Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ruhbani kaynak (P) (veya Ruhbani metin, Priestly source), Belgesel hipotez'e göre Tora'yı oluşturan dört kaynaktan biri olup Wellhausen formülasyonuna göre kaynakların sonuncusudur. Harun rahiplerinin bir ürünü olup rahiplerin karakteristik özellikleri, nüfus ve soyağaçlarıyla ilgili bilgiler sunar.Babil Sürgünü süresince ve sonrasındaki (M.Ö. 550-400) durumları anlattığından Tora'nın M.Ö. 400 civarından derlendiği düşünülmektedir.
Ruhbani metnin doğası
Levililer kitabının büyük bir kısmını oluşturduğu, Yahvist (J) ve Elohist (E) metinlerdeki hikâyelere paralel hikâyeleri olduğundan proto-Tora olan JE-D'ye eklendiği düşünülmektedir.
P, Harun ruhban sınıfının pozisyonu üzerine vurgu yapıp Musa Tanrı adına bir şey yaptığı zaman yanında her zaman Harun'un olduğunu anlatır. Ruhbani kaynağa göre Tanrı mucizelerini Musa'dan ziyade Harun'un kadrosu üzerinden gerçekleştirir. P, Musa'nın Tanrı ile yakınlaşıp ondan emirleri alıp geri döndüğünde çok değiştiğini ve yüzüne bile bakılamadığını anlatıp Musa'nın liderlik vasfını küçümsemektedir. Birinci asırdan Rönesans'a kadar bir İbrani kelimesinin yanlış okunması sebebiyle Musa'nın değişiminde boynuzları çıktığı intibası yaratıldı.
Gayri-Harun ruhban sınıfını küçümsemek için, J (veya E)'de de adları geçen 'nun Musa tarafından Tanrı ile görüşmeye gittiğinde yanına alındığını anlatır. P, ilginç bir şekilde, bu ikisinin Tanrı'ya garip ateş sundukları için Tanrı tarafından yok edildiklerini de yazar.
P, tekrarlayan listeleri, uzun, sıkıcı, hikâyeleri bölerek, soğuk ve duygusuz açıklamalarla ve edebi standarttan yoksun bir şekilde kullanmaktadır. P, Tanrı'nın ismi olarak Elohim ve isimlerini kullanıp onu Elohist'in aksine soyut ve uzak gösterir. Tanrı'nın insanlarla iletişimi ruhban sınıfı aracılığıyla gerçekleşmektedir. P, Tanrı'nın adil oluşunun yanı sıra acımasız olduğunu, kurallar yıkıldığı zaman beklenmedik sert cezalar verdiğini, sırf şikayet ettikleri için 12,000 kişiyi salgınla aniden yok ettiğini anlatır. P, çoğu uzmanca zarafetsiz ve tanısal karakteristli olarak görülür.
P'ye klasik olarak atfedilen merkezi metinler şunları içerir:
| Konu | Bölüm ve Ayetler |
|---|---|
| Eski tarih | |
| Yaratılış | Başlangıç 1:1–2:4a |
| Soy kütüğü Adem'den Nuh'a kadar | Başlangıç 5:1–32* |
| Tufan | Başlangıç 6:9 – 9:17* |
| Milletler Tablosu | Başlangıç 10:1–7*, 20, 22, 31 |
| Soy kütüğü | Başlangıç 11:10–27, 31* |
| Ataların tarihi | |
| İbrahim | Başlangıç 12:4b, 5; 13:6, 11b, 12abα |
| İbrahim'le kesilen ahit | Başlangıç 17* |
| Sara'nın gömülmesi | Başlangıç 23* |
| Esav'ın evlilikleri ve Yakup'un düğünü | Başlangıç 26:34; 27:46 – 28:9; 29:24, 28b, 29 |
| Yakup'un rüyası | Başlangıç 35:9–13a, 15 |
| Yusuf ve Yakup Mısır'da | Başlangıç 41:46a; 46:6 |
| Çıkış, çöl, Sina dağı | |
| İsrail'in Mısır'daki sömürülmesi | Çıkış 1:1–7*, 13; 2:23–25 |
| Musa'nın tayini | Çıkış 6:2–12 |
| On bela | Çıkış 7:8–12, 19–22*; 8:1–3, 11*, 12–15; 9:8–12; 12:1–20*, 28, 40 |
| Kızıldeniz | Çıkış 14* |
| Man ve Sebt | Çıkış 16* |
| Kutsal çadırın dikilmesi | Çıkış 24:15–29, 46*; 39:32, 43; 40:17, 33–35* |
| Çadırdaki tapınmanın başlangıcı | Levioğulları 8* |
| Çöl ve vadedilen diyar | |
| Gözleyiciler | Sayılar 13* |
| Musa'nın ve Harun'un hatası | Sayılar 20:1–13* |
| Harun'un ölümü | Sayılar 20:22–29* |
| Musa'nın ölümünün ilan edilmesi | Kanunun Tekrarı 32:48–52* |
| Musa'nın ölümü | Kanunun Tekrarı 34:1*, 7–9* |
| * Bahsi geçen pasajlarda her ayet "P"ye yüklenemez. | |
JE ile karşılaştırma
Ruhbani kaynak, JE hikâyelerini takip etmektedir fakat gözle görülür bir şekilde kısadırlar. Fakat, JE kaynağındaki Yehuda Krallığı veya kahramanlarıyla direkt bağı olmayan hikâyelerin çoğu kesintiye uğramıştır. Sodom ve Gomora dışındaki düzlüklerde geçen ve Lut ile ilgili hikâyeler, Esav ve Edom hikâyeleri, İsrail Krallığı kahramanları ve Yusuf ile ilgili hikâyeler yer almamaktadır.
Tanrı'yla direkt temasa geçilen ve Harun ruhban sınıfının aracılığı eklenmeyen hikâyeler de, bu zaman diliminde Harun olmadığı için, konu dışı bırakılmıştır. Bu sebeple, Eden, Habil ve Kabil, Nefilim, Babil, Yakup'un Tanrı ile güreşi, İshak'ın neredeyse kurban edilişi, ve onun konuşan eşeği hikâyeleri bu kaynakta yer almamaktadır. Kudüs'le ilgili olmayan dini hikâyeler de kesintiye uğramıştır; örneğin, Nehuştan, Beerşeba ve bu kaynakta mevcut değildir. Ruhbani kaynaktaki hikâyelerle çelişen Levililerin kanunlarına da yer verilmemiştir, bu sebeple Dina tecavüzü hikâyesinde bir Yahudi'nin Yahudi olmayanla evlenmesi için tek gerekli şartın sünnet edilmiş olması hikâyesi konu dışı bırakılmıştır.
P, Harun yanlısı bir kaynak olduğundan onları kötü gösteren altın buzağı ve Karbeyaz Meryem hikâyeleri bu kaynağa eklenmemiştir. Hatta, Harun'a bağlı olmayan ruhban sınıfları, liderleri olarak Musa'yı gördükleri için, Musa'nın tek başına bir ilahi gücü olduğuna dair öyküler yer almamaktadır. Bu tavırdan yola çıkarak, sazlıklarda rol alması, sürgüne gitmesi, bir otorite işareti olan kensidine ilahi kudret bahşedilmesi, 'da Tanrı'yla konuşması gibi hikâyeler basitleştirilip sıradan biri olan Musa'nın Tanrı tarafından seçildiği ve onu işlerini Harun'un yaptığı anlatılır. P'de çölde kayadan su çıkaran, Kızıldeniz'i ikiye bölen, Mısır'a On Bela'yı getiren Harun olarak gösterilmesine rağmen bu kişi JE'de Musa'dır.
Ruhbani kaynakta hikâyeler kısa kesilmiş, yüklüce kanunlar sıralanmış, dini nesneler tanımlanmış, sayılar ve soyağaçları basite indirgenmiştir. Görkemin kaybolması ve kolay okunabilmesinin sebebi, ruhban sınıfının edebi yetenekten yoksun olmasıdır; fakat, konu Harun olunca onunla ilgili hikâyelerde sürpriz bir şekilde edebi şıklık söz konusudur.
Bu kaynak, Leviler ile ilgili birkaç bilgi sunup onların haklarını tanımlamıştır. Levilerin görev atamaları Harun ruhban sınıfının çıkarlarına uygun olarak belirlenip, Kenan topraklarındaki dağılımda, Yahvist ve Elohist kaynaklarda yer almamasına rağmen, bazı şehirler sonsuza dek onlara verilmiştir. Ruhbani kaynakta ile ilgili hikâyenin politik sebebi tam olarak bilinmemektedir; kimine göre bu topraklarda kimin hak sahibi olduğunu anlatırken kimine göre ölü gömmenin en doğru şekli mağarada olmasını göstermesidir.
Ruhbani metnin tarihi
P'nin, Belgesel hipoteze göre İkinci İsrail Krallığı'nin yıkılmasından sonra yazıldığı düşünülmektedir.
İlk teorilere göre, ne P'nin peygamberlerden bahsediyor olmaları ne de peygamberlerin P'deki pasajları kullanmaları gözükmediği için Babil Sürgünü'nden sonra yazıldığı farz edilmekteydi. Yine ilk teorilere göre tapınaklarla ilgili ayetler ruhban sınıfını desteklemekteydi. Bu sırada dinin merkezileşmiş olduğu düşünülür.
Fakat DH'nin son versiyonlarına göre bu teori gözden düşmüştür; P'nin peygamberlerden bahsetmiyor olmalarının sebebi ruhban sınıfının Tanrı ile kul arasında aracı olduğunu göstermek istemesidir; ayrıca Babil Sürgünü sonrası peygamberlerden (örneğin, Hezekiel) bahsettiğini belirtir.
P, JE'ye kıyasla daha yeni bir İbranice'yle yazılmıştır, bu sebeple P'nin JE'yi daha önceden gördüğü ve hikâyelerini buna paralel olarak sunduğu teorinin bir parçasıdır. JE antik İsrail'in düşüşüyle bağdaştırıldığından P, M.Ö. 722'den sonra yazılmış olmalıdır. Antik İsrail'in yıkılışından sürgüne kadar geçen 200 yıllık gibi bir sürede P hazırlanmaya başlanmış olabilir. 'a göre, J Hezekiya zamanından yazıldı sonradan JE oluşturuldu, dolayısıyla P'nin hazırlanması için az zaman kalmıştı. Yeremya'nın "yanlış Tora"yı küçük düşürmesinin sebebi Harunsal kaynakların, Şilosal kaynakların kahramanı Musa'yı küçük düşürmeye çalışmasından kaynaklandığı, bu sebeple P'nin Yoşiya zamanında bağımsız bir metin olarak var olduğu düşünülür.
Ruhbani metnin kökeni
Kral Hezekiya dini reformlar gerçekleştirdi, dini Kudüs Tapınağını baz alarak merkezileştirdi. Hezekiya, yüksek yerleri (Kudüs dışındaki dini merkezleri) ve Nehuştan gibi Tapınağa bağlı olmayan dini nesneleri elimine etti.
DH'ye göre, JE, Hezekiya hükümdarlığındaki reformlardan sonra Harun rahiplerinin dikkatine sunuldu. JE'de Harun'u küçük gösteren altın buzağı hikayesi yer almaktaydı. Ayrıca, Tanrı'nın bağışlayan ve rahipler dışında diğer kişilerin aracılığıyla hareket ettiğini gösteren hikayeler barındırmaktaydı. Bundan öte, birçok dini yeri destekleyip Nehuştan hikayesini anlatıyordu. JE, M.Ö. 722'den beri tedavüldeydi.
DH'ye göre rahipler JE'yi, reformlara ve Harunsal ideallere uygun olarak tekrar yazmayı tercih ettiler. Bunun sonucu olarak P, JE'nin ardından gelip hikayeleri tekrarladı ve "yeni din"e uymayan "altın buzağı" gibi hikâyeleri çıkardı. P yazarı ayrıca Harun ruhban sınıfının ve Kral Hezekiya'nın menfaatine uygun kurallar ekledi. P'de eklenen orijinal kodlara Kutsal kod, JE'de bulunan kodlara ise Ahit kodu denilmektedir.
Değişken hikayeler
Tanrı'nın kişisel olarak hareket ettiği veya mistik bitki ve nesnelerin bulunduğu hikâyeler Tanrı'yı uzaklaştırarak tekrar yazıldı veya hepten çıkarıldı. Tanrı'nın kullandığı, konuşan hayvan veya (Musa dahil) Harun dışı aracılar değiştirilerek bu hikâyelere Harun eklendi.
Harun ruhban sınıfına yargı yetkisi vermek için bazı hikâyeler değiştirildi. Örneğin Sayılar 16'da Musa'ya yapılan ayaklanma, Leviler tarafından Harun rahiplerin karşı yapılan ayaklanma olarak gösterildi.
Bazı hikâyelerin düzenlenebilmesi için değişiklikler yapıldı. Örneğin, Yeşu'nun geçerli bir lider olduğunu gösterebilmek için 12 Casus olayında Yeşu'nun Kaleb ile aynı fikirde olduğu gösterildi; çünkü altın buzağı hikâyesinde bu külte yenik düşmeyen tek kişini Yeşu olması ve sadece rahiplerin koruduğunu gösteren P kaynağında Yeşu'nun tapınağın koruyucusu olduğu hikâyeleri bu kaynaktan çıkarılmıştı.
Bazı hikâyeler ise hiç yoktan P tarafından yaratıldı; örneğin, bir Harun şehri olan Hebron'a ehemmiyet verebilmek için bu şehirde bulunan ile ilgili hikâye eklendi.
Eklenen maddeler
Harun ruhban sınıfında P kaynağı elden ele dolaştığı sırada bazı yazarlar başta kanunlar olmak üzere yeni maddeler ekledi. P'nin orijinal versiyonuna Grundschrift (Pg) denmesine rağmen değişikliğe uğradıktan sonraki versiyonlarına verilmiş bir isim yoktur.
P tarafından yapılan belli başlı değişiklikler şunlardır:
- Ruhbani kod, Kutsal kod'a eklenen yeni yasalar
- Levi ailelerinin görev yetkileri (Sayılar 3:5-10 ?)
- İsrailoğulları ile ilgili üç seri nüfus bilgisi (Sayılar 1,2,26), bu üçü de farklı yazarlar tarafından eklendi
- Buhur altarının yaratılışıyla ilgili bilgiler (Çıkış 30-31) ve dini nesnelerin yapılmasıyla ilgili bilgiler (Çıkış 35-40)
- Kullanılmayan buhurluklardan tunç tepsi yaratılışı (Sayılar 16:16-17 ve 16:36-40)
- Altar sunuları (7:89 hariç Sayılar 7)
- Midyan ganimetlerinin listesi (Sayılar 31 ve 25:16-17)
- Kenan topraklarının sınırlarıyla ilgili bilgiler (Sayılar 34:1-15)
P ürününe yanıt
Yeremya, Kral Yoşiya zamanında yaşamış Şilo ruhban sınıfı kökenli bir peygamberdir. Yeremya, P'ye muhalif olmuş JE'yi desteklemiştir. Bir keresinde Yeremya (Yeremya 8:8'e göre) şöyle demiştir:
- Nasıl, biz bilge kişileriz, RAB'bin Yasası bizdedir, diyebiliyorsunuz? İşte, bilginlerin yalancı kalemi Yasayı yalana çevirmiş.
Birçok DH destekçisi Yeremya'nın Haruncuların ürünü olan Ruhbani kaynaktan bahsettiğini düşünmektedir.
Tarihler kitaplarının yazarları büyük ölçüde Ruhbani kaynaktan etkilenmiştir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b , Understanding the Bible. Palo Alto: Mayfield. 1985.
- ^ See Moses for details). is one example of this image.
- ^ "The Book of Exodus," in The Old Testament Library, Philadelphia:Westminster Press, 1974, 501. Wellhausen recognized that this passage contained Elohistic elements, though he did not believe that the passage could be attributed to the original E. Cf. Vriezen, Th.C. "The Exegesis of Exodus XXIV 9–11," in Oudtestamentische Studiën, Leiden, Netherlands:Brill, 1972, 17:104.
- ^ Vgl. Hans-Christoph Schmitt, Arbeitsbuch zum Alten Testament, Göttingen 2005, S. 191 f
- ^ pp. 188–206, Friedman, Richard Elliott. Who Wrote the Bible? (2nd edition, 1997) HarperSanFrancisco.
- ^ Finkelstein, Israel and Silberman, Niel Asher (2001), ""
- ^ . 11 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2011.
Dış bağlantılar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ruhbani kaynak P veya Ruhbani metin Priestly source Belgesel hipotez e gore Tora yi olusturan dort kaynaktan biri olup Wellhausen formulasyonuna gore kaynaklarin sonuncusudur Harun rahiplerinin bir urunu olup rahiplerin karakteristik ozellikleri nufus ve soyagaclariyla ilgili bilgiler sunar Babil Surgunu suresince ve sonrasindaki M O 550 400 durumlari anlattigindan Tora nin M O 400 civarindan derlendigi dusunulmektedir Ruhbani metnin dogasiLevililer kitabinin buyuk bir kismini olusturdugu Yahvist J ve Elohist E metinlerdeki hikayelere paralel hikayeleri oldugundan proto Tora olan JE D ye eklendigi dusunulmektedir P Harun ruhban sinifinin pozisyonu uzerine vurgu yapip Musa Tanri adina bir sey yaptigi zaman yaninda her zaman Harun un oldugunu anlatir Ruhbani kaynaga gore Tanri mucizelerini Musa dan ziyade Harun un kadrosu uzerinden gerceklestirir P Musa nin Tanri ile yakinlasip ondan emirleri alip geri dondugunde cok degistigini ve yuzune bile bakilamadigini anlatip Musa nin liderlik vasfini kucumsemektedir Birinci asirdan Ronesans a kadar bir Ibrani kelimesinin yanlis okunmasi sebebiyle Musa nin degisiminde boynuzlari ciktigi intibasi yaratildi Gayri Harun ruhban sinifini kucumsemek icin J veya E de de adlari gecen nun Musa tarafindan Tanri ile gorusmeye gittiginde yanina alindigini anlatir P ilginc bir sekilde bu ikisinin Tanri ya garip ates sunduklari icin Tanri tarafindan yok edildiklerini de yazar P tekrarlayan listeleri uzun sikici hikayeleri bolerek soguk ve duygusuz aciklamalarla ve edebi standarttan yoksun bir sekilde kullanmaktadir P Tanri nin ismi olarak Elohim ve isimlerini kullanip onu Elohist in aksine soyut ve uzak gosterir Tanri nin insanlarla iletisimi ruhban sinifi araciligiyla gerceklesmektedir P Tanri nin adil olusunun yani sira acimasiz oldugunu kurallar yikildigi zaman beklenmedik sert cezalar verdigini sirf sikayet ettikleri icin 12 000 kisiyi salginla aniden yok ettigini anlatir P cogu uzmanca zarafetsiz ve tanisal karakteristli olarak gorulur P ye klasik olarak atfedilen merkezi metinler sunlari icerir Konu Bolum ve AyetlerEski tarihYaratilis Baslangic 1 1 2 4aSoy kutugu Adem den Nuh a kadar Baslangic 5 1 32 Tufan Baslangic 6 9 9 17 Milletler Tablosu Baslangic 10 1 7 20 22 31Soy kutugu Baslangic 11 10 27 31 Atalarin tarihiIbrahim Baslangic 12 4b 5 13 6 11b 12abaIbrahim le kesilen ahit Baslangic 17 Sara nin gomulmesi Baslangic 23 Esav in evlilikleri ve Yakup un dugunu Baslangic 26 34 27 46 28 9 29 24 28b 29Yakup un ruyasi Baslangic 35 9 13a 15Yusuf ve Yakup Misir da Baslangic 41 46a 46 6Cikis col Sina dagiIsrail in Misir daki somurulmesi Cikis 1 1 7 13 2 23 25Musa nin tayini Cikis 6 2 12On bela Cikis 7 8 12 19 22 8 1 3 11 12 15 9 8 12 12 1 20 28 40Kizildeniz Cikis 14 Man ve Sebt Cikis 16 Kutsal cadirin dikilmesi Cikis 24 15 29 46 39 32 43 40 17 33 35 Cadirdaki tapinmanin baslangici Leviogullari 8 Col ve vadedilen diyarGozleyiciler Sayilar 13 Musa nin ve Harun un hatasi Sayilar 20 1 13 Harun un olumu Sayilar 20 22 29 Musa nin olumunun ilan edilmesi Kanunun Tekrari 32 48 52 Musa nin olumu Kanunun Tekrari 34 1 7 9 Bahsi gecen pasajlarda her ayet P ye yuklenemez JE ile karsilastirmaRuhbani kaynak JE hikayelerini takip etmektedir fakat gozle gorulur bir sekilde kisadirlar Fakat JE kaynagindaki Yehuda Kralligi veya kahramanlariyla direkt bagi olmayan hikayelerin cogu kesintiye ugramistir Sodom ve Gomora disindaki duzluklerde gecen ve Lut ile ilgili hikayeler Esav ve Edom hikayeleri Israil Kralligi kahramanlari ve Yusuf ile ilgili hikayeler yer almamaktadir Tanri yla direkt temasa gecilen ve Harun ruhban sinifinin araciligi eklenmeyen hikayeler de bu zaman diliminde Harun olmadigi icin konu disi birakilmistir Bu sebeple Eden Habil ve Kabil Nefilim Babil Yakup un Tanri ile guresi Ishak in neredeyse kurban edilisi ve onun konusan esegi hikayeleri bu kaynakta yer almamaktadir Kudus le ilgili olmayan dini hikayeler de kesintiye ugramistir ornegin Nehustan Beerseba ve bu kaynakta mevcut degildir Ruhbani kaynaktaki hikayelerle celisen Levililerin kanunlarina da yer verilmemistir bu sebeple Dina tecavuzu hikayesinde bir Yahudi nin Yahudi olmayanla evlenmesi icin tek gerekli sartin sunnet edilmis olmasi hikayesi konu disi birakilmistir P Harun yanlisi bir kaynak oldugundan onlari kotu gosteren altin buzagi ve Karbeyaz Meryem hikayeleri bu kaynaga eklenmemistir Hatta Harun a bagli olmayan ruhban siniflari liderleri olarak Musa yi gordukleri icin Musa nin tek basina bir ilahi gucu olduguna dair oykuler yer almamaktadir Bu tavirdan yola cikarak sazliklarda rol almasi surgune gitmesi bir otorite isareti olan kensidine ilahi kudret bahsedilmesi da Tanri yla konusmasi gibi hikayeler basitlestirilip siradan biri olan Musa nin Tanri tarafindan secildigi ve onu islerini Harun un yaptigi anlatilir P de colde kayadan su cikaran Kizildeniz i ikiye bolen Misir a On Bela yi getiren Harun olarak gosterilmesine ragmen bu kisi JE de Musa dir Ruhbani kaynakta hikayeler kisa kesilmis yukluce kanunlar siralanmis dini nesneler tanimlanmis sayilar ve soyagaclari basite indirgenmistir Gorkemin kaybolmasi ve kolay okunabilmesinin sebebi ruhban sinifinin edebi yetenekten yoksun olmasidir fakat konu Harun olunca onunla ilgili hikayelerde surpriz bir sekilde edebi siklik soz konusudur Bu kaynak Leviler ile ilgili birkac bilgi sunup onlarin haklarini tanimlamistir Levilerin gorev atamalari Harun ruhban sinifinin cikarlarina uygun olarak belirlenip Kenan topraklarindaki dagilimda Yahvist ve Elohist kaynaklarda yer almamasina ragmen bazi sehirler sonsuza dek onlara verilmistir Ruhbani kaynakta ile ilgili hikayenin politik sebebi tam olarak bilinmemektedir kimine gore bu topraklarda kimin hak sahibi oldugunu anlatirken kimine gore olu gommenin en dogru sekli magarada olmasini gostermesidir Ruhbani metnin tarihiP nin Belgesel hipoteze gore Ikinci Israil Kralligi nin yikilmasindan sonra yazildigi dusunulmektedir Ilk teorilere gore ne P nin peygamberlerden bahsediyor olmalari ne de peygamberlerin P deki pasajlari kullanmalari gozukmedigi icin Babil Surgunu nden sonra yazildigi farz edilmekteydi Yine ilk teorilere gore tapinaklarla ilgili ayetler ruhban sinifini desteklemekteydi Bu sirada dinin merkezilesmis oldugu dusunulur Fakat DH nin son versiyonlarina gore bu teori gozden dusmustur P nin peygamberlerden bahsetmiyor olmalarinin sebebi ruhban sinifinin Tanri ile kul arasinda araci oldugunu gostermek istemesidir ayrica Babil Surgunu sonrasi peygamberlerden ornegin Hezekiel bahsettigini belirtir P JE ye kiyasla daha yeni bir Ibranice yle yazilmistir bu sebeple P nin JE yi daha onceden gordugu ve hikayelerini buna paralel olarak sundugu teorinin bir parcasidir JE antik Israil in dususuyle bagdastirildigindan P M O 722 den sonra yazilmis olmalidir Antik Israil in yikilisindan surgune kadar gecen 200 yillik gibi bir surede P hazirlanmaya baslanmis olabilir a gore J Hezekiya zamanindan yazildi sonradan JE olusturuldu dolayisiyla P nin hazirlanmasi icin az zaman kalmisti Yeremya nin yanlis Tora yi kucuk dusurmesinin sebebi Harunsal kaynaklarin Silosal kaynaklarin kahramani Musa yi kucuk dusurmeye calismasindan kaynaklandigi bu sebeple P nin Yosiya zamaninda bagimsiz bir metin olarak var oldugu dusunulur Ruhbani metnin kokeniKral Hezekiya dini reformlar gerceklestirdi dini Kudus Tapinagini baz alarak merkezilestirdi Hezekiya yuksek yerleri Kudus disindaki dini merkezleri ve Nehustan gibi Tapinaga bagli olmayan dini nesneleri elimine etti DH ye gore JE Hezekiya hukumdarligindaki reformlardan sonra Harun rahiplerinin dikkatine sunuldu JE de Harun u kucuk gosteren altin buzagi hikayesi yer almaktaydi Ayrica Tanri nin bagislayan ve rahipler disinda diger kisilerin araciligiyla hareket ettigini gosteren hikayeler barindirmaktaydi Bundan ote bircok dini yeri destekleyip Nehustan hikayesini anlatiyordu JE M O 722 den beri tedavuldeydi DH ye gore rahipler JE yi reformlara ve Harunsal ideallere uygun olarak tekrar yazmayi tercih ettiler Bunun sonucu olarak P JE nin ardindan gelip hikayeleri tekrarladi ve yeni din e uymayan altin buzagi gibi hikayeleri cikardi P yazari ayrica Harun ruhban sinifinin ve Kral Hezekiya nin menfaatine uygun kurallar ekledi P de eklenen orijinal kodlara Kutsal kod JE de bulunan kodlara ise Ahit kodu denilmektedir Degisken hikayeler Tanri nin kisisel olarak hareket ettigi veya mistik bitki ve nesnelerin bulundugu hikayeler Tanri yi uzaklastirarak tekrar yazildi veya hepten cikarildi Tanri nin kullandigi konusan hayvan veya Musa dahil Harun disi aracilar degistirilerek bu hikayelere Harun eklendi Harun ruhban sinifina yargi yetkisi vermek icin bazi hikayeler degistirildi Ornegin Sayilar 16 da Musa ya yapilan ayaklanma Leviler tarafindan Harun rahiplerin karsi yapilan ayaklanma olarak gosterildi Bazi hikayelerin duzenlenebilmesi icin degisiklikler yapildi Ornegin Yesu nun gecerli bir lider oldugunu gosterebilmek icin 12 Casus olayinda Yesu nun Kaleb ile ayni fikirde oldugu gosterildi cunku altin buzagi hikayesinde bu kulte yenik dusmeyen tek kisini Yesu olmasi ve sadece rahiplerin korudugunu gosteren P kaynaginda Yesu nun tapinagin koruyucusu oldugu hikayeleri bu kaynaktan cikarilmisti Bazi hikayeler ise hic yoktan P tarafindan yaratildi ornegin bir Harun sehri olan Hebron a ehemmiyet verebilmek icin bu sehirde bulunan ile ilgili hikaye eklendi Eklenen maddeler Harun ruhban sinifinda P kaynagi elden ele dolastigi sirada bazi yazarlar basta kanunlar olmak uzere yeni maddeler ekledi P nin orijinal versiyonuna Grundschrift Pg denmesine ragmen degisiklige ugradiktan sonraki versiyonlarina verilmis bir isim yoktur P tarafindan yapilan belli basli degisiklikler sunlardir Ruhbani kod Kutsal kod a eklenen yeni yasalar Levi ailelerinin gorev yetkileri Sayilar 3 5 10 Israilogullari ile ilgili uc seri nufus bilgisi Sayilar 1 2 26 bu ucu de farkli yazarlar tarafindan eklendi Buhur altarinin yaratilisiyla ilgili bilgiler Cikis 30 31 ve dini nesnelerin yapilmasiyla ilgili bilgiler Cikis 35 40 Kullanilmayan buhurluklardan tunc tepsi yaratilisi Sayilar 16 16 17 ve 16 36 40 Altar sunulari 7 89 haric Sayilar 7 Midyan ganimetlerinin listesi Sayilar 31 ve 25 16 17 Kenan topraklarinin sinirlariyla ilgili bilgiler Sayilar 34 1 15 P urunune yanitYeremya Kral Yosiya zamaninda yasamis Silo ruhban sinifi kokenli bir peygamberdir Yeremya P ye muhalif olmus JE yi desteklemistir Bir keresinde Yeremya Yeremya 8 8 e gore soyle demistir Nasil biz bilge kisileriz RAB bin Yasasi bizdedir diyebiliyorsunuz Iste bilginlerin yalanci kalemi Yasayi yalana cevirmis Bircok DH destekcisi Yeremya nin Haruncularin urunu olan Ruhbani kaynaktan bahsettigini dusunmektedir Tarihler kitaplarinin yazarlari buyuk olcude Ruhbani kaynaktan etkilenmistir Ayrica bakinizKutsal kod YahvistKaynakca a b Understanding the Bible Palo Alto Mayfield 1985 See Moses for details is one example of this image The Book of Exodus in The Old Testament Library Philadelphia Westminster Press 1974 501 Wellhausen recognized that this passage contained Elohistic elements though he did not believe that the passage could be attributed to the original E Cf Vriezen Th C The Exegesis of Exodus XXIV 9 11 in Oudtestamentische Studien Leiden Netherlands Brill 1972 17 104 Vgl Hans Christoph Schmitt Arbeitsbuch zum Alten Testament Gottingen 2005 S 191 f pp 188 206 Friedman Richard Elliott Who Wrote the Bible 2nd edition 1997 HarperSanFrancisco ISBN 0 06 063036 3 Finkelstein Israel and Silberman Niel Asher 2001 11 Ocak 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Mart 2011 Dis baglantilar