Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Ağustos 2010) |
Han Mahmud 19. yüzyılda yaşamış bir Kürt Emiridir. Müküs Beylerinin Eyyubhanbegi koluna mensuptur. Cizreli Bedirhan Bey ve Hakkârili Nurullah Bey gibi isimlerle çağdaştır. Van'ın Müküs (günümüzde Bahçesaray) Sancağında doğmuş ve genç yaşta Sancak Beyi olmuştur. 1847 yılında sürgün olarak gittiği Silistre Eyaletine bağlı Rusçuk kentinde, 19 senelik sürgün hayatından sonra 22 Teşrin-i sani 1282 (04 Aralık 1866) günü ölmüştür. Han Mahmud, Müküs sancak beyi olduktan sonra bu küçük beyliği kısa sayılabilecek bir sürede genişleterek, bir nevi kardeş federasyonu kurarak Van Gölü havzasından İran sınırına kadar büyük bir bölgeyi denetimi altına almıştır. Bölge tarihi açısından gerçekleştirdiği en önemli olay 1830’lu yıllarda ünlü Hoşap Kalesini alarak kadim Mahmudi Emaretine son vermesi olmuştur. Bu onu Kürdistan coğrafyasının en güçlü Mirlerinden biri hâline getirmiş, ayrıca İran ile hemhudud olması hasebiyle İran canibinde de üne kavuşmasına vesile olmuştur. Han Mahmud bu genişleme hareketini hem Osmanlı Devletinin bölge paşalarına hem de büyük nüfuz sahibi olan Botan ve Hakkâri Emirlerine rağmen başarabilmiştir. Müküs Emiri Han Mahmud, 1838 ve 1847 yıllarında Osmanlı Devleti ile karşı karşıya gelmiş, sürgünle sonuçlanan bu isyanlarda, ilk sürgününde Dersaadet’te (İstanbul) bir yıla yakın kalmış, son sürgününde ise Tuna Nehri kenarındaki Rusçuk kentinden memleketine bir daha geri dönememiştir.
Ünlü Şerefname’de de detaylıca anlatıldığı üzere Müküs, Hizan ve Spayert Beyleri akraba olup, Hınıs’a bağlı Bilican kalesine gelmiş, oradan da Selçukluların da yardımıyla Van Gölünün Güneyindeki bölgelere yerleşmişlerdir. Bu aile muhtemelen 1207’de Ahlât Bölgesine yerleşen ve 1229’da Harzemşah istilası ile bölgeden ayrılan Eyyubi Hanedanının bir koludur.
Diğer Kürt Emaretlerine nazaran küçük sayılabilecek Müküs sancağı, Yavuz ve Kanuni dönemlerine bölgedeki pek çok Emaret gibi özerk bir yapıya sahipken, Hakkârili İbrahim Han döneminde Hakkâri egemenliğine girmiştir. Müküs’ün bilinen ilk Emiri Abdal Beydir. İlk özerk dönemin bilinen son Emiri ise Seyyid Mehmed Beydir. Van Eyaletinden Dersaadet’e (İstanbul’a) gönderilen 05 R 1088 (06.06.1677) tarihli rapora göre Seyyidhan Bey’den sonra Müküs Sancağının başına oğlu Seyyid Mehmed Bey geçmişse de, hariçten Mahmud adında birinin Müküs’e ani bir saldırıda bulunarak kendisini katlettiği ve Müküs’ü zaptı altına aldığı ifade edilmektedir. Bu dönemden sonra Müküs Cizre ve Hakkâri Emaretleri tarafından paylaştırılmış, Müküs sancak merkezi Hakkâri Beyinin yönetimine girmiştir. Müküs’teki yüz yılı aşkın Hakkâri yönetimi o kadar etkili olmuştur ki çoğu tarihçi Müküs’ü Hakkâri toprağından, Müküs Mirlerini de Hakkâri Mirlerinden saymıştır. Hatta 1830’daki Vanlı İshak Paşa isyanında Osmanlı Erzurum yetkilileri Müküs’ü Hakkâri Sancaklarından biri olarak zikretmektedirler.
19. yüzyıla doğru Müküs Beylerinden Eyyubhan Bey bu iki beyliğe karşı bağımsızlık savaşımına girmiş, oğlu Abdi Bey zamanında bu mücadele devam etmiştir. Müküs’ün Abdi Beyin en büyük oğlu Şeyhi Bey zamanında yerel bağımsızlığına kavuştuğu kabul edilir. Müküs’te Mir Muhammedi, Kelehi ve Zeynalbegi gibi aileler de mevcut olmakla beraber, Eyyubhan Bey ile başlayan bu hareket Eyyubhanbegileri zamanla Müküs Beylerinin tek varisi hâline getirmiştir. Şeyhi Beyin Çataklı Hakkâri yöneticisi Saadet Hanım tarafından komployla öldürülmesi üzerine kardeşi Han Mahmud Müküs Miri olmuş ve Kürdistanın en kudretli Mirlerinden biri hâline gelmiştir.
Hoşap Kalesini merkez hâline getiren Han Mahmud'un özellikle İran canibindeki şöhreti Erzurum Müşiri Osman Nuri Paşanın raporlarında çokça zikredilmiştir. Konu ile ilgili pek çok Osmanlı Arşiv Belgesine ulaşmak kabildir. Han Mahmud, Osmanlı Devletinin bölgede yönetimi merkezileştirme politikasına direndiğinden 1838 yılında isyan hareketlerine girişmiş, kardeşi Han Abdal vasıtasıyla Osman Nuri Paşa ile müzakere hâlindeyken, Hakkâri Beyi Nurullah Bey ve Cizre Beyi Bedirhan Beyin amcası oğlu Mir Seyfeddin'in eski düşmanlıklardan dolayı kendisine savaş açmaları üzerine Osmanlı Devletine teslim olmak zorunda kalmıştır. Han Mahmud, kardeşleri Han Abdal, Abdurrezzak Bey ve Mir Sêvdin ile birlikte Vanlı İshak Paşa aracılığıyla Erzurum'a Osman Nuri Paşaya oradan da Dersaadet'e (İstanbul'a) getirtilmiştir.
Han Mahmud'un 1. sürgünü bir seneden az sürmüş, İran tehlikesi ve güneyde büyük bir gaile hâline gelen Kavalalı Mehmed Ali Paşa isyanının da etkisiyle, Müşir Osman Paşanın, devlete bağlılığı hâlinde muhtemel İran saldırılarına karşı yararlı olacağı düşüncesi ve Sivas Müşiri Hafız Paşanın da talebiyle, yaklaşık bir sene sonra aff-ı Aliye mazhar olarak bölgesine tekrar dönmüştür.
1842 yılına gelindiğinde Van Gölü havzasından İran'a kadar büyük bir bölgeyi denetimi altına alan Han Mahmud'un Osmanlı yönetimi ile ilişkileri tekrar bozulduğu görülmektedir. Han Mahmud bu dönemde Kisan Beyi Halit Bey, Muşlu Şerif Paşa, Ahlat Beyi Mustafa Bey ile de ittifak hareketine girişmiş, bu ittifak daha sonra Cizre Beyi Bedirhan Bey de katılarak, Hakkâri Miri Nurullah Beyin de katılımını sağlamıştır. Bölgedeki bu Mir ittifakı zamanla bir isyan hareketine dönüşmüştür. Han Mahmud-Bedirhan Bey isyanı 1847 yılında bastırılmış, Bedirhan Bey Girit adasına Han Mahmud ise Silistre Eyaletine bağlı Rusçuk (günümüzde Bulgaristan’ın Rousse kenti) kentine sürgün edilmiştir. Han Mahmud 22 Teşrin-i sani 1282 (04 Aralık 1866) günü Rusçuk’ta ölmüştür. 
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Agustos 2010 Han Mahmud 19 yuzyilda yasamis bir Kurt Emiridir Mukus Beylerinin Eyyubhanbegi koluna mensuptur Cizreli Bedirhan Bey ve Hakkarili Nurullah Bey gibi isimlerle cagdastir Van in Mukus gunumuzde Bahcesaray Sancaginda dogmus ve genc yasta Sancak Beyi olmustur 1847 yilinda surgun olarak gittigi Silistre Eyaletine bagli Ruscuk kentinde 19 senelik surgun hayatindan sonra 22 Tesrin i sani 1282 04 Aralik 1866 gunu olmustur Han Mahmud Mukus sancak beyi olduktan sonra bu kucuk beyligi kisa sayilabilecek bir surede genisleterek bir nevi kardes federasyonu kurarak Van Golu havzasindan Iran sinirina kadar buyuk bir bolgeyi denetimi altina almistir Bolge tarihi acisindan gerceklestirdigi en onemli olay 1830 lu yillarda unlu Hosap Kalesini alarak kadim Mahmudi Emaretine son vermesi olmustur Bu onu Kurdistan cografyasinin en guclu Mirlerinden biri haline getirmis ayrica Iran ile hemhudud olmasi hasebiyle Iran canibinde de une kavusmasina vesile olmustur Han Mahmud bu genisleme hareketini hem Osmanli Devletinin bolge pasalarina hem de buyuk nufuz sahibi olan Botan ve Hakkari Emirlerine ragmen basarabilmistir Mukus Emiri Han Mahmud 1838 ve 1847 yillarinda Osmanli Devleti ile karsi karsiya gelmis surgunle sonuclanan bu isyanlarda ilk surgununde Dersaadet te Istanbul bir yila yakin kalmis son surgununde ise Tuna Nehri kenarindaki Ruscuk kentinden memleketine bir daha geri donememistir Unlu Serefname de de detaylica anlatildigi uzere Mukus Hizan ve Spayert Beyleri akraba olup Hinis a bagli Bilican kalesine gelmis oradan da Selcuklularin da yardimiyla Van Golunun Guneyindeki bolgelere yerlesmislerdir Bu aile muhtemelen 1207 de Ahlat Bolgesine yerlesen ve 1229 da Harzemsah istilasi ile bolgeden ayrilan Eyyubi Hanedaninin bir koludur Diger Kurt Emaretlerine nazaran kucuk sayilabilecek Mukus sancagi Yavuz ve Kanuni donemlerine bolgedeki pek cok Emaret gibi ozerk bir yapiya sahipken Hakkarili Ibrahim Han doneminde Hakkari egemenligine girmistir Mukus un bilinen ilk Emiri Abdal Beydir Ilk ozerk donemin bilinen son Emiri ise Seyyid Mehmed Beydir Van Eyaletinden Dersaadet e Istanbul a gonderilen 05 R 1088 06 06 1677 tarihli rapora gore Seyyidhan Bey den sonra Mukus Sancaginin basina oglu Seyyid Mehmed Bey gecmisse de haricten Mahmud adinda birinin Mukus e ani bir saldirida bulunarak kendisini katlettigi ve Mukus u zapti altina aldigi ifade edilmektedir Bu donemden sonra Mukus Cizre ve Hakkari Emaretleri tarafindan paylastirilmis Mukus sancak merkezi Hakkari Beyinin yonetimine girmistir Mukus teki yuz yili askin Hakkari yonetimi o kadar etkili olmustur ki cogu tarihci Mukus u Hakkari topragindan Mukus Mirlerini de Hakkari Mirlerinden saymistir Hatta 1830 daki Vanli Ishak Pasa isyaninda Osmanli Erzurum yetkilileri Mukus u Hakkari Sancaklarindan biri olarak zikretmektedirler 19 yuzyila dogru Mukus Beylerinden Eyyubhan Bey bu iki beylige karsi bagimsizlik savasimina girmis oglu Abdi Bey zamaninda bu mucadele devam etmistir Mukus un Abdi Beyin en buyuk oglu Seyhi Bey zamaninda yerel bagimsizligina kavustugu kabul edilir Mukus te Mir Muhammedi Kelehi ve Zeynalbegi gibi aileler de mevcut olmakla beraber Eyyubhan Bey ile baslayan bu hareket Eyyubhanbegileri zamanla Mukus Beylerinin tek varisi haline getirmistir Seyhi Beyin Catakli Hakkari yoneticisi Saadet Hanim tarafindan komployla oldurulmesi uzerine kardesi Han Mahmud Mukus Miri olmus ve Kurdistanin en kudretli Mirlerinden biri haline gelmistir Hosap Kalesini merkez haline getiren Han Mahmud un ozellikle Iran canibindeki sohreti Erzurum Musiri Osman Nuri Pasanin raporlarinda cokca zikredilmistir Konu ile ilgili pek cok Osmanli Arsiv Belgesine ulasmak kabildir Han Mahmud Osmanli Devletinin bolgede yonetimi merkezilestirme politikasina direndiginden 1838 yilinda isyan hareketlerine girismis kardesi Han Abdal vasitasiyla Osman Nuri Pasa ile muzakere halindeyken Hakkari Beyi Nurullah Bey ve Cizre Beyi Bedirhan Beyin amcasi oglu Mir Seyfeddin in eski dusmanliklardan dolayi kendisine savas acmalari uzerine Osmanli Devletine teslim olmak zorunda kalmistir Han Mahmud kardesleri Han Abdal Abdurrezzak Bey ve Mir Sevdin ile birlikte Vanli Ishak Pasa araciligiyla Erzurum a Osman Nuri Pasaya oradan da Dersaadet e Istanbul a getirtilmistir Han Mahmud un 1 surgunu bir seneden az surmus Iran tehlikesi ve guneyde buyuk bir gaile haline gelen Kavalali Mehmed Ali Pasa isyaninin da etkisiyle Musir Osman Pasanin devlete bagliligi halinde muhtemel Iran saldirilarina karsi yararli olacagi dusuncesi ve Sivas Musiri Hafiz Pasanin da talebiyle yaklasik bir sene sonra aff i Aliye mazhar olarak bolgesine tekrar donmustur 1842 yilina gelindiginde Van Golu havzasindan Iran a kadar buyuk bir bolgeyi denetimi altina alan Han Mahmud un Osmanli yonetimi ile iliskileri tekrar bozuldugu gorulmektedir Han Mahmud bu donemde Kisan Beyi Halit Bey Muslu Serif Pasa Ahlat Beyi Mustafa Bey ile de ittifak hareketine girismis bu ittifak daha sonra Cizre Beyi Bedirhan Bey de katilarak Hakkari Miri Nurullah Beyin de katilimini saglamistir Bolgedeki bu Mir ittifaki zamanla bir isyan hareketine donusmustur Han Mahmud Bedirhan Bey isyani 1847 yilinda bastirilmis Bedirhan Bey Girit adasina Han Mahmud ise Silistre Eyaletine bagli Ruscuk gunumuzde Bulgaristan in Rousse kenti kentine surgun edilmistir Han Mahmud 22 Tesrin i sani 1282 04 Aralik 1866 gunu Ruscuk ta olmustur