Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ayırma işlemi (veya ayırma prosesi), bir kimyasal madde karışımını en az iki veya daha fazla ürüne dönüştürmek için kullanılan yönteme verilen addır. Ayırma işlemi sonucunda oluşan ürünlerden en az biri, kaynaktaki bileşenlerden en az biri ya da birden fazlası bakımından zenginleşir. Bazı durumlarda karışımlar bir ayırma işlemiyle neredeyse tamamen saf iki bileşene ayırabilir. Karışımın bileşenleri arasındaki fiziksel (örneğin boyut, şekil, kütle, yoğunluk, ) veya kimyasal farklarından yararlanılarak ayırma gerçekleştirilir.
İşlemler genellikle ayırmayı gerçekleştirmek için kullanılan belirli farklara göre sınıflandırılır. Yapılmak istenilen ayırma işlemini gerçekleştirmek için elde bulunan farkların hiçbiri kullanılamıyorsa, birden fazla operasyon gerçekleştirilerek son ürün elde edilebilir.
Birkaç istisna dışında, elementler ve bileşikler doğada hâlde bulunmazlar. Bu ham maddelerin verimli bir şekilde kullanılabilmesi için önce ayırma işlemine tabi tutulması gerekir, bu da ayırma yöntemlerini modern endüstriyel ekonomi için elzem kılar.
Ayırma işlemleri, laboratuvarlarda numune hazırlamak veya analitik amaçlar için küçük ölçeklerde ya da ürün hazırlama amaçlı olarak endüstride büyük ve orta ölçeklerde gerçekleştirilebilir.
Tam ve kısmî ayırma
Bazı ayırma işlemlerinde alüminyum eldesi için boksit cevherinin elektroliz ile rafinasyonunda olduğu gibi tam saflaştırma gerekir. Petrolün saflaştırılması ise kısmi ayırmaya örnektir. Ham petrol, çeşitli hidrokarbonlar ve safsızlıkların karışımından meydana gelir ve doğal yollarla oluşur. Rafine etme işlemiyle ham petrol karışımı hiçbiri tamamen saf olmayan ancak her birinin ham petrolden belirli oranlarda ayrılması gereken doğal gaz, benzin, dizel, gibi diğer daha değerli karışımlara ayrılır.
Her iki durum için de istenen son ürünleri elde etmek için bir dizi ayırma işlemi gerekmektedir. Petrol saflaştırılmasında ham petrol birçok özel distilasyon aşamasından geçer ve bu aşamaların her birinden farklı bir ürün ya da ara ürün elde edilir.
Sıvıları ayırma
Ayırıcılar (separatörler) sıvıları ayrıştırmak için kullanılır. Dikey olarak desteklenen santrifüjler asılı yataklara montelenmiştir. Ayırıcı, sürekli bir sedimantasyon santrifüjüdür. Her iki çıkış akımı da bir pompa kullanılarak basınçlı bir şekilde ya da basınca gerek olmadan sürekli olarak boşaltılır. Katı malzeme ise kesikli (hazneli tambur, disk tambur), yarı kesikli (kendi kendini temizleyen disk tambur) veya sürekli (nozül tambur) olarak boşaltılabilir. Tambur, ayırma işleminin gerçekleştiği ayırıcının merkezidir. Hazneli tambur (hazneli ayırıcı olarak bilinir) ve disk tambur (disk yığını ayırıcı olarak bilinir) olarak iki çeşit tambur bulunur. Mil ve dolayısıyla tambur üzerindeki güç aktarımı, sarmal dişliler, kayışlı sürücü, doğrudan sürücü veya özel bir motor yoluyla gerçekleşebilir. Ayırıcıların sızdırmazlığı açık, yarı kapalı, su geçirmez veya hava geçirmez olarak dört çeşide ayrılır.
Ayırma yöntemleri listesi
- Adsorpsiyon (yüzerme): Bu işlemde bir gaz veya sıvı akıntının bir bileşeni, katı bir adsorbant (yüzergen) ile tutulur ve uzaklaştırılır.
- Santrifüj ve , karışımı yoğunluk farklılıklarına göre ayırır.
- Şelasyon.
Kromatografi
Kromatografi karışımların içinde bulunan bileşenleri ayırmakta kullanılan bir yöntemdir. Kromatografide ayırma işlemini gerçekleştiren iki faz bulunur. Hareketli faz karışımdan ayrılması istenen bileşeni taşırken, durgun faz sabit kalarak öteki bileşenlerin akışını yavaşlatır. Çeşitleri:
- Yüksek performans sıvı kromatografisi (HPLC)
- (TLC)
- (CCC)
- (DCC)
- Gaz kromatografisi ve
- Kristallendirme, tuz vb. tipte çözünenlerin, bir çözeltiden çöktürülerek uzaklaştırışmasıyla ilgilenir.
- (dekantasyon)
- (buhar), sıvı damlacıklarını gaz akışlarından uzaklaştırır.
- Damıtma, farklı kaynama noktalarına sahip sıvı karışımları için kullanılır.
- Kurutma, sıvıyı bir katıdan buharlaşma yoluyla uzaklaştırır.
Elektroforez
Elektroforez, organik moleküllerin bir elektrik potansiyeli altında bir jel ile farklı etkileşimlerine dayanarak ayırır.
- Kapiler elektroforez
- (Elektrostatik ayırma), iki plakanın birbirine yakın yerleştirildiği ve yüksek voltaj uygulandığı korona deşarj prensibi ile çalışır. Bu yüksek voltaj iyonlaşmış parçacıkları ayırmak için kullanılır.
- Buharlaşma
Ekstraksiyon (özütleme)
- Ekstraksiyon
- : Bu işlemde bir sıvı çözelti içindeki çözünen bileşen, bu sıvı çözelti ile karışmayan başka bir sıvı çözücü ile temas ettirilerek uzaklaştırılır.
Flotasyon (yüzdürme)
- Flotasyon
- yönteminde çözeltiden açığa çıkan hava ile oluşan kabarcıklar ile sulu çözeltideki katı parçacıkları uzaklaştırılır.
- değerli hidrofobik katı partiküller bir hava-sulu çözelti karışımının mekanik olarak çalkalanması ile oluşturulan hava kabarcıklarına bağlanarak yüzdürülür ve ayrılır.
- , hidrofobik mürekkep partiküllerinin hidrofilik kağıt hamurundan ayrılmasında kullanılır.
- (flokülasyon), bir topaklaştırıcı ile bir kolloid karışımdaki katının, topaklar halinde kümelenerek sıvıdan ayrılmasında kullanılır.
- Filtrasyon - , torba ve kağıt filtreler, sıvılarda asılı büyük partiküllerin (örn. uçucu kül) uzaklaştırılması için kullanılırken, sentetik membranlar ile gerçekleştirilen mikrofiltrasyon, ultrafiltrasyon, nanofiltrasyon, ters osmoz, diyaliz (biyokimya) gibi mikrometre boyutlarında ayırma işlemi yapar.
- Ayrımsal damıtma (fraksiyonel distilasyon)
- , petrol rafinerilerinde, petrokimya ve kimyasal tesislerinde, doğal gaz işleme tesislerinde vb. endüstrilerde asılı petrol damlacıklarını atık sudan ayırmak için kullanılır.
- Çökelme
- (rekristalizasyon)
- bir gaz akışından istenmeyen katı veya gaz partiküller bir sıvı yardımıyla uzaklaştırılır.
- Sedimantasyon (çöktürme), sıvı fazda asılı duran katı parçacıkların, kendi ağırlıklarının etkisi ile çökelmesidir.
- Eleme
- Süblimleşme
- , göre yer çekimi ile ayırır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ayirma islemi veya ayirma prosesi bir kimyasal madde karisimini en az iki veya daha fazla urune donusturmek icin kullanilan yonteme verilen addir Ayirma islemi sonucunda olusan urunlerden en az biri kaynaktaki bilesenlerden en az biri ya da birden fazlasi bakimindan zenginlesir Bazi durumlarda karisimlar bir ayirma islemiyle neredeyse tamamen saf iki bilesene ayirabilir Karisimin bilesenleri arasindaki fiziksel ornegin boyut sekil kutle yogunluk veya kimyasal farklarindan yararlanilarak ayirma gerceklestirilir Islemler genellikle ayirmayi gerceklestirmek icin kullanilan belirli farklara gore siniflandirilir Yapilmak istenilen ayirma islemini gerceklestirmek icin elde bulunan farklarin hicbiri kullanilamiyorsa birden fazla operasyon gerceklestirilerek son urun elde edilebilir Birkac istisna disinda elementler ve bilesikler dogada halde bulunmazlar Bu ham maddelerin verimli bir sekilde kullanilabilmesi icin once ayirma islemine tabi tutulmasi gerekir bu da ayirma yontemlerini modern endustriyel ekonomi icin elzem kilar Ayirma islemleri laboratuvarlarda numune hazirlamak veya analitik amaclar icin kucuk olceklerde ya da urun hazirlama amacli olarak endustride buyuk ve orta olceklerde gerceklestirilebilir Tam ve kismi ayirmaBazi ayirma islemlerinde aluminyum eldesi icin boksit cevherinin elektroliz ile rafinasyonunda oldugu gibi tam saflastirma gerekir Petrolun saflastirilmasi ise kismi ayirmaya ornektir Ham petrol cesitli hidrokarbonlar ve safsizliklarin karisimindan meydana gelir ve dogal yollarla olusur Rafine etme islemiyle ham petrol karisimi hicbiri tamamen saf olmayan ancak her birinin ham petrolden belirli oranlarda ayrilmasi gereken dogal gaz benzin dizel gibi diger daha degerli karisimlara ayrilir Her iki durum icin de istenen son urunleri elde etmek icin bir dizi ayirma islemi gerekmektedir Petrol saflastirilmasinda ham petrol bircok ozel distilasyon asamasindan gecer ve bu asamalarin her birinden farkli bir urun ya da ara urun elde edilir Sivilari ayirmaAyiricilar separatorler sivilari ayristirmak icin kullanilir Dikey olarak desteklenen santrifujler asili yataklara montelenmistir Ayirici surekli bir sedimantasyon santrifujudur Her iki cikis akimi da bir pompa kullanilarak basincli bir sekilde ya da basinca gerek olmadan surekli olarak bosaltilir Kati malzeme ise kesikli hazneli tambur disk tambur yari kesikli kendi kendini temizleyen disk tambur veya surekli nozul tambur olarak bosaltilabilir Tambur ayirma isleminin gerceklestigi ayiricinin merkezidir Hazneli tambur hazneli ayirici olarak bilinir ve disk tambur disk yigini ayirici olarak bilinir olarak iki cesit tambur bulunur Mil ve dolayisiyla tambur uzerindeki guc aktarimi sarmal disliler kayisli surucu dogrudan surucu veya ozel bir motor yoluyla gerceklesebilir Ayiricilarin sizdirmazligi acik yari kapali su gecirmez veya hava gecirmez olarak dort ceside ayrilir Ayirma yontemleri listesiAdsorpsiyon yuzerme Bu islemde bir gaz veya sivi akintinin bir bileseni kati bir adsorbant yuzergen ile tutulur ve uzaklastirilir Santrifuj ve karisimi yogunluk farkliliklarina gore ayirir Selasyon Kromatografi Kromatografi karisimlarin icinde bulunan bilesenleri ayirmakta kullanilan bir yontemdir Kromatografide ayirma islemini gerceklestiren iki faz bulunur Hareketli faz karisimdan ayrilmasi istenen bileseni tasirken durgun faz sabit kalarak oteki bilesenlerin akisini yavaslatir Cesitleri Yuksek performans sivi kromatografisi HPLC TLC CCC DCC Gaz kromatografisi ve Kristallendirme tuz vb tipte cozunenlerin bir cozeltiden cokturulerek uzaklastirismasiyla ilgilenir dekantasyon buhar sivi damlaciklarini gaz akislarindan uzaklastirir Damitma farkli kaynama noktalarina sahip sivi karisimlari icin kullanilir Kurutma siviyi bir katidan buharlasma yoluyla uzaklastirir ElektroforezElektroforez organik molekullerin bir elektrik potansiyeli altinda bir jel ile farkli etkilesimlerine dayanarak ayirir Kapiler elektroforez Elektrostatik ayirma iki plakanin birbirine yakin yerlestirildigi ve yuksek voltaj uygulandigi korona desarj prensibi ile calisir Bu yuksek voltaj iyonlasmis parcaciklari ayirmak icin kullanilir BuharlasmaEkstraksiyon ozutleme Ekstraksiyon Bu islemde bir sivi cozelti icindeki cozunen bilesen bu sivi cozelti ile karismayan baska bir sivi cozucu ile temas ettirilerek uzaklastirilir Flotasyon yuzdurme Flotasyon yonteminde cozeltiden aciga cikan hava ile olusan kabarciklar ile sulu cozeltideki kati parcaciklari uzaklastirilir degerli hidrofobik kati partikuller bir hava sulu cozelti karisiminin mekanik olarak calkalanmasi ile olusturulan hava kabarciklarina baglanarak yuzdurulur ve ayrilir hidrofobik murekkep partikullerinin hidrofilik kagit hamurundan ayrilmasinda kullanilir flokulasyon bir topaklastirici ile bir kolloid karisimdaki katinin topaklar halinde kumelenerek sividan ayrilmasinda kullanilir Filtrasyon torba ve kagit filtreler sivilarda asili buyuk partikullerin orn ucucu kul uzaklastirilmasi icin kullanilirken sentetik membranlar ile gerceklestirilen mikrofiltrasyon ultrafiltrasyon nanofiltrasyon ters osmoz diyaliz biyokimya gibi membran prosesleri mikrometre boyutlarinda ayirma islemi yapar Ayrimsal damitma fraksiyonel distilasyon petrol rafinerilerinde petrokimya ve kimyasal tesislerinde dogal gaz isleme tesislerinde vb endustrilerde asili petrol damlaciklarini atik sudan ayirmak icin kullanilir Cokelme rekristalizasyon bir gaz akisindan istenmeyen kati veya gaz partikuller bir sivi yardimiyla uzaklastirilir Sedimantasyon cokturme sivi fazda asili duran kati parcaciklarin kendi agirliklarinin etkisi ile cokelmesidir Eleme Sublimlesme gore yer cekimi ile ayirir Ayrica bakinizAnalitik kimya Yuksek performansli sivi kromatografisi HPLC Unite operasyonuKaynakca Wilson Ian D Adlard Edward R Cooke Michael et al eds 2000 Encyclopedia of separation science San Diego Academic Press ISBN 978 0 12 226770 3 Chromatography Encyclopaedia Britannica 17 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Mart 2020