Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Veli (Arapça: الْوليّ, çoğul Arapça: أَوْلِيَاء, ʾawliyāʾ), "efendi", "otorite", "koruyucu", gibi çeşitli şekillerde tercüme edilen Arapça kelime, Müslümanlar tarafından en yaygın olarak İslami bir azizi belirtmek için " Tanrı'nın dostu" anlamında kullanılır.
Tanımlama artikeli (Arapça: ال) eklenirse, Allah'ın isimlerinden biri (Arapça: الْوليّ), elde edilir; "Yardımcı, Dost" anlamına gelir.
Hristiyan Aziz anlayışının İslami karşılığı olarak veli "özel ilahi lütuf ... kutsallıkla işaretlenmiş" ve "Tanrı tarafından seçilmiş ve kerametler gibi olağanüstü hediyelerle donatılmış" biri olarak tasvir edilir.
Evliya doktrini, Müslüman alimler tarafından ilk kez Kuran'ın belirli ayetleri ve bazı hadisler kanıt gösterilerekİslam tarihinin çok erken dönemlerinde ileri sürüldü.
Müslüman dünyasının dört bir yanındaki azizlerin mezarları özellikle MS 1200'den sonra bereket ve kutsama arayan Müslüman kitleler içinhac merkezleri haline geldi.
İlk Müslüman hagiografileri, tasavvufun İslami mistik akımının hızla yayılmaya başladığı dönemde yazıldığından, daha sonra ortodoks Sünni İslam'da büyük azizler olarak kabul edilen şahsiyetlerin çoğu , Basralı Hasan (ö. 728), Farkad Sabahi (ö. 729), Davud Tai (ö. 777–781), Rabia (ö. 801), Maruf Kerhi (ö. 815) ve Bağdatlı Cüneyd (ö. 910) gibi erken dönem Sufi mistikleriydi.
Sufizm'in halk arasında onikinci yüzyıldan on dördüncü yüzyıla kadar tarikat veya kardeşlikler halinde örgütlenmesiyle azizlere saygı hem halk hem de hükümdarlar arasında kesinlik kazandı.
Bu dönemin İslami dindarlığının yaygın ifadelerinde, velilik, "ruhsal mükemmellik hali .. tefekkür sahibi olmak" gibi anlaşıldı.
Evliyanın varlığı ve mucizelerine inanmak, Tahavi ve Nesefi gibi dönemlerinin önde gelen Sünni akide yazarınca, ortodoks müslümanlık için "şart" olarak sunuldu.
Geleneksel İslam dindarlığında önde gelen azizler, Peygamber'in sahabeleri, halefleri ve haleflerinin halefleridir. Ek olarak, İslam'daki peygamber ve elçilerin de tanımları gereği aziz olduklarına inanılır; Sünni inancının genel bir ilkesi olarak Peygamberler tüm insanlığın en büyüğü olarak normal evliyalardan daha yüksek bir konuma yüceltilir. Kısacası "her peygamber evliyadır ama her evliya peygamber değildir" diye inanılır.
Geleneksel Sünni ve Şii azizler fikri ve azizlerin yüceltilmesine karşı modern dünyada Selefilik, Vahhabilik ve İslami Modernizm gibi püriten ve dirilişçi İslami hareketler tarafından meydan okundu. Bu hareketlerin gelişimi de dolaylı olarak ana akım Müslümanlar arasında "Müslüman azizlerin kabulü ve hürmetini "kabul edilemez sapmalar" olarak görme eğilimine yol açtı.
Bu karşıt düşünce akımlarının varlığına rağmen, azizlere hürmete ilişkin klasik doktrin bugün İslam dünyasının birçok yerinde gelişmeye devam ediyor ve Pakistan, Bangladeş, Mısır, Türkiye, Senegal, Irak, İran, Cezayir, Tunus, Endonezya, Malezya ve Fas ve ayrıca Hindistan, Çin, Rusya ve Balkanlar gibi önemli İslami nüfusa sahip ülkelerde gibi Müslüman ülkelerdeki Müslüman nüfusun geniş kesimleri arasında günlük dindarlık ifadelerinde hayati bir rol oynuyor.
Ünvanlar
Arapça velinin İngilizceye "Saint; aziz" olarak çevrilmesini Gibril Haddad gibi önde gelen bilim adamları uygun gördüler ve Haddad, bazı Müslümanların veli için "aziz" kullanımına karşı nefretini "yanıltıcı bir itiraz" olarak tanımladı.
Arapça'dan sonra İslam dünyasında en etkili ve yaygın dil olan Farsça'da bir azizin veya bir ruhani üstadın genel unvanı (Pir; "yaşlı kişi") oldu. İfade "azizlik" çağrışımları içerse de, genellikle bir tür manevi bir rehberlik için de kullanılır.
Hintli Müslümanlar arasında, pīr baba (पीर बाबा) unvanı, Hintçe'de Sufi üstad veya benzer şekilde onurlandırılan azizlere atıfta bulunmak için yaygın olarak kullanılır. Farsça veya Urduca da Hazret kelimesi de kullanılır.
İslam tasavvufunda bir pīrin rolü, müritlerine mistik yolda rehberlik etmek ve onları eğitmektir. Dolayısıyla, velî ve pîr arasındaki en önemli fark, veliliğin müritleri olan bir azizi ima etmemesine karşılık pir'in "yaşlı" çağrışımlarıyla birlikte müritlerinin olmasıdır. Pīr ile aynı çağrışımlara sahip olan diğer kelimeler mürşid ("rehber" veya "aydınlatan"), şeyh ve sarkar ("usta" anlamında Farsça kelime)dır.
Türk İslam topraklarında azizler, Arapça veli, Farsça şāh ve pīr ve Anadolu'da baba, Orta Asya'da ata ve eren veya ermiş, yatır gibi birçok terimle anılmıştır.
Evliya mezarları, ziyāratgāh, türbe, ḳabir veya kubbeli türbe (gunbad) olarak anılır.
Ancak bu tür mezarlar, dergâhlar veya onun belirli bir bölümü için kullanılan terimlerle de (Balkanlar'da tekke, langar, 'yemekhane'; Orta Asya'da ribāṭ veya Azerbaycan'da Pir) belirtilir.
Türler ve hiyerarşi
Klasik İslam geleneğinde evliyalar farklı "tipler"de tasavvur edilir. Evliyalar, fakih, hadis alimi, kadı, hadisçi, tarihçi, zahid, şair olabilirdi. Semavî konumları bakımından da sınıflara ayrılırlardı. Bununla birlikte, geleneksel metinlerde azizler, meleklere benzer bir şekilde, ayrı göksel işlevlere hizmetle temsil edilir göksel bir hiyerarşileri olduğu düşünülürdü.
Dokuzuncu yüzyılda el-Tirmizi tarafından yazılan Sīrat el-evliyāʾ adlı esere göre, " Allah'ın velisinin yükselişi yaratılmış kozmosun sonunda durmalıdır ...
Allah'ın tahtına yükselmek, İlâhi Esmâ'nın nur âlemlerini şuurlu bir şekilde geçmek demektir. . . . Veli, bütün İlâhi Esmâ âlemlerini katedince, yani Allah'ı mümkün olduğu kadar tam olarak O'nun isimleriyle tanıyınca, Allah'ın zatında yok olur. Nefsi, tasfiye edilir ve ... o hareket ettiğinde, onun aracılığıyla hareket eden Allah'tır. Ve böylece yok olma (Fenafillah) durumu aynı zamanda bu dünyadaki en yüksek faaliyet derecesi anlamına gelir."
Hiyerarşi doktrini yazılı kaynaklarda sekizinci yüzyıl gibi erken bir tarihte bulunmasına rağmen, ona ilk sistematik ifadesini el-Tirmizi verdi. Yazarın, siddīḳīn, abdal, umanaʾ ve nusahāʾ gibi çeşitli isimlerle atıfta bulunduğu kırk büyük aziz, Muhammed'in ölümünden sonra Allah tarafından kendilerine bahşedilen ilahi sırları sürdürmek için tayin edilir.
El-Tirmizi, kırk kişiden yedisinin özellikle mübarek olduğunu, "var olmalarnın, dünya varlığının devamının bir garantisi" olarak gördüğü kırk azizin her nesilde değiştirileceğini belirtir. Ne var ki, yüce tabiatlarına rağmen, bu kırk evliya peygamberlerden bir derece aşağıdadır.
Evliyalar hiyerarşisini detaylandıran daha sonraki önemli eserler, Necmuddin Kübra'nın ruhani öğretmeni (ö. 1220) mutasavvıf Ammâr el-Bidlīsī (ö. 1194 ve 1207) ve Ruzbihan Baqli (ö. 1209) tarafından yazıldı.
Bu yazarlar tarafından sunulan göksel hiyerarşiler daha sonraki bilim adamları tarafından, terminolojideki farklılıklar ve önceki mistiklerin azizler hiyerarşisinin belirli kısımlarını öne çıkardıklarına olan inançları nedeniyle terkedilir.
Kaynakça
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x . 2012. ISBN . r
|ad1=eksik|soyadı1=(); r|ad3=eksik|soyadı3=(); r|ad4=eksik|soyadı4=() Kaynak hatası: Geçersiz<ref>etiketi: "ReferenceA" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: ) - ^ "Hans Wehr, p. 1289". 19 Haziran 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Aralık 2022.
- ^ John Renard, Friends of God: Islamic Images of Piety, Commitment, and Servanthood (Berkeley: University of California Press, 2008); John Renard, Tales of God Friends: Islamic Hagiography in Translation (Berkeley: University of California Press, 2009), passim.
- ^ Historical Dictionary of the Sudan. 4. Lanham, Maryland, USA: Scarecrow Press, an imprint of Rowman & Littlefield. 2013. s. 361. ISBN . Erişim tarihi: 2 Mayıs 2015.
QUBBA. The Arabic name for the tomb of a holy man ... A qubba is usually erected over the grave of a holy man identified variously as wali (saint), faki, or shaykh since, according to folk Islam, this is where his baraka [blessings] is believed to be strongest ...
- ^ a b c Radtke, B., "Saint", in: Encyclopaedia of the Qurʾān, General Editor: Jane Dammen McAuliffe, Georgetown University, Washington, D.C.
- ^ J. van Ess, Theologie und Gesellschaft im 2. und 3. Jahrhundert Hidschra. Eine Geschichte des religiösen Denkens im frühen Islam, II (Berlin-New York, 1992), pp. 89–90
- ^ B. Radtke and J. O’Kane, The Concept of Sainthood in Early Islamic Mysticism (London, 1996), pp. 109–110
- ^ B. Radtke, Drei Schriften des Theosophen von Tirmid̲, ii (Beirut-Stuttgart, 1996), pp. 68–69
- ^ Misquoting Muhammad: The Challenge and Choices of Interpreting the Prophet's Legacy. . 2014. s. 59. ISBN . Erişim tarihi: 4 Haziran 2018.
- ^ a b Titus Burckhardt, Art of Islam: Language and Meaning (Bloomington: World Wisdom, 2009), p. 99
- ^ Jonathan A. C. Brown, "Faithful Dissenters: Sunni Skepticism about the Miracles of Saints", Journal of Sufi Studies 1 (2012), p. 123
- ^ a b Christopher Taylor, In the Vicinity of the Righteous (Leiden: Brill, 1999), pp. 5–6
- ^ Martin Lings, What is Sufism? (Lahore: Suhail Academy, 2005; first imp. 1983, second imp. 1999), pp. 36–37, 45, 102, etc.
- ^ Al-Ṭaḥāwī, Al-ʿAqīdah aṭ-Ṭaḥāwiyya XCVIII–IX
- ^ Reza Shah-Kazemi, "The Metaphysics of Interfaith Dialogue", in Paths to the Heart: Sufism and the Christian East, ed. James Cutsinger (Bloomington: World Wisdom, 2002), p. 167
- ^ A Concise Encyclopedia of Islam. 1st. Oxford: One World. 2002. s. 173. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Veli Arapca ال ولي cogul Arapca أ و ل ي اء ʾawliyaʾ efendi otorite koruyucu gibi cesitli sekillerde tercume edilen Arapca kelime Muslumanlar tarafindan en yaygin olarak Islami bir azizi belirtmek icin Tanri nin dostu anlaminda kullanilir Tanimlama artikeli Arapca ال eklenirse Allah in isimlerinden biri Arapca ال ولي elde edilir Yardimci Dost anlamina gelir Hristiyan Aziz anlayisinin Islami karsiligi olarak veli ozel ilahi lutuf kutsallikla isaretlenmis ve Tanri tarafindan secilmis ve kerametler gibi olaganustu hediyelerle donatilmis biri olarak tasvir edilir Evliya doktrini Musluman alimler tarafindan ilk kez Kuran in belirli ayetleri ve bazi hadisler kanit gosterilerekIslam tarihinin cok erken donemlerinde ileri suruldu Musluman dunyasinin dort bir yanindaki azizlerin mezarlari ozellikle MS 1200 den sonra bereket ve kutsama arayan Musluman kitleler icinhac merkezleri haline geldi Unlu Gazali nin o 1111 kardesi ortacag azizi ve mistik Ahmed Gazali yi o 1111 Asiklar Bulusmalari ndan 1552 bir muritle konusurken tasvir eden bir Iran minyaturu Ilk Musluman hagiografileri tasavvufun Islami mistik akiminin hizla yayilmaya basladigi donemde yazildigindan daha sonra ortodoks Sunni Islam da buyuk azizler olarak kabul edilen sahsiyetlerin cogu Basrali Hasan o 728 Farkad Sabahi o 729 Davud Tai o 777 781 Rabia o 801 Maruf Kerhi o 815 ve Bagdatli Cuneyd o 910 gibi erken donem Sufi mistikleriydi Sufizm in halk arasinda onikinci yuzyildan on dorduncu yuzyila kadar tarikat veya kardeslikler halinde orgutlenmesiyle azizlere saygi hem halk hem de hukumdarlar arasinda kesinlik kazandi Bu donemin Islami dindarliginin yaygin ifadelerinde velilik ruhsal mukemmellik hali tefekkur sahibi olmak gibi anlasildi Evliyanin varligi ve mucizelerine inanmak Tahavi ve Nesefi gibi donemlerinin onde gelen Sunni akide yazarinca ortodoks muslumanlik icin sart olarak sunuldu Geleneksel Islam dindarliginda onde gelen azizler Peygamber in sahabeleri halefleri ve haleflerinin halefleridir Ek olarak Islam daki peygamber ve elcilerin de tanimlari geregi aziz olduklarina inanilir Sunni inancinin genel bir ilkesi olarak Peygamberler tum insanligin en buyugu olarak normal evliyalardan daha yuksek bir konuma yuceltilir Kisacasi her peygamber evliyadir ama her evliya peygamber degildir diye inanilir Geleneksel Sunni ve Sii azizler fikri ve azizlerin yuceltilmesine karsi modern dunyada Selefilik Vahhabilik ve Islami Modernizm gibi puriten ve dirilisci Islami hareketler tarafindan meydan okundu Bu hareketlerin gelisimi de dolayli olarak ana akim Muslumanlar arasinda Musluman azizlerin kabulu ve hurmetini kabul edilemez sapmalar olarak gorme egilimine yol acti Bu karsit dusunce akimlarinin varligina ragmen azizlere hurmete iliskin klasik doktrin bugun Islam dunyasinin bircok yerinde gelismeye devam ediyor ve Pakistan Banglades Misir Turkiye Senegal Irak Iran Cezayir Tunus Endonezya Malezya ve Fas ve ayrica Hindistan Cin Rusya ve Balkanlar gibi onemli Islami nufusa sahip ulkelerde gibi Musluman ulkelerdeki Musluman nufusun genis kesimleri arasinda gunluk dindarlik ifadelerinde hayati bir rol oynuyor UnvanlarCelaleddin Rumi nin ogrencisi Husameddin Celebi ye yaklasik 1594 olan sevgisini gosteren bir Iran minyaturu Arapca velinin Ingilizceye Saint aziz olarak cevrilmesini Gibril Haddad gibi onde gelen bilim adamlari uygun gorduler ve Haddad bazi Muslumanlarin veli icin aziz kullanimina karsi nefretini yaniltici bir itiraz olarak tanimladi Arapca dan sonra Islam dunyasinda en etkili ve yaygin dil olan Farsca da bir azizin veya bir ruhani ustadin genel unvani Pir yasli kisi oldu Ifade azizlik cagrisimlari icerse de genellikle bir tur manevi bir rehberlik icin de kullanilir Hintli Muslumanlar arasinda pir baba प र ब ब unvani Hintce de Sufi ustad veya benzer sekilde onurlandirilan azizlere atifta bulunmak icin yaygin olarak kullanilir Farsca veya Urduca da Hazret kelimesi de kullanilir Islam tasavvufunda bir pirin rolu muritlerine mistik yolda rehberlik etmek ve onlari egitmektir Dolayisiyla veli ve pir arasindaki en onemli fark veliligin muritleri olan bir azizi ima etmemesine karsilik pir in yasli cagrisimlariyla birlikte muritlerinin olmasidir Pir ile ayni cagrisimlara sahip olan diger kelimeler mursid rehber veya aydinlatan seyh ve sarkar usta anlaminda Farsca kelime dir Turk Islam topraklarinda azizler Arapca veli Farsca sah ve pir ve Anadolu da baba Orta Asya da ata ve eren veya ermis yatir gibi bircok terimle anilmistir Evliya mezarlari ziyaratgah turbe ḳabir veya kubbeli turbe gunbad olarak anilir Ancak bu tur mezarlar dergahlar veya onun belirli bir bolumu icin kullanilan terimlerle de Balkanlar da tekke langar yemekhane Orta Asya da ribaṭ veya Azerbaycan da Pir belirtilir Turler ve hiyerarsiIki Sair Aziz Hafiz ve Saadi Shirazi nin yaklasik 17 yuzyil bir Muhammed Kasim tarafindan idam edildigi dusunulen bir cizimi Klasik Islam geleneginde evliyalar farkli tipler de tasavvur edilir Evliyalar fakih hadis alimi kadi hadisci tarihci zahid sair olabilirdi Semavi konumlari bakimindan da siniflara ayrilirlardi Bununla birlikte geleneksel metinlerde azizler meleklere benzer bir sekilde ayri goksel islevlere hizmetle temsil edilir goksel bir hiyerarsileri oldugu dusunulurdu Dokuzuncu yuzyilda el Tirmizi tarafindan yazilan Sirat el evliyaʾ adli esere gore Allah in velisinin yukselisi yaratilmis kozmosun sonunda durmalidir Allah in tahtina yukselmek Ilahi Esma nin nur alemlerini suurlu bir sekilde gecmek demektir Veli butun Ilahi Esma alemlerini katedince yani Allah i mumkun oldugu kadar tam olarak O nun isimleriyle taniyinca Allah in zatinda yok olur Nefsi tasfiye edilir ve o hareket ettiginde onun araciligiyla hareket eden Allah tir Ve boylece yok olma Fenafillah durumu ayni zamanda bu dunyadaki en yuksek faaliyet derecesi anlamina gelir Hiyerarsi doktrini yazili kaynaklarda sekizinci yuzyil gibi erken bir tarihte bulunmasina ragmen ona ilk sistematik ifadesini el Tirmizi verdi Yazarin siddiḳin abdal umanaʾ ve nusahaʾ gibi cesitli isimlerle atifta bulundugu kirk buyuk aziz Muhammed in olumunden sonra Allah tarafindan kendilerine bahsedilen ilahi sirlari surdurmek icin tayin edilir El Tirmizi kirk kisiden yedisinin ozellikle mubarek oldugunu var olmalarnin dunya varliginin devaminin bir garantisi olarak gordugu kirk azizin her nesilde degistirilecegini belirtir Ne var ki yuce tabiatlarina ragmen bu kirk evliya peygamberlerden bir derece asagidadir Evliyalar hiyerarsisini detaylandiran daha sonraki onemli eserler Necmuddin Kubra nin ruhani ogretmeni o 1220 mutasavvif Ammar el Bidlisi o 1194 ve 1207 ve Ruzbihan Baqli o 1209 tarafindan yazildi Bu yazarlar tarafindan sunulan goksel hiyerarsiler daha sonraki bilim adamlari tarafindan terminolojideki farkliliklar ve onceki mistiklerin azizler hiyerarsisinin belirli kisimlarini one cikardiklarina olan inanclari nedeniyle terkedilir Kaynakca a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x 2012 ISBN 978 90 04 16121 4 r ad1 eksik soyadi1 yardim r ad3 eksik soyadi3 yardim r ad4 eksik soyadi4 yardim Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi ReferenceA adi farkli icerikte birden fazla tanimlanmis Bkz Kaynak gosterme Hans Wehr p 1289 19 Haziran 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Aralik 2022 John Renard Friends of God Islamic Images of Piety Commitment and Servanthood Berkeley University of California Press 2008 John Renard Tales of God Friends Islamic Hagiography in Translation Berkeley University of California Press 2009 passim Historical Dictionary of the Sudan 4 Lanham Maryland USA Scarecrow Press an imprint of Rowman amp Littlefield 2013 s 361 ISBN 978 0 8108 6180 0 Erisim tarihi 2 Mayis 2015 QUBBA The Arabic name for the tomb of a holy man A qubba is usually erected over the grave of a holy man identified variously as wali saint faki or shaykh since according to folk Islam this is where his baraka blessings is believed to be strongest a b c Radtke B Saint in Encyclopaedia of the Qurʾan General Editor Jane Dammen McAuliffe Georgetown University Washington D C J van Ess Theologie und Gesellschaft im 2 und 3 Jahrhundert Hidschra Eine Geschichte des religiosen Denkens im fruhen Islam II Berlin New York 1992 pp 89 90 B Radtke and J O Kane The Concept of Sainthood in Early Islamic Mysticism London 1996 pp 109 110 B Radtke Drei Schriften des Theosophen von Tirmid ii Beirut Stuttgart 1996 pp 68 69 Misquoting Muhammad The Challenge and Choices of Interpreting the Prophet s Legacy 2014 s 59 ISBN 978 1780744209 Erisim tarihi 4 Haziran 2018 a b Titus Burckhardt Art of Islam Language and Meaning Bloomington World Wisdom 2009 p 99 Jonathan A C Brown Faithful Dissenters Sunni Skepticism about the Miracles of Saints Journal of Sufi Studies 1 2012 p 123 a b Christopher Taylor In the Vicinity of the Righteous Leiden Brill 1999 pp 5 6 Martin Lings What is Sufism Lahore Suhail Academy 2005 first imp 1983 second imp 1999 pp 36 37 45 102 etc Al Ṭaḥawi Al ʿAqidah aṭ Ṭaḥawiyya XCVIII IX Reza Shah Kazemi The Metaphysics of Interfaith Dialogue in Paths to the Heart Sufism and the Christian East ed James Cutsinger Bloomington World Wisdom 2002 p 167 A Concise Encyclopedia of Islam 1st Oxford One World 2002 s 173 ISBN 978 1 85168 295 9