Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Halk etimolojisi, çözümlenmesi zor yabancı gelen bilinmedik bir formdan, daha bilindik yerli bir forma zaman içinde dönüşen ve etimolojik açıdan yanlış ve yakıştırma olan kelime ya da deyim.
Özellikler
Yabancı kelimeleri ses yapıları ve anlam unsurları bakımından değişikliğe uğratarak, onları eskisinden az çok farklı yeni birer ses ve anlam yapısına sokma olayıdır. Sözkökünde kimi zaman anlaşılması zor değişiklikler meyadana gelebilir.
Adlandırma
Halk etimolojisi adı dünya dillerine ilk kez 1852 yılında tarafından kullanılan Almanca Volksetymologie kelimesinden çevrilerek geçmiştir.
Örnekler
Almancada
Haiti'deki Taino dilinde hamáka kelimesinden dünya dillerine geçen hamak kelimesine Almancada 1529 yılında Hamaco ya da Hamach biçiminde rastlanırken yıllar içinde Hänge («asılı») ile Matte («hasır») kelimelerinden kurulu sanılarak Hängematte biçimine dönüşmüştür. Felemenkçe (hangmat) ile İsveççe (hängmatta) biçimleri de aynı şekildedir.
İngilizcede
İngilizcede kullanılan cockroach («hamam böceği») adı İspanyolca cucaracha kelimesinden geçmedir ve İngiliz halkı İspanyolcayı çözümleyemediği için etimolojik açılımını cock («horoz») ile roach («kızılgöz (Rutilus rutilus) balığı») biçiminde yakıştırır.
Türkçede
Halk, ana-dilinin yapı ve işleyişine ters düşen yabancı kelimeleri gerek ses, gerekse anlam kaymalarına uğratarak Türkçeleştirmeye çalışır ve bu durum folklor ve filolojiyi birbirine kaynaştırır. Halk etimolojisi üzerine yapılan araştırmalar Batıda 19. yüzyılın ortalarına kadar uzamasına rağmen Türkçede sistematik olarak ele alınmamıştır. Tarihi kaynaklar olarak bilinen , , Âşıkpaşazâde Tarihi, Kitab-ı Cihannüma gibi eserlerde, vakfiyelerde, , bölge tarihlerinde, eski dil ve edebiyat metinlerinde, çeşitli nitelikteki sözlüklerde, seyahatnamelerde, yer adları üzerinde yapılan araştırmalarda ve halk arasında ve derlenmiş olan efsanelerde halk etimolojisini besleyen bol malzeme varsa da bu malzemeler sistematik olarak ele alınıp işlenmemiştir.
Evliya Çelebi
Evliya Çelebi (1611 - 1682) tarafından 17. yüzyılda yazılan Seyahatname adlı 10 ciltlik gezi yazısı kitabında halk etimolojisi örnekleri bolca görülür. Evliya Çelebi en çok yer adlarının açıklamasını yaparken genellikle yerleşim yerinin adıyla tarihte yaşamış bir kişinin adı arasındaki ses benzerliğinden faydalanır. Bunun yanı sıra bazı yer adları etrafında bir olay, menkıbe anlatmak suretiyle yabancı adın kökenini izah etmeye çalışır.
Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde İstanbul için "Kostantiniyye" adıyla birlikte birçok cildinde "İslambol" (اسلامبول) kelimesi de kullanılmıştır ve bu "İslambol" adı diğer adlardan daha yoğun bir kullanıma sahiptir. Evliya Çelebi İslāmbol adının etimolojik açıklamasını anıñçün islāmı bol ismiyle müsemmā olup... biçiminde yapar. Seyahatname'de İpsala'nın adını ibtidā ṣalā, Üsküdar'ı Eskidār, Bursa'yı Bulursa (< bulmak), Giresun'u Giresin (< girmek), Hereke (Heleke)'yi helāk yeri, Ankara'yı üzümü bol olduğundan Engüriyye yapması diğer bazı halk etimolojisi örnekleridir.
Kaynakça
- ^ Oxford English Dictionary Online, "folk-etymology, usually, the popular perversion of the form of words in order to render it apparently significant"
- ^ Routledge Dictionary of Language and Linguistics Folk Etymology 4 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ R.L. Trask, Dictionary of Historical and Comparative Linguistics, Folk Etymology 4 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ "Folk Etymology", p 142, The Concise Oxford Dictionary of Linguistics
- ^ "Folk Etymology" 4 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Winfred Lehmann, Historical linguistics: an Introduction.
- ^ Sihler, Andrew L. (2000). Language History: an introduction. John Benjamins. ss. 86-88. ISBN . 4 Nisan 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Kasım 2012.
- ^ Zeynep Korkmaz (1995), “Halk Etimolojisi ve Folklor”, Türk Dili Üzerine Araştırmalar, C. 2, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1995
- ^ Ernst Förstemann: Ueber deutsche Volksetymologie. In: Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung auf dem Gebiete des Deutschen, Griechischen und Lateinischen [= Kuhns Zeitschrift] 1, 1852, 1–25.
- ^ Hasan Köksal (2007), Halk Etimolojisinde Yer Alan Bazı Kelimelerle İlgili Yakıştırmalar 18 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., GAU J. Soc. & Appl. Sci., 3(5), 25-35, 2007
- ^ a b c Fatih Kemik (2008), Evliya Çelebi Seyahatnamesi'ndeki halk etimolojisi örnekleri üzerine, Uluslararası Evliya Çelebi ve Seyahatname Sempozyumu 3-5 Nisan 2008, Bilkent Üniversitesi Türk Edebiyatı Merkezi
- ^ Evliya Çelebi Seyahatnamesi, 5. Kitap, "Hazırlayan": Yücel Dağlı, Seyit Ali Kahraman, İbrahim Sezgin, YKY Yayınları, İstanbul 2001, s. 7, 8, 10…
Bibliyografya
- Gündüzöz, Soner (2005), Arapçada Etimolojik Yanlışlar Halk Etimolojisi Ve Dilbilimci Yorumları Kısgacında Dil
- Hasan Köksal (2007), "Halk Etimolojisinde Yer Alan Bazı Kelimelerle İlgili Yakıştırmalar", GAU J. Soc. & Appl. Sci., 3(5), 25-35, 2007
- Sarıkaya, Mahmut (2006), Erciyes Yöresinden İki Menkıbe ve Toprağı Vatanlaştıran Halk Etimolojisi Örnekleri
- Zuckermann, Ghil'ad (2003), Language Contact and Lexical Enrichment in Israeli Hebrew. Palgrave Macmillan13 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. .
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Halk etimolojisi cozumlenmesi zor yabanci gelen bilinmedik bir formdan daha bilindik yerli bir forma zaman icinde donusen ve etimolojik acidan yanlis ve yakistirma olan kelime ya da deyim Halk etimolojisi Volksetymologie kavram ve adini ilk kez ortaya koyanOzelliklerYabanci kelimeleri ses yapilari ve anlam unsurlari bakimindan degisiklige ugratarak onlari eskisinden az cok farkli yeni birer ses ve anlam yapisina sokma olayidir Sozkokunde kimi zaman anlasilmasi zor degisiklikler meyadana gelebilir AdlandirmaHalk etimolojisi adi dunya dillerine ilk kez 1852 yilinda tarafindan kullanilan Almanca Volksetymologie kelimesinden cevrilerek gecmistir OrneklerAlmancada Haiti deki Taino dilinde hamaka kelimesinden dunya dillerine gecen hamak kelimesine Almancada 1529 yilinda Hamaco ya da Hamach biciminde rastlanirken yillar icinde Hange asili ile Matte hasir kelimelerinden kurulu sanilarak Hangematte bicimine donusmustur Felemenkce hangmat ile Isvecce hangmatta bicimleri de ayni sekildedir Ingilizcede Ingilizcede kullanilan cockroach hamam bocegi adi Ispanyolca cucaracha kelimesinden gecmedir ve Ingiliz halki Ispanyolcayi cozumleyemedigi icin etimolojik acilimini cock horoz ile roach kizilgoz Rutilus rutilus baligi biciminde yakistirir Turkcede Halk ana dilinin yapi ve isleyisine ters dusen yabanci kelimeleri gerek ses gerekse anlam kaymalarina ugratarak Turkcelestirmeye calisir ve bu durum folklor ve filolojiyi birbirine kaynastirir Halk etimolojisi uzerine yapilan arastirmalar Batida 19 yuzyilin ortalarina kadar uzamasina ragmen Turkcede sistematik olarak ele alinmamistir Tarihi kaynaklar olarak bilinen Asikpasazade Tarihi Kitab i Cihannuma gibi eserlerde vakfiyelerde bolge tarihlerinde eski dil ve edebiyat metinlerinde cesitli nitelikteki sozluklerde seyahatnamelerde yer adlari uzerinde yapilan arastirmalarda ve halk arasinda ve derlenmis olan efsanelerde halk etimolojisini besleyen bol malzeme varsa da bu malzemeler sistematik olarak ele alinip islenmemistir Evliya Celebi Evliya Celebi 1611 1682 tarafindan 17 yuzyilda yazilan Seyahatname adli 10 ciltlik gezi yazisi kitabinda halk etimolojisi ornekleri bolca gorulur Evliya Celebi en cok yer adlarinin aciklamasini yaparken genellikle yerlesim yerinin adiyla tarihte yasamis bir kisinin adi arasindaki ses benzerliginden faydalanir Bunun yani sira bazi yer adlari etrafinda bir olay menkibe anlatmak suretiyle yabanci adin kokenini izah etmeye calisir Evliya Celebi Seyahatnamesi nde Istanbul icin Kostantiniyye adiyla birlikte bircok cildinde Islambol اسلامبول kelimesi de kullanilmistir ve bu Islambol adi diger adlardan daha yogun bir kullanima sahiptir Evliya Celebi Islambol adinin etimolojik aciklamasini anincun islami bol ismiyle musemma olup biciminde yapar Seyahatname de Ipsala nin adini ibtida ṣala Uskudar i Eskidar Bursa yi Bulursa lt bulmak Giresun u Giresin lt girmek Hereke Heleke yi helak yeri Ankara yi uzumu bol oldugundan Enguriyye yapmasi diger bazi halk etimolojisi ornekleridir Kaynakca Oxford English Dictionary Online folk etymology usually the popular perversion of the form of words in order to render it apparently significant Routledge Dictionary of Language and Linguistics Folk Etymology 4 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde R L Trask Dictionary of Historical and Comparative Linguistics Folk Etymology 4 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Folk Etymology p 142 The Concise Oxford Dictionary of Linguistics Folk Etymology 4 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Winfred Lehmann Historical linguistics an Introduction Sihler Andrew L 2000 Language History an introduction John Benjamins ss 86 88 ISBN 978 90 272 3697 5 4 Nisan 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Kasim 2012 Zeynep Korkmaz 1995 Halk Etimolojisi ve Folklor Turk Dili Uzerine Arastirmalar C 2 Turk Dil Kurumu Yayinlari Ankara 1995 Ernst Forstemann Ueber deutsche Volksetymologie In Zeitschrift fur vergleichende Sprachforschung auf dem Gebiete des Deutschen Griechischen und Lateinischen Kuhns Zeitschrift 1 1852 1 25 Hasan Koksal 2007 Halk Etimolojisinde Yer Alan Bazi Kelimelerle Ilgili Yakistirmalar 18 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde GAU J Soc amp Appl Sci 3 5 25 35 2007 a b c Fatih Kemik 2008 Evliya Celebi Seyahatnamesi ndeki halk etimolojisi ornekleri uzerine Uluslararasi Evliya Celebi ve Seyahatname Sempozyumu 3 5 Nisan 2008 Bilkent Universitesi Turk Edebiyati Merkezi Evliya Celebi Seyahatnamesi 5 Kitap Hazirlayan Yucel Dagli Seyit Ali Kahraman Ibrahim Sezgin YKY Yayinlari Istanbul 2001 s 7 8 10 ISBN 975 08 0235 7BibliyografyaGunduzoz Soner 2005 Arapcada Etimolojik Yanlislar Halk Etimolojisi Ve Dilbilimci Yorumlari Kisgacinda Dil Hasan Koksal 2007 Halk Etimolojisinde Yer Alan Bazi Kelimelerle Ilgili Yakistirmalar GAU J Soc amp Appl Sci 3 5 25 35 2007 Sarikaya Mahmut 2006 Erciyes Yoresinden Iki Menkibe ve Topragi Vatanlastiran Halk Etimolojisi Ornekleri Zuckermann Ghil ad 2003 Language Contact and Lexical Enrichment in Israeli Hebrew Palgrave Macmillan13 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde ISBN 978 1403917232 Ayrica bakinizEtimoloji