Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
QNX, gömülü sistemler pazarına yönelik Unix benzeri, gerçek zamanlı işletim sistemidir.
 | |
 QNX 6.4.1 masaüstü ortamı | |
| Geliştirici(ler) | BlackBerry |
|---|---|
| İşletim sistemi ailesi | Unix-benzeri |
| Kaynak türü | Kapalı kaynak |
| Lisans | Özel mülk yazılım, Linux çekirdeği yamaları: GPL |
| Çekirdek türü | |
| Platform desteği | ARM, MIPS, XScale |
| Son kararlı sürümü | 7.0 / 4 Ocak 2017) |
| Kullanıcı arayüzü | Grafiksel kullanıcı arayüzü |
| Web sitesi | www.qnx.com |
QNX Software Systems tarafından geliştirilen QNX, 2010 yılında Kanadalı Research In Motion firması tarafından satın alındı.
Tanım
Mikrokernel yapılı bir işletim sistemi olan QNX'in mantığı, işletim sistemi elemanlarının çoğunun küçük uygulamalar şeklinde çalıştırılmasıdır. Bu, daha geleneksel bir yapı olan ve işletim sisteminin tek parça olarak çalıştığı ve dev kısımlardan oluşan Monolitik çekirdek (kernel) içeren diğer işletim sistemlerinden çok farklıdır. QNX'in mikrokernel yapısı, sistem hâlâ çalışmakta iken, istenmeyen özelliklerin veya programların kapatılarak üzerlerinde düzenlemeler, geliştirmeler yapılmasına olanak sağlar. Geliştirilip sisteme eklenen örneğin yeni bir yazılım, eski yazılım sürümüyle paralel çalışarak yeni komutların kendine yönlendirilmesini sağlar ve eski sürümün kullanıldığı işlemler yavaş yavaş yeniye geçtikçe, eski sürüm sistemden kendini otomatik olarak koparır ve bunların hepsi sistem çalışıyorken meydana gelir.
QNX mikrokernel yapıda olduğundan dolayı epey küçüktür. Eski sürümleri bir floppy diske bile sığar.
QNX Neutrino (2001) birçok platforma uyarlanmıştır. Şu anda gömülü sistemler pazarındaki neredeyse tüm modern işlemciler üzerinde çalışabilir. Bunlardan bazıları x86 ailesi, MIPS, PowerPC, SH4 ve özellikle ARM, StrongARM ile XScale'dır.
12 Eylül 2007 itibarıyla QNX, ticari kullanım düşünmeyen kullanıcılar için lisans sunmaktadır.
Tarihçe
1980 yılında 'nde standart bir işletim sistemleri dersi alan Dan Dodge ve Gordon Bell adlı iki öğrenci basit bir gerçek zamanlı işletim sistemi yarattılar. Bu tarz bir sistemin ticari olarak büyük bir ihtiyaç olduğunda hemfikir olarak Ontario, Kanada'da (Ottawa'nın batısında kalan yüksek teknoloji merkezi) Quantum Software Systems adlı şirketi kurdular. 1982 yılında ilk sürümü yayınlanan QNX, Intel 8088 işlemciler için çıktı.
QNX'in ilk genel kullanımı gömülü olmayan sistemlerde başladı. Ontario eğitim sisteminin kendi bilgisayar tasarımı Unisys ICON için işletim sistemi olarak seçildi. QNX, o zamanlar "büyük" projeler için kullanılıyordu çünkü 44k kerneli işlemcilere fazla geliyordu. Güvenilirliği ile dikkat çekerek endüstriyel alanda makina operasyonlarında kullanılmaya başlandı.
1980'lerin sonlarına doğru piyasanın POSIX modeline yöneldiğini gören Quantum, POSIX uyumunu alt seviyede daha iyi sağlayabilmek için kerneli baştan yazmaya karar verdi. Sonuç QNX 4 oldu. Bu arada Robin Burgener (o zaman QNX çalışanı) ile birlikte çalışan Patrick Hayden (stajyer) yeni bir pencereleme konsepti geliştirdi. Bu konsept daha sonra gömülü kullanıcı arayüzü Photon MicroGUI şeklinde geliştirildi. POSIX uyumu sayesinde, Unix ve BSD paketlerinden QNX'e geçiş çok daha kolay hale geldi.
1990'dan sonra QNX, tamamıyla yeni bir sürüm için çalışmalara başladı. Mikrokernel yapısını koruyarak SMP kabiliyetli ve bütün POSIX API'lerini destekleyen bir sistem oluşturulması hedeflendi. Sonuç 2001 yılında çıkan QNX Neutrino oldu. Neutrino kernelinin çıkmasıyla geliştirme araçlarına yoğunlaşan QNX, Eclipse Konsorsiyumu'nun kurucu üyesi oldu ve kısa zamanda Momentics adı altında eklentilerle donatılmış Eclipse geliştirme ortamını çıkardı.
QNX Software Systems tarafından geliştirilen QNX, 2010 yılında Kanadalı Research In Motion firması tarafından satın alındı.
Teknoloji
QNX kernelinde sadece işlemci zamanlaması, işlemler arası iletişim, kesme (interrupt) yönlendirme ve timerlar mevcuttur. Diğer her şey, işlem yaratmada ve kernelle beraber çalışarak bellek yönetiminde kullanılan proc adlı özel bir işlem dahil, kullanıcı işlemi olarak çalışır. Kernelde donanım sürücüleri bulunmaz. Ağ Stack'ı ise NetBSD kodunu taban almıştır. Üç çeşit sürücü desteklenmektedir: native, legacy io-net ve NetBSD'den aktarılan sürücüler.
QNX'de işlemler arası iletişim mantığı bir işlemden diğerine mesaj gönderip beklemekten oluşur. Bu MsgSend adı verilen bir işlemdir. Mesaj kernel tarafından gönderen işlemin adres alanından alıcı işlemin adres alanına kopyalanır. Eğer alıcı işlem mesaj için bekliyorsa işlemci kontrolü işlem zamanlayıcıdan geçmeden direkt aktarılır. Bir başka deyişle, bir mesaj gönderip cevap beklemek sıranın kaybedilmesi anlamına gelmez. Çoğu UNIX ve Linux işlemler arası iletişim mekanizmalarında bu düzen bulunmamaktadır.
Mikrokernel yapısı sayesinde QNX dağıtık bir yapıya sahiptir. Patenti Dan Dodge ve Peter van der Veen'de bulunan teknolojinin ticari adı Transparent Distributed Processing'dir.
Neutrino boot loader ile istenilen şekilde başlatılabilir. Şöyle ki, Intel x86 hedeflerinde istenildiği takdirde normal bir şekilde BIOS ile başlatılabilir. 500 KB ile 8 MB'a kadar değişebilen boyutlardaki kernel, istenildiği takdirde ise 100-500 ms gibi bir sürede devreye girebilen anında aktivasyon özelliğini bulundurmaktadır.
Güvenilirliğiyle ön plana çıkan QNX, bunu sistemi koruması ve hata toleransı sayesinde kazanmıştır. Sistemde bir uygulama veya sürücü çöktüğü anda HAM (High Availability Manager) devreye girerek sistem devre dışı kalmadan gerekli işlemleri tekrar aktive eder. HAM'ın kendisi de bir kullanıcı işlemi statüsünde olduğu için ikiziyle birlikte birbirlerini takip ederler.
RealFLEX SCADA sisteminin güvenilirliği konusunda sırtını dayadığı işletim sistemi QNX'tir. Sunucularında QNX Neutrino kullanan sistem, normalde kullanıcı bilgisayarında bilindiği gibi hata oranı yüksek Windows'u sunarken, güvenliğin ve sürekliliğin önemli olduğu durumlarda kullanıcı bilgisayarını da QNX Neutrino ile sunuyor.
QNX'de görsel öğeler kolay bir şekilde işlenebilmektedir. Kullanıcı arayüzü tasarımı, düşük kapasiteli sistemlerde Photon MicroGUI ile tut-çek kolaylığında sağlanırken, yer ve işlemci sıkıntısı daha az olan sistemlerde ise Adobe Flash teknolojileri kullanılabilir. Kullanıcı arayüzlerinde Flash kullanılması, görsel öğelerin çok daha güzel olmasını ve kolay bir şekilde entegre edilebilmesini sağlıyor.
QNX Neutrino Simetrik multiprocessing'i destekler. Bunun yanında QNX, çoklu işlemciye sahip sistemlerde legacy kodu kullanmak mecburiyetinde bulunanlar için BMP (Bound Multiprocessing) ile belli işlemleri belli işlemcilere bağlama özelliğine sahiptir. BMP, çoklu işlemcilerde cache ısınmasını engeller ve SMP uyumlu olmayabilecek uygulamaların sorunsuz bir şekilde aktarılmasını sağlar.
Neutrino içerisinde (APS) adı verilen bir teknoloji bulunmaktadır. APS yoğun yükte her işlemin belirlenen miktarda işlemci gücü alabilmesini sağlar. Ancak normal durumlarda eğer bir işlem kendi hakkını tam kullanmıyorsa, kalan işlemci gücü diğer işlemlere dağıtılır. Ayrıca, bazı kritik threadler yoğun yükte bile gerçek zamanlı olarak çalıştırılacak şekilde ayarlanabilir.
Kullanım alanları
Gerçek zamanlı bir kernele (çekirdek) sahip olan QNX, günümüzde otomotiv sektöründe kullanılan en yaygın işletim sistemidir. platformu; Audi, BMW, Cadillac, Chevrolet, Chrysler, Dodge, Fiat, Ford, Honda, Hyundai, Jaguar, Land Rover, Mazda, Mercedes, Mitsubishi, Nissan, Toyota ve Volkswagen gibi üreticilerin de aralarında olduğu pek çok markanın arabalarında kullanılmaktadır.
Bir QNX türevi olan BlackBerry Tablet OS ve BlackBerry 10 geçmişte BlackBerry tablet ve telefonlarda kullanılmıştır.
Topluluk
Linux tarzı bir kullanıcı desteği ve katkısına ulaşabilmek ve QNX kullanan herkese birçok kolaylık sağlaması için Foundry27 adlı QNX topluluk sitesi kurulmuştur. Bu site aracılığıyla kullanıcılar, QNX ile ilgili problemlerini paylaşabilir ve hem diğer kullanıcılardan hem de QNX yetkililerinden yardım alabilirler. Bunun yanında kullanıcıların ve QNX yetkililerin ortaklaşa yürüttüğü topluluk projeleri bulunmaktadır ve dilediğiniz takdirde bu projelere katılabilirsiniz.
Dış bağlantılar
- QNX web sitesi 17 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Foundry27 QNX topluluk sitesi 25 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Güvenilirliği için QNX kullanılan SCADA sistemi29 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Kaynakça
- ^ . 27 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2012.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
QNX gomulu sistemler pazarina yonelik Unix benzeri gercek zamanli isletim sistemidir QNXQNX 6 4 1 masaustu ortamiGelistirici ler BlackBerryIsletim sistemi ailesiUnix benzeriKaynak turuKapali kaynakLisansOzel mulk yazilim Linux cekirdegi yamalari GPLCekirdek turuPlatform destegiARM MIPS XScaleSon kararli surumu 7 0 4 Ocak 2017 7 yil once 2017 01 04 Kullanici arayuzuGrafiksel kullanici arayuzuWeb sitesiwww qnx comEski logo QNX Software Systems tarafindan gelistirilen QNX 2010 yilinda Kanadali Research In Motion firmasi tarafindan satin alindi TanimMikrokernel yapili bir isletim sistemi olan QNX in mantigi isletim sistemi elemanlarinin cogunun kucuk uygulamalar seklinde calistirilmasidir Bu daha geleneksel bir yapi olan ve isletim sisteminin tek parca olarak calistigi ve dev kisimlardan olusan Monolitik cekirdek kernel iceren diger isletim sistemlerinden cok farklidir QNX in mikrokernel yapisi sistem hala calismakta iken istenmeyen ozelliklerin veya programlarin kapatilarak uzerlerinde duzenlemeler gelistirmeler yapilmasina olanak saglar Gelistirilip sisteme eklenen ornegin yeni bir yazilim eski yazilim surumuyle paralel calisarak yeni komutlarin kendine yonlendirilmesini saglar ve eski surumun kullanildigi islemler yavas yavas yeniye gectikce eski surum sistemden kendini otomatik olarak koparir ve bunlarin hepsi sistem calisiyorken meydana gelir QNX mikrokernel yapida oldugundan dolayi epey kucuktur Eski surumleri bir floppy diske bile sigar QNX Neutrino 2001 bircok platforma uyarlanmistir Su anda gomulu sistemler pazarindaki neredeyse tum modern islemciler uzerinde calisabilir Bunlardan bazilari x86 ailesi MIPS PowerPC SH4 ve ozellikle ARM StrongARM ile XScale dir 12 Eylul 2007 itibariyla QNX ticari kullanim dusunmeyen kullanicilar icin lisans sunmaktadir Tarihce1980 yilinda nde standart bir isletim sistemleri dersi alan Dan Dodge ve Gordon Bell adli iki ogrenci basit bir gercek zamanli isletim sistemi yarattilar Bu tarz bir sistemin ticari olarak buyuk bir ihtiyac oldugunda hemfikir olarak Ontario Kanada da Ottawa nin batisinda kalan yuksek teknoloji merkezi Quantum Software Systems adli sirketi kurdular 1982 yilinda ilk surumu yayinlanan QNX Intel 8088 islemciler icin cikti QNX in ilk genel kullanimi gomulu olmayan sistemlerde basladi Ontario egitim sisteminin kendi bilgisayar tasarimi Unisys ICON icin isletim sistemi olarak secildi QNX o zamanlar buyuk projeler icin kullaniliyordu cunku 44k kerneli islemcilere fazla geliyordu Guvenilirligi ile dikkat cekerek endustriyel alanda makina operasyonlarinda kullanilmaya baslandi 1980 lerin sonlarina dogru piyasanin POSIX modeline yoneldigini goren Quantum POSIX uyumunu alt seviyede daha iyi saglayabilmek icin kerneli bastan yazmaya karar verdi Sonuc QNX 4 oldu Bu arada Robin Burgener o zaman QNX calisani ile birlikte calisan Patrick Hayden stajyer yeni bir pencereleme konsepti gelistirdi Bu konsept daha sonra gomulu kullanici arayuzu Photon MicroGUI seklinde gelistirildi POSIX uyumu sayesinde Unix ve BSD paketlerinden QNX e gecis cok daha kolay hale geldi 1990 dan sonra QNX tamamiyla yeni bir surum icin calismalara basladi Mikrokernel yapisini koruyarak SMP kabiliyetli ve butun POSIX API lerini destekleyen bir sistem olusturulmasi hedeflendi Sonuc 2001 yilinda cikan QNX Neutrino oldu Neutrino kernelinin cikmasiyla gelistirme araclarina yogunlasan QNX Eclipse Konsorsiyumu nun kurucu uyesi oldu ve kisa zamanda Momentics adi altinda eklentilerle donatilmis Eclipse gelistirme ortamini cikardi QNX Software Systems tarafindan gelistirilen QNX 2010 yilinda Kanadali Research In Motion firmasi tarafindan satin alindi TeknolojiQNX kernelinde sadece islemci zamanlamasi islemler arasi iletisim kesme interrupt yonlendirme ve timerlar mevcuttur Diger her sey islem yaratmada ve kernelle beraber calisarak bellek yonetiminde kullanilan proc adli ozel bir islem dahil kullanici islemi olarak calisir Kernelde donanim suruculeri bulunmaz Ag Stack i ise NetBSD kodunu taban almistir Uc cesit surucu desteklenmektedir native legacy io net ve NetBSD den aktarilan suruculer QNX de islemler arasi iletisim mantigi bir islemden digerine mesaj gonderip beklemekten olusur Bu MsgSend adi verilen bir islemdir Mesaj kernel tarafindan gonderen islemin adres alanindan alici islemin adres alanina kopyalanir Eger alici islem mesaj icin bekliyorsa islemci kontrolu islem zamanlayicidan gecmeden direkt aktarilir Bir baska deyisle bir mesaj gonderip cevap beklemek siranin kaybedilmesi anlamina gelmez Cogu UNIX ve Linux islemler arasi iletisim mekanizmalarinda bu duzen bulunmamaktadir Mikrokernel yapisi sayesinde QNX dagitik bir yapiya sahiptir Patenti Dan Dodge ve Peter van der Veen de bulunan teknolojinin ticari adi Transparent Distributed Processing dir Neutrino boot loader ile istenilen sekilde baslatilabilir Soyle ki Intel x86 hedeflerinde istenildigi takdirde normal bir sekilde BIOS ile baslatilabilir 500 KB ile 8 MB a kadar degisebilen boyutlardaki kernel istenildigi takdirde ise 100 500 ms gibi bir surede devreye girebilen aninda aktivasyon ozelligini bulundurmaktadir Guvenilirligiyle on plana cikan QNX bunu sistemi korumasi ve hata toleransi sayesinde kazanmistir Sistemde bir uygulama veya surucu coktugu anda HAM High Availability Manager devreye girerek sistem devre disi kalmadan gerekli islemleri tekrar aktive eder HAM in kendisi de bir kullanici islemi statusunde oldugu icin ikiziyle birlikte birbirlerini takip ederler RealFLEX SCADA sisteminin guvenilirligi konusunda sirtini dayadigi isletim sistemi QNX tir Sunucularinda QNX Neutrino kullanan sistem normalde kullanici bilgisayarinda bilindigi gibi hata orani yuksek Windows u sunarken guvenligin ve surekliligin onemli oldugu durumlarda kullanici bilgisayarini da QNX Neutrino ile sunuyor QNX de gorsel ogeler kolay bir sekilde islenebilmektedir Kullanici arayuzu tasarimi dusuk kapasiteli sistemlerde Photon MicroGUI ile tut cek kolayliginda saglanirken yer ve islemci sikintisi daha az olan sistemlerde ise Adobe Flash teknolojileri kullanilabilir Kullanici arayuzlerinde Flash kullanilmasi gorsel ogelerin cok daha guzel olmasini ve kolay bir sekilde entegre edilebilmesini sagliyor QNX Neutrino Simetrik multiprocessing i destekler Bunun yaninda QNX coklu islemciye sahip sistemlerde legacy kodu kullanmak mecburiyetinde bulunanlar icin BMP Bound Multiprocessing ile belli islemleri belli islemcilere baglama ozelligine sahiptir BMP coklu islemcilerde cache isinmasini engeller ve SMP uyumlu olmayabilecek uygulamalarin sorunsuz bir sekilde aktarilmasini saglar Neutrino icerisinde APS adi verilen bir teknoloji bulunmaktadir APS yogun yukte her islemin belirlenen miktarda islemci gucu alabilmesini saglar Ancak normal durumlarda eger bir islem kendi hakkini tam kullanmiyorsa kalan islemci gucu diger islemlere dagitilir Ayrica bazi kritik threadler yogun yukte bile gercek zamanli olarak calistirilacak sekilde ayarlanabilir Kullanim alanlariGercek zamanli bir kernele cekirdek sahip olan QNX gunumuzde otomotiv sektorunde kullanilan en yaygin isletim sistemidir platformu Audi BMW Cadillac Chevrolet Chrysler Dodge Fiat Ford Honda Hyundai Jaguar Land Rover Mazda Mercedes Mitsubishi Nissan Toyota ve Volkswagen gibi ureticilerin de aralarinda oldugu pek cok markanin arabalarinda kullanilmaktadir Bir QNX turevi olan BlackBerry Tablet OS ve BlackBerry 10 gecmiste BlackBerry tablet ve telefonlarda kullanilmistir ToplulukLinux tarzi bir kullanici destegi ve katkisina ulasabilmek ve QNX kullanan herkese bircok kolaylik saglamasi icin Foundry27 adli QNX topluluk sitesi kurulmustur Bu site araciligiyla kullanicilar QNX ile ilgili problemlerini paylasabilir ve hem diger kullanicilardan hem de QNX yetkililerinden yardim alabilirler Bunun yaninda kullanicilarin ve QNX yetkililerin ortaklasa yuruttugu topluluk projeleri bulunmaktadir ve dilediginiz takdirde bu projelere katilabilirsiniz Dis baglantilarQNX web sitesi 17 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Foundry27 QNX topluluk sitesi 25 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Guvenilirligi icin QNX kullanilan SCADA sistemi29 Subat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kaynakca 27 Ocak 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Ocak 2012