Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Berberiler (Berberi dilleri: ⵉⵎⴰⵣⵉⵖⵏ Imaziɣen, tekil ⴰⵎⴰⵣⵉⵖ Amaziɣ; Arapça: البربر Al-Barbar, الأمازيغ Amazigh), bugünkü Mısır, Libya, Tunus, Cezayir ve Fas'ı içine alan Kuzey Afrika'nın bilinen en eski yerli halkıdır. Bazı mağara resimlerinin bulunmuş olması, Berberiler'in bu paleolitik toplulukların soyundan gelmiş olabileceği tezini güçlendirmektedir.
 | |
| Toplam nüfus | |
|---|---|
50+ milyon | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
 Fas | Toplam nüfusun %26'sı (2014 resmi sayım) |
 Cezayir | 9–13 milyon |
 Moritanya | 2,768,000 |
 Fransa | 2.000.000+ |
 Nijer | 1,620,000 |
 Mali | 850,000 |
 Libya | 32,000[1] |
| Diller | |
| Din | |
Çoğunluk: İslam (Çoğunluk MalikiSünnilik, azınlık Şiilik, İbadi Hâricîlik) Azınlık: Hristiyanlık (ağırlıkla Katolik Kilisesi), Yahudilik, yerel Berberi inancı | |
Bu geniş coğrafyada göçebe ya da yarı-göçebe olarak yaşayan eski kabilelerdendir. Kuzey Afrika’ya egemen olan Fenike, Kartaca, Roma, İslam ve Osmanlı kültürlerinden farklı biçimlerde etkilenmiştir. Berberiler berberice adını verdikleri bir dile sahiptirler. Bu dilin alfabesi İbraniceye çok benzemektedir.
Adlandırma
Berber kelimesinin kökeni olarak Latince barbarus, Yunanca barbaros ve ingilizce "barbary" gösterilmektedir. Roma dönemi askerî raporlarında Numidyalılardan barbarlar olarak bahsedilir. Berberi teriminin Vandal istilası sırasında yaygın olarak kullanıldığı görülmüştür. 8. yüzyıldan itibaren Emevilerin İspanya'yı ele geçirmesiyle beraber tüm Müslümanlara yanlış bir şekilde Morolar denilmeye başlanır. Berberi gruplarının kendilerine de Amazigh, Tizzit dedikleri bilinmektedir.
Tarihçe
Berberiler, tarih öncesinden bu yana Kuzey Afrika'da yaşarlar. Berberiler arasında, Libya'daki Nasomonlar ve Psyller, Sahra Garamantları, Eski Afrika Numidyalıları, Gaetulları ve Mağripliler sayılabilir. Mağrip'in geniş toprakları ve dağlık engebelerin dağınık bir yapıda olması Berberiler'in bölgeye bağımsız ve kimi zaman birbirlerine düşman kabileler halinde yayılmalarını sağladı. Bu, aynı zamanda toplumsal örgütlemenin temelini oluşturan unsurdu. Bununla birlikte, İbn-i Haldun'un iki büyük halk topluluğuna (El-Berani ve El-Butr) böldüğü Berberiler, dıştan gelen istila tehditlerine karşı koymak için her zaman birlik içinde hareket ettiler. Önce Numidya sonra da Mauretanya kralı olan 'nın gerçekleştirdiği Berberi topluluklarının birliği kısa sürdü. Romalılar bu devletleri illere ya da protektoralara dönüştürdüler; ancak daha çok ovalarda etkin olan Romalılar, ne Sahra ve Moritanya kıyısındaki yüksek ova halklarına, ne de dağlılara boyun eğdirebildiler. İmparatorluk üzerindeki Roma etkisi azaldıkça, Berberiler'in ayaklanmaları giderek sıklaştı: (17-24); Firmus ve Gildon başkaldırıları, çeşitli kavimler ve Berberi ırgatlarının ayaklanmaları Berberiler'in bağımsızlığa olan düşkünlüklerini gösterir. Bunun ortaya çıkmasında sert dinsel tartışmaların ve 4. yüzyıldaki Donatusçuluğun da etkisi vardır. Bu karışıklıklar Vandallar'ın ülkeyi istila etmesini kolaylaştırdı: ancak Vandallar ülkenin tümünü ele geçiremediler. Avras, , Moritanya ve Tripolitanya'ya girmediler. Doğu İmparatorluğu'na karşı direniş (533-642) daha güçlü oldu; Bizans ancak Byzakene, Tunus (eski Afrika ili) ile birkaç kenti ve müstahkem mevkiyi denetim altında tutabildi.
Araplar, 7. yüzyıl'ın ortasına doğru Berberiler ile ilişki kurdular. Başlangıçta Berberiler gerilere sürüldüler. Kuseyle, Avras ve Tunus ile Konstantin'in yüksek yaylalarının bir bölümünü kapsayan bir Berberi krallığı kurdu (687- 690). Berberi kadın kahraman el-Kahine'ye ün kazandıran Avras direnişine karşın, Araplar'ın yeni saldırıları karşısında berberi krallığı yıkıldı. Berberiler kitle halinde müslümanlığı kabul ettiler ve Arap ordularına katıldılar. Kendilerine çok şey öğreten bir uygarlığın etkisinde kalmakla birlikte Berberiler bağımsızlıktan vazgeçmiş değillerdi; kısa süre sonra, büyük çoğunluğu sünnilikten ayrılıp, kendi liberal geleneklerine daha yakın olan Haricilik mezhebini kabul etti. 740'ta bütün Berberi Mağrib ayaklandı; Kayravan'dan sürülen Araplar, Berberiler'i ancak 761'de Suriye birliklerini yardıma çağırdıktan sonra yenmeyi başardılar. Daha sonra Abbâsîler Doğu Mağrib'i ele geçirmek ve halkları Berberilerden oluşan, yönetim açısından kendilerine bağlı, bağımsız krallıklar (Tahert, Tilimsan, Fas, Kayveran Aglebiler krallığı) kurdurabilmek için 40 yıl mücadele ettiler.
Berberiler ile Araplarlar arasındaki bu uzlaşma hiçbir zaman tam olmadı ve uzun sürmedi. Sünniliğe tepki olarak Berberiler 9. yüzyıl'da, Haricilikle ters düşmesine karşın, Şii öğretilerini kabul ettiler. Fatımiler, Abbasiler'e karşı koyabilecek yeterli güce erişince, Berberilerin büyük çoğunluğunca desteklendi; buna karşılık küçük bir kesim, Zenateler, özerkliklerini ilan ederek Endülüs Emevî'lerine katıldılar. Fatımiler, Mısır'a yerleşince Mağrib'de karışıklıklar başladı. Ziri Hanedanını kuran Sanhaca Berberileri Doğu'da iktidarı ele geçirdiler; Zenateler Doğu Mağrib'i önce Emevîler adına yönettiler, sonra kendi hanedanlarını kurdular. 11. yüzyıl'daki Hilali istilalarından sonra, dinsel bir reform hareketinden güç alan iki Berberi hanedanı, Murabıtlar ve Muvahhidler büyük imparatorluklar kurdular. Birinci imparatorluk Fas'tan Becaye'ye kadar uzayan alanca kuruldu; ikincisi tüm Mağrib'i ve Tripolitanya'yı içine aldı. Bu imparatorlukların yıkılmasından sonra, Berberiler Merini, Abdülvadi ve Hafsi krallıklarını kurdular; ancak bu krallıklar güçsüzlükleri yüzünden 14. yüzyıl'dan itibaren, yan yana dizilen, birbirinden kopuk birçok kent ve kabileden oluşan bir toplumsal yaşam biçimi egemen oldu. Mağribi kapsamamakla birlikte, önce Osmanlı egemenliği (16. yüzyıl - 19. yüzyıl), daha sonra Fransız Sömürgeciliği (19. yüzyıl-20. yüzyıl) Kuzey Afrika ülkelerini Arap ve Müslüman devletlere dönüştüren evrimi hızlandırdı; buna rağmen Berberiler, Rif ve Sahra arasında Avras ve Büyük Kabiliye dağlarına sığınarak dillerini ve geleneklerini günümüze kadar korumayı bildiler.
Modern dönem
Kuzey Afrika bölgesinde Berberilerle Araplar arasında süregiden bir uzlaşamama sorunu vardır. Özellikle Arap milliyetçiliğinin hakim olduğu rejimlerde Berberilerin baskı altına alındığı örnekler görülmüştür. 20. yüzyılın ikinci yarısıyla beraber sömürge konumlarına karşı mücadele başlatan Afrika halklarının mücadelesi Kuzey Afrika'da da görülmüştür. Bağımsızlıklarını kazanan ülkelerde sömürgecilerin kullandığı Fransızca, İspanyolca ve İtalyanca yerine Arapça hakim olmuştur. Berberiler Arapça öğrenmek zorunda kalmış, okullarda anadillerini konuşmak için 21. yüzyılı beklemek durumunda kalmışlardır. Bağımsızlığın ardından Berberilerden gelen varlıklarını tanıma talepleri özellikle Fas ve Cezayir'de karşılık bulmuş, anayasal olarak Berberi varlığı tanınmıştır. Günümüzde Cezayir'de Berberi dili tanınan ulusal bir dildir ve Berberi yoğunluğu yüksek olan bölgelerde seçmeli dil olarak öğretilmiştir. Fas'ta ise 2011 yılı anayasal reformun ardından Berberi dili resmî dil ilan edilmiş ve bölgenin etnik bileşiminden bağımsız olarak zorunlu dil olarak öğretilmektedir. Kuzey Afrika ülkelerinde Berberi kökenliler sosyal hayatta en üst seviyelere gelebilmiştir. Buna en iyi örnekler olarak Cezayir Başbakanı olmuş olan ve Fas Başbakanı olmuş olan sayılabilir. Libya'da ise Berberiler Libya İç Savaşı sırasında Muammer Kaddafi rejiminin devrilmesinde aktif rol almıştır.
Sanat
Dış istilalara karşı Berberiler, özellikle kırsal kesimlerde, özgün bir geleneksel sanatı korumayı başardılar; ancak bu sanatta Berberilere özgü ögeleri belirlemek de çok güçtür. Taraçalı evin, Kaid'lerin dar'ı ya da ksar'ının ve özellikle Atlas kalelerinin (tigremt) üzerinde İslam sanatının etkisi çok azdır. Ayrıca, Berberi özellikleri, elde yapılmış ev eşyalarında da kendini gösterir. Gereçler çoğunlukla kabadır (seramik toprakları); süslemeler çok eski simgeleri andırır. Arap üslubundan uzak bu simgelerde üçgenler, eşkenar dörtgenler, kafesler gibi yalın geometrik biçimler, yalın ve uyumlu renkler egemendir.
Berberi dilleri
Berberi dilleri Afro-Asya dillerinin bir kolunu oluşturur. Berberi dillerinin hangi bölgeden kaynaklandığı konusunda akademik çevrelerde üzerinde uzlaşılmış bir görüş yoktur. Berber dilleri Afrika'da yaklaşık 30 ila 40 milyon insan tarafından konuşulmaktadır. Yoğun olarak kullanılan bölgeler sırasıyla Fas, Cezayir, Mali, Nijer ve Libya şeklindedir. Mısır ve Burkina Faso sınırları içinde Berberi dillerini konuşan küçük gruplar mevcuttur.
Berberi grupları
Çoğu Mağripli Berberi kökenli olmasına rağmen, sadece bazı dağınık etnik gruplar modern zamanlarda Berberi dilini korumaya başarmıştır. Aşağıdaki tablo bu grupları özetlemektedir.
| Grup | Ülke | Notlar |
|---|---|---|
 | Cezayir'in orta bölgesi | |
| Cezayir'in doğu bölgesi | |
 | ||
| Ouarsenis ve Chenoua Dağı (Batı Cezayir) | |
 | Atlas Dağları ve Sous vadisi | |
| Cerbeliler | | Cerbe Adası |
| Kabiliyeliler | | |
| Matmatalılar | | Tunus'un güney bölgesi |
| M'zab vadisi (Güney Cezayir) | |
 | Libya'nın batı bölgesi | |
| Fas'ın kuzeyi | |
  | Moritanya'nın güneybatı bölgesi, Atlas Dağları, Fas'ın doğusu ve Senegal'in kuzeyi. | |
| Siwa |  | Mısır'daki Siwa vahası |
| Tilimsan | | Batı Cezayir |
| Tuaregler |    | Sahara bölgesinde. |
| Fas'taki Atlas Dağları | |
| Zenata | | Cezayir'in batı ve orta bölgeleri |
| Zuvare | | Kuzeybatı Libya'dadır. |
Berberi dinleri
Kuzey Afrika bölgesinin tarihteki Arap fethinin ardından günümüzde Berberilerin çoğu Sünni İslam esaslarına bağlıdır. Sahara'daki Mozabitler ise İbadilik mezhebine mensuptur.
Daha önceki dönemlerde Berberilerin dini inançları çoktanrıcılık ve animizm bileşimidir. Zaman içinde temas edilen diğer Afrika, Antik Yunan, Musevilik dinlerinden etkilenmiş ve yerel olarak farklılık göstermiştir.
Berberilerin içinde azımsanmayacak bir Yahudi toplamı olmasına rağmen, Fransa ve İsrail'e yaşanan göçlerle bu sayı gözle görülür seviyede azalmıştır. Ayrıca özellikle son dönemde Cezayir topraklarındaki Hristiyan Berberi sayısında artış görülmüştür.
Berberi kültürü
Berberi topluluklarda geleneksel olarak erkekler hayvancılıkla uğraşır. Mevsimsel olarak otlakların ve sulak bölgelerin durumuna göre göç ederler. Hayvancılıkla uğraşıldığı için yün, pamuk ve boya için kullanılan bitki kökleri çok miktarda bulunur. Kadınlar aileye bakmakla yükümlüdür, ayrıca el işiyle uğraşırlar. En bilinen örneği kilim olan bu ürünler önce kendi kullanımları için artan miktarlar da yerel pazarda satılmak üzere değerlendirilir. Berberi toplumu kabile yapısında örgütlenmiştir. Her kabilenin bir lideri vardır. Tarihte kadın kabile liderlerinin olduğu da görülmüştür. Kabileler anaerkil veya ataerkil olabilmekte, buna göre evliliklerde erkek veya kadın seçici konumunda olabilmektedir.
Tanınmış Berberiler
- Arius (256 - 336), İskenderiye'de Baucalis Kilisesi'nde görev yapmış Libya kökenli çileci Hristiyan bir din adamıdır.
- Augustinus, 354 - 430 yılları arasında yaşamış olan ünlü Hristiyan düşünürdür.
- İbn-i Batuta, Orta Çağın en büyük seyyahı.
- , 1953 doğumlu Fas asıllı Berberi yazar.
- Tarık bin Ziyad, Endülüs'ü fetheden müslüman komutan
- Yusuf bin Taşfin, 1061-1106 arasında Murabıt hükümdarı.
Resimler
-
![image]()
Firavun I. Seti döneminden, bir Berberi Tasviri -
![image]()
Numidya Kralı I. Juda -
![image]()
Lalla Fatma N'Soumer -
![image]()
Berberi Süvariler Gösterisinden bir Kare -
![image]()
Fas -
![image]()
Cezayirli Müzisyen Idır
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Şubat 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Ekim 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2021.
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 22 Ekim 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2021.
- ^ https://archive.org/details/landspeoples00unse/page/135 []
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Eylül 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2021.
- ^ https://www.sabah.com.tr/sozluk/tarih/berberler-kimlerdir []
- ^ Miller, Duane Alexander; Johnstone, Patrick (2015). "Believers in Christ from a Muslim Background: A Global Census". Interdisciplinary Journal of Research on Religion. 11 (10). ISSN 1556-3723. 13 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Mart 2016 – academia.edu vasıtasıyla.
- ^ (Fransızca) Sadek Lekdja: Christianity in Kabylie, Radio France Internationale, 7 mai 2001 18 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ βάρβαρος
- ^ Asil anlamındadır
- ^ Cesur
- ^ Yaygın iki görüşe göre köken Mısır veya Çad bölgeleridir.
- ^ (14 Eylül 2007). Tunisia: International Religious Freedom Report 2007. 9 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ocak 2021. This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
- ^ Johnstone, Patrick; Miller, Duane Alexander (2015). "Believers in Christ from a Muslim Background: A Global Census". Interdisciplinary Journal of Research on Religion. 11: 8. 13 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Ekim 2015.
- ^ Bunlardan önde geleni 7. yüzyılda yaşamış olan, İslam ordularına karşı yerel unsurları örgütleyen kraliçe Kahina'dır. 4. yüzyılda yaşamış olan Tin Hinan ve 19. yüzyılda Fransız işgaline karşı savaşmış olan Lalla Fatma N'Soumer diğer örneklerdir
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Berberiler Berberi dilleri ⵉⵎⴰⵣⵉⵖⵏ Imaziɣen tekil ⴰⵎⴰⵣⵉⵖ Amaziɣ Arapca البربر Al Barbar الأمازيغ Amazigh bugunku Misir Libya Tunus Cezayir ve Fas i icine alan Kuzey Afrika nin bilinen en eski yerli halkidir Bazi magara resimlerinin bulunmus olmasi Berberiler in bu paleolitik topluluklarin soyundan gelmis olabilecegi tezini guclendirmektedir Berberiler ⵉⵎⴰⵣⵉⵖⵏToplam nufus50 milyonOnemli nufusa sahip bolgelerFasToplam nufusun 26 si 2014 resmi sayim Cezayir9 13 milyonMoritanya2 768 000Fransa2 000 000 Nijer1 620 000Mali850 000Libya32 000 1 DillerBerberice Berberi dilleriDinCogunluk Islam Cogunluk MalikiSunnilik azinlik Siilik Ibadi Haricilik Azinlik Hristiyanlik agirlikla Katolik Kilisesi Yahudilik yerel Berberi inanci Bu genis cografyada gocebe ya da yari gocebe olarak yasayan eski kabilelerdendir Kuzey Afrika ya egemen olan Fenike Kartaca Roma Islam ve Osmanli kulturlerinden farkli bicimlerde etkilenmistir Berberiler berberice adini verdikleri bir dile sahiptirler Bu dilin alfabesi Ibraniceye cok benzemektedir AdlandirmaBerber kelimesinin kokeni olarak Latince barbarus Yunanca barbaros ve ingilizce barbary gosterilmektedir Roma donemi askeri raporlarinda Numidyalilardan barbarlar olarak bahsedilir Berberi teriminin Vandal istilasi sirasinda yaygin olarak kullanildigi gorulmustur 8 yuzyildan itibaren Emevilerin Ispanya yi ele gecirmesiyle beraber tum Muslumanlara yanlis bir sekilde Morolar denilmeye baslanir Berberi gruplarinin kendilerine de Amazigh Tizzit dedikleri bilinmektedir TarihceBerberiler tarih oncesinden bu yana Kuzey Afrika da yasarlar Berberiler arasinda Libya daki Nasomonlar ve Psyller Sahra Garamantlari Eski Afrika Numidyalilari Gaetullari ve Magripliler sayilabilir Magrip in genis topraklari ve daglik engebelerin daginik bir yapida olmasi Berberiler in bolgeye bagimsiz ve kimi zaman birbirlerine dusman kabileler halinde yayilmalarini sagladi Bu ayni zamanda toplumsal orgutlemenin temelini olusturan unsurdu Bununla birlikte Ibn i Haldun un iki buyuk halk topluluguna El Berani ve El Butr boldugu Berberiler distan gelen istila tehditlerine karsi koymak icin her zaman birlik icinde hareket ettiler Once Numidya sonra da Mauretanya krali olan nin gerceklestirdigi Berberi topluluklarinin birligi kisa surdu Romalilar bu devletleri illere ya da protektoralara donusturduler ancak daha cok ovalarda etkin olan Romalilar ne Sahra ve Moritanya kiyisindaki yuksek ova halklarina ne de daglilara boyun egdirebildiler Imparatorluk uzerindeki Roma etkisi azaldikca Berberiler in ayaklanmalari giderek siklasti 17 24 Firmus ve Gildon baskaldirilari cesitli kavimler ve Berberi irgatlarinin ayaklanmalari Berberiler in bagimsizliga olan duskunluklerini gosterir Bunun ortaya cikmasinda sert dinsel tartismalarin ve 4 yuzyildaki Donatusculugun da etkisi vardir Bu karisikliklar Vandallar in ulkeyi istila etmesini kolaylastirdi ancak Vandallar ulkenin tumunu ele geciremediler Avras Moritanya ve Tripolitanya ya girmediler Dogu Imparatorlugu na karsi direnis 533 642 daha guclu oldu Bizans ancak Byzakene Tunus eski Afrika ili ile birkac kenti ve mustahkem mevkiyi denetim altinda tutabildi Araplar 7 yuzyil in ortasina dogru Berberiler ile iliski kurdular Baslangicta Berberiler gerilere surulduler Kuseyle Avras ve Tunus ile Konstantin in yuksek yaylalarinin bir bolumunu kapsayan bir Berberi kralligi kurdu 687 690 Berberi kadin kahraman el Kahine ye un kazandiran Avras direnisine karsin Araplar in yeni saldirilari karsisinda berberi kralligi yikildi Berberiler kitle halinde muslumanligi kabul ettiler ve Arap ordularina katildilar Kendilerine cok sey ogreten bir uygarligin etkisinde kalmakla birlikte Berberiler bagimsizliktan vazgecmis degillerdi kisa sure sonra buyuk cogunlugu sunnilikten ayrilip kendi liberal geleneklerine daha yakin olan Haricilik mezhebini kabul etti 740 ta butun Berberi Magrib ayaklandi Kayravan dan surulen Araplar Berberiler i ancak 761 de Suriye birliklerini yardima cagirdiktan sonra yenmeyi basardilar Daha sonra Abbasiler Dogu Magrib i ele gecirmek ve halklari Berberilerden olusan yonetim acisindan kendilerine bagli bagimsiz kralliklar Tahert Tilimsan Fas Kayveran Aglebiler kralligi kurdurabilmek icin 40 yil mucadele ettiler Berberiler ile Araplarlar arasindaki bu uzlasma hicbir zaman tam olmadi ve uzun surmedi Sunnilige tepki olarak Berberiler 9 yuzyil da Haricilikle ters dusmesine karsin Sii ogretilerini kabul ettiler Fatimiler Abbasiler e karsi koyabilecek yeterli guce erisince Berberilerin buyuk cogunlugunca desteklendi buna karsilik kucuk bir kesim Zenateler ozerkliklerini ilan ederek Endulus Emevi lerine katildilar Fatimiler Misir a yerlesince Magrib de karisikliklar basladi Ziri Hanedanini kuran Sanhaca Berberileri Dogu da iktidari ele gecirdiler Zenateler Dogu Magrib i once Emeviler adina yonettiler sonra kendi hanedanlarini kurdular 11 yuzyil daki Hilali istilalarindan sonra dinsel bir reform hareketinden guc alan iki Berberi hanedani Murabitlar ve Muvahhidler buyuk imparatorluklar kurdular Birinci imparatorluk Fas tan Becaye ye kadar uzayan alanca kuruldu ikincisi tum Magrib i ve Tripolitanya yi icine aldi Bu imparatorluklarin yikilmasindan sonra Berberiler Merini Abdulvadi ve Hafsi kralliklarini kurdular ancak bu kralliklar gucsuzlukleri yuzunden 14 yuzyil dan itibaren yan yana dizilen birbirinden kopuk bircok kent ve kabileden olusan bir toplumsal yasam bicimi egemen oldu Magribi kapsamamakla birlikte once Osmanli egemenligi 16 yuzyil 19 yuzyil daha sonra Fransiz Somurgeciligi 19 yuzyil 20 yuzyil Kuzey Afrika ulkelerini Arap ve Musluman devletlere donusturen evrimi hizlandirdi buna ragmen Berberiler Rif ve Sahra arasinda Avras ve Buyuk Kabiliye daglarina siginarak dillerini ve geleneklerini gunumuze kadar korumayi bildiler Modern donemKuzey Afrika bolgesinde Berberilerle Araplar arasinda suregiden bir uzlasamama sorunu vardir Ozellikle Arap milliyetciliginin hakim oldugu rejimlerde Berberilerin baski altina alindigi ornekler gorulmustur 20 yuzyilin ikinci yarisiyla beraber somurge konumlarina karsi mucadele baslatan Afrika halklarinin mucadelesi Kuzey Afrika da da gorulmustur Bagimsizliklarini kazanan ulkelerde somurgecilerin kullandigi Fransizca Ispanyolca ve Italyanca yerine Arapca hakim olmustur Berberiler Arapca ogrenmek zorunda kalmis okullarda anadillerini konusmak icin 21 yuzyili beklemek durumunda kalmislardir Bagimsizligin ardindan Berberilerden gelen varliklarini tanima talepleri ozellikle Fas ve Cezayir de karsilik bulmus anayasal olarak Berberi varligi taninmistir Gunumuzde Cezayir de Berberi dili taninan ulusal bir dildir ve Berberi yogunlugu yuksek olan bolgelerde secmeli dil olarak ogretilmistir Fas ta ise 2011 yili anayasal reformun ardindan Berberi dili resmi dil ilan edilmis ve bolgenin etnik bilesiminden bagimsiz olarak zorunlu dil olarak ogretilmektedir Kuzey Afrika ulkelerinde Berberi kokenliler sosyal hayatta en ust seviyelere gelebilmistir Buna en iyi ornekler olarak Cezayir Basbakani olmus olan ve Fas Basbakani olmus olan sayilabilir Libya da ise Berberiler Libya Ic Savasi sirasinda Muammer Kaddafi rejiminin devrilmesinde aktif rol almistir SanatDis istilalara karsi Berberiler ozellikle kirsal kesimlerde ozgun bir geleneksel sanati korumayi basardilar ancak bu sanatta Berberilere ozgu ogeleri belirlemek de cok guctur Taracali evin Kaid lerin dar i ya da ksar inin ve ozellikle Atlas kalelerinin tigremt uzerinde Islam sanatinin etkisi cok azdir Ayrica Berberi ozellikleri elde yapilmis ev esyalarinda da kendini gosterir Gerecler cogunlukla kabadir seramik topraklari suslemeler cok eski simgeleri andirir Arap uslubundan uzak bu simgelerde ucgenler eskenar dortgenler kafesler gibi yalin geometrik bicimler yalin ve uyumlu renkler egemendir Berberi dilleriKuzey Afrika da Berberi dillerinin konusuldugu bolgeler Berberi dilleri Afro Asya dillerinin bir kolunu olusturur Berberi dillerinin hangi bolgeden kaynaklandigi konusunda akademik cevrelerde uzerinde uzlasilmis bir gorus yoktur Berber dilleri Afrika da yaklasik 30 ila 40 milyon insan tarafindan konusulmaktadir Yogun olarak kullanilan bolgeler sirasiyla Fas Cezayir Mali Nijer ve Libya seklindedir Misir ve Burkina Faso sinirlari icinde Berberi dillerini konusan kucuk gruplar mevcuttur Berberi gruplariCogu Magripli Berberi kokenli olmasina ragmen sadece bazi daginik etnik gruplar modern zamanlarda Berberi dilini korumaya basarmistir Asagidaki tablo bu gruplari ozetlemektedir One cikan Berberi gruplari Grup Ulke NotlarCezayir in orta bolgesiCezayir in dogu bolgesiOuarsenis ve Chenoua Dagi Bati Cezayir Atlas Daglari ve Sous vadisiCerbeliler Cerbe AdasiKabiliyelilerMatmatalilar Tunus un guney bolgesiM zab vadisi Guney Cezayir Libya nin bati bolgesiFas in kuzeyiMoritanya nin guneybati bolgesi Atlas Daglari Fas in dogusu ve Senegal in kuzeyi Siwa Misir daki Siwa vahasiTilimsan Bati CezayirTuaregler Sahara bolgesinde Fas taki Atlas DaglariZenata Cezayir in bati ve orta bolgeleriZuvare Kuzeybati Libya dadir Berberi dinleriKuzey Afrika bolgesinin tarihteki Arap fethinin ardindan gunumuzde Berberilerin cogu Sunni Islam esaslarina baglidir Sahara daki Mozabitler ise Ibadilik mezhebine mensuptur Daha onceki donemlerde Berberilerin dini inanclari coktanricilik ve animizm bilesimidir Zaman icinde temas edilen diger Afrika Antik Yunan Musevilik dinlerinden etkilenmis ve yerel olarak farklilik gostermistir Berberilerin icinde azimsanmayacak bir Yahudi toplami olmasina ragmen Fransa ve Israil e yasanan goclerle bu sayi gozle gorulur seviyede azalmistir Ayrica ozellikle son donemde Cezayir topraklarindaki Hristiyan Berberi sayisinda artis gorulmustur Berberi kulturuBerberi topluluklarda geleneksel olarak erkekler hayvancilikla ugrasir Mevsimsel olarak otlaklarin ve sulak bolgelerin durumuna gore goc ederler Hayvancilikla ugrasildigi icin yun pamuk ve boya icin kullanilan bitki kokleri cok miktarda bulunur Kadinlar aileye bakmakla yukumludur ayrica el isiyle ugrasirlar En bilinen ornegi kilim olan bu urunler once kendi kullanimlari icin artan miktarlar da yerel pazarda satilmak uzere degerlendirilir Berberi toplumu kabile yapisinda orgutlenmistir Her kabilenin bir lideri vardir Tarihte kadin kabile liderlerinin oldugu da gorulmustur Kabileler anaerkil veya ataerkil olabilmekte buna gore evliliklerde erkek veya kadin secici konumunda olabilmektedir Taninmis BerberilerArius 256 336 Iskenderiye de Baucalis Kilisesi nde gorev yapmis Libya kokenli cileci Hristiyan bir din adamidir Augustinus 354 430 yillari arasinda yasamis olan unlu Hristiyan dusunurdur Ibn i Batuta Orta Cagin en buyuk seyyahi 1953 dogumlu Fas asilli Berberi yazar Tarik bin Ziyad Endulus u fetheden musluman komutan Yusuf bin Tasfin 1061 1106 arasinda Murabit hukumdari ResimlerFiravun I Seti doneminden bir Berberi Tasviri Numidya Krali I Juda Lalla Fatma N Soumer Berberi Suvariler Gosterisinden bir Kare Fas Cezayirli Muzisyen IdirKaynakca Arsivlenmis kopya 14 Subat 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2021 Arsivlenmis kopya 9 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2021 Arsivlenmis kopya 18 Ekim 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2021 a b Arsivlenmis kopya 22 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2021 https archive org details landspeoples00unse page 135 yalin URL Arsivlenmis kopya 26 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Eylul 2015 Arsivlenmis kopya 30 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2021 Arsivlenmis kopya 30 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2021 https www sabah com tr sozluk tarih berberler kimlerdir yalin URL Miller Duane Alexander Johnstone Patrick 2015 Believers in Christ from a Muslim Background A Global Census Interdisciplinary Journal of Research on Religion 11 10 ISSN 1556 3723 13 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Mart 2016 academia edu vasitasiyla Fransizca Sadek Lekdja Christianity in Kabylie Radio France Internationale 7 mai 2001 18 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde barbaros Asil anlamindadir Cesur Yaygin iki goruse gore koken Misir veya Cad bolgeleridir 14 Eylul 2007 Tunisia International Religious Freedom Report 2007 9 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Ocak 2021 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link This article incorporates text from this source which is in the public domain Johnstone Patrick Miller Duane Alexander 2015 Believers in Christ from a Muslim Background A Global Census Interdisciplinary Journal of Research on Religion 11 8 13 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Ekim 2015 Bunlardan onde geleni 7 yuzyilda yasamis olan Islam ordularina karsi yerel unsurlari orgutleyen kralice Kahina dir 4 yuzyilda yasamis olan Tin Hinan ve 19 yuzyilda Fransiz isgaline karsi savasmis olan Lalla Fatma N Soumer diger orneklerdirAyrica bakinizTuaregler