Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yugurlar veya Sarı Uygurlar (Batı Yugurca: Yogïr ya da Sarïg Yogïr, Doğu Yugurca: Yogor ya da Šera Yogor; Sarïg ve Šera = Sarı; Çince: 裕固族; pinyin: yùgù zú) bir Türk etnik grubu ve Çin'in resmi olarak tanınan 56 etnik grubundan biridir, 2000 nüfus sayımına göre 16.719 kişilerdir. Yugurlar çoğunlukla Çin'in Kansu eyaletindeki Sünen Yugur Özerk bölgesinde yaşamaktadırlar. Çoğunlukla Tibet Budizmine inanmaktadırlar. Yugurların çoğu Türk dili, doğu eyaletlerinde ise Moğolca ve Çince konuşurlar.
 Çin'in posta pulu | |
| Toplam nüfus | |
|---|---|
18.000 (tahmini) | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
| Çin: Kansu | 13.719 (2000) |
| Diller | |
| Din | |
Nüfus
2000 nüfus sayımında toplam Yugur nüfusu 13.719 olarak kaydedilmektedir. Nüfusun %90'ı Gansu Eyaletinin Sunan Yugur Özerk İlçesinde, geri kalan kısım Jiuquan kentine bağlı Huangnibao beldesinde yaşamaktadır.
Diller
4.600 kişi Türk dillerinden Batı Yugurcayı, 2.800 kişi Moğol dillerinden Doğu Yugurcayı ve diğerleri ise Çince'yi konuşmaktadırlar.
Din
Budizm'in Tibet koluna bağlıdır, ayrıca Şamanizm'den kalma kimi uygulamaları sürdürmektedirler.
Tarih
Çin kaynaklarına dayalı olarak Yugurların, dolayısıyla en eski Türk kavimlerinin kısa tarihine değinilir. Buna göre Eski Sibirya halklarından 高車 Gaoche veya 敕勒 Chile boyundan olan 丁零 Dingling boyu memleketlerinden su ve otlak aramak amacıyla Han Hanedanı (MÖ 206- MS 220) döneminde oradan oraya göç etmişler, sonunda da Moğolistan bozkırlarına yerleşmişlerdir.
Kuzey ve Güney Hanedanları (MS 420-MS 589) döneminde Chile boyu Heşi/Gansu koridoru bölgesine yerleşmeye başlamış ve tarihleri de böyle başlamıştır. Chilelerden kopan Yuanhe boyu 祁連山 Qilian Dağları eteklerine gelmiş, buraya yerleştikten sonra da 回紇 Huihe (Uygur) adını almışlardır. İşte bunlar Yugurların atalarıdır. İlk önce 756’da, sonra da 758 ve 821’de Huihe (Uygur) Hanları Tang Hanedanından prenseslerle evlenmişlerdir (“kunçuy” 公主 gongzhu). Bu evlilik Huiheler (Uygurlar) ile Tang Hanedanı arasında uzun süreli bir barışın da vesilesi olmuştur. Bu evliliğe ilişkin bazı tasvirler Dunhuang mağaralarındaki duvar resimlerinde de tasvir edilmiştir. 840’ta Huiheler adlarını Çevik Şahin’e çevirmişler, sonra da 回鶻 Huihu/ Uygur adını almışlardır. Uygurları oluşturan en güçlü grup ise Yağlakarlar olup Heşi/Gansu koridorunun en güçlü kavimlerindendirler. Tarihte 甘州 回 鶻 Ganzhou Huihu/Kançuv Uygurları olarak bilinirler. Tang Hanedanı döneminde, 300 yıla yakın bir süre Huihular hayvancılığın yanı sıra ticaretle de ilgilenmişler, ipek yolunun güvenliğini sağlamışlar, böylelikle de Doğu’yla Batı’nın ticaretine katkıda bulunmuşlardır. Bölgede 10. yüzyılın ortasına doğru Karahanlılar ortaya çıkmıştır. Tang Hanedanının da 10. yüzyıl başlarında sona ermesi ile Çin’de de Song Hanedanı kurulmuş, Huihular ile ilişkiler aynı şekilde devam etmiştir. Kuruluşlarının üzerinden bir buçuk yüzyıl geçmeden Kançuv Uygur Devleti’nin varlığına Tangutlar son vermişlerdir. Bunun ardından da yavaş yavaş devleti oluşturan boylar dağılmaya başlamıştır. Yugurların bilinen anlatıları arasında genç bir kız olan 薩里瑪珂 (萨里玛 珂) Sali Make’nin hayatını anlatan destan gelir. 600 yıldan beri ağızdan ağıza anlatılan bu destan çok saygı duyulan bir kahramanın acıklı hikâyesini anlatır. Yugur kızları onun anısına bugün de çok süslü şapkalar, elbiseler dikerler ve giyerler.
Yugurlar Ming Hanedanı (1368-1644) zamanında ve sonrasında Qilian/ Çilian dağlarına ve çevresine yerleşirler. Bu bölgeye yerleşen Yugurlar 黃番 Huangbo adını alırlar.Yugurlar Qing/Mançu Hanedanı döneminde, İmparator Kangşi zamanında yedi kola ayrılır.
Batı Yugurcayı konuşanlar Uygur Kağanlığı'nın yıkılışından sonra güneye inerek Gansu'ya yerleşerek Kansu Uygur Krallığı (870 - 1036)'nı kurduğu düşünülmektedir. Bu krallıkta Mani dini ve Budizm yayılmıştır. Daha sonra bu krallık Tangutlar tarafından yıkılmıştır. Yugurlar 1696 yılında Qing hanedanı döneminde Çin yönetimine girmiştir.
Doğu Yugurcayı konuşanların ise 13. yüzyılda kuzeyden Çin'e indiği düşünülmektedir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Rudelson, Justin Ben-Adam (1997). Oasis Identities: Uyghur Nationalism Along China's Silk Road (İngilizce). Columbia University Press. ISBN .
- ^ Concise Encyclopedia of Languages of the World (İngilizce). Elsevier. 6 Nisan 2010. ISBN .
- ^ Wong, Edward (28 Eylül 2016). "Modern Life Presents Nomads of China's Highlands With a 'Tragic Choice'". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 20 Haziran 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Ekim 2023.
- ^ Basitleştirilmiş Çince:肃南裕固族自治县 Geleneksel Çince:肅南裕固族自治縣 Pinyin: Sùnán Yùgùzú Zìzhìxiàn
- ^ Çince: 酒泉市 Pinyin: Jiŭquán shì
- ^ Basitleştirilmiş Çince: 黄泥堡裕固族乡 Geleneksel Çince:黃泥堡裕固族鄉 Pinyin: huángníbǎo yùgùzú xiāng
- ^ a b c d e f g h i j CHEN, Yan-Jiong (24 Şubat 2009). "Genetic polymorphisms of X-STR loci in Chinese Yugur ethnic group and its application". Hereditas (Beijing). 30 (9): 1143-1152. doi:10.3724/sp.j.1005.2008.01143. ISSN 0253-9772.
Dış bağlantılar
- Çin Halk Cumhuriyeti resmî sitesi "Yugurlar"14 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Batı Yugurlar hakkında bilgiler 7 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Orijinal Batı Yugurca metinler ile İngilizce çevirileri ve dilbilgisi
 | Etnik grup ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yugurlar veya Sari Uygurlar Bati Yugurca Yogir ya da Sarig Yogir Dogu Yugurca Yogor ya da Sera Yogor Sarig ve Sera Sari Cince 裕固族 pinyin yugu zu bir Turk etnik grubu ve Cin in resmi olarak taninan 56 etnik grubundan biridir 2000 nufus sayimina gore 16 719 kisilerdir Yugurlar cogunlukla Cin in Kansu eyaletindeki Sunen Yugur Ozerk bolgesinde yasamaktadirlar Cogunlukla Tibet Budizmine inanmaktadirlar Yugurlarin cogu Turk dili dogu eyaletlerinde ise Mogolca ve Cince konusurlar Yugur Yogir Sarig Yogir Yogor Sera YogorCin in posta puluToplam nufus18 000 tahmini Onemli nufusa sahip bolgelerCin Kansu13 719 2000 DillerBati Yugurca Dogu YugurcaDinTibet Budizmi Samanizm Tengrizm Nufus2000 nufus sayiminda toplam Yugur nufusu 13 719 olarak kaydedilmektedir Nufusun 90 i Gansu Eyaletinin Sunan Yugur Ozerk Ilcesinde geri kalan kisim Jiuquan kentine bagli Huangnibao beldesinde yasamaktadir Diller4 600 kisi Turk dillerinden Bati Yugurcayi 2 800 kisi Mogol dillerinden Dogu Yugurcayi ve digerleri ise Cince yi konusmaktadirlar DinBudizm in Tibet koluna baglidir ayrica Samanizm den kalma kimi uygulamalari surdurmektedirler TarihCin kaynaklarina dayali olarak Yugurlarin dolayisiyla en eski Turk kavimlerinin kisa tarihine deginilir Buna gore Eski Sibirya halklarindan 高車 Gaoche veya 敕勒 Chile boyundan olan 丁零 Dingling boyu memleketlerinden su ve otlak aramak amaciyla Han Hanedani MO 206 MS 220 doneminde oradan oraya goc etmisler sonunda da Mogolistan bozkirlarina yerlesmislerdir Kuzey ve Guney Hanedanlari MS 420 MS 589 doneminde Chile boyu Hesi Gansu koridoru bolgesine yerlesmeye baslamis ve tarihleri de boyle baslamistir Chilelerden kopan Yuanhe boyu 祁連山 Qilian Daglari eteklerine gelmis buraya yerlestikten sonra da 回紇 Huihe Uygur adini almislardir Iste bunlar Yugurlarin atalaridir Ilk once 756 da sonra da 758 ve 821 de Huihe Uygur Hanlari Tang Hanedanindan prenseslerle evlenmislerdir kuncuy 公主 gongzhu Bu evlilik Huiheler Uygurlar ile Tang Hanedani arasinda uzun sureli bir barisin da vesilesi olmustur Bu evlilige iliskin bazi tasvirler Dunhuang magaralarindaki duvar resimlerinde de tasvir edilmistir 840 ta Huiheler adlarini Cevik Sahin e cevirmisler sonra da 回鶻 Huihu Uygur adini almislardir Uygurlari olusturan en guclu grup ise Yaglakarlar olup Hesi Gansu koridorunun en guclu kavimlerindendirler Tarihte 甘州 回 鶻 Ganzhou Huihu Kancuv Uygurlari olarak bilinirler Tang Hanedani doneminde 300 yila yakin bir sure Huihular hayvanciligin yani sira ticaretle de ilgilenmisler ipek yolunun guvenligini saglamislar boylelikle de Dogu yla Bati nin ticaretine katkida bulunmuslardir Bolgede 10 yuzyilin ortasina dogru Karahanlilar ortaya cikmistir Tang Hanedaninin da 10 yuzyil baslarinda sona ermesi ile Cin de de Song Hanedani kurulmus Huihular ile iliskiler ayni sekilde devam etmistir Kuruluslarinin uzerinden bir bucuk yuzyil gecmeden Kancuv Uygur Devleti nin varligina Tangutlar son vermislerdir Bunun ardindan da yavas yavas devleti olusturan boylar dagilmaya baslamistir Yugurlarin bilinen anlatilari arasinda genc bir kiz olan 薩里瑪珂 萨里玛 珂 Sali Make nin hayatini anlatan destan gelir 600 yildan beri agizdan agiza anlatilan bu destan cok saygi duyulan bir kahramanin acikli hikayesini anlatir Yugur kizlari onun anisina bugun de cok suslu sapkalar elbiseler dikerler ve giyerler Yugurlar Ming Hanedani 1368 1644 zamaninda ve sonrasinda Qilian Cilian daglarina ve cevresine yerlesirler Bu bolgeye yerlesen Yugurlar 黃番 Huangbo adini alirlar Yugurlar Qing Mancu Hanedani doneminde Imparator Kangsi zamaninda yedi kola ayrilir Bati Yugurcayi konusanlar Uygur Kaganligi nin yikilisindan sonra guneye inerek Gansu ya yerleserek Kansu Uygur Kralligi 870 1036 ni kurdugu dusunulmektedir Bu krallikta Mani dini ve Budizm yayilmistir Daha sonra bu krallik Tangutlar tarafindan yikilmistir Yugurlar 1696 yilinda Qing hanedani doneminde Cin yonetimine girmistir Dogu Yugurcayi konusanlarin ise 13 yuzyilda kuzeyden Cin e indigi dusunulmektedir Ayrica bakinizUygur Kaganligi Karahoca Uygur Kralligi Kansu Uygur KralligiKaynakca Rudelson Justin Ben Adam 1997 Oasis Identities Uyghur Nationalism Along China s Silk Road Ingilizce Columbia University Press ISBN 978 0 231 10787 7 Concise Encyclopedia of Languages of the World Ingilizce Elsevier 6 Nisan 2010 ISBN 978 0 08 087775 4 Wong Edward 28 Eylul 2016 Modern Life Presents Nomads of China s Highlands With a Tragic Choice The New York Times Ingilizce ISSN 0362 4331 20 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Ekim 2023 Basitlestirilmis Cince 肃南裕固族自治县 Geleneksel Cince 肅南裕固族自治縣 Pinyin Sunan Yuguzu Zizhixian Cince 酒泉市 Pinyin Jiŭquan shi Basitlestirilmis Cince 黄泥堡裕固族乡 Geleneksel Cince 黃泥堡裕固族鄉 Pinyin huangnibǎo yuguzu xiang a b c d e f g h i j CHEN Yan Jiong 24 Subat 2009 Genetic polymorphisms of X STR loci in Chinese Yugur ethnic group and its application Hereditas Beijing 30 9 1143 1152 doi 10 3724 sp j 1005 2008 01143 ISSN 0253 9772 Dis baglantilarCin Halk Cumhuriyeti resmi sitesi Yugurlar 14 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bati Yugurlar hakkinda bilgiler 7 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Orijinal Bati Yugurca metinler ile Ingilizce cevirileri ve dilbilgisiEtnik grup ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz