Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
El, şempanze, maki ve insan gibi primatlarda birden fazla parmağı barındıran, kolun bilekten parmak uçlarına kadar olan bölümünü tanımlar. Pek çok primat elleri sayesinde tutunma ve tırmanma gibi özelliklere sahiptir. Başparmağın diğer parmaklarla karşılıklı iş görmesi, ufak nesneleri ele alabilme yeteneğini sağlar. Bu özellik sayesinde el, alet kullanımı gibi hassas ve karışık işleri görebilir. Primatların beyninde eli temsil eden alan, diğer hayvanlarınkinden çok daha geniştir. Bu yüzden beyindeki bazı bozuklukların ilk belirtilerinden biri de el parmak hareketinin zarar görmesidir.
| el | |
|---|---|
 | |
| Latince isim | manus |
| Sistem | |
| Arter | |
| Toplardamar | |
| Sinir | , Medyan sinir, |
| Tanımlayıcılar | |
| JSTOR | hands |
| MeSH | D006225 |
| TA | 148 |
| FMA | 9712 |
Baş parmağa sahip olmayan hayvanların elleri genellikle pati veya pençe olarak adlandırılır. Primatlar dışında, başparmağa sahip ellere koalalar da sahiptir. Rakunların her ne kadar gelişmiş patileri olsa da, bu organları başparmaksız olduğundan el olarak sınıflandırılmamaktadır.
Anatomi
Her türlü hareketi rahatlıkla yapabilmek için, elde irili ufaklı yirmi yedi tane kemik vardır. Bilekte, dörder kemiğin düzensiz gibi görülen bir şekilde iki sıra teşkil etmesiyle sekiz kemik bulunur ki, bunlara el bileği kemikleri denir. Avuçta da beş tane metakarpal denen vardır. Parmaklarda ise on dört tane falanks kemikleri de denen el parmak kemikleri bulunup, başparmakta iki falanks, diğer parmaklarda ise üçer falanks bulunur. Önkol (dirsek ile bilek arasındaki kısım) kaslarından uzanan on iki kiriş (tendon) bileğin ön yüzündeki bir bağın (ligamentin) altından geçip, bir kılıf içinde parmaklara varır ve parmaklarda içe doğru bükülmeyi (flexion) sağlar. Bileğin arkasında ise dışa doğru bükülmeyi (extension) sağlar. Avucun aşağı dönmesine pranosyan, yukarı dönmesine supinasyon denir ki, supinasyon hareketi en fazla insanda gelişmiştir.
Başparmak ve beşinci parmak köklerinin altında bulunan iki kabartıyı teşkil eden ve el tarak kemikleri arasındaki boşlukları dolduran kaslar, parmakların birbirlerine yaklaşıp, uzaklaşmalarını ve el içi oynaklarındaki hareketleri sağlar.
Ele kan, iki atardamarla (arter) gelir. Bunlara ulnar ve radial arterler denir. Ulnar arter kolun iç tarafından, radial ise başparmağın bulunduğu taraftan ilerler. Bu atardamarlar avuç dokuları içerisinde birleşerek bir derin, bir de sathi olmak üzere iki kemer yapar ve bunlardan ayrılan dallar, her parmağın iç ve dış yanlarına uzanır. , ufak parmağın ve dördüncü parmağın iç yarısının ön yüzlerinde deri hissini sağlar ve ayrıca beşinciyle dördüncü parmağın ve ortaparmağın yarısının arka yüzünün hissi siniridir. Median sinir ise, ön yüzde diğer parmaklara gider ve bütün arkadaki uçlarını sinirlendirir. de elin arka yüzünde geri kalan bölgelere dallar verir.
Tıbbi önem
Tıp açısından, elin ve parmakların şekli, büyüklüğü çok önemlidir. Birçok hastalığın belirtilerini elde görmek mümkündür. Mesela akromegali (ve gigantizm) denilen devlik hastalığında, hastanın elleri fazla büyüktür. Ulnar sinirin felcinde pençe eli, tetanide, paralysis agitans ve diğer sinir sistemi hastalıklarında ebe eli (başparmakla diğer parmakların bir arada bir koni teşkil etmesi), müzmin kalp ve akciğer hastalıklarında parmak uçlarının şişkinliği, nekris hastalığında el yumrular, romatoid artrit denen bir çeşit romatizmada şişmiş eklemler tipiktir. Bunlardan başka alkoliklerdeki tipik tremor (elin ince ince titremesi) ki bunlarda bazen bilek düşüklüğü de vardır. Organik hastalıklar veya basit sinirlenmelerde görülen tremor, karaciğer sirozunda avucun (kızarması), bazı dolaşım hastalıklarında görülen beyaz veya mor parmaklar, syringomyelia denen sinir sistemi hastalığında ağrı hissinin yok olması da tıp yönünden önemli belirtilerdir. Ancak bütün saydığımız bu belirtiler, hastalığın diğer bulgularının da iştirak etmesiyle teşhisi koydurur. Yani, sadece eldeki belirtilere bakılarak kesin teşhis konulamaz.
Ek resimler
-
![image]()
El ve bilek kemikleri -
![image]()
Sol elde kemikler (volar) -
![image]()
Sol elde kemikler (dorsal) -
![image]()
Bir orangutanın elleri -
![image]()
İnsan ellerindeki eşeysel dimorfizm
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Thomas, Dorcas MacClintock ; illustrated by J. Sharkey (2002). A natural history of raccoons. Caldwell, N.J.: Blackburn Press. s. 15. ISBN .
- ^ Schmidt, Hans-Martin; Lanz, Ulrich (2003). Surgical Anatomy of the Hand. Thieme. s. 105. ISBN . 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2019.
- ^ Marieb, Elaine N (2004). Human Anatomy & Physiology. Sixth. Pearson PLC. s. 237. ISBN .
Diğer kaynaklar
- Rehber Ansiklopedisi
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
El sempanze maki ve insan gibi primatlarda birden fazla parmagi barindiran kolun bilekten parmak uclarina kadar olan bolumunu tanimlar Pek cok primat elleri sayesinde tutunma ve tirmanma gibi ozelliklere sahiptir Basparmagin diger parmaklarla karsilikli is gormesi ufak nesneleri ele alabilme yetenegini saglar Bu ozellik sayesinde el alet kullanimi gibi hassas ve karisik isleri gorebilir Primatlarin beyninde eli temsil eden alan diger hayvanlarinkinden cok daha genistir Bu yuzden beyindeki bazi bozukluklarin ilk belirtilerinden biri de el parmak hareketinin zarar gormesidir elLatince isimmanusSistemArterToplardamarSinir Medyan sinir TanimlayicilarJSTORhandsMeSHD006225TA148FMA9712 Bas parmaga sahip olmayan hayvanlarin elleri genellikle pati veya pence olarak adlandirilir Primatlar disinda basparmaga sahip ellere koalalar da sahiptir Rakunlarin her ne kadar gelismis patileri olsa da bu organlari basparmaksiz oldugundan el olarak siniflandirilmamaktadir AnatomiHer turlu hareketi rahatlikla yapabilmek icin elde irili ufakli yirmi yedi tane kemik vardir Bilekte dorder kemigin duzensiz gibi gorulen bir sekilde iki sira teskil etmesiyle sekiz kemik bulunur ki bunlara el bilegi kemikleri denir Avucta da bes tane metakarpal denen vardir Parmaklarda ise on dort tane falanks kemikleri de denen el parmak kemikleri bulunup basparmakta iki falanks diger parmaklarda ise ucer falanks bulunur Onkol dirsek ile bilek arasindaki kisim kaslarindan uzanan on iki kiris tendon bilegin on yuzundeki bir bagin ligamentin altindan gecip bir kilif icinde parmaklara varir ve parmaklarda ice dogru bukulmeyi flexion saglar Bilegin arkasinda ise disa dogru bukulmeyi extension saglar Avucun asagi donmesine pranosyan yukari donmesine supinasyon denir ki supinasyon hareketi en fazla insanda gelismistir Basparmak ve besinci parmak koklerinin altinda bulunan iki kabartiyi teskil eden ve el tarak kemikleri arasindaki bosluklari dolduran kaslar parmaklarin birbirlerine yaklasip uzaklasmalarini ve el ici oynaklarindaki hareketleri saglar Ele kan iki atardamarla arter gelir Bunlara ulnar ve radial arterler denir Ulnar arter kolun ic tarafindan radial ise basparmagin bulundugu taraftan ilerler Bu atardamarlar avuc dokulari icerisinde birleserek bir derin bir de sathi olmak uzere iki kemer yapar ve bunlardan ayrilan dallar her parmagin ic ve dis yanlarina uzanir ufak parmagin ve dorduncu parmagin ic yarisinin on yuzlerinde deri hissini saglar ve ayrica besinciyle dorduncu parmagin ve ortaparmagin yarisinin arka yuzunun hissi siniridir Median sinir ise on yuzde diger parmaklara gider ve butun arkadaki uclarini sinirlendirir de elin arka yuzunde geri kalan bolgelere dallar verir Tibbi onemTip acisindan elin ve parmaklarin sekli buyuklugu cok onemlidir Bircok hastaligin belirtilerini elde gormek mumkundur Mesela akromegali ve gigantizm denilen devlik hastaliginda hastanin elleri fazla buyuktur Ulnar sinirin felcinde pence eli tetanide paralysis agitans ve diger sinir sistemi hastaliklarinda ebe eli basparmakla diger parmaklarin bir arada bir koni teskil etmesi muzmin kalp ve akciger hastaliklarinda parmak uclarinin siskinligi nekris hastaliginda el yumrular romatoid artrit denen bir cesit romatizmada sismis eklemler tipiktir Bunlardan baska alkoliklerdeki tipik tremor elin ince ince titremesi ki bunlarda bazen bilek dusuklugu de vardir Organik hastaliklar veya basit sinirlenmelerde gorulen tremor karaciger sirozunda avucun kizarmasi bazi dolasim hastaliklarinda gorulen beyaz veya mor parmaklar syringomyelia denen sinir sistemi hastaliginda agri hissinin yok olmasi da tip yonunden onemli belirtilerdir Ancak butun saydigimiz bu belirtiler hastaligin diger bulgularinin da istirak etmesiyle teshisi koydurur Yani sadece eldeki belirtilere bakilarak kesin teshis konulamaz Ek resimlerEl ve bilek kemikleri Sol elde kemikler volar Sol elde kemikler dorsal Bir orangutanin elleri Insan ellerindeki eseysel dimorfizmAyrica bakinizKaynakcaWikimedia Commons ta El ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Thomas Dorcas MacClintock illustrated by J Sharkey 2002 A natural history of raccoons Caldwell N J Blackburn Press s 15 ISBN 978 1 930665 67 5 Schmidt Hans Martin Lanz Ulrich 2003 Surgical Anatomy of the Hand Thieme s 105 ISBN 978 1 58890 007 4 3 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Mayis 2019 Marieb Elaine N 2004 Human Anatomy amp Physiology Sixth Pearson PLC s 237 ISBN 978 0 321 20413 4 Diger kaynaklar Rehber Ansiklopedisi