Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Akad İmparatorluğu, Mezopotamya'da "Akad Kralı" olarak bilinen bir kral tarafından yönetilen eski bir uygarlıktı. Akadlı Sargon'un hükümdarlığından 'ye kadar Akad İmparatorluğu Mezopotamya'daki baskın güç ve bilinen ilk büyük imparatorluktu. Ancak imparatorluk, ilk beş kralının yönetiminden sonra iç istikrarsızlık ve yabancı istilalar nedeniyle çökmüş ve Mezopotamya'nın bağımsız şehir devletlerine bölünmesine yol açmıştır. Buna rağmen Akkad'ın mirası ve prestiji, Yeni Sümer İmparatorluğu'nu kuran ve Mezopotamya'nın büyük bölümünü yeniden birleştiren Urlu Ur-Nammu gibi daha sonraki hükümdarlar tarafından sahiplenilmeye devam etmiştir. "Sümer ve Akad Kralı" unvanı Ahameniş İmparatorluğu zamanına kadar kullanılmıştır.
| Akkad Kralları | |
|---|---|
| Eski Monarşi | |
 | |
MÖ 2254-2218 Döneminde Akad İmparatorluğu en büyük boyutuna ulaştı | |
| İlk hükümdar | Sargon |
| Son hükümdar | |
| Atayan | , kalıtsal |
| Monarşi başlangıcı | MÖ 2334 |
| Monarşi sonu | MÖ 2154 MÖ 530 (Sümer ve Akad Kralı) |
Tarih
Akkadlı Sargon genellikle Akkad İmparatorluğu'nun kurucusu olarak kabul edilir, ancak kanıtlar Akkad şehrinin onun yönetiminden önce de var olduğunu göstermektedir. Aslında, Sargon öncesi döneme ait bir yazıtta kentin adı geçmektedir ve "Akkad" adı aslında Sargon ve halefleri tarafından konuşulan Akkad diline ait değildir. Ancak Sargon'un hükümdarlığı, Akkad'ın bir şehir devletinden bilinen ilk büyük imparatorluğa dönüşmesine ve Sargon'un tüm Mezopotamya'ya hükmetmesine işaret etmiştir. Sümer kralı 'yi yenerek ve imparatorluğunu fethederek askeri seferler yoluyla iktidara yükseldi. Sargon'un imparatorluğu Akdeniz'in batısına ve Asur'un kuzeyine kadar uzanıyordu.
Sargon'un halefleri onun topraklarını pekiştirdiler ve Akad İmparatorluğu'nun sınırlarını genişletmeye devam ettiler. Sargon'un torunu Naram-Sin, Akkad'ın dördüncü kralı oldu ve imparatorluğu en geniş sınırlarına ulaştırdı. Hatta büyük gücünü göstermek için tüm dünyayı ifade eden "Dört Çeyreğin Kralı" unvanını aldı. Naram-Sin aynı zamanda yaşamı boyunca tanrılaştırılan ilk Mezopotamya kralıydı ve "Akad'ın tanrısı" olarak anılıyordu. Ancak Akad İmparatorluğu Naram-Sin'in hükümdarlığından kısa bir süre sonra çökmüş ve Yeni Sümer İmparatorluğu'nun yükselişine kadar Mezopotamya'da tek bir kralın yönetiminde tek bir merkezi otorite yeniden tesis edilememiştir. İki imparatorluk arasındaki ara dönemde bölgenin şehir devletlerinin kralları altında yerel yönetime döndüğüne inanılmaktadır. Bu çöküş büyük olasılıkla, Yeni Sümer İmparatorluğu'nun kurucusu Ur-Nammu tarafından yenilgiye uğratılan ve sürülen Gutilerin Mezopotamya'yı istila etmesinden kaynaklanmıştır.
Akad Kralları
Sargon hanedanı (yaklaşık MÖ 2334 - 2193)
| # | tasvir | Kral | Saltanat (Orta Kronoloji ) | Halefiyet | notlar |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 |  | Sargon 𒈗𒁺 Sarru-ukin | c. MÖ 2334–2279 (55 yıl) | Akad İmparatorluğu'nun kurucusu | Mezopotamya'nın ilk büyük hükümdarlarından biri olarak kabul edilen Akad İmparatorluğu'nu tüm Sümer'i fethederek kurdu. Evrenin Kralı unvanını tanıttı. Bereketli Hilal'in tamamına boyun eğdirmek için seferler düzenledi. |
| 2 |  | Rimuş 𒌷𒈬𒍑 Ri-mu-uš | c. MÖ 2279–2270 (9 yıl) | Akadlı Sargon'un oğlu | Yaygın isyanlarla karşılaştı ve Ur, Umma, Adab, Lagaş, Der ve Kazallu şehirlerini isyancı ensilerden geri almak zorunda kaldı. Elam ve Barakhshe'ye karşı muzaffer seferler düzenledi. Muhtemelen saray mensupları tarafından öldürüldü. |
| 3 |  | Maniştuşu 𒈠𒀭𒅖𒌅𒋢 Ma-an-ish-tu-su | c. MÖ 2270–2255 (15 yıl) | Akkadlı Sargon'un oğlu Rimuş'un kardeşi | Neredeyse hiç isyanla karşılaşmadı ve bu nedenle Akkad'dan uzak topraklara seferler düzenleyebildi. Öncelikle güneye seferler düzenleyerek Dicle boyunca ve Basra Körfezi'nde zaferler kazandı. |
| 4 |  | Naram-Sin 𒀭𒈾𒊏𒄠𒀭𒂗𒍪 Na-ra-am Sîn | c. MÖ 2254–2218 (36 yıl) | Manishtushu'nun oğlu | Naram-Sin döneminde Akad İmparatorluğu en yüksek gücüne ulaştı. Kendisini "Akkad Tanrısı" olarak adlandırarak ilahlık iddiasında bulunan ilk Mezopotamya hükümdarı. Dünyanın Dört Köşesinin Kralı unvanını tanıttı. |
| 5 |  | Shar-Kali-Sharri 𒊬𒂵𒉌 𒈗𒌷 şar-ka-li-şar-ri | c. MÖ 2217–2193 (24 yıl) | Naram-Sin'in oğlu | Shar-Kali-Sharri'nin hükümdarlığı sırasında Akad İmparatorluğu Guti istilası ve yaygın kuraklık nedeniyle çökmüştür. Muhtemelen Akkad şehrinin kendisinden daha fazlasını kontrol eden son Akkad kralıdır. |
Akad fetret dönemi (yaklaşık MÖ 2193 - 2189)
| # | Kral | Saltanat (Orta Kronoloji ) | Halefiyet | notlar |
|---|---|---|---|---|
| 6 | İgigi 𒄿𒄀𒄀 ben-gi-gi | c. MÖ 2193–2192 (1 yıl) | Belirsiz ardıllık, Guti istilasının ardından anarşi |
|
| 7 | imi 𒄿𒈪 ben-mi | c. MÖ 2192–2191 (1 yıl) | Belirsiz ardıllık, Guti istilasının ardından anarşi | |
| 8 | Nanum 𒈾𒉡𒌝 Na-nu-um | c. MÖ 2191–2190 (1 yıl) | Belirsiz ardıllık, Guti istilasının ardından anarşi | |
| 9 | illulu 𒅋𒇽 Ilu-lu | c. MÖ 2190–2189 (1 yıl) | Belirsiz ardıllık, Guti istilasının ardından anarşi |
|
Akkad'ın son kralları (yaklaşık MÖ 2189 - 2154)
Akkad, Dudu ve Shu-turul'u yöneten son kralların, asıl yönetici hanedanla akraba oldukları varsayılır ve bu nedenle genellikle Sargon hanedanının üyeleri olarak kabul edilirler.
| # | Kral | Saltanat (Orta Kronoloji ) | Halefiyet | notlar |
|---|---|---|---|---|
| 10 | Dudu 𒁺𒁺 Du-du | c. MÖ 2189–2168 (21 yıl) | Belirsiz ardıllık, Guti istilasının ardından anarşi, muhtemelen Shar-Kali-Sharri'nin oğlu |
|
| 11 | Shu-turul 𒋗𒉣𒇬𒍌 Šu-ṭur-ul | c. MÖ 2168–2154 (15 yıl) | Dudu'nun oğlu |
|
Sümer ve Akkad Kralı
Akad'ın ve imparatorluğunun yıkılmasından sonra Mezopotamya'daki sonraki hükümdarlar onun prestijini ve mirasını sahiplenmeye çalıştılar. Mezopotamya'daki Guti egemenliğinin ardından Yeni Sümer İmparatorluğu'nu kuran Ur-Nammu, "Sümer ve Akkad Kralı" unvanını benimsemiştir. Bu unvan hem güney hem de kuzey Mezopotamya'daki egemenliğini meşrulaştırmayı amaçlıyordu, ama aynı zamanda Sümer ve Akad'ın birleşmesini desteklememiş olsalar bile onu önceki Akad krallarına bağlıyordu. "Sümer ve Akad Kralı" unvanı Eski Babil İmparatorluğu'nun kurucusu Hammurabi ve MÖ 8. yüzyıla kadar Babil kralları tarafından kullanılmıştır. Ayrıca Orta ve Yeni Asur İmparatorlukları ile Yeni Babil İmparatorluğu tarafından da kullanılmıştır. Asur kralları için bu unvan, Babil'i (güneyde ya da Sümer'de bulunan) kontrol ettiklerini ifade ediyordu ve sadece yazıtlarında Babil'i gerçekten kontrol edenler tarafından kullanılıyordu. "Sümer ve Akad Kralı" unvanını kullanan son kral, MÖ 559'dan 530'a kadar hüküm süren Ahameniş İmparatorluğu'nun Büyük Kiros'udur. Kiros'un Babil'i fethinden sonra Akad çivi yazısıyla yazılan Kiros Silindiri'nde, birçok geleneksel Mezopotamya kraliyet unvanını üstlenmiş, ancak bunlar halefleri tarafından kullanılmamıştır.
Kaynakça
- ^ Foster, Benjamin R. (2013), "Akkad (Agade)", Bagnall, Roger S. (Ed.), The Encyclopedia of Ancient History, Chicago: Blackwell, ss. 266-267, doi:10.1002/9781444338386.wbeah01005, ISBN
- ^ Stiebing Jr, H. William (2009). Ancient Near Eastern History and Culture. Pearson Longman; University of New Orleans. s. 69.
- ^ a b Stiebing Jr, H.William. Ancient Near Eastern History and Culture. (Pearson Longman; University of New Orleans, 2009), p.74
- ^ a b [1] 5 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Piotr Michalowski, "The Mortal Kings of Ur: A Short Century of Divine Rule in Ancient Mesopotamia", Oriental Institute Seminars 4, pp. 33–45, The Oriental Institute, 2008,
- ^ Zettler (2003), pp. 24–25. "Moreover, the Dynasty of Akkade's fall did not lead to social collapse, but the re-emergence of the normative political organization. The southern cities reasserted their independence, and if we know little about the period between the death of Sharkalisharri and the accession of Urnamma, it may be due more to accidents of discovery than because of widespread 'collapse.' The extensive French excavations at Tello produced relevant remains dating right through the period."
- ^ De Mieroop 2004.
Web siteleri
- . www.britishmuseum.org (İngilizce). 19 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2019.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Akad Imparatorlugu Mezopotamya da Akad Krali olarak bilinen bir kral tarafindan yonetilen eski bir uygarlikti Akadli Sargon un hukumdarligindan ye kadar Akad Imparatorlugu Mezopotamya daki baskin guc ve bilinen ilk buyuk imparatorluktu Ancak imparatorluk ilk bes kralinin yonetiminden sonra ic istikrarsizlik ve yabanci istilalar nedeniyle cokmus ve Mezopotamya nin bagimsiz sehir devletlerine bolunmesine yol acmistir Buna ragmen Akkad in mirasi ve prestiji Yeni Sumer Imparatorlugu nu kuran ve Mezopotamya nin buyuk bolumunu yeniden birlestiren Urlu Ur Nammu gibi daha sonraki hukumdarlar tarafindan sahiplenilmeye devam etmistir Sumer ve Akad Krali unvani Ahamenis Imparatorlugu zamanina kadar kullanilmistir Akkad KrallariEski MonarsiMO 2254 2218 Doneminde Akad Imparatorlugu en buyuk boyutuna ulastiIlk hukumdar SargonSon hukumdarAtayan kalitsalMonarsi baslangici MO 2334Monarsi sonu MO 2154 MO 530 Sumer ve Akad Krali TarihNaram Sin yonetimindeki Akad Imparatorlugu nun en genis haliyle haritasi basarili askeri seferlerin yonleri isaretlendi Akkadli Sargon genellikle Akkad Imparatorlugu nun kurucusu olarak kabul edilir ancak kanitlar Akkad sehrinin onun yonetiminden once de var oldugunu gostermektedir Aslinda Sargon oncesi doneme ait bir yazitta kentin adi gecmektedir ve Akkad adi aslinda Sargon ve halefleri tarafindan konusulan Akkad diline ait degildir Ancak Sargon un hukumdarligi Akkad in bir sehir devletinden bilinen ilk buyuk imparatorluga donusmesine ve Sargon un tum Mezopotamya ya hukmetmesine isaret etmistir Sumer krali yi yenerek ve imparatorlugunu fethederek askeri seferler yoluyla iktidara yukseldi Sargon un imparatorlugu Akdeniz in batisina ve Asur un kuzeyine kadar uzaniyordu Sargon un halefleri onun topraklarini pekistirdiler ve Akad Imparatorlugu nun sinirlarini genisletmeye devam ettiler Sargon un torunu Naram Sin Akkad in dorduncu krali oldu ve imparatorlugu en genis sinirlarina ulastirdi Hatta buyuk gucunu gostermek icin tum dunyayi ifade eden Dort Ceyregin Krali unvanini aldi Naram Sin ayni zamanda yasami boyunca tanrilastirilan ilk Mezopotamya kraliydi ve Akad in tanrisi olarak aniliyordu Ancak Akad Imparatorlugu Naram Sin in hukumdarligindan kisa bir sure sonra cokmus ve Yeni Sumer Imparatorlugu nun yukselisine kadar Mezopotamya da tek bir kralin yonetiminde tek bir merkezi otorite yeniden tesis edilememistir Iki imparatorluk arasindaki ara donemde bolgenin sehir devletlerinin krallari altinda yerel yonetime dondugune inanilmaktadir Bu cokus buyuk olasilikla Yeni Sumer Imparatorlugu nun kurucusu Ur Nammu tarafindan yenilgiye ugratilan ve surulen Gutilerin Mezopotamya yi istila etmesinden kaynaklanmistir Akad KrallariSargon hanedani yaklasik MO 2334 2193 tasvir Kral Saltanat Orta Kronoloji Halefiyet notlar1 Sargon 𒈗𒁺 Sarru ukin c MO 2334 2279 55 yil Akad Imparatorlugu nun kurucusu Mezopotamya nin ilk buyuk hukumdarlarindan biri olarak kabul edilen Akad Imparatorlugu nu tum Sumer i fethederek kurdu Evrenin Krali unvanini tanitti Bereketli Hilal in tamamina boyun egdirmek icin seferler duzenledi 2 Rimus 𒌷𒈬𒍑 Ri mu us c MO 2279 2270 9 yil Akadli Sargon un oglu Yaygin isyanlarla karsilasti ve Ur Umma Adab Lagas Der ve Kazallu sehirlerini isyanci ensilerden geri almak zorunda kaldi Elam ve Barakhshe ye karsi muzaffer seferler duzenledi Muhtemelen saray mensuplari tarafindan olduruldu 3 Manistusu 𒈠𒀭𒅖𒌅𒋢 Ma an ish tu su c MO 2270 2255 15 yil Akkadli Sargon un oglu Rimus un kardesi Neredeyse hic isyanla karsilasmadi ve bu nedenle Akkad dan uzak topraklara seferler duzenleyebildi Oncelikle guneye seferler duzenleyerek Dicle boyunca ve Basra Korfezi nde zaferler kazandi 4 Naram Sin 𒀭𒈾𒊏𒄠𒀭𒂗𒍪 Na ra am Sin c MO 2254 2218 36 yil Manishtushu nun oglu Naram Sin doneminde Akad Imparatorlugu en yuksek gucune ulasti Kendisini Akkad Tanrisi olarak adlandirarak ilahlik iddiasinda bulunan ilk Mezopotamya hukumdari Dunyanin Dort Kosesinin Krali unvanini tanitti 5 Shar Kali Sharri 𒊬𒂵𒉌 𒈗𒌷 sar ka li sar ri c MO 2217 2193 24 yil Naram Sin in oglu Shar Kali Sharri nin hukumdarligi sirasinda Akad Imparatorlugu Guti istilasi ve yaygin kuraklik nedeniyle cokmustur Muhtemelen Akkad sehrinin kendisinden daha fazlasini kontrol eden son Akkad kralidir Akad fetret donemi yaklasik MO 2193 2189 Kral Saltanat Orta Kronoloji Halefiyet notlar6 Igigi 𒄿𒄀𒄀 ben gi gi c MO 2193 2192 1 yil Belirsiz ardillik Guti istilasinin ardindan anarsi Shar Kali Sharri nin olumunu takip eden anarsi ortaminda iktidari ele gecirmis ve yaklasik bir yil hukum surmustur Sadece uc yil icinde dort kral hukum surecekti ki bu donem Sumer Kral Listesi nde O zaman kim kraldi Kim kral degildi diye sorar 7 imi 𒄿𒈪 ben mi c MO 2192 2191 1 yil Belirsiz ardillik Guti istilasinin ardindan anarsi8 Nanum 𒈾𒉡𒌝 Na nu um c MO 2191 2190 1 yil Belirsiz ardillik Guti istilasinin ardindan anarsi9 illulu 𒅋𒇽 Ilu lu c MO 2190 2189 1 yil Belirsiz ardillik Guti istilasinin ardindan anarsi Shar Kali Sharri nin olumunun ardindan taht icin yarisan kisa omurlu dort rakibin sonuncusu Muhtemelen kendisi de bir Guti hukumdari Akkad in son krallari yaklasik MO 2189 2154 Akkad Dudu ve Shu turul u yoneten son krallarin asil yonetici hanedanla akraba olduklari varsayilir ve bu nedenle genellikle Sargon hanedaninin uyeleri olarak kabul edilirler Kral Saltanat Orta Kronoloji Halefiyet notlar10 Dudu 𒁺𒁺 Du du c MO 2189 2168 21 yil Belirsiz ardillik Guti istilasinin ardindan anarsi muhtemelen Shar Kali Sharri nin oglu Girsu Umma ve Elam gibi guneydeki eski Akad tebaasina karsi seferler duzenledi 11 Shu turul 𒋗𒉣𒇬𒍌 Su ṭur ul c MO 2168 2154 15 yil Dudu nun oglu Akkad in son krali Akad in kendisi Kis Tutub ve Esnunna yi iceren buyuk olcude kucultulmus bir bolgeye hukmetti Sumer ve Akkad KraliUr lu Sulgi nin y MO 2094 2047 silindirik muhru Yazit onu Sulgi guclu kahraman Ur Krali Sumer ve Akad Krali olarak adlandirmaktadir Akad in ve imparatorlugunun yikilmasindan sonra Mezopotamya daki sonraki hukumdarlar onun prestijini ve mirasini sahiplenmeye calistilar Mezopotamya daki Guti egemenliginin ardindan Yeni Sumer Imparatorlugu nu kuran Ur Nammu Sumer ve Akkad Krali unvanini benimsemistir Bu unvan hem guney hem de kuzey Mezopotamya daki egemenligini mesrulastirmayi amacliyordu ama ayni zamanda Sumer ve Akad in birlesmesini desteklememis olsalar bile onu onceki Akad krallarina bagliyordu Sumer ve Akad Krali unvani Eski Babil Imparatorlugu nun kurucusu Hammurabi ve MO 8 yuzyila kadar Babil krallari tarafindan kullanilmistir Ayrica Orta ve Yeni Asur Imparatorluklari ile Yeni Babil Imparatorlugu tarafindan da kullanilmistir Asur krallari icin bu unvan Babil i guneyde ya da Sumer de bulunan kontrol ettiklerini ifade ediyordu ve sadece yazitlarinda Babil i gercekten kontrol edenler tarafindan kullaniliyordu Sumer ve Akad Krali unvanini kullanan son kral MO 559 dan 530 a kadar hukum suren Ahamenis Imparatorlugu nun Buyuk Kiros udur Kiros un Babil i fethinden sonra Akad civi yazisiyla yazilan Kiros Silindiri nde bircok geleneksel Mezopotamya kraliyet unvanini ustlenmis ancak bunlar halefleri tarafindan kullanilmamistir Kaynakca Foster Benjamin R 2013 Akkad Agade Bagnall Roger S Ed The Encyclopedia of Ancient History Chicago Blackwell ss 266 267 doi 10 1002 9781444338386 wbeah01005 ISBN 9781444338386 Stiebing Jr H William 2009 Ancient Near Eastern History and Culture Pearson Longman University of New Orleans s 69 a b Stiebing Jr H William Ancient Near Eastern History and Culture Pearson Longman University of New Orleans 2009 p 74 a b 1 5 Eylul 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Piotr Michalowski The Mortal Kings of Ur A Short Century of Divine Rule in Ancient Mesopotamia Oriental Institute Seminars 4 pp 33 45 The Oriental Institute 2008 1 885923 55 4 Zettler 2003 pp 24 25 Moreover the Dynasty of Akkade s fall did not lead to social collapse but the re emergence of the normative political organization The southern cities reasserted their independence and if we know little about the period between the death of Sharkalisharri and the accession of Urnamma it may be due more to accidents of discovery than because of widespread collapse The extensive French excavations at Tello produced relevant remains dating right through the period De Mieroop 2004 Web siteleri www britishmuseum org Ingilizce 19 Ocak 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2019