Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tiye (MÖ 1398 - MÖ 1338; Tye, Taia, Tiy ve Tiyi olarak da yazılır), III. Amenhotep'in eşi ve Akhenaton ya da IV. Amenhotep'in annesi olan Mısır kraliçesidir. Annesi Tuya, babası Yuya'dır. Eşinin ölümünden birkaç yıl sonra oğlunun hükümdarlığı döneminde öldü. Tiye, Luvi halkındandı. Nitekim İsviçreli jeoarkeolog Eberhard Zangger, “Luvi Uygarlığı Ege’nin Bronz Çağındaki Eksik Halka" adlı eserinde (s.16), o dönemin en zengin ve en güçlü hükümdarı olan Firavun III. Amenhotep'in bir Luvi prensesiyle evlenmek istediğini belirtir. Tiye, Anadolunun en eski halkından Luvilerin kadim inancına bağlıdır ve bu inancı Mısır'a taşır. Oğlu Akhenaton'un Mısır'ın hakim inancına aykırı bir biçimde getirdiği gök Tanrıcılık anlayışında payı vardır. Tiye'nin mezarı Krallar Vadisi'nde bulunmuştur.
Ailesi ve erken yaşamı
Tiye'nin babası Yuya, Yukarı Mısır kasabası 'den, kraliyet üyesi olmayan, zengin bir toprak sahibiydi. IV. Thutmose'nin atadığı vezirdi ve Firavun'un Babası gibi hem ilginç hem de güç simge eden ünvanlarla anılıyordu. Tiye'nin annesi Tuya farklı unvanlarının da kanıtladığı gibi birçok dini tarikata karışmıştı ("'Hathor Şarkıcısı, her ikisinin de ve Min...), bu da onun kraliyet ailesinin bir üyesi olduğunu gösteriyor.
Mısırbilimciler, Tiye'nin babası Yuya'nın, mumyasının özellikleri ve adının birçok farklı yazılışından dolayı yabancı kökenli olduğunu ileri sürdüler, bu da onun Mısırlı olmayan bir ad olduğu anlamına gelebilir. Bazıları, kraliçenin güçlü siyasi ve geleneksel olmayan dini görüşlerinin yalnızca güçlü karakterinden değil, yabancı kökenli olmasından da kaynaklanmış olabileceğini öne sürüyor.
Tiye'nin Amun,Ay'ın İkinci Peygamberi olan adında bir erkek kardeşi de vardı. Tutankhamun'un ölümünden sonra firavun olarak halefi olan Ay'ın, ikisi arasındaki bağlantıyı doğrulayan net bir tarih veya anıt olmamasına rağmen, Tiye'nin başka bir erkek kardeşi olduğuna inanılıyor. Mısırbilimciler bu bağlantıyı Ay'ın kökeninden (yine Akhmin'den) alıyor, çünkü Ay'ın orada yerel tanrı Min'e adanmış bir şapel inşa ettiği biliniyor ve Tiye'nin babası Yuya'nın kendisine ait olduğu unvanların çoğunu o miras almıştır ve yaşamı boyunca III. Amenhotep'in mahkemesinde tutulmuştur.
Tiye, saltanatının ikinci yılında III. Amenhotep ile evlendi. Amenhotep, ikinci eşinden doğmuştu ve kraliyet soyundan daha güçlü bir bağa ihtiyacı vardı. Evlilikleri, anma amaçlı kutsal bok böceklerinin yapılmasıyla kutlandı. Tiye, Amenhotep'in Büyük Kraliyet Eşi olarak ve ebeveynlerinin de isimleri verilerek bu kutsal Mısır böceklerinde anıldı. Henüz bir çocukken, belki de altı ile on iki yaşları arasında taç giymiş görünüyor. Çiftin en az yedi ve muhtemelen daha fazla çocuğu vardı.
Anıtlar
Kocası ona bir dizi tapınak adadı ve Nubia'daki 'da ona adanmış bir tapınak inşa etti ve burada ona tanrıça Hathor formu olarak tapıldı.-Tefnut. Ayrıca 12. yılında onun için yapay bir göl yaptırdı. Şu anda Mısır Müzesi'nde bulunan üzerinde kocasıyla eşit boydadır. Amerikalı Mısırbilimciler ve 'ın belirttiği gibi:
| “ | Tiye ile ilgili benzeri görülmemiş şey. Önemli olan geldiği yer değil, ne olduğudur. Daha önceki hiçbir kraliçe, kocasının yaşamı boyunca bu kadar belirgin bir şekilde yer almamıştı. Tiye düzenli olarak III. Amenhotep'in yanı sıra heykel, mezar ve tapınak kabartmalarında ve stellerde yer alırken, adı kaplar ve mücevherler gibi çok sayıda küçük nesnede onun adı ile eşleştirilirken, adının düzenli olarak onun adını takip ettiği büyük hatıra bok böceklerinden bahsetmiyorum bile. Tarih çizgisi Portresindeki yeni unsurlar, örneğin başlığına tanrıça Hathor'un nitelikleri olan inek boynuzları ve güneş disklerinin eklenmesi ve daha önce kral için ayrılmış bir resim olan sfenks şeklindeki temsili, kralın ilahi ve dünyevi ortağı rolünü vurguluyor. III. Amenhotep, kuzey Sudan'daki Sedeinga'da ona bir Hathor biçimi olarak tapıldığı bir tapınak inşa etti...(Bir asır sonra II. Ramses tarafından Abu Simbel'de bir düzenleme yapıldı, burada aynı şekilde iki tapınak vardır, güneyde krala adanmış daha büyük tapınak ve kraliçeye adanmış daha küçük, kuzey tapınağı Nefertiry, Hathor rolünde). | ” |
Yönetimdeki etkisi
Tiye, hem kocasının hem de oğlunun hükümdarlığı sırasında büyük bir güce sahipti. III. Amenhotep iyi bir sporcu, açık hava hayatını seven ve büyük bir devlet adamıydı. Mitanni'nin ve Babil'in gibi yabancı kralların Mısır'ın altın taleplerini ve kraliyet kızlarının evlilik taleplerini sık sık düşünmek zorunda kaldı. Kraliyet soyu, Eski Mısır kadınları tarafından taşınıyordu ve biriyle evlilik, onların soyundan gelenler için tahta giden bir yol olacaktı. Tiye, kocasının güvenilir danışmanı ve sırdaşı oldu. Bilge, zeki, güçlü ve şiddetli biri olarak yabancı ileri gelenlerin saygısını kazanmayı başardı. Yabancı liderler onunla doğrudan ilgilenmeye istekliydiler. Dış ilişkilerde aktif bir rol oynamaya devam etti ve resmi işlemlere adını yazdıran ilk Mısır kraliçesi oldu.
Tiye, tahta geçtiğinde oğlu Akhenaten'e nasihat etmeye devam etmiş olabilir. Oğlunun Mitanni kralı ile yaptığı yazışmalar, onun sarayda sahip olduğu siyasi nüfuzdan övgüyle bahsediyor. 'da Tushratta, o zamanlar ölen kocasıyla yaşadığı iyi ilişkileri anmak için doğrudan Tiye ile yazıştı ve oğlu Akhenaten ile dostane ilişkiler içinde devam etme isteğini dile getirdi.
III. Amenhotep, saltanatının 38. veya 39. yılında öldü (MÖ 1353/MÖ 1350) ve 'de Krallar Vadisi'ne gömüldü; ancak Tiye'nin ondan on iki yıl kadar uzun yaşadığı biliniyor. Tiye, ve yazıtlarda kraliçe ve kralın sevgilisi olarak anılmaya devam etti. Tiye'ye hitaben yazılan Amarna mektubu EA 26, Akhenaten dönemine aittir. Akhenaten'in yeni başkenti Akhetaten'de (Amarna) bir evi olduğu biliniyor ve "kralın annesinin evinde bir kâhya, büyük kraliyet karısı " olan Huya'nın mezarının duvarlarında gösteriliyor.
Bir yazıtta Akhenaten'in saltanatının 12. Yılının (MÖ 1338) yaklaşık 21 Kasım'ına tarihlenen, hem kendisinden hem de torunu 'den son kez bahsediliyor. Bu tarihten kısa bir süre sonra öldükleri düşünülüyor. Bu bilgi, Akhenaten'in kendisi için yarattığı ve daha sonra Amarna'dan Thebes'teki mezara taşınırken bulunan tapınağın, yalnızca Akhenaten'in 9. Yılından sonra kullanılan Aten adının sonraki biçimini taşıdığı gerçeğiyle destekleniyor.
Tiye, Akhenaten'in saltanatının 12. Yılından (MÖ 1338) kısa bir süre sonra ölürse, bu onun MÖ 1398 civarında doğumu, on bir veya on iki yaşında III. Amenhotep ile evlenmesi ve kırk sekiz veya kırk dokuz yaşında dul kalması anlamına gelir. III. Amenhotep ve oğlu Akhenaten arasında on iki yıla kadar sürecek bir eş-naiplik önerileri devam ediyor, ancak bugün çoğu akademisyen ya bir yıldan fazla sürmeyen kısa bir naiplik eş-naipliğini kabul ediyor veya hiç naiplik olmadığı düşünülüyor.
Mezarı ve mumyası
1898'de II. Amenhotep'in (KV35) mezarında, Krallar Vadisi'nde bulunan Yaşlı Hanım olarak bilinen mumyanın, 2010 yılında yapılan DNA analizi sonucunda, Tiye'ye ait olduğu doğrulandı. Tiye'nin mezarına ait sadece mumyası günümüze kadar gelebilmiştir. Bunun sebebi mezarının yağmalanmasıdır ve geriye başka mumyalarla birlikte sadece mumyası kalmıştır.
Galeri
-
![image]()
Kutsal Mısır böceği -
![image]()
Tiye'nin mumyası (iyi korunduğunu hâlâ duran saçlarından anlamak mümkün) -
![image]()
Tiye'nin mumyası -
![image]()
Tiye 1898'de bulunduğunda (Yaşlı Hanım)
Kaynakça
- ^ Eberhard Zangger (2019). Luvi Uygarlığı Ege’nin Bronz Çağındaki Eksik Halka. Ege Yayınları. s. 16.
- ^ Tyldesley 2006, s. 115.
- ^ "Bart, Anneke. "Antik Mısır." http://euler.slu.edu/~bart/egyptianhtml/kings%20and%20Queens/amenhotepiii.htm { {Webarchive|url= |date=2016-09- 24 }}
- ^ a b c Tyldesley 2006, s. 116.
- ^ a b O'Connor & Cline 1998, s. 5.
- ^ O'Connor & Cline 1998, s. 5-6.
- ^ Shaw, Ian. "Eski Mısır'ın Oxford tarihi". Oxford University Press: Londra, 2003. s.253
- ^ kitap |last1=Hayes |ilk1=William C. |title=The Scepter of Egypt: A Background for Study of Egypt Metropolitan Sanat Müzesi'ndeki Mısır Eski Eserleri. Kısım II, Hiksos Dönemi ve Yeni Krallık (MÖ 1675–1080) |tarih=1959 |yayıncı=Metropolitan Sanat Müzesi |konum=New York |sayfa=231 |baskı=1990 (gözden geçirilmiş) |url=https:/ /www.metmuseum.org/art/metpublications/The_Scepter_of_Egypt_Vol_2_The_Hyksos_Period_and_the_New_Kingdom_1675_1080_BC |access-date=2 Eylül 2020 |archive-date=25 Ekim 2020 |arşivurl= 25062133 /https://www.metmuseum.org/art/metpublications/The_Scepter_of_Egypt_Vol_2_The_Hyksos_Period_and_the_New_Kingdom_1675_1080_BC 25 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . |url-status=live
- ^ O'Connor & Cline 1998, s. 6.
- ^ Kozloff, Arielle; Bryan, Betsy (1992). "Kraliyet ve Kutsal Heykel". Mısır'ın Göz Kamaştıran Güneşi: Amenhotep III ve Dünyası. Cleveland. ISBN .
- ^ O'Connor & Cline 1998, s. 6-7.
- ^ Tyldesley 2006, s. 118.
- ^ Joyce Tyldesley, Nefertiti: Mısır'ın Güneş Kraliçesi, Penguin UK, 2005
- ^ Reeves, Nicholas. Akhenaten: The False Prophet, s. 75-78
- ^ O'Connor & Cline 1998, s. 23.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tiye MO 1398 MO 1338 Tye Taia Tiy ve Tiyi olarak da yazilir III Amenhotep in esi ve Akhenaton ya da IV Amenhotep in annesi olan Misir kralicesidir Annesi Tuya babasi Yuya dir Esinin olumunden birkac yil sonra oglunun hukumdarligi doneminde oldu Tiye Luvi halkindandi Nitekim Isvicreli jeoarkeolog Eberhard Zangger Luvi Uygarligi Ege nin Bronz Cagindaki Eksik Halka adli eserinde s 16 o donemin en zengin ve en guclu hukumdari olan Firavun III Amenhotep in bir Luvi prensesiyle evlenmek istedigini belirtir Tiye Anadolunun en eski halkindan Luvilerin kadim inancina baglidir ve bu inanci Misir a tasir Oglu Akhenaton un Misir in hakim inancina aykiri bir bicimde getirdigi gok Tanricilik anlayisinda payi vardir Tiye nin mezari Krallar Vadisi nde bulunmustur TiyeAilesi ve erken yasamiTiye nin babasi Yuya Yukari Misir kasabasi den kraliyet uyesi olmayan zengin bir toprak sahibiydi IV Thutmose nin atadigi vezirdi ve Firavun un Babasi gibi hem ilginc hem de guc simge eden unvanlarla aniliyordu Tiye nin annesi Tuya farkli unvanlarinin da kanitladigi gibi bircok dini tarikata karismisti Hathor Sarkicisi her ikisinin de ve Min bu da onun kraliyet ailesinin bir uyesi oldugunu gosteriyor III Amenhotep ve Tiye nin dugununu anlatan kutsal bokbocegi Misirbilimciler Tiye nin babasi Yuya nin mumyasinin ozellikleri ve adinin bircok farkli yazilisindan dolayi yabanci kokenli oldugunu ileri surduler bu da onun Misirli olmayan bir ad oldugu anlamina gelebilir Bazilari kralicenin guclu siyasi ve geleneksel olmayan dini goruslerinin yalnizca guclu karakterinden degil yabanci kokenli olmasindan da kaynaklanmis olabilecegini one suruyor Tiye nin Amun Ay in Ikinci Peygamberi olan adinda bir erkek kardesi de vardi Tutankhamun un olumunden sonra firavun olarak halefi olan Ay in ikisi arasindaki baglantiyi dogrulayan net bir tarih veya anit olmamasina ragmen Tiye nin baska bir erkek kardesi olduguna inaniliyor Misirbilimciler bu baglantiyi Ay in kokeninden yine Akhmin den aliyor cunku Ay in orada yerel tanri Min e adanmis bir sapel insa ettigi biliniyor ve Tiye nin babasi Yuya nin kendisine ait oldugu unvanlarin cogunu o miras almistir ve yasami boyunca III Amenhotep in mahkemesinde tutulmustur Tiye saltanatinin ikinci yilinda III Amenhotep ile evlendi Amenhotep ikinci esinden dogmustu ve kraliyet soyundan daha guclu bir baga ihtiyaci vardi Evlilikleri anma amacli kutsal bok boceklerinin yapilmasiyla kutlandi Tiye Amenhotep in Buyuk Kraliyet Esi olarak ve ebeveynlerinin de isimleri verilerek bu kutsal Misir boceklerinde anildi Henuz bir cocukken belki de alti ile on iki yaslari arasinda tac giymis gorunuyor Ciftin en az yedi ve muhtemelen daha fazla cocugu vardi AnitlarIII Amenhotep ve esi Kralice Tiye nin devasa heykeli Tiye bustu Kocasi ona bir dizi tapinak adadi ve Nubia daki da ona adanmis bir tapinak insa etti ve burada ona tanrica Hathor formu olarak tapildi Tefnut Ayrica 12 yilinda onun icin yapay bir gol yaptirdi Su anda Misir Muzesi nde bulunan uzerinde kocasiyla esit boydadir Amerikali Misirbilimciler ve in belirttigi gibi Tiye ile ilgili benzeri gorulmemis sey Onemli olan geldigi yer degil ne oldugudur Daha onceki hicbir kralice kocasinin yasami boyunca bu kadar belirgin bir sekilde yer almamisti Tiye duzenli olarak III Amenhotep in yani sira heykel mezar ve tapinak kabartmalarinda ve stellerde yer alirken adi kaplar ve mucevherler gibi cok sayida kucuk nesnede onun adi ile eslestirilirken adinin duzenli olarak onun adini takip ettigi buyuk hatira bok boceklerinden bahsetmiyorum bile Tarih cizgisi Portresindeki yeni unsurlar ornegin basligina tanrica Hathor un nitelikleri olan inek boynuzlari ve gunes disklerinin eklenmesi ve daha once kral icin ayrilmis bir resim olan sfenks seklindeki temsili kralin ilahi ve dunyevi ortagi rolunu vurguluyor III Amenhotep kuzey Sudan daki Sedeinga da ona bir Hathor bicimi olarak tapildigi bir tapinak insa etti Bir asir sonra II Ramses tarafindan Abu Simbel de bir duzenleme yapildi burada ayni sekilde iki tapinak vardir guneyde krala adanmis daha buyuk tapinak ve kraliceye adanmis daha kucuk kuzey tapinagi Nefertiry Hathor rolunde Yonetimdeki etkisiAkbaba basligi ve uraeus giyen Kralice Tiye kabartmasi III Amenhotep in Bati Thebes teki morg tapinagindan Misir c MO 1375 Neues Museum Tiye hem kocasinin hem de oglunun hukumdarligi sirasinda buyuk bir guce sahipti III Amenhotep iyi bir sporcu acik hava hayatini seven ve buyuk bir devlet adamiydi Mitanni nin ve Babil in gibi yabanci krallarin Misir in altin taleplerini ve kraliyet kizlarinin evlilik taleplerini sik sik dusunmek zorunda kaldi Kraliyet soyu Eski Misir kadinlari tarafindan tasiniyordu ve biriyle evlilik onlarin soyundan gelenler icin tahta giden bir yol olacakti Tiye kocasinin guvenilir danismani ve sirdasi oldu Bilge zeki guclu ve siddetli biri olarak yabanci ileri gelenlerin saygisini kazanmayi basardi Yabanci liderler onunla dogrudan ilgilenmeye istekliydiler Dis iliskilerde aktif bir rol oynamaya devam etti ve resmi islemlere adini yazdiran ilk Misir kralicesi oldu Tiye tahta gectiginde oglu Akhenaten e nasihat etmeye devam etmis olabilir Oglunun Mitanni krali ile yaptigi yazismalar onun sarayda sahip oldugu siyasi nufuzdan ovguyle bahsediyor da Tushratta o zamanlar olen kocasiyla yasadigi iyi iliskileri anmak icin dogrudan Tiye ile yazisti ve oglu Akhenaten ile dostane iliskiler icinde devam etme istegini dile getirdi III Amenhotep saltanatinin 38 veya 39 yilinda oldu MO 1353 MO 1350 ve de Krallar Vadisi ne gomuldu ancak Tiye nin ondan on iki yil kadar uzun yasadigi biliniyor Tiye ve yazitlarda kralice ve kralin sevgilisi olarak anilmaya devam etti Tiye ye hitaben yazilan Amarna mektubu EA 26 Akhenaten donemine aittir Akhenaten in yeni baskenti Akhetaten de Amarna bir evi oldugu biliniyor ve kralin annesinin evinde bir kahya buyuk kraliyet karisi olan Huya nin mezarinin duvarlarinda gosteriliyor Bir yazitta Akhenaten in saltanatinin 12 Yilinin MO 1338 yaklasik 21 Kasim ina tarihlenen hem kendisinden hem de torunu den son kez bahsediliyor Bu tarihten kisa bir sure sonra oldukleri dusunuluyor Bu bilgi Akhenaten in kendisi icin yarattigi ve daha sonra Amarna dan Thebes teki mezara tasinirken bulunan tapinagin yalnizca Akhenaten in 9 Yilindan sonra kullanilan Aten adinin sonraki bicimini tasidigi gercegiyle destekleniyor Tiye Akhenaten in saltanatinin 12 Yilindan MO 1338 kisa bir sure sonra olurse bu onun MO 1398 civarinda dogumu on bir veya on iki yasinda III Amenhotep ile evlenmesi ve kirk sekiz veya kirk dokuz yasinda dul kalmasi anlamina gelir III Amenhotep ve oglu Akhenaten arasinda on iki yila kadar surecek bir es naiplik onerileri devam ediyor ancak bugun cogu akademisyen ya bir yildan fazla surmeyen kisa bir naiplik es naipligini kabul ediyor veya hic naiplik olmadigi dusunuluyor Mezari ve mumyasi1898 de II Amenhotep in KV35 mezarinda Krallar Vadisi nde bulunan Yasli Hanim olarak bilinen mumyanin 2010 yilinda yapilan DNA analizi sonucunda Tiye ye ait oldugu dogrulandi Tiye nin mezarina ait sadece mumyasi gunumuze kadar gelebilmistir Bunun sebebi mezarinin yagmalanmasidir ve geriye baska mumyalarla birlikte sadece mumyasi kalmistir GaleriKutsal Misir bocegi Tiye nin mumyasi iyi korundugunu hala duran saclarindan anlamak mumkun Tiye nin mumyasi Tiye 1898 de bulundugunda Yasli Hanim Kaynakca Eberhard Zangger 2019 Luvi Uygarligi Ege nin Bronz Cagindaki Eksik Halka Ege Yayinlari s 16 Tyldesley 2006 s 115 Bart Anneke Antik Misir http euler slu edu bart egyptianhtml kings 20and 20Queens amenhotepiii htm Webarchive url date 2016 09 24 a b c Tyldesley 2006 s 116 a b O Connor amp Cline 1998 s 5 O Connor amp Cline 1998 s 5 6 Shaw Ian Eski Misir in Oxford tarihi Oxford University Press Londra 2003 s 253 kitap last1 Hayes ilk1 William C title The Scepter of Egypt A Background for Study of Egypt Metropolitan Sanat Muzesi ndeki Misir Eski Eserleri Kisim II Hiksos Donemi ve Yeni Krallik MO 1675 1080 tarih 1959 yayinci Metropolitan Sanat Muzesi konum New York sayfa 231 baski 1990 gozden gecirilmis url https www metmuseum org art metpublications The Scepter of Egypt Vol 2 The Hyksos Period and the New Kingdom 1675 1080 BC access date 2 Eylul 2020 archive date 25 Ekim 2020 arsivurl 25062133 https www metmuseum org art metpublications The Scepter of Egypt Vol 2 The Hyksos Period and the New Kingdom 1675 1080 BC 25 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde url status live O Connor amp Cline 1998 s 6 Kozloff Arielle Bryan Betsy 1992 Kraliyet ve Kutsal Heykel Misir in Goz Kamastiran Gunesi Amenhotep III ve Dunyasi Cleveland ISBN 978 0 940717 16 9 O Connor amp Cline 1998 s 6 7 Tyldesley 2006 s 118 Joyce Tyldesley Nefertiti Misir in Gunes Kralicesi Penguin UK 2005 Reeves Nicholas Akhenaten The False Prophet s 75 78 O Connor amp Cline 1998 s 23