6 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Nisan 2015