Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sinir, çevresel sinir sistemi’ndeki kapalı, kablo benzeri sinir lifleri (akson denilen) demetidir.
| Sinir | |
|---|---|
 | |
| Koldaki sinirler (sarı) | |
| Latince | nervus |
| Kaynak yapı | Sinir sistemi |
Nöronlara zaman zaman "sinir hücresi" denir. Ancak nöronlar her zaman sinirlerde bulunmaz; sinirlerdeyse nöronlar dışında aksonlar etrafında miyelinden koruyucu bir kılıf oluşturan Schwann hücreleri de yer alır.
Sinirler tarihsel olarak periferik sinir sisteminin temel birimleri olarak kabul edilmiştir. Sinir, akson’ların her biri boyunca çevresel organlara veya duyu sinirleri söz konusu olduğunda çevre merkezi sinir sistemi’ne iletilen, aksiyon potansiyeli adı verilen elektrokimyasal sinir uyarıları için ortak bir yol sağlar.
Sinir içindeki her akson, miyelin’deki aksonları kaplayan bazı Schwann hücreleri gibi diğer destekleyici hücrelerle birlikte tek bir nöron’un uzantısıdır.
Sinir içindeki her akson, endonöryum denilen bir bağ dokusu tabakasıyla çevrilidir. Aksonlar, fasiküller adı verilen gruplar halinde bir araya toplanır ve her fasikül perinöryum adlı bir bağ dokusu tabakasıyla sarılır. Son olarak sinirin tamamı epineurium denilen bağ dokusu tabakasıyla sarılır. Sinir hücreleri (genellikle nöronlar denilir) ayrıca duyusal, motor veya karışık sinirler olarak sınıflandırılır.
Merkezî sinir sistemi'nde benzer yapılara sinir yolları denir.
Yapı
Her sinirin dış kısmı epinöryum denilen yoğun bağ dokusu kılıfıyla kaplıdır. Bunun altında, bir akson demetinin etrafında tam bir kılıf oluşturan perinöryum adlı yağ hücre tabakası bulunur. Perinöral septalar sinirin içine uzanır ve siniri birkaç lif demetine böler. Bu tür liflerin her biri endonöryum ile çevrelenir. Bu, omuriliğin yüzeyinden aksonun kas lifleriyle sinaps yaptığı veya duyu reseptörlerde bittiği seviyeye kadar kesintisiz bir tüp oluşturur. Endonöryum, glikokaliks adlı bir iç malzeme kılıfından ve kollajen liflerinden oluşan hassas bir dış ağ örgüsünden oluşur.
Sinirler demet halindedir ve çoğu zaman kan damarları ile birlikte hareket eder çünkü sinir nöronlarının oldukça yüksek enerji ihtiyacı vardır.
Endonöryumda, bireysel sinir lifleri endonöral sıvı adlı az proteinli bir sıvı ile çevrilidir. Bu, merkezi sinir sistemindeki beyin-omurilik sıvısı'na benzer şekilde davranır ve kan-beyin bariyeri'ne benzer bir kan-sinir bariyeri oluşturur. Böylece moleküllerin kandan endonöral sıvıya geçmesi önlenir. Sinir tahrişinden (veya yaralanmasından) kaynaklanan sinir ödem gelişiminde, tahriş bölgesindeki endonöral sıvı miktarı artabilir. Sıvıdaki bu artış manyetik rezonans nörografisi kullanılarak görüntülenebilir ve dolayısıyla MR nörografisi sinir tahrişini ve/veya yaralanmasını tanımlayabilir.
Kategoriler
Sinirler, sinyallerin iletilme yönüne göre üç gruba ayrılır:
- Getiren sinir'ler duyu nöron'larından merkezi sinir sistemi'ne örneğin deri'deki mekanoreseptörler'den sinyaller iletir.
- Efferent sinir'ler merkezi sinir sisteminden gelen sinyalleri motor nöron'lar boyunca hedef kas'lara ve bezlere iletir.
- Karışık sinirler hem getiren hem de efferent aksonlar içerir ve bu nedenle hem gelen duyusal bilgiyi hem de giden kas komutlarını aynı pakette iletirler. Tüm omurilik sinirleri ve kranial sinirlerin bazıları da karışık sinirlerdir.
Sinirler, merkezi sinir sistemine bağlandıkları yere göre iki gruba ayrılabilir:
- Omurilik siniri vücudun büyük bir kısmını sinir sistemine bağlar (dağıtır/uyarır) ve omurga aracılığıyla omuriliğe ve dolayısıyla merkezi sinir sistemine bağlanır. Omurgaya bağlandıkları omurgaya göre onlara harf-sayı isimleri verilir.
- Kraniyal sinir’ler başın bazı kısımlarını sinir sistemine bağlar ve doğrudan beyin'e (özellikle beyinsapına) bağlanır. Bunlara tipik olarak 1'den 12'ye kadar Roma rakamları atanır, ancak bazen terminal sinir de dahil edilir. Ayrıca kranial sinirlerin tanımlayıcı isimleri vardır.
İşlev
Sinir, siniri oluşturan bireysel nöronlar tarafından taşınan elektrokimyasal uyarılar (aksiyon potansiyeli denilen sinir uyarıları olarak) biçiminde bilgi taşır. Bu uyarılar son derece hızlıdır ve bazı miyelin‘li nöronlar 120 m/s'ye varan hızlarda iletim yapar. Dürtüler sinaps yoluyla bir nörondan diğerine geçer ve burada mesaj elektrikten kimyasala ve sonra tekrar elektriğe dönüştürülür.
Sinirler işlevlerine göre iki gruba ayrılabilir:
- Getiren sinir lifi, duyusal bilgiyi duyu nöronundan merkezi sinir sistemine iletir ve burada bilgi daha sonra işlenir. Çevresel sinir sistemindeki lif veya akson demetlerine sinirler ve getiren (ing: afferent) lif demetlerine ise duyu sinirleri denir.
- Efferent sinir lifi merkezi sinir sistemindeki motor nörondan gelen sinyalleri kaslara iletir. Bu liflerin demetlerine efferent sinirler denir.
Sinir sistemi
Sinir sistemi, bir hayvan'ın vücudunun farklı kısımlarına ve farklı kısımlarından sinyaller ileterek hayvanın eylemlerini koordine eden parçasıdır.
Omurgalılarda merkezi sinir sistemi (MSS) ve çevresel sinir sistemi (ÇSS) olmak üzere iki ana bölümden oluşur. MSS beyin, beyinsapı ve omurilik’ten oluşur. ÇSS esas olarak, MSS'yi vücudun geri kalan tüm kısımlarına bağlayan uzun liflerin veya akson’ların kapalı demetleri olan sinirlerden oluşur.
MSS'den sinyal ileten sinirlere motor veya eferent sinirler denirken, vücuttan MSS'ye bilgi ileten sinirlere duyusal veya getiren sinirler denir. Omurilik sinirleri her iki fonksiyona da hizmet eder ve karışık sinirler olarak adlandırılır. ÇSS somatik, otonomik ve enterik sinir sistemleri olmak üzere üç ayrı alt sisteme bölünmüştür. Somatik sinirler istemli harekete aracılık eder.
Otonom sinir sistemi ayrıca sempatik ve parasempatik sinir sistemlerine bölünmüştür. Acil durumlarda enerjiyi harekete geçirmek için sempatik sinir sistemi etkinleştirilirken, organizmalar rahat bir durumdayken parasempatik sinir sistemi etkinleştirilir. Enterik sinir sistemi, midebağırsak sistemini kontrol etmek için çalışır. Hem otonom hem de enterik sinir sistemleri istemsiz olarak çalışır. Kafatasından çıkan sinirlere kranial sinirler, omurilikten çıkan sinirlere ise omurilik sinirleri denir.
Klinik önemi
Kanser sinirlerin etrafındaki boşlukları istila ederek yayılabilir. Bu özellikle baş ve boyun kanseri, prostat kanseri ve kalın bağırsak kanseri’nde yaygındır.
Sinirler fiziksel yaralanmaların yanı sıra karpal tünel sendromu (KTS) ve Tekrar eden eklem incinmesi gibi durumlardan da zarar görebilir. Guillain-Barré sendromu, nörodejeneratif hastalıklar, polinöropati, enfeksiyon, nöritis, diyabet veya siniri çevreleyen kan damarlarının yetmezliği gibi otoimmün hastalıkların tümü ciddiyetine göre değişebilen sinir hasarı’na neden olur.
Multipl skleroz geniş sinir hasarıyla ilişkili bir hastalıktır. Bireyin kendi bağışıklık sisteminin makrofaj’ları sinir aksonunu yalıtan miyelin kılıflarına zarar verdiğinde ortaya çıkar.
Sinir sıkışması, genellikle bir yaralanma veya hamilelik nedeniyle oluşan şişlik nedeniyle sinir üzerine baskı uygulandığında olur. Sinir sıkışması ağrı, halsizlik, uyuşukluk veya felce neden olabilir ki KTS bunun bir örneğidir. Semptomlar, yansıyan ağrı denilen olayla, gerçek hasar bölgesinden uzaktaki bölgelerde hissedilebilir. Hasar, diğer bölgelere giden sinyallerin değişmesine neden olduğunda, yansıyan ağrı oluşabilir.
Nörologlar genellikle sinir bozukluklarını, refleks’lerin, yürüme’nin ve diğer yönlendirilmiş hareketlerin, kas zayıflığının, propriyosepsiyon’un ve dokunma duyusunun denenmesini içeren fizik muayene ile teşhis eder. Bu ilk muayenenin ardından sinir iletim çalışması, elektromiyografi (EMG), bilgisayarlı tomografi (BT) gibi testler yapılabilir.
 | Anatomi ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
Kaynakça
- ^ a b c Purves, Dale; Augustine, George J.; Fitzpatrick, David; Hall, William C.; LaMantia, Anthony-Samuel; McNamara, James O.; White, Leonard E. (2008). Neuroscience
![image]()
(4 bas.). Sinauer Associates. ss. 11-20. ISBN . - ^ a b c d Marieb EN, Hoehn K (2007). Human Anatomy & Physiology (7.7yayıncı=Pearson bas.). ss. 388-602. ISBN .
- ^ Kanda, T (Feb 2013). "Biology of the blood-nerve barrier and its alteration in immune mediated neuropathies". Journal of Neurology, Neurosurgery & Psychiatry. 84 (2): 208-212. doi:10.1136/jnnp-2012-302312. (PMID) 23243216.
- ^ Tortora, G.J., Derrickson, B. (2016). Principles of Anatomy and Physiology (15th edition). J. Wiley. ISBN .
- ^ Weinberg. Normal computed tomography of the brain. s. 109.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sinir cevresel sinir sistemi ndeki kapali kablo benzeri sinir lifleri akson denilen demetidir SinirKoldaki sinirler sari Latince nervusKaynak yapi Sinir sistemigoruntuletartisdegistir Noronlara zaman zaman sinir hucresi denir Ancak noronlar her zaman sinirlerde bulunmaz sinirlerdeyse noronlar disinda aksonlar etrafinda miyelinden koruyucu bir kilif olusturan Schwann hucreleri de yer alir Sinirler tarihsel olarak periferik sinir sisteminin temel birimleri olarak kabul edilmistir Sinir akson larin her biri boyunca cevresel organlara veya duyu sinirleri soz konusu oldugunda cevre merkezi sinir sistemi ne iletilen aksiyon potansiyeli adi verilen elektrokimyasal sinir uyarilari icin ortak bir yol saglar Sinir icindeki her akson miyelin deki aksonlari kaplayan bazi Schwann hucreleri gibi diger destekleyici hucrelerle birlikte tek bir noron un uzantisidir sinir hucresi ve organizasyonu Sinir icindeki her akson endonoryum denilen bir bag dokusu tabakasiyla cevrilidir Aksonlar fasikuller adi verilen gruplar halinde bir araya toplanir ve her fasikul perinoryum adli bir bag dokusu tabakasiyla sarilir Son olarak sinirin tamami epineurium denilen bag dokusu tabakasiyla sarilir Sinir hucreleri genellikle noronlar denilir ayrica duyusal motor veya karisik sinirler olarak siniflandirilir Merkezi sinir sistemi nde benzer yapilara sinir yollari denir YapiBir sinirin kesiti Her sinirin dis kismi epinoryum denilen yogun bag dokusu kilifiyla kaplidir Bunun altinda bir akson demetinin etrafinda tam bir kilif olusturan perinoryum adli yag hucre tabakasi bulunur Perinoral septalar sinirin icine uzanir ve siniri birkac lif demetine boler Bu tur liflerin her biri endonoryum ile cevrelenir Bu omuriligin yuzeyinden aksonun kas lifleriyle sinaps yaptigi veya duyu reseptorlerde bittigi seviyeye kadar kesintisiz bir tup olusturur Endonoryum glikokaliks adli bir ic malzeme kilifindan ve kollajen liflerinden olusan hassas bir dis ag orgusunden olusur Sinirler demet halindedir ve cogu zaman kan damarlari ile birlikte hareket eder cunku sinir noronlarinin oldukca yuksek enerji ihtiyaci vardir Endonoryumda bireysel sinir lifleri endonoral sivi adli az proteinli bir sivi ile cevrilidir Bu merkezi sinir sistemindeki beyin omurilik sivisi na benzer sekilde davranir ve kan beyin bariyeri ne benzer bir kan sinir bariyeri olusturur Boylece molekullerin kandan endonoral siviya gecmesi onlenir Sinir tahrisinden veya yaralanmasindan kaynaklanan sinir odem gelisiminde tahris bolgesindeki endonoral sivi miktari artabilir Sividaki bu artis manyetik rezonans norografisi kullanilarak goruntulenebilir ve dolayisiyla MR norografisi sinir tahrisini ve veya yaralanmasini tanimlayabilir Kategoriler Sinirler sinyallerin iletilme yonune gore uc gruba ayrilir Getiren sinir ler duyu noron larindan merkezi sinir sistemi ne ornegin deri deki mekanoreseptorler den sinyaller iletir Efferent sinir ler merkezi sinir sisteminden gelen sinyalleri motor noron lar boyunca hedef kas lara ve bezlere iletir Karisik sinirler hem getiren hem de efferent aksonlar icerir ve bu nedenle hem gelen duyusal bilgiyi hem de giden kas komutlarini ayni pakette iletirler Tum omurilik sinirleri ve kranial sinirlerin bazilari da karisik sinirlerdir Sinirler merkezi sinir sistemine baglandiklari yere gore iki gruba ayrilabilir Omurilik siniri vucudun buyuk bir kismini sinir sistemine baglar dagitir uyarir ve omurga araciligiyla omurilige ve dolayisiyla merkezi sinir sistemine baglanir Omurgaya baglandiklari omurgaya gore onlara harf sayi isimleri verilir Kraniyal sinir ler basin bazi kisimlarini sinir sistemine baglar ve dogrudan beyin e ozellikle beyinsapina baglanir Bunlara tipik olarak 1 den 12 ye kadar Roma rakamlari atanir ancak bazen terminal sinir de dahil edilir Ayrica kranial sinirlerin tanimlayici isimleri vardir IslevSinir siniri olusturan bireysel noronlar tarafindan tasinan elektrokimyasal uyarilar aksiyon potansiyeli denilen sinir uyarilari olarak biciminde bilgi tasir Bu uyarilar son derece hizlidir ve bazi miyelin li noronlar 120 m s ye varan hizlarda iletim yapar Durtuler sinaps yoluyla bir norondan digerine gecer ve burada mesaj elektrikten kimyasala ve sonra tekrar elektrige donusturulur Sinirler islevlerine gore iki gruba ayrilabilir Getiren sinir lifi duyusal bilgiyi duyu noronundan merkezi sinir sistemine iletir ve burada bilgi daha sonra islenir Cevresel sinir sistemindeki lif veya akson demetlerine sinirler ve getiren ing afferent lif demetlerine ise duyu sinirleri denir Efferent sinir lifi merkezi sinir sistemindeki motor norondan gelen sinyalleri kaslara iletir Bu liflerin demetlerine efferent sinirler denir Sinir sistemi Sinir sistemi bir hayvan in vucudunun farkli kisimlarina ve farkli kisimlarindan sinyaller ileterek hayvanin eylemlerini koordine eden parcasidir Omurgalilarda merkezi sinir sistemi MSS ve cevresel sinir sistemi CSS olmak uzere iki ana bolumden olusur MSS beyin beyinsapi ve omurilik ten olusur CSS esas olarak MSS yi vucudun geri kalan tum kisimlarina baglayan uzun liflerin veya akson larin kapali demetleri olan sinirlerden olusur MSS den sinyal ileten sinirlere motor veya eferent sinirler denirken vucuttan MSS ye bilgi ileten sinirlere duyusal veya getiren sinirler denir Omurilik sinirleri her iki fonksiyona da hizmet eder ve karisik sinirler olarak adlandirilir CSS somatik otonomik ve enterik sinir sistemleri olmak uzere uc ayri alt sisteme bolunmustur Somatik sinirler istemli harekete aracilik eder Otonom sinir sistemi ayrica sempatik ve parasempatik sinir sistemlerine bolunmustur Acil durumlarda enerjiyi harekete gecirmek icin sempatik sinir sistemi etkinlestirilirken organizmalar rahat bir durumdayken parasempatik sinir sistemi etkinlestirilir Enterik sinir sistemi midebagirsak sistemini kontrol etmek icin calisir Hem otonom hem de enterik sinir sistemleri istemsiz olarak calisir Kafatasindan cikan sinirlere kranial sinirler omurilikten cikan sinirlere ise omurilik sinirleri denir Klinik onemiProstat kanserinin perinoral yayilimini gosteren mikrograf H amp E lekesi Kanser sinirlerin etrafindaki bosluklari istila ederek yayilabilir Bu ozellikle bas ve boyun kanseri prostat kanseri ve kalin bagirsak kanseri nde yaygindir Sinirler fiziksel yaralanmalarin yani sira karpal tunel sendromu KTS ve Tekrar eden eklem incinmesi gibi durumlardan da zarar gorebilir Guillain Barre sendromu norodejeneratif hastaliklar polinoropati enfeksiyon noritis diyabet veya siniri cevreleyen kan damarlarinin yetmezligi gibi otoimmun hastaliklarin tumu ciddiyetine gore degisebilen sinir hasari na neden olur Multipl skleroz genis sinir hasariyla iliskili bir hastaliktir Bireyin kendi bagisiklik sisteminin makrofaj lari sinir aksonunu yalitan miyelin kiliflarina zarar verdiginde ortaya cikar Sinir sikismasi genellikle bir yaralanma veya hamilelik nedeniyle olusan sislik nedeniyle sinir uzerine baski uygulandiginda olur Sinir sikismasi agri halsizlik uyusukluk veya felce neden olabilir ki KTS bunun bir ornegidir Semptomlar yansiyan agri denilen olayla gercek hasar bolgesinden uzaktaki bolgelerde hissedilebilir Hasar diger bolgelere giden sinyallerin degismesine neden oldugunda yansiyan agri olusabilir Norologlar genellikle sinir bozukluklarini refleks lerin yurume nin ve diger yonlendirilmis hareketlerin kas zayifliginin propriyosepsiyon un ve dokunma duyusunun denenmesini iceren fizik muayene ile teshis eder Bu ilk muayenenin ardindan sinir iletim calismasi elektromiyografi EMG bilgisayarli tomografi BT gibi testler yapilabilir Anatomi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz Kaynakca a b c Purves Dale Augustine George J Fitzpatrick David Hall William C LaMantia Anthony Samuel McNamara James O White Leonard E 2008 Neuroscience 4 bas Sinauer Associates ss 11 20 ISBN 978 0 87893 697 7 a b c d Marieb EN Hoehn K 2007 Human Anatomy amp Physiology 7 7yayinci Pearson bas ss 388 602 ISBN 978 0 8053 5909 1 Kanda T Feb 2013 Biology of the blood nerve barrier and its alteration in immune mediated neuropathies Journal of Neurology Neurosurgery amp Psychiatry 84 2 208 212 doi 10 1136 jnnp 2012 302312 PMID 23243216 Tortora G J Derrickson B 2016 Principles of Anatomy and Physiology 15th edition J Wiley ISBN 978 1 119 34373 8 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Weinberg Normal computed tomography of the brain s 109