Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yeşu Kitabı (İbranice: Sefer Yehoşua ספר יהושע), Eski Ahit'in ve Tanah'ın altıncı kitabıdır. 24 konu başlığı içeren kitapta Kenan topraklarına giriş, Yeşu önderliğinde toprakların fethi ve paylaşımı ve bu topraklarda Tanrı'ya yapılan hizmet anlatılır.
Mısır'daki kölelikten çıkan İsrailoğulları ile birlikte yer alan Yeşu'nun Tevrat'taki varlığı Çıkış kitabında başlar, Yeşu kitabıyla devam eder ve Hakimler kitabı'nda toprakların paylaşılmasıyla ilgili konuda adı geçer. Kitap kabaca, Kenan topraklarının merkezi, güneyi ve kuzeyine yapılan seferleri ve yenilen düşmanları ve akabinde toprağın paylaşılmasını anlatan iki eşit parçadan oluşur; her iki bölüm de Tanrı'nın ve Yeşu'nun, fetihle ve Musa'ya verilen kanunlara sadık kalmakla ilgili demeçleriyle çerçevelenmiştir.
Hemen hemen bütün uzmanların genel kanısına göre Yeşu kitabının tarihi gerçeklik değeri azdır. Bunun yerine Tesniye, Yeşu, Hakimler, Samuel ve Krallar kitaplarından oluşan Tesniyesel tarih, İsrail liderlerinin Tanrı ve kanunlara olan bağlılığı ve buna göre yargılanmalarını anlatan teolojik içeriğe sahiptir. Kitabın, geleneklere göre Yeşu tarafından yazıldığı kabul edilse de uzun zaman sonra birçok yazar tarafından yazılmış olması da muhtemeldir. Muhtemelen kitabın en eski kısmı, Yoşiyahu döneminde orijinal Tesniyesel tarihin de bir parçası olan ve fetihleri içeren 2 ila 11. konulardır; kitabın bitirilişi ise MÖ 586'da Babillilerin Kudüs'ü yıkması ila 6. yüzyılda Babil Sürgünü'nden dönüşte gerçekleştiğine inanılmaktadır.
İçerik
Yapı
I. Topraklara giriş ve fetih (1:1–12:24)
- A. Liderliğin Yeşu'ya transferi (1:1–18)
- 1. Tanrı'nın Yeşu'yu görevlendirmesi (1:1–9)
- 2. Yeşu'nun halka talimatları (1:10–18)
- B. Kenan topraklarına giriş (2:1–5:15)
- C. Kenanlılara karşı zafer (6:1–12:24)
- 1. Eriha'nın yıkımı (6)
- 2. Ai'de yenilgi ve zafer (7:1–8:29)
- 3. 'nda Ahit'in yenilenmesi (8:30–35)
- 4. Filistin merkezindeki diğer seferler (9:1–27)
- 5. Güney Filistin'deki seferler (10:1–43)
- 6. Kuzey Filistin'deki seferler (11:1–23)
- 7. Yenilen kralların listesinin özeti (12:1–24)
II. Toprakların kabileler arasında paylaşımı (13:1–22:34)
- A. Tanrı'nın Yeşu'ya talimatı (13:1–7)
- B. Kabileler arasında toprak paylaşımı (13:8–19:51)
- 1. Doğu kabileler (13:8–33)
- 2. Batı kabileler (14:1–19:51)
- C. Mülteci ve Levi şehirleri (20:1–21:42)
- D. Fethin özeti (21:43–45)
- E. Doğu kabilelerin reddedilişi (Topraklarda Yehova'ya hizmet ediş) (22:1–34)
III. Sonuç (23:1–24:33)
- A. Yeşu'nun veda söylevi (23:1–16)
- B. 'de Ahit (24:1–28)
- C. Yeşu ve (Harun'un oğlu) Eleazar'ın ölümü; Yosef'in kemiklerinin gömülmesi (24:29–33)
Özet
- Tanrı'nın Yeşu'yu görevlendirmesi (1. konu)
1. konuda önce Tanrı ardından Yeşu'nun söylevi bulunur; bu söylevlerde Vadedilmiş Toprakların fethinin amacı aktarılır (12. konuda fetih anısına geri dönerek İsrail'in topraklarda barış içinde yaşaması için neler yapması gerektiğini anlatır).
Tanrı, toprakların alınması için Yeşu'yu görevlendirdi ve onu Ahit'e sadık kalınması konusunda uyardı. Tanrı'nın söylevinde Şeria'dan geçiş, toprakların fethi ve dağılımı, kanuna sadakatin mecburiyeti önceden ima edilmektedir; Transürdün kabilelerinin Yeşu'nun liderliğini tanıması Yehova'nın zafer güvencesini yansıtmaktadır.
- Topraklara giriş ve fetih (2-12. konular)
İsrailoğulları, Şeria'yı Tanrı'nın ve onun mucizevi yardımlarıyla geçti ve adı sonradan 'e değiştirilecek olan 'ta sünnet oldular. Fetih, orta Filistin'de ile başladı, Ai'deki savaşla devam etti, ardından kuzey Filisin'de Yeşu Ebal Dağı'nda bir altar inşa edip Ahit'i yineledi. İlahi ahit töreni Mezopotamya'da yapılan seremonilere benzemekteydi.
Ardından, hikâye güneyde olanları aktarıp İsrailoğullarını kandırıp kendilerinin Kenanlı olmadıklarını söyleyip ittifak kurulduğunu anlatır; bu nedenle İsrailoğulları onları yok etmemiş, sadece köleleştirmiştir. Amori krallıklarından oluşan ittifakın başını çeken Kudüs'teki Kenan kralı Yehova'nın mucizevi yardımıyla yenildi ve düşman krallar ağaçlarda asıldı. (Tesniyeci yazar MÖ 701'de Asur kralı Sanherib'in seferinden olanlardan etkilenip bunları yazmış olabilir; düşman kralların ağaçlarda asılması MÖ 8. yüzyılda Asurluların yaptığı bir şeydi.)
Güneyin fethedilmesinin ardından hikâye kuzeyde olanlara döner. En önemli kuzey şehri 'daki kralın başını çektiği çok uluslu koalisyon Yehova'nın yardımıyla yenildi ve Hazor ele geçirilip yok edildi. 11. konuda kısaca seferin nasıl gerçekleştiği anlatılır. 12. konuda ise Ürdün'ün iki yakasında yok olan kralları anlatan on iki liste vardır.
- Toprakların paylaşımı (13-21. konular)
Kitabın ilk bölümünde İsrailoğullarının ve Yeşu'nun, Tanrı'nın emirlerini nasıl yerine getirdikleri anlatıldıktan sonra, ikinci bölümde toprakların paylaşımı anlatılır. "Ahitsel toprak dağılımı"na göre Yehova, kral olarak, her kabileye bir parça toprak tahsis etti. Öncelikle her kabileye birer toprak ayrılması gerektiğinden "mülteci şehirleri" ve Levi şehirleri en sonda anlatılmıştır. Yehova'ya olan bağlılıkları teyit edilerek, Transürdün kabilelerinin ilişiği kesilmiştir.
- Yeşu'nun vedası (23-24. konular)
Yeşu, İsrailoğulları liderlerini Yehova'ya ve ahite sadık kalınması konusunda sorumlu kıldı ve onlara Yehova'yı bırakıp başka tanrıları takip ederlerse yargılanacaklarını söyledi. Yeşu, halkı bir araya getirip onlara Yehova'nın yaptığı büyük işleri hatırlattı ve sadece Yehova'nın sevilmesi gerektiini anlattı. Yeşu, ahit seremonisini bitirip halkı miraslarına geri gönderdi.
Kompozisyon
Gelenek
Ahit'in büyük bir kısmı gibi Yeşu kitabı da anonimdir. (Babil Talmudu) ilk defa kutsal kitaplara yazar iliştirme girişiminde bulunmuştur: Talmud yazarlarına göre her kitap bir peygamber tarafından yazılmıştır ve bu peygamberler kitapta anlatılan olaylara tanıklık eden peygamberlerdir; Yeşu, "ismini taşıyan kitabı" kendisi yazmıştır. Bu fikir John Calvin (1509-1564) tarafından mudafaası imkânsız olduğu için reddedilmiştir ve Thomas Hobbes (1588-1679) bu kitabın kitapta geçen zamandan çok sonraları yazıldığını düşünmektedir.
Tesniyesel tarih
Bugün genel kanıya göre, Yeşu kitabı, Tesniye'den Krallar kitabına kadar olan Tesniyesel tarihin bir parçası olarak derlenmiştir. 1943'te Alman dinbilimi uzmanı bu tarihin MÖ 6. yüzyıldaki sürgün zamanında yaşayan tek bir yazar tarafından yazıldığını iddia etti. Noth'un teorisine, Amrikan uzman 1973'te büyük bir değişiklik getirmiştir. Cross'a göre tarih iki bölümden oluşmaktadır: ilk ve en önemli kısım 7. yüzyılın sonlarındaki Yoşiyahu kortunu içerir ve ikinci kısım Noth'un bahsettiği sürgün tarihidir. Aynı zamanlarda bir Alman uzman olan Rudolf Smend, kitabın Noth ve Cross'un iddia ettiğinden daha çok yazar tarafından yazıldığını düşünmektedir.
Kaynaklar ve Yeşu'nun kompozisyon tarihi
Martin Noth'un inancına görem fetih konusunu anlatan 2 ila 12. konular, monarşi öncesi Benyamin topraklarındaki fetih hikâyelerinin bir araya getirilip 9. yüzyılda pan-İsrail bakış açısıyla Yeşu'yu kahraman göstererek düzenlenmiştir; bundan 4 asır sonra Tesniyeciler 1. ve sonuç olarak 23. konuları eklemiştir; toprağın paylaşımı ile ilgili kısımlar olan 13 ila 22. konular Tesniyeci olmayan biri tarafından eklenmiş ayrıca yeni bir sonuç bölümü olan 24. konu eklenmiştir.
ise 13 ila 22. konularda Tesniye teması bulunduğunu düşünüp bu konuların da Tesniyeciler tarafından yazılmış olabileceğini ileri sürer; , bir seri eklemenin Ruhbani kaynak tarafından yapıldığını iddia eder.
Tema ve tarz
Tarz (tarihsel gerçeklik)
Uzmanların görüşü, Yeşu kitabındaki tarihsel olayların olgusal olmadığını ortaya koyar. Yeşu kitabında anlatılanların MÖ 13. yüzyılda gerçekleştiği görülür; Bu dönemde geniş çaplı şehir yıkımları gerçekleşmekteydi fakat iki şehir (Hazor ve Lakiş) istisnası dışında Ahit'te anlatılan şehirler Yeşu ile bağdaştırılmamıştır, bağdaştırılan şehirlerde ise bu şehirlerin işgal edildiğine dair ya çok az işaret vardır ya da hiçbir işaret yoktur.
Carolyn Pressler, Yeşu kitabındaki teolojik mesaja öncelik verilmesi gerektiğini ve bu mesajın MÖ 7 ve 6. yüzyılda yaşayanlar için ne anlam ifade ettiğinin irdelenmesi gerektiği üzerinde vurgu yapar. Richard Nelson'ın açıklamasına göre: Merkezi monarşi ihtiyaçları gereğince, eski bir gelenek olan Mısır'dan çıkış hikâyesinin tek bir kaynakta toplanması, milli bir tanrıya "ilahi savaşçı" olarak inanılmasını, yıkılmış şehirlerin, sosyal tabakaların, etnik grupların ve zamanın kabilelerinin açıklamasını destekledi.
Tema
Tesniyesel tarihin genelindeki tema sadakat (ve tersi: sadakatsizlik) ve Tanrı'nın rahmeti (ve tersi: öfkesi)'dir. Hakimler, Samuel ve Krallar kitaplarında İsrailoğulları sadakatsizdir ve Tanrı öfkesini onları sürgüne göndererek göstermiştir fakat Yeşu kitabında İsrailoğulları itaatkar ve Yeşu sadıktır bu nedenle Tanrı sözünü tutup onlara toprak bahşetmiştir. Yehova'nın Filistin'deki savaş seferleri bu topraklardaki İsrail'in yetkisini onaylamaktadır ve Tanrı'nın verdiği örnekler İsrail'in nasıl yaşaması gerektiğini gösterir: on iki kabile halinde, her kabilenin kendine ait bir lideriyle, savaşta yoluyla birleşerek ve tek bir tapınakta sadece Yehova'ya ibadet ederek, Musa'nın Tesniye'de bulunan emirlerine itaat ederek.
- Tanrı ve İsrail
Yeşu kitabı, Tesniye'nin temasını bir adım ileri götürüp, İsrail'i Tanrı'nın verdiği topraklarda Yehova'ya ibadet eden tek bir halk olarak gösterir. Yehova, kitabın ana karakteridir, toprak fetihleri onun inisiyatifinde yapılmış olup savaşları kazanan odur; örneğin Eriha duvarlarının yıkılışının nedeni İsrailoğullarının düşmanlarına karşı daha güçlü olması değil Yehova'nın İsrail için savaşmış olmasıdır. İsrail içindeki olası ayrılıklar değişmez temalardan biridir, kabileler arası kopukluklara en büyük tehdit Ürdün'ün doğusundaki kabilelerden gelmektedir ve 22:19'da5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Ürdün'ün diğer ucunda yaşayan kabilelerin temiz olmadıkları ve ikinci sınıf oldukları ima edilir.
- Toprak
Toprak, Yeşu kitabının merkezi konusudur.Tesniye'nin girişinde Yehova'nın toprakları İsrailoğullarına verdiği ve İsrail'in korkakça davranmasından dolayı hediyesini geri çektiğini ve sadece Yeşu ile Kalev'in Tanrı'ya güvendiği hatılardılır (bkz 12 Casus) Toprak, Tanrı'nın olup toprağı verecek veya geri alacak olan kendisidir; ve toprakları İsrail'e vereceği sözünü verdiği için İsrail'in bu hakkı elinden alınamaz. Sürgün ve sürgün sonrası okuyucular için, bu toprakların etnik kimliğin merkezini oluşturmasının yanı sıra hem Yehova'nın sadakatini hem de İsrailoğullarının sadakatsizliğini simgelemektedir.
- Düşman - etnik temizlik ve soykırım
Yeşu'nun, "Kenan'ın - erken, kadın ve çocuk demeden - sivil halkına karşı yaptığı sistematik harekat soykırım boyutundadır." Bunu yaparak Yehova'nın Tesniye'de emrettiği i gerçekleştirdi: "Tanrınız RAB'bin miras olarak size vereceği bu halkların kentlerinde soluk alan hiçbir canlıyı yaşatmayacaksınız". Bunun yapılmasının amacı, Kenanlılar yerlerinden edilerek düşmanla yapılacak olan olası ticaret, acıma ve karışık evliliklere engel olmaktı. Yeşu, düşmanların nasıl yok edildiğini ve topraklarda İsrail'in hakkı olduğunu söyleyip Yehova'yı yüceltmektedir.'ndaki ve başka herhangi bir savaştaki katliam için yapılan ilahi çağrı kültürel normlarla (İsrail, Demir Çağı'nda herem uygulayan tek devlet değildi) veya teolojiyle (Tanrı'nın emri yerine getirilmekteydi) açıklanabilir fakat Patrick D. Miller'ın Tesniye'de geçen bu konuyla ilgili yorumunda "bu tür raporların, çağdaş okuyucuların ve müminlerin kalp ve zihinlerine yerleştirmenin yolu yoktur" demiştir.
- İtaat
İtaat ve itaatsizlik kitabın değişmez temalarındandır. İtaat, Ürdün'ü geçme, Eriha ve Ai'yi yenme, sünnet, Pesah ve Kanun'un okunmasıyla bağdaştırılır. İtaatsizlik konusunun geçtiği yerlerden bazıları, herem emrini ihlal edince taşlanan ve Transürdün'deki kabileler tarafından inşa edilen sunak hikâyeleridir. Yeşu'nun son iki hitabesinde en önemli emir olan Yahova'ya tapılmasını ve başka tanrılara tapılmamasını belirtir. Yeşu dolayısıyla Tesniye'deki ana mesajı tasvir eder: itaat başarıya, itaatsizlik mahvolmaya yol açar.
Musa, Yeşu ve Yoşiyahu
Tesniyesel tarihte anlatılan Musa, Yeşu ve Yoşiyahu'nun liderliklerinde paralellikler bulunur. 1. konuda Tanrı'nın Yeşu'yu sorumlu kılması kraliyette atama usulüyle yapılmıştır, halkın Musa'nın varisi olarak Yeşu'ya ant içmesi kraliyet atamalarında yapılan hareketlerdendir, Yeşu tarafından yapılan ahit-yenileme seremonisi Yehuda krallarına ait bir uygulamaydı ve Tanrı'nın Yeşu'ya verdiği emir olan gece gündüz "kanun kitabı"nı aklından çıkarma emri Yoşiyahu'nun adı geçtiği 2 Krallar 23:25'e benzer, ayrıca ikisinin de bölgesel amaçları birbirine benzer (Yoşiyahu, MÖ 609'da eski İsrail'i Yehuda Krallığı'na eklemeye çalışırken ölmüştü).
Musa ile olan bazı paralellikler ise şöyledir:
- Musa Vadedilmiş Topraklara (Sayılar 13, Tesniye 1:19-25) ve Yeşu Eriha'ya casus gönderdi (2:1).
- Musa İsrailoğullarını Mısır'dan çıkarken Kızıldeniz'den (Çıkış 14:22), Yeşu da Şeria Nehri'nden geçirdi (3:16).
- İsrailoğulları, Musa döneminde Mısır'dan çıkış öncesi (Çıkış 12) ve Yeşu zamanında Şeria Nehri'ni geçtikten sonra Pesah'ı kutladı.
- Yeşu, "Rab'bin ordusunun komutanını" gördüğünde yaptıkları (5:13-15) Musa'ın karşısında yaptıklarına benzer (Çıkış 3:1-6).
- Yeşu, İsrailoğullarına kızıp onları herem kuralına uymadıkları için cezalandırmak isteyen Tanrı'ya karşı halkını korumak için araya girdi, Musa'a da sık sık halkını Tanrı'nın gazabından korudu (Çıkış 32:11-14, Sayılar 11:2, Sayılar 14:13-19).
- Yeşu kılıcını kaldırınca Ai'ya karşı zafer kazandı (8:18), Musa da nehuştanı kaldırınca Amaleklere karşı zafer kazanmıştı (Çıkış 17:8-13)
- Yeşu, ahit yenilendiğinde Yehova ile İsrail arasında Şehem'de aracıydı (8:30–35; 24), aynı şekilde Musa da Sina Dağı'nda aracıydı.
- Aynı Musa'nın yaptığı gibi (Tesniye 32-33) Yeşu da ölmeden önce İsrailoğullarına bir veda konuşması yaptı (23-24).
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ McConville (2001), p.158
- ^ McNutt, p.150
- ^ a b Achtemeier and Boraas
- ^ McNutt, pp.152,153
- ^ Laffey, p.337
- ^ Creach, pp.9-10
- ^ Creach, pp.10-11
- ^ De Pury, p.49
- ^ a b c Younger, p.175
- ^ Younger, p.180
- ^ Na'aman, p.378
- ^ Younger, p.183
- ^ De Pury, pp.26-30
- ^ a b Younger, p.174
- ^ Klein, p.317
- ^ De Pury, p.63
- ^ Knoppers, p.6
- ^ De Pury, pp.112-114
- ^ Knoppers, p.9
- ^ a b McConville (2010), p.4
- ^ Miller&Hayes, pp. 71–2.
- ^ Pressler, pp.5-6
- ^ Nelson, p.5
- ^ Laffer, p.337
- ^ Pressler, pp.3-4
- ^ McConville (2001), pp.158-159
- ^ Coogan 2009, p. 162.
- ^ McConville (2001), p.159
- ^ Creach, pp.7-8
- ^ Creach, p.9
- ^ McConville (2010), p.11
- ^ Miller (Patrick), p.33
- ^ Dever, p.38
- ^ Herem: Tanrı uğruna bir şeyi yok etmek/yasaklamak
- ^ Tesniye 20:16
- ^ Nelson, pp.18-19
- ^ Miller (Patrick), pp.40-41
- ^ Curtis, p.79
- ^ Nelson, p.20
- ^ Nelson, p.102
- ^ Finkelstein, p.95
Bibliyografi
Yeşu'nun tercümesi
- Yeşu kitabı29 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Yeşu yorumları
- Creach, Jerome F.D (2003). Joshua. Westminster John Knox Press.
- Curtis, Adrian H.W (1998). Joshua. Sheffield Academic Press.
- McConville, Gordon; Williams, Stephen (2010). Joshua. Eerdmans.
- McConville, Gordon (2001). "Joshua". John Barton, John Muddiman (Ed.). Oxford Bible Commentary. Oxford University Press. 2 Mart 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Temmuz 2011.
- Miller, Patrick D (1990). Deuteronomy. Cambridge University Press.
- Nelson, Richard D (1997). Joshua. Westminster John Knox Press.
- Pressler, Carolyn (2002). Joshua, Judges and Ruth. Westminster John Knox Press.
- Younger, K. Lawson Jr (2003). "Joshua". James D. G. Dunn and John William Rogerson (Ed.). Eerdmans Commentary on the Bible. Eerdmans. 9 Kasım 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Temmuz 2011.
Genel
- Achtemeier, Paul J; Boraas, Roger S (1996). The HarperCollins Bible Dictionary. HarperSanFrancisco.
- Bright, John (2000). A History of Israel. Westminster John Knox Press. 23 Aralık 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Temmuz 2011.
- Campbell, Anthony F (1994). "Martin Noth and the Deuteronomistic History". Steven L. McKenzie, Matt Patrick Graham (Ed.). The history of Israel's traditions: the heritage of Martin Noth. Sheffield Academic Press.
- Campbell, Anthony F; O'Brien, Mark (2000). Unfolding the Deuteronomistic history: origins, upgrades, present text. Fortress Press.
- Coogan, Michael D. (2009). A Brief Introduction to the Old Testament. Oxford University Press.[]
- Day, John (2002). Yahweh and the Gods and Goddesses of Canaan. Sheffield Academic Press. 23 Aralık 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Temmuz 2011.
- De Pury, Albert; Romer, Thomas (2000). "Deuteronomistic Historiography (DH): History of Research and Debated Issues". Albert de Pury, Thomas Romer, Jean-Daniel Macchi (Ed.). Israël constructs its history: Deuteronomistic historiography in recent research. Sheffield Academic Press. 21 Eylül 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Temmuz 2011.
- Dever, William (2003). Who Were the Early Israelites and Where Did They Come From?. Eerdmans. 10 Haziran 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Temmuz 2011.
- Finkelstein, Israel; Silberman, Neil Asher (2001). The Bible Unearthed. Free Press.
- Killebrew, Ann E. (2005). Biblical Peoples and Ethnicity: An Archaeological Study of Egyptians, Canaanites, and Early Israel, 1300–1100 B.C.E. Society of Biblical Literature. 10 Haziran 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Temmuz 2011.
- Klein, R.W. (2003). "Samuel, books of". Bromiley, Geoffrey W (Ed.). The international standard Bible encyclopedia. Eerdmans.
- Knoppers, Gary (2000). "Introduction". Gary N. Knoppers, J. Gordon McConville (Ed.). Reconsidering Israel and Judah: recent studies on the Deuteronomistic history. Eisenbrauns. 24 Kasım 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Temmuz 2011.
- Laffey, Alice L (2007). "Deuteronomistic history". Orlando O. Espín, James B. Nickoloff (Ed.). An introductory dictionary of theology and religious studies. Liturgical Press.
- McNutt, Paula (1999). Reconstructing the Society of Ancient Israel. Westminster John Knox Press. 10 Haziran 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Temmuz 2011.
- Miller, James Maxwell; Hayes, John Haralson (1986). A History of Ancient Israel and Judah. Westminster John Knox Press. ISBN . 10 Haziran 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Temmuz 2011.
- Naʾaman, Nadav (2005). Ancient Israel and Its Neighbors: Collected Essays: Volume 2. Eisenbrauns.
- Van Seters, John (2000). "The Deuteronomist from Joshua to Samuel". Gary N. Knoppers, J. Gordon McConville (Ed.). Reconsidering Israel and Judah: Recent Studies on the Deuteronomistic History. Eisenbrauns.
Dış bağlantılar
- Orijinal metin
- יְהוֹשֻׁעַ Yehoshua–Joshua3 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Hebrew–English at Mechon-Mamre.org, Jewish Publication Society translation)
- Yahudi tercümeleri
- Joshua (Judaica Press) translation [with Rashi's commentary] at Chabad.org
- Hristiyan tercümeleri
- Online Bible at GospelHall.org26 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Joshua at Wikisource (Authorised King James Version)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yesu Kitabi Ibranice Sefer Yehosua ספר יהושע Eski Ahit in ve Tanah in altinci kitabidir 24 konu basligi iceren kitapta Kenan topraklarina giris Yesu onderliginde topraklarin fethi ve paylasimi ve bu topraklarda Tanri ya yapilan hizmet anlatilir Misir daki kolelikten cikan Israilogullari ile birlikte yer alan Yesu nun Tevrat taki varligi Cikis kitabinda baslar Yesu kitabiyla devam eder ve Hakimler kitabi nda topraklarin paylasilmasiyla ilgili konuda adi gecer Kitap kabaca Kenan topraklarinin merkezi guneyi ve kuzeyine yapilan seferleri ve yenilen dusmanlari ve akabinde topragin paylasilmasini anlatan iki esit parcadan olusur her iki bolum de Tanri nin ve Yesu nun fetihle ve Musa ya verilen kanunlara sadik kalmakla ilgili demecleriyle cercevelenmistir Hemen hemen butun uzmanlarin genel kanisina gore Yesu kitabinin tarihi gerceklik degeri azdir Bunun yerine Tesniye Yesu Hakimler Samuel ve Krallar kitaplarindan olusan Tesniyesel tarih Israil liderlerinin Tanri ve kanunlara olan bagliligi ve buna gore yargilanmalarini anlatan teolojik icerige sahiptir Kitabin geleneklere gore Yesu tarafindan yazildigi kabul edilse de uzun zaman sonra bircok yazar tarafindan yazilmis olmasi da muhtemeldir Muhtemelen kitabin en eski kismi Yosiyahu doneminde orijinal Tesniyesel tarihin de bir parcasi olan ve fetihleri iceren 2 ila 11 konulardir kitabin bitirilisi ise MO 586 da Babillilerin Kudus u yikmasi ila 6 yuzyilda Babil Surgunu nden donuste gerceklestigine inanilmaktadir IcerikYesu ve Israilogullari Seria Nehri ni gecerken Gustave Dore Yapi I Topraklara giris ve fetih 1 1 12 24 A Liderligin Yesu ya transferi 1 1 18 1 Tanri nin Yesu yu gorevlendirmesi 1 1 9 2 Yesu nun halka talimatlari 1 10 18 dd B Kenan topraklarina giris 2 1 5 15 1 Eriha nin ronesansi 2 1 24 2 Seria yi gecis 3 1 17 3 da guvenli bolgenin kurulmasi 4 1 5 1 4 Sunnet ve Pesah 5 2 15 dd C Kenanlilara karsi zafer 6 1 12 24 1 Eriha nin yikimi 6 2 Ai de yenilgi ve zafer 7 1 8 29 3 nda Ahit in yenilenmesi 8 30 35 4 Filistin merkezindeki diger seferler 9 1 27 5 Guney Filistin deki seferler 10 1 43 6 Kuzey Filistin deki seferler 11 1 23 7 Yenilen krallarin listesinin ozeti 12 1 24 dd II Topraklarin kabileler arasinda paylasimi 13 1 22 34 A Tanri nin Yesu ya talimati 13 1 7 B Kabileler arasinda toprak paylasimi 13 8 19 51 1 Dogu kabileler 13 8 33 2 Bati kabileler 14 1 19 51 dd C Multeci ve Levi sehirleri 20 1 21 42 D Fethin ozeti 21 43 45 E Dogu kabilelerin reddedilisi Topraklarda Yehova ya hizmet edis 22 1 34 III Sonuc 23 1 24 33 A Yesu nun veda soylevi 23 1 16 B de Ahit 24 1 28 C Yesu ve Harun un oglu Eleazar in olumu Yosef in kemiklerinin gomulmesi 24 29 33 Ozet Tanri nin Yesu yu gorevlendirmesi 1 konu 1 konuda once Tanri ardindan Yesu nun soylevi bulunur bu soylevlerde Vadedilmis Topraklarin fethinin amaci aktarilir 12 konuda fetih anisina geri donerek Israil in topraklarda baris icinde yasamasi icin neler yapmasi gerektigini anlatir Tanri topraklarin alinmasi icin Yesu yu gorevlendirdi ve onu Ahit e sadik kalinmasi konusunda uyardi Tanri nin soylevinde Seria dan gecis topraklarin fethi ve dagilimi kanuna sadakatin mecburiyeti onceden ima edilmektedir Transurdun kabilelerinin Yesu nun liderligini tanimasi Yehova nin zafer guvencesini yansitmaktadir Topraklara giris ve fetih 2 12 konular Israilogullari Seria yi Tanri nin ve onun mucizevi yardimlariyla gecti ve adi sonradan e degistirilecek olan ta sunnet oldular Fetih orta Filistin de ile basladi Ai deki savasla devam etti ardindan kuzey Filisin de Yesu Ebal Dagi nda bir altar insa edip Ahit i yineledi Ilahi ahit toreni Mezopotamya da yapilan seremonilere benzemekteydi Ardindan hikaye guneyde olanlari aktarip Israilogullarini kandirip kendilerinin Kenanli olmadiklarini soyleyip ittifak kuruldugunu anlatir bu nedenle Israilogullari onlari yok etmemis sadece kolelestirmistir Amori kralliklarindan olusan ittifakin basini ceken Kudus teki Kenan krali Yehova nin mucizevi yardimiyla yenildi ve dusman krallar agaclarda asildi Tesniyeci yazar MO 701 de Asur krali Sanherib in seferinden olanlardan etkilenip bunlari yazmis olabilir dusman krallarin agaclarda asilmasi MO 8 yuzyilda Asurlularin yaptigi bir seydi Guneyin fethedilmesinin ardindan hikaye kuzeyde olanlara doner En onemli kuzey sehri daki kralin basini cektigi cok uluslu koalisyon Yehova nin yardimiyla yenildi ve Hazor ele gecirilip yok edildi 11 konuda kisaca seferin nasil gerceklestigi anlatilir 12 konuda ise Urdun un iki yakasinda yok olan krallari anlatan on iki liste vardir Topraklarin paylasimi 13 21 konular Kitabin ilk bolumunde Israilogullarinin ve Yesu nun Tanri nin emirlerini nasil yerine getirdikleri anlatildiktan sonra ikinci bolumde topraklarin paylasimi anlatilir Ahitsel toprak dagilimi na gore Yehova kral olarak her kabileye bir parca toprak tahsis etti Oncelikle her kabileye birer toprak ayrilmasi gerektiginden multeci sehirleri ve Levi sehirleri en sonda anlatilmistir Yehova ya olan bagliliklari teyit edilerek Transurdun kabilelerinin ilisigi kesilmistir Yesu nun vedasi 23 24 konular Yesu Israilogullari liderlerini Yehova ya ve ahite sadik kalinmasi konusunda sorumlu kildi ve onlara Yehova yi birakip baska tanrilari takip ederlerse yargilanacaklarini soyledi Yesu halki bir araya getirip onlara Yehova nin yaptigi buyuk isleri hatirlatti ve sadece Yehova nin sevilmesi gerektiini anlatti Yesu ahit seremonisini bitirip halki miraslarina geri gonderdi KompozisyonEriha nin alinisi Jean Fouquet c 1452 1460 Gelenek Ahit in buyuk bir kismi gibi Yesu kitabi da anonimdir Babil Talmudu ilk defa kutsal kitaplara yazar ilistirme girisiminde bulunmustur Talmud yazarlarina gore her kitap bir peygamber tarafindan yazilmistir ve bu peygamberler kitapta anlatilan olaylara taniklik eden peygamberlerdir Yesu ismini tasiyan kitabi kendisi yazmistir Bu fikir John Calvin 1509 1564 tarafindan mudafaasi imkansiz oldugu icin reddedilmistir ve Thomas Hobbes 1588 1679 bu kitabin kitapta gecen zamandan cok sonralari yazildigini dusunmektedir Tesniyesel tarih Bugun genel kaniya gore Yesu kitabi Tesniye den Krallar kitabina kadar olan Tesniyesel tarihin bir parcasi olarak derlenmistir 1943 te Alman dinbilimi uzmani bu tarihin MO 6 yuzyildaki surgun zamaninda yasayan tek bir yazar tarafindan yazildigini iddia etti Noth un teorisine Amrikan uzman 1973 te buyuk bir degisiklik getirmistir Cross a gore tarih iki bolumden olusmaktadir ilk ve en onemli kisim 7 yuzyilin sonlarindaki Yosiyahu kortunu icerir ve ikinci kisim Noth un bahsettigi surgun tarihidir Ayni zamanlarda bir Alman uzman olan Rudolf Smend kitabin Noth ve Cross un iddia ettiginden daha cok yazar tarafindan yazildigini dusunmektedir Kaynaklar ve Yesu nun kompozisyon tarihi Martin Noth un inancina gorem fetih konusunu anlatan 2 ila 12 konular monarsi oncesi Benyamin topraklarindaki fetih hikayelerinin bir araya getirilip 9 yuzyilda pan Israil bakis acisiyla Yesu yu kahraman gostererek duzenlenmistir bundan 4 asir sonra Tesniyeciler 1 ve sonuc olarak 23 konulari eklemistir topragin paylasimi ile ilgili kisimlar olan 13 ila 22 konular Tesniyeci olmayan biri tarafindan eklenmis ayrica yeni bir sonuc bolumu olan 24 konu eklenmistir ise 13 ila 22 konularda Tesniye temasi bulundugunu dusunup bu konularin da Tesniyeciler tarafindan yazilmis olabilecegini ileri surer bir seri eklemenin Ruhbani kaynak tarafindan yapildigini iddia eder Tema ve tarzYesu Gidon uzerinde gunesin durmasini emrederken Tarz tarihsel gerceklik Uzmanlarin gorusu Yesu kitabindaki tarihsel olaylarin olgusal olmadigini ortaya koyar Yesu kitabinda anlatilanlarin MO 13 yuzyilda gerceklestigi gorulur Bu donemde genis capli sehir yikimlari gerceklesmekteydi fakat iki sehir Hazor ve Lakis istisnasi disinda Ahit te anlatilan sehirler Yesu ile bagdastirilmamistir bagdastirilan sehirlerde ise bu sehirlerin isgal edildigine dair ya cok az isaret vardir ya da hicbir isaret yoktur Carolyn Pressler Yesu kitabindaki teolojik mesaja oncelik verilmesi gerektigini ve bu mesajin MO 7 ve 6 yuzyilda yasayanlar icin ne anlam ifade ettiginin irdelenmesi gerektigi uzerinde vurgu yapar Richard Nelson in aciklamasina gore Merkezi monarsi ihtiyaclari geregince eski bir gelenek olan Misir dan cikis hikayesinin tek bir kaynakta toplanmasi milli bir tanriya ilahi savasci olarak inanilmasini yikilmis sehirlerin sosyal tabakalarin etnik gruplarin ve zamanin kabilelerinin aciklamasini destekledi Tema Tesniyesel tarihin genelindeki tema sadakat ve tersi sadakatsizlik ve Tanri nin rahmeti ve tersi ofkesi dir Hakimler Samuel ve Krallar kitaplarinda Israilogullari sadakatsizdir ve Tanri ofkesini onlari surgune gondererek gostermistir fakat Yesu kitabinda Israilogullari itaatkar ve Yesu sadiktir bu nedenle Tanri sozunu tutup onlara toprak bahsetmistir Yehova nin Filistin deki savas seferleri bu topraklardaki Israil in yetkisini onaylamaktadir ve Tanri nin verdigi ornekler Israil in nasil yasamasi gerektigini gosterir on iki kabile halinde her kabilenin kendine ait bir lideriyle savasta yoluyla birleserek ve tek bir tapinakta sadece Yehova ya ibadet ederek Musa nin Tesniye de bulunan emirlerine itaat ederek Tanri ve Israil Yesu kitabi Tesniye nin temasini bir adim ileri goturup Israil i Tanri nin verdigi topraklarda Yehova ya ibadet eden tek bir halk olarak gosterir Yehova kitabin ana karakteridir toprak fetihleri onun inisiyatifinde yapilmis olup savaslari kazanan odur ornegin Eriha duvarlarinin yikilisinin nedeni Israilogullarinin dusmanlarina karsi daha guclu olmasi degil Yehova nin Israil icin savasmis olmasidir Israil icindeki olasi ayriliklar degismez temalardan biridir kabileler arasi kopukluklara en buyuk tehdit Urdun un dogusundaki kabilelerden gelmektedir ve 22 19 da5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Urdun un diger ucunda yasayan kabilelerin temiz olmadiklari ve ikinci sinif olduklari ima edilir Toprak Toprak Yesu kitabinin merkezi konusudur Tesniye nin girisinde Yehova nin topraklari Israilogullarina verdigi ve Israil in korkakca davranmasindan dolayi hediyesini geri cektigini ve sadece Yesu ile Kalev in Tanri ya guvendigi hatilardilir bkz 12 Casus Toprak Tanri nin olup topragi verecek veya geri alacak olan kendisidir ve topraklari Israil e verecegi sozunu verdigi icin Israil in bu hakki elinden alinamaz Surgun ve surgun sonrasi okuyucular icin bu topraklarin etnik kimligin merkezini olusturmasinin yani sira hem Yehova nin sadakatini hem de Israilogullarinin sadakatsizligini simgelemektedir Dusman etnik temizlik ve soykirim Yesu nun Kenan in erken kadin ve cocuk demeden sivil halkina karsi yaptigi sistematik harekat soykirim boyutundadir Bunu yaparak Yehova nin Tesniye de emrettigi i gerceklestirdi Tanriniz RAB bin miras olarak size verecegi bu halklarin kentlerinde soluk alan hicbir canliyi yasatmayacaksiniz Bunun yapilmasinin amaci Kenanlilar yerlerinden edilerek dusmanla yapilacak olan olasi ticaret acima ve karisik evliliklere engel olmakti Yesu dusmanlarin nasil yok edildigini ve topraklarda Israil in hakki oldugunu soyleyip Yehova yi yuceltmektedir ndaki ve baska herhangi bir savastaki katliam icin yapilan ilahi cagri kulturel normlarla Israil Demir Cagi nda herem uygulayan tek devlet degildi veya teolojiyle Tanri nin emri yerine getirilmekteydi aciklanabilir fakat Patrick D Miller in Tesniye de gecen bu konuyla ilgili yorumunda bu tur raporlarin cagdas okuyucularin ve muminlerin kalp ve zihinlerine yerlestirmenin yolu yoktur demistir Itaat Itaat ve itaatsizlik kitabin degismez temalarindandir Itaat Urdun u gecme Eriha ve Ai yi yenme sunnet Pesah ve Kanun un okunmasiyla bagdastirilir Itaatsizlik konusunun gectigi yerlerden bazilari herem emrini ihlal edince taslanan ve Transurdun deki kabileler tarafindan insa edilen sunak hikayeleridir Yesu nun son iki hitabesinde en onemli emir olan Yahova ya tapilmasini ve baska tanrilara tapilmamasini belirtir Yesu dolayisiyla Tesniye deki ana mesaji tasvir eder itaat basariya itaatsizlik mahvolmaya yol acar Musa Yesu ve Yosiyahu Tesniyesel tarihte anlatilan Musa Yesu ve Yosiyahu nun liderliklerinde paralellikler bulunur 1 konuda Tanri nin Yesu yu sorumlu kilmasi kraliyette atama usuluyle yapilmistir halkin Musa nin varisi olarak Yesu ya ant icmesi kraliyet atamalarinda yapilan hareketlerdendir Yesu tarafindan yapilan ahit yenileme seremonisi Yehuda krallarina ait bir uygulamaydi ve Tanri nin Yesu ya verdigi emir olan gece gunduz kanun kitabi ni aklindan cikarma emri Yosiyahu nun adi gectigi 2 Krallar 23 25 e benzer ayrica ikisinin de bolgesel amaclari birbirine benzer Yosiyahu MO 609 da eski Israil i Yehuda Kralligi na eklemeye calisirken olmustu Musa ile olan bazi paralellikler ise soyledir Musa Vadedilmis Topraklara Sayilar 13 Tesniye 1 19 25 ve Yesu Eriha ya casus gonderdi 2 1 Musa Israilogullarini Misir dan cikarken Kizildeniz den Cikis 14 22 Yesu da Seria Nehri nden gecirdi 3 16 Israilogullari Musa doneminde Misir dan cikis oncesi Cikis 12 ve Yesu zamaninda Seria Nehri ni gectikten sonra Pesah i kutladi Yesu Rab bin ordusunun komutanini gordugunde yaptiklari 5 13 15 Musa in karsisinda yaptiklarina benzer Cikis 3 1 6 Yesu Israilogullarina kizip onlari herem kuralina uymadiklari icin cezalandirmak isteyen Tanri ya karsi halkini korumak icin araya girdi Musa a da sik sik halkini Tanri nin gazabindan korudu Cikis 32 11 14 Sayilar 11 2 Sayilar 14 13 19 Yesu kilicini kaldirinca Ai ya karsi zafer kazandi 8 18 Musa da nehustani kaldirinca Amaleklere karsi zafer kazanmisti Cikis 17 8 13 Yesu ahit yenilendiginde Yehova ile Israil arasinda Sehem de araciydi 8 30 35 24 ayni sekilde Musa da Sina Dagi nda araciydi Ayni Musa nin yaptigi gibi Tesniye 32 33 Yesu da olmeden once Israilogullarina bir veda konusmasi yapti 23 24 Ayrica bakinizTanah Tesniyesel tarih YesuKaynakca McConville 2001 p 158 McNutt p 150 a b Achtemeier and Boraas McNutt pp 152 153 Laffey p 337 Creach pp 9 10 Creach pp 10 11 De Pury p 49 a b c Younger p 175 Younger p 180 Na aman p 378 Younger p 183 De Pury pp 26 30 a b Younger p 174 Klein p 317 De Pury p 63 Knoppers p 6 De Pury pp 112 114 Knoppers p 9 a b McConville 2010 p 4 Miller amp Hayes pp 71 2 Pressler pp 5 6 Nelson p 5 Laffer p 337 Pressler pp 3 4 McConville 2001 pp 158 159 Coogan 2009 p 162 McConville 2001 p 159 Creach pp 7 8 Creach p 9 McConville 2010 p 11 Miller Patrick p 33 Dever p 38 Herem Tanri ugruna bir seyi yok etmek yasaklamak Tesniye 20 16 Nelson pp 18 19 Miller Patrick pp 40 41 Curtis p 79 Nelson p 20 Nelson p 102 Finkelstein p 95BibliyografiYesu nun tercumesi Yesu kitabi29 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Yesu yorumlari Creach Jerome F D 2003 Joshua Westminster John Knox Press Curtis Adrian H W 1998 Joshua Sheffield Academic Press McConville Gordon Williams Stephen 2010 Joshua Eerdmans McConville Gordon 2001 Joshua John Barton John Muddiman Ed Oxford Bible Commentary Oxford University Press 2 Mart 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Temmuz 2011 Miller Patrick D 1990 Deuteronomy Cambridge University Press Nelson Richard D 1997 Joshua Westminster John Knox Press Pressler Carolyn 2002 Joshua Judges and Ruth Westminster John Knox Press Younger K Lawson Jr 2003 Joshua James D G Dunn and John William Rogerson Ed Eerdmans Commentary on the Bible Eerdmans 9 Kasim 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Temmuz 2011 Genel Achtemeier Paul J Boraas Roger S 1996 The HarperCollins Bible Dictionary HarperSanFrancisco Bright John 2000 A History of Israel Westminster John Knox Press 23 Aralik 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Temmuz 2011 Campbell Anthony F 1994 Martin Noth and the Deuteronomistic History Steven L McKenzie Matt Patrick Graham Ed The history of Israel s traditions the heritage of Martin Noth Sheffield Academic Press Campbell Anthony F O Brien Mark 2000 Unfolding the Deuteronomistic history origins upgrades present text Fortress Press Coogan Michael D 2009 A Brief Introduction to the Old Testament Oxford University Press olu kirik baglanti Day John 2002 Yahweh and the Gods and Goddesses of Canaan Sheffield Academic Press 23 Aralik 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Temmuz 2011 De Pury Albert Romer Thomas 2000 Deuteronomistic Historiography DH History of Research and Debated Issues Albert de Pury Thomas Romer Jean Daniel Macchi Ed Israel constructs its history Deuteronomistic historiography in recent research Sheffield Academic Press 21 Eylul 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Temmuz 2011 KB1 bakim Birden fazla ad editor listesi link Dever William 2003 Who Were the Early Israelites and Where Did They Come From Eerdmans 10 Haziran 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Temmuz 2011 Finkelstein Israel Silberman Neil Asher 2001 The Bible Unearthed Free Press Killebrew Ann E 2005 Biblical Peoples and Ethnicity An Archaeological Study of Egyptians Canaanites and Early Israel 1300 1100 B C E Society of Biblical Literature 10 Haziran 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Temmuz 2011 Klein R W 2003 Samuel books of Bromiley Geoffrey W Ed The international standard Bible encyclopedia Eerdmans Knoppers Gary 2000 Introduction Gary N Knoppers J Gordon McConville Ed Reconsidering Israel and Judah recent studies on the Deuteronomistic history Eisenbrauns 24 Kasim 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Temmuz 2011 Laffey Alice L 2007 Deuteronomistic history Orlando O Espin James B Nickoloff Ed An introductory dictionary of theology and religious studies Liturgical Press McNutt Paula 1999 Reconstructing the Society of Ancient Israel Westminster John Knox Press 10 Haziran 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Temmuz 2011 Miller James Maxwell Hayes John Haralson 1986 A History of Ancient Israel and Judah Westminster John Knox Press ISBN 066421262X 10 Haziran 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Temmuz 2011 Naʾaman Nadav 2005 Ancient Israel and Its Neighbors Collected Essays Volume 2 Eisenbrauns Van Seters John 2000 The Deuteronomist from Joshua to Samuel Gary N Knoppers J Gordon McConville Ed Reconsidering Israel and Judah Recent Studies on the Deuteronomistic History Eisenbrauns Dis baglantilarOrijinal metin י הו ש ע Yehoshua Joshua3 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Hebrew English at Mechon Mamre org Jewish Publication Society translation Yahudi tercumeleri Joshua Judaica Press translation with Rashi s commentary at Chabad org Hristiyan tercumeleri Online Bible at GospelHall org26 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Joshua at Wikisource Authorised King James Version