Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Apsis (Yunan dilinde "kavis", "yay" anlamında), Hristiyanlığın dini mabetleri olan kiliselerin sunak odasını kapsayan, çoğunlukla yarım daire ya da çokgen, çok nadir durumlarda dikdörtgen planlı bir yapı unsurudur. Apsisler antik döneme ait bazilikalarda yaygın olarak da mimari öğe olarak kullanılmıştır. Apsisler, yapının cephesinde dışa doğru göbekli bir yapı olabildiği gibi, bina içlerinde ya da dikdörtgen planlı duvarlarla da sarılı olabilir. Apsislerin çatısı çoğunlukla yarım kubbe biçiminde olur, ancak düz çatılı apsisler de mümkündür. Çoğunlukla kiliselerin yan neflerinden, yan şapellerinden veya apsislerinden açılan küçük apsislere ise, mimarlıkta apsidiyol denir.
Tarihçe ve Biçimler
Apsisler, Yunan ve Roma mimarisinde dini ve sivil mimaride sıkça görülen bir unsurdur. Antik mimaride yapının bir bölümünü vurgulamak için duvar nişleri kullanılırdı. Nişler süs amaçlı ya da heykel veya abideleri dikmek amacıyla kullanılırdı. Roma İmparatorluğu döneminde inşa edilmiş olan bazilikalarda, çoğunlukla apsisin ucunda bir imparator heykeli bulunurdu. Bu nedenle apsisler, antik dönem mimarisindeki nişlerin devamı olarak kabul edilebilir.
Apsisi bir mimari öğe olarak devralan Hristiyan kilise mimarisi, Roma İmparatorluğu döneminde inşa edilen bazilikalardan esinlenmiştir. Milano Hoşgörü Fermanı'nın ilanından sonra (MS 313, Hristiyanlığın Romalılarca devlet dini olarak kabul edilmesi) Hristiyan mimarisi ve yapı tekniği önemli gelişmeler yaşadı. Sunak için yükseltilmiş bir alan olarak bir apsise sahip tarihteki ilk büyük bazilika, Roma'daki bazilikasıydı (yapımı 319). Birçok kilisede, ayin odasının giriş kapısı veya çan kulesinin karşısındaki doğu ucu, yarım daire planlı bir apsis olarak tasarlanmıştır. Genellikle apsis alanında sunak için yükseltilmiş bir mekan bulunur. Benzeri, niş tarzında daha küçük yapılar, Hristiyanlığa ait olmayan diğer dini yapılarda da görülür. Musevi havralarda Tevrat çoğunlukla bir nişte saklanır. Camilerdeki mihraplar gibi, bu nişler de ibadet yönünü (İslam'da kıbleyi) gösterir. Buna karşın Hristiyan mabetlerinde dini ağıtların söylendiği koro apsisleri ise, çoğunlukla doğuya bakar.
Erken kilise mimarisinden Karolenj dönemine kadar apsis doğrudan kilisenin ana nefine ya da çapraz nefine bitişik olarak tasarlandığı görülse de, daha sonraki mimari yapılarda ikisinin arasında koro yapısının bağımsız bir yapı unsuru olarak ikisinin arasında yerr aldığı görülmektedir. Romanesk ve Gotik mimaride, apsisler uzun kilise planlarında kilise yapısının odak noktasını oluştururdu. Romanesk tarzdaki apsisler çoğunlukla dışarıda belli bir şekilde görülebilmekte ve çoğu zaman çok detaylı olarak işlenmiş olmaktadır.
T planlı uzun nefli bazı kiliselerde T'nin çapraz uçlarında da apsisler görülür (örn. İtalya'daki kilisesi). Bizans mimarisine dayanan bu mimari özellik, İtalya'nın Sardinya adasında oldukça yaygındır. İspanya'nın Ávila şehrinde bulunan iki kilisede de üçlü apsisler vardır. Alp Dağlarında bulunan karolenj kiliselerde de üç apsisli kiliselere rastlanılır. Çift apsisler, genellikle iki azizin adına vakfedilen kiliselerdir. Bazen apsis sunak bölmesi yerine giriş portali olarak görev görür. Özellikle Almanca konuşulan bölgelerde Karolenj dönemden beri doğu ve batı yönlü apsisli çift koro bölmeli kiliseler oldukça yaygındır.
Camiye çevrilen kiliselerde apsisler
-
![image]()
İstanbul'daki Manastır Mescidi -
![image]()
-
![image]()
Kars'taki Kümbet Camii
Apsisli kilise resimleri
-
![image]()
Aziz Petros ve Pavlos Kilisesi, Reichenau Adası/-Almanya -
![image]()
(Almanya) merkez kilisesinin apsisleri -
![image]()
Almanya'da geç romanesk tarzda bir köy kilisesi (Vietlübbe)
Neşriyat
- Reallexikon zur Deutschen Kunstgeschichte, 1. cilt, Münih 1935, s. 858-880, Leopold Giese'nin Apsis başlıklı makalesi, internet: http://rdk-web.de 23 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., "Apsis" (Alm.).
- Thilo Ulbert: Frühchristliche Basiliken mit Doppelapsiden auf der iberischen Halbinsel. Studien zur Architekturgeschichte und Liturgiegeschichte. Archäologische Forschungen, 5. cilt, Alman Arkeoloji Enstitüsü, Berlin, Gebr. Mann Berlin, 1978
Kaynakça
- ^ http://www.mimar.cc/sozluk/apsidiyol-lu-1593.html 10 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Erişim tarihi 10.01.2012
| Wikimedia Commons'ta Apsis ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
| Vikisözlük'te Apsis ile ilgili tanım bulabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Apsis Yunan dilinde kavis yay anlaminda Hristiyanligin dini mabetleri olan kiliselerin sunak odasini kapsayan cogunlukla yarim daire ya da cokgen cok nadir durumlarda dikdortgen planli bir yapi unsurudur Apsisler antik doneme ait bazilikalarda yaygin olarak da mimari oge olarak kullanilmistir Apsisler yapinin cephesinde disa dogru gobekli bir yapi olabildigi gibi bina iclerinde ya da dikdortgen planli duvarlarla da sarili olabilir Apsislerin catisi cogunlukla yarim kubbe biciminde olur ancak duz catili apsisler de mumkundur Cogunlukla kiliselerin yan neflerinden yan sapellerinden veya apsislerinden acilan kucuk apsislere ise mimarlikta apsidiyol denir Almanya daki Heisterbach manastirinin ayakta kalan apsisiTarihce ve BicimlerPembe isaretli bir kilisenin apsisiPembe isaretli apsisten acilan kucuk apsidiyollar Apsisler Yunan ve Roma mimarisinde dini ve sivil mimaride sikca gorulen bir unsurdur Antik mimaride yapinin bir bolumunu vurgulamak icin duvar nisleri kullanilirdi Nisler sus amacli ya da heykel veya abideleri dikmek amaciyla kullanilirdi Roma Imparatorlugu doneminde insa edilmis olan bazilikalarda cogunlukla apsisin ucunda bir imparator heykeli bulunurdu Bu nedenle apsisler antik donem mimarisindeki nislerin devami olarak kabul edilebilir Apsisi bir mimari oge olarak devralan Hristiyan kilise mimarisi Roma Imparatorlugu doneminde insa edilen bazilikalardan esinlenmistir Milano Hosgoru Fermani nin ilanindan sonra MS 313 Hristiyanligin Romalilarca devlet dini olarak kabul edilmesi Hristiyan mimarisi ve yapi teknigi onemli gelismeler yasadi Sunak icin yukseltilmis bir alan olarak bir apsise sahip tarihteki ilk buyuk bazilika Roma daki bazilikasiydi yapimi 319 Bircok kilisede ayin odasinin giris kapisi veya can kulesinin karsisindaki dogu ucu yarim daire planli bir apsis olarak tasarlanmistir Genellikle apsis alaninda sunak icin yukseltilmis bir mekan bulunur Benzeri nis tarzinda daha kucuk yapilar Hristiyanliga ait olmayan diger dini yapilarda da gorulur Musevi havralarda Tevrat cogunlukla bir niste saklanir Camilerdeki mihraplar gibi bu nisler de ibadet yonunu Islam da kibleyi gosterir Buna karsin Hristiyan mabetlerinde dini agitlarin soylendigi koro apsisleri ise cogunlukla doguya bakar Erken kilise mimarisinden Karolenj donemine kadar apsis dogrudan kilisenin ana nefine ya da capraz nefine bitisik olarak tasarlandigi gorulse de daha sonraki mimari yapilarda ikisinin arasinda koro yapisinin bagimsiz bir yapi unsuru olarak ikisinin arasinda yerr aldigi gorulmektedir Romanesk ve Gotik mimaride apsisler uzun kilise planlarinda kilise yapisinin odak noktasini olustururdu Romanesk tarzdaki apsisler cogunlukla disarida belli bir sekilde gorulebilmekte ve cogu zaman cok detayli olarak islenmis olmaktadir T planli uzun nefli bazi kiliselerde T nin capraz uclarinda da apsisler gorulur orn Italya daki kilisesi Bizans mimarisine dayanan bu mimari ozellik Italya nin Sardinya adasinda oldukca yaygindir Ispanya nin Avila sehrinde bulunan iki kilisede de uclu apsisler vardir Alp Daglarinda bulunan karolenj kiliselerde de uc apsisli kiliselere rastlanilir Cift apsisler genellikle iki azizin adina vakfedilen kiliselerdir Bazen apsis sunak bolmesi yerine giris portali olarak gorev gorur Ozellikle Almanca konusulan bolgelerde Karolenj donemden beri dogu ve bati yonlu apsisli cift koro bolmeli kiliseler oldukca yaygindir Camiye cevrilen kiliselerde apsislerIstanbul daki Manastir Mescidi Istanbul daki Gul Camii Kars taki Kumbet CamiiApsisli kilise resimleriAziz Petros ve Pavlos Kilisesi Reichenau Adasi Almanya Almanya merkez kilisesinin apsisleri Almanya da gec romanesk tarzda bir koy kilisesi Vietlubbe NesriyatReallexikon zur Deutschen Kunstgeschichte 1 cilt Munih 1935 s 858 880 Leopold Giese nin Apsis baslikli makalesi internet http rdk web de 23 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Apsis Alm Thilo Ulbert Fruhchristliche Basiliken mit Doppelapsiden auf der iberischen Halbinsel Studien zur Architekturgeschichte und Liturgiegeschichte Archaologische Forschungen 5 cilt Alman Arkeoloji Enstitusu Berlin Gebr Mann Berlin 1978 ISBN 978 3 7861 1146 7Kaynakca http www mimar cc sozluk apsidiyol lu 1593 html 10 Aralik 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim tarihi 10 01 2012 Wikimedia Commons ta Apsis ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Vikisozluk te Apsis ile ilgili tanim bulabilirsiniz