Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mehmet Fatin Gökmen, Fatin Hoca (1877, Akseki – 7 Aralık 1955, İstanbul), Türk astronom.
Mehmet Fatin Gökmen | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 1877 |
| Ölüm | 7 Aralık 1955 |
| Milliyet | Türk |
| Vatandaşlık | Osmanlı İmparatorluğu |
| Kariyeri | |
| Dalı | Astronomi |
Kandilli Gözlemevi'nin kurucusu ve ilk müdürüdür. İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin kurucularındandır. TBMM 7. ve 8. dönemlerde Konya milletvekili olarak mecliste yer almıştır.
Yaşamı
1877 yılında babasının kadılık yaptığı Rumeli'de dünyaya geldi. Babası, Anadolu ve Rumeli'de çeşitli yerlerde kadılık görevinde bulunmuş Abdülgaffar Efendi'dir. Ailesi, Akseki'nin Gödene Bala Köyü'ndendir.
İlk öğrenimini Akseki ve Alanya'da, orta öğrenimini İzmir'in Bayındır kazasında yaptı. İstanbul'da Sultan Selim Câmii Muvakkithânesi'nde dönemin Başmüneccimi olan son müneccimbaşı Hüseyin Hilmi Efendi'nin yanında çalışıp eski astronomi ve takvim hazırlama usullerini öğrendi; bu sırada ünlü bilim tarihçilerinden Sâlih Zeki Bey'in dikkatini çekti; onun teşvikiyle 1901 yılında yeni açılan Riyâziyyât Medresesi'ne (Matematiksel Bilimler Fakültesi) girdi.
Öğrenciliği sırasında siyasetle de ilgilenen Fatin Bey, İttihat ve Terakki Cemiyeti kurucuları arasında yer aldı ve bir süre tutuklandı. Dostu Mehmet Akif'in ve 11 arkadaşının cemiyete katılmasına da vesile oldu. Fatin Bey'in yakın dostu olan ünlü şair, 1912'de yayımlanan Süleymaniye Kürsüsünde adlı şiirini, kendisine ithaf etmiştir. Fatin Gökmen, II. Meşrutiyet'in ilanından sonra ilgisini tamamen bilime yöneltti.
1904 yılında mektepten birincilikle mezun olduktan sonra çeşitli okullarda matematik öğretmenliği yaptı, bir süre de mezun olduğu medresede astronomi ve olasılık hesabı dersleri verdi.
1909’da Dârülfünun Fen Medresesi (Fakültesi) astronomi ve hisab-ı ihtimali (olasılık) müderrisliğine getirildi. 1933’e kadarki bu görevi esnasında yüzlerce öğrenci yetiştirdi; bu zaman zarfında bir devre de Fen Fakültesi dekanlığı yaptı. Bu kurumdaki çalışmalarıyla Türkiye’de modern astronomi eğitiminin temelini attı.
Kandilli Rasathanesi
1910'da dönemin Maarif Nâzırı Emrullah Efendi tarafından Rasadhâne-i Âmire'nin müdürlüğüne atandı. Rasathane-i Âmire, 1868'den beri görev yapmaktaydı ve 1909'daki 31 Mart Olayları sırasında binası ve âletleri tahrip edilmişti. Fatin Gökmen, yeniden kurulması istenen gözlemevinin yeri için incelemeler yaptı ve rasathaneyi İcadiye Tepesi'nde kurmaya karar verdi. Eski rasathane gibi meteoroloji istasyonu seviyesinde bir gözlemevi yerine Belçika'daki Uccle Kraliyet Gözlemevi gibi bir astronomi ve jeofizik gözlemevi olması için gerekli binaları yaptırıp âletleri satın aldırdı; böylece bugün de faaliyet hâlinde bulunan Kandilli Gözlemevi'nin temelleri atıldı. Fransız Meteoroloji Birliği aracılığıyla getirtilen ve birinci sınıf bir meteoroloji istasyonunda kullanılan âletlerle 1 Temmuz1911 tarihindeh itibâren sürekli ve düzenli bir biçimde meteorolojik unsurların ölçüm ve kayıtlarını başlattı. Ancak savaşlar yüzünden rasathane Cumhuriyet’e kadar esaslı bir görev yerine getiremedi. Sadece bazı meteorolojik çalışmalar yapıldı ve memleket saat ayarı basit aletlerle belirlenerek bazı kurumlara bildirilmeye başlandı.
Fatin Bey, Millî Mücadele senelerinde İstanbul’da kurulan Kuvâ-yi Milliye Teşkilatı’na girerek faal bir rol oynadı.
1926 başına kadar resmi takvim olarak kullanılmış olan Hicri kameri takvimin aybaşları tespitini bilimsel esaslara dayandırmak üzere çalışmalar yaptı; girişimleri sonucu 1925 yılı sonlarında çıkan bir kanunla Kandilli Rasathanesi hicri-kameri aybaşlarını hesapla görevlendirildi.
Bütün ömrünü rasathaneyi geliştirmeye adayan bilim adamının Almanya'dan getirterek on beş yıllık bir çabayla 1935 yılında yerine monte ettirdiği 20 milimetrelik Zeiss marka teleskop ve ömrü boyunca topladığı matematik ve astronomi ile ilgili eserlerden oluşan kitaplık, bugün de büyük bir önem taşımakta ve araştırmacılar tarafından yoğun bir biçimde kullanılmaktadır. Kendisi, kütüphanedeki bütün kitapları incelemiş ve tavsiflerini tek tek birer kağıda yazıp ilgili kitabın içine koymuştur. Kitaplarını daha sonra Süleymaniye Kitaplığı'na devretmiştir[].
Araştırmaları
Bilim tarihi ve özellikle de astronomi tarihi ile de ilgilenen Fatin Gökmen'in takvim konusundaki araştırmaları Türk Takvimi (İstanbul 1936), Eski Hitay Takvimi (İstanbul 1936) ve Eski Türklerde Hey'et ve Takvim (İstanbul 1937) adlı kitaplarda toplamıştır; ayrıca eskiden beri kullanılan bir gözlem ve hesap âleti olan rubu tahtasını tanıtan Rubu Tahtası, Nazariyâtı ve Tersimi (İstanbul 1948) adlı bir eseri daha bulunur.
Milletvekilliği
İstanbul Üniversitesi'nde dersler veren Fatin Bey, 1933 yılında üniversiteden ayrıldı. 1943 yılında gözlemevindeki görevinden emekliye ayrıldıktan sonra politikaya atılan Fatih Gökmen, 1950 yılına kadar iki dönem TBMM'de Konya milletvekili olarak görev yaptı.
Ölümü
7 Aralık 1955 tarihinde İstanbul'da hayatını kaybetti. Kandilli Küçüksu Mezarlığı'na defnedildi.
Sitare Gökmen ve astronom 'in babasıdır.
1973'te anısına Tübitak Hizmet Ödülü verilmiştir. Beykoz'da bir ilköğretim okuluna (Beykoz Fatinhoca İlköğretimokulu); Darüşşafaka'nın Maslak tesislerinde 2010 yılında kurulan planateryuma adı verilmiştir.
Kaynakça
- ^ a b c d e f "Osmanlı Astronomi Literatürü Tarihi, Fatih Gökmen maddesi, Erişim tairhi:02.12.2011" (PDF). 30 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 2 Aralık 2011.
- ^ "Thomas Hockey et al. (eds.). The Biographical Encyclopedia of Astronomers, Springer Reference. New York: Springer, 2007, s. 427". 6 Mart 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Haziran 2009.
- ^ "Yılmaz Karakoyunlu, Bilinmeyen Yönleriyle Mehmet Akif Ersoy". 3 Aralık 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Aralık 2011.
- ^ . 6 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2011.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Mehmet Fatin Gokmen Fatin Hoca 1877 Akseki 7 Aralik 1955 Istanbul Turk astronom Mehmet Fatin GokmenDogum1877Olum7 Aralik 1955MilliyetTurkVatandaslikOsmanli ImparatorluguKariyeriDaliAstronomi Kandilli Gozlemevi nin kurucusu ve ilk mudurudur Ittihat ve Terakki Cemiyeti nin kurucularindandir TBMM 7 ve 8 donemlerde Konya milletvekili olarak mecliste yer almistir Yasami1877 yilinda babasinin kadilik yaptigi Rumeli de dunyaya geldi Babasi Anadolu ve Rumeli de cesitli yerlerde kadilik gorevinde bulunmus Abdulgaffar Efendi dir Ailesi Akseki nin Godene Bala Koyu ndendir Ilk ogrenimini Akseki ve Alanya da orta ogrenimini Izmir in Bayindir kazasinda yapti Istanbul da Sultan Selim Camii Muvakkithanesi nde donemin Basmuneccimi olan son muneccimbasi Huseyin Hilmi Efendi nin yaninda calisip eski astronomi ve takvim hazirlama usullerini ogrendi bu sirada unlu bilim tarihcilerinden Salih Zeki Bey in dikkatini cekti onun tesvikiyle 1901 yilinda yeni acilan Riyaziyyat Medresesi ne Matematiksel Bilimler Fakultesi girdi Ogrenciligi sirasinda siyasetle de ilgilenen Fatin Bey Ittihat ve Terakki Cemiyeti kuruculari arasinda yer aldi ve bir sure tutuklandi Dostu Mehmet Akif in ve 11 arkadasinin cemiyete katilmasina da vesile oldu Fatin Bey in yakin dostu olan unlu sair 1912 de yayimlanan Suleymaniye Kursusunde adli siirini kendisine ithaf etmistir Fatin Gokmen II Mesrutiyet in ilanindan sonra ilgisini tamamen bilime yoneltti 1904 yilinda mektepten birincilikle mezun olduktan sonra cesitli okullarda matematik ogretmenligi yapti bir sure de mezun oldugu medresede astronomi ve olasilik hesabi dersleri verdi 1909 da Darulfunun Fen Medresesi Fakultesi astronomi ve hisab i ihtimali olasilik muderrisligine getirildi 1933 e kadarki bu gorevi esnasinda yuzlerce ogrenci yetistirdi bu zaman zarfinda bir devre de Fen Fakultesi dekanligi yapti Bu kurumdaki calismalariyla Turkiye de modern astronomi egitiminin temelini atti Kandilli Rasathanesi 1910 da donemin Maarif Naziri Emrullah Efendi tarafindan Rasadhane i Amire nin mudurlugune atandi Rasathane i Amire 1868 den beri gorev yapmaktaydi ve 1909 daki 31 Mart Olaylari sirasinda binasi ve aletleri tahrip edilmisti Fatin Gokmen yeniden kurulmasi istenen gozlemevinin yeri icin incelemeler yapti ve rasathaneyi Icadiye Tepesi nde kurmaya karar verdi Eski rasathane gibi meteoroloji istasyonu seviyesinde bir gozlemevi yerine Belcika daki Uccle Kraliyet Gozlemevi gibi bir astronomi ve jeofizik gozlemevi olmasi icin gerekli binalari yaptirip aletleri satin aldirdi boylece bugun de faaliyet halinde bulunan Kandilli Gozlemevi nin temelleri atildi Fransiz Meteoroloji Birligi araciligiyla getirtilen ve birinci sinif bir meteoroloji istasyonunda kullanilan aletlerle 1 Temmuz1911 tarihindeh itibaren surekli ve duzenli bir bicimde meteorolojik unsurlarin olcum ve kayitlarini baslatti Ancak savaslar yuzunden rasathane Cumhuriyet e kadar esasli bir gorev yerine getiremedi Sadece bazi meteorolojik calismalar yapildi ve memleket saat ayari basit aletlerle belirlenerek bazi kurumlara bildirilmeye baslandi Fatin Bey Milli Mucadele senelerinde Istanbul da kurulan Kuva yi Milliye Teskilati na girerek faal bir rol oynadi 1926 basina kadar resmi takvim olarak kullanilmis olan Hicri kameri takvimin aybaslari tespitini bilimsel esaslara dayandirmak uzere calismalar yapti girisimleri sonucu 1925 yili sonlarinda cikan bir kanunla Kandilli Rasathanesi hicri kameri aybaslarini hesapla gorevlendirildi Butun omrunu rasathaneyi gelistirmeye adayan bilim adaminin Almanya dan getirterek on bes yillik bir cabayla 1935 yilinda yerine monte ettirdigi 20 milimetrelik Zeiss marka teleskop ve omru boyunca topladigi matematik ve astronomi ile ilgili eserlerden olusan kitaplik bugun de buyuk bir onem tasimakta ve arastirmacilar tarafindan yogun bir bicimde kullanilmaktadir Kendisi kutuphanedeki butun kitaplari incelemis ve tavsiflerini tek tek birer kagida yazip ilgili kitabin icine koymustur Kitaplarini daha sonra Suleymaniye Kitapligi na devretmistir kaynak belirtilmeli Arastirmalari Bilim tarihi ve ozellikle de astronomi tarihi ile de ilgilenen Fatin Gokmen in takvim konusundaki arastirmalari Turk Takvimi Istanbul 1936 Eski Hitay Takvimi Istanbul 1936 ve Eski Turklerde Hey et ve Takvim Istanbul 1937 adli kitaplarda toplamistir ayrica eskiden beri kullanilan bir gozlem ve hesap aleti olan rubu tahtasini tanitan Rubu Tahtasi Nazariyati ve Tersimi Istanbul 1948 adli bir eseri daha bulunur Milletvekilligi Istanbul Universitesi nde dersler veren Fatin Bey 1933 yilinda universiteden ayrildi 1943 yilinda gozlemevindeki gorevinden emekliye ayrildiktan sonra politikaya atilan Fatih Gokmen 1950 yilina kadar iki donem TBMM de Konya milletvekili olarak gorev yapti Olumu 7 Aralik 1955 tarihinde Istanbul da hayatini kaybetti Kandilli Kucuksu Mezarligi na defnedildi Sitare Gokmen ve astronom in babasidir 1973 te anisina Tubitak Hizmet Odulu verilmistir Beykoz da bir ilkogretim okuluna Beykoz Fatinhoca Ilkogretimokulu Darussafaka nin Maslak tesislerinde 2010 yilinda kurulan planateryuma adi verilmistir Kaynakca a b c d e f Osmanli Astronomi Literaturu Tarihi Fatih Gokmen maddesi Erisim tairhi 02 12 2011 PDF 30 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 2 Aralik 2011 Thomas Hockey et al eds The Biographical Encyclopedia of Astronomers Springer Reference New York Springer 2007 s 427 6 Mart 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Haziran 2009 Yilmaz Karakoyunlu Bilinmeyen Yonleriyle Mehmet Akif Ersoy 3 Aralik 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Aralik 2011 6 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Aralik 2011