Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kalmuklar veya Kalmıklar (Kalmukça: Хальмгуд), Batı Moğol halkı Oyratlar'ın 17. yüzyılda 'dan Hazar Denizi'nin batısına göç etmiş olan koludur. Bugün çoğunlukla Rusya'nın Kalmukya Cumhuriyeti'nde yaşamaktadırlar. ABD, Fransa, Almanya, İsviçre ve Çekya'da azınlık olarak bulunurlar.Sovyet yazar Marietta Şaginyan Ekim Devrimi'nin lideri ve Sovyetler Birliği'nin kurucusu Lenin'in babaannesi Anna Smirnov'un Kalmuk soyundan geldiğini belirtmiştir.
 Rusya'ya bağlı Kalmukya Özerk Cumhuriyeti bayrağı | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
| Rusya (Kalmukya) | 183.000 |
| Kırgızistan | 12.000 |
| ABD | 3.000 |
| Diller | |
| Din | |
Kalmuk adının kökeni
Kalmuk, Türkçe kalmak kelimesinden türetilmiştir. Türk boylarının Oyratları 13. yüzyıldan itibaren bu adla andıklarına inanılmaktadır. Arap coğrafyacı İbn Al-Wardi 14. yüzyılda bu ismi yazılı bir kaynakta kullanan ilk kişidir. Daha sonra 16. yüzyıldan itibaren Rus kaynaklarında görülmeye başlanmıştır.
Oyratların kendileri bu adı pek kullanmamakla birlikte, günümüzde genel olarak Oyratların batıya göç etmiş olan kolu Kalmuk adıyla adlandırılmaktadır.
Din
Kalmuklar Avrupa sınırları içinde çoğunluğu Budizm'e inanan tek halktır. Müslüman Sart Kalmuklarının dışında, geriye kalanlar Tibet Budizmi'nin Gelug-pa okuluna bağlıdır. 14. Dalai Lama Tenzin Gyatso'yu ruhani liderleri, Amerikalı bir Kalmuk olan Erdne Ombadykow'u Kalmuk halkının büyük Laması olarak kabul ederler.
Tarihi
Oyratlar Orta Asya'da bugünkü Kazakistan, Rusya, Moğolistan ve Çin sınırları içinde kalan bölgede yaşamaktaydı. 1368'de Moğol Yuan Hanedanı'nın devrilmesinden sonra, Oyratlar Doğu Moğallarının karşısında zorlu bir rakip olarak ortaya çıktı. Batı Moğol boyları kendilerini Dörben Oyrat ("") olarak adlandırmaya başladı. Çin'deki Ming Hanedanı ve onu takip eden Mançular, yaklaşık 400 yıl boyunca Moğolistan'ın hakimiyeti için askeri bir mücadele giriştiler. Sonunda 1757 yılında Cungarya'daki Oyratların da yenilmesiyle Moğollar Çin egemenline girdi.(Grousset, 1970: 502-541).
Oyratlar 1630 yılından itibaren Aşağı Volga bölgesine yerleşmeye başladılar. Burada bulunan Nogay Orda Oyratların baskılarıyla yıkıldı, Nogaylar'ın çoğunluğu Osmanlı egemenliğindeki Kırım Hanlığı'na sığındı. Kalmukların kurduğu Kalmuk Hanlığı bir süre sonra Çarlık Rusyası'nın etkisine girmiştir.
Zaman zaman Rusya’nın güney sınırında, Osmanlı İmparatorluğu, İran, Kırım Hanlığı'na karşı düzenlenen seferlere destek veren Kalmuklar, Kazaklar ve çeşitli Kuzey Kafkasya halklarıyla mücadele içerisindeydi. Böylelikle Kalmukya'nın Rusya ve İslam dünyası arasında tampon bir bölge haline gelmesi, Çarlık açısından Kalmukların stratejik önemini arttırmıştır. Karşılığında Çar'ın gönderdiği tahıl ve yiyecek yardımının dışında, Rus sınır yerleşimlerinde ticaret yapma ayrıcalığını da kazanmışlardı. Yarı otonom bir yönetime sahip Kalmuk hanları, “Göçebelerin Büyük Yasası” (Iki Tsaadzhin Bichig) adını verdikleri kurallara göre kendi kendine yönetim uygulamışlardır.
18. yüzyılın ortalarına doğru Ruslar Kalmukların içişlerine daha fazla karışmaya başlar. Bunun üzerine 1770 yılında son Kalmuk hanı Ubashi Han halkını anavatanları ’ya geri götürme kararı alır. Yaklaşık 168.080 kadar Kalmuk Ubashi Han’ın liderliğinde Orta Asya’nın diğer ucundaki vatanlarına doğru yola çıkar. Yolda düşmanları Kazaklar ve Kırgızlarla savaşan, bir taraftan da açlık ve susuzluğa maruz kalan Kalmukların çoğu ölür. Aylarca süren zorlu yolculuğun sonunda yalnızca 66.073 kadar Kalmuk Mançular’ın denetimindeki Sincan’a ulaşır.
Çariçe Katerina Kalmuk Hanlığını feshederek bölgeyi Astrakhan valisine bağlar. Rusya’da kalan Kalmuklar savaşlarda Rusya adına savaşmış, yavaş yavaş yerleşik bir yaşam tarzını benimsemişlerdir. Ekim Devrimi'nden sonra Kalmukların bir kısmı Beyaz Ordu saflarında bir kısmı Kızıl Ordu saflarında savaşır. Yurt dışına kaçan Kalmuk diasporası Türkiye'de bir süre kaldıktan sonra, Yugoslavya, Bulgaristan, Çekoslovakya ve Fransa'ya dağılır.
Kalmukya 4 Kasım 1920'de, Sovyetler Birliği içinde özerk bir bölge olarak ilan edilir; 1935'te ise, özerk bir cumhuriyet olur. Stalin döneminde Budist manastırlar kapatılır; Kalmuk dini metinleri yakılır.
II. Dünya Savaşı sırasında Kalmukya Nazi işgaline uğrar. 1943'te Sovyetler bölgeyi geri alır. 1958'de Kalmukya, yeniden özerk bir Sovyet Cumhuriyeti olur. Sovyetler Birliği'nin çöküşünden sonra, Rusya Federasyonu'na bağlı özerk bir cumhuriyet olarak varlığını sürdürmektedir.
Kaynakça
- ^ Kalmyks 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., NUPI - Centre for Russian Studies
- ^ Government of the Republic of Kalmykia, History of Kalmykia 19 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Ahmad Hasan Dani, Chahryar Adle, Irfan Habib, Karl M. Baipakov (2003). History of Civilizations of Central Asia: Development in contrast : from the sixteenth to the mid-nineteenth century. Volume 5 of History of Civilizations of Central Asia. UNESCO. s. 160. ISBN . 29 Eylül 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Aralık 2010.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kalmuklar veya Kalmiklar Kalmukca Halmgud Bati Mogol halki Oyratlar in 17 yuzyilda dan Hazar Denizi nin batisina goc etmis olan koludur Bugun cogunlukla Rusya nin Kalmukya Cumhuriyeti nde yasamaktadirlar ABD Fransa Almanya Isvicre ve Cekya da azinlik olarak bulunurlar Sovyet yazar Marietta Saginyan Ekim Devrimi nin lideri ve Sovyetler Birligi nin kurucusu Lenin in babaannesi Anna Smirnov un Kalmuk soyundan geldigini belirtmistir KalmuklarRusya ya bagli Kalmukya Ozerk Cumhuriyeti bayragiOnemli nufusa sahip bolgelerRusya Kalmukya 183 000Kirgizistan12 000ABD3 000DillerKalmukca Mogolca RuscaDinTibet BudizmiKalmuk adinin kokeni20 yuzyilin baslarinda bir Oyrat kervani Cin veya Mogolistan Kalmuk Turkce kalmak kelimesinden turetilmistir Turk boylarinin Oyratlari 13 yuzyildan itibaren bu adla andiklarina inanilmaktadir Arap cografyaci Ibn Al Wardi 14 yuzyilda bu ismi yazili bir kaynakta kullanan ilk kisidir Daha sonra 16 yuzyildan itibaren Rus kaynaklarinda gorulmeye baslanmistir Oyratlarin kendileri bu adi pek kullanmamakla birlikte gunumuzde genel olarak Oyratlarin batiya goc etmis olan kolu Kalmuk adiyla adlandirilmaktadir DinKalmuklar Avrupa sinirlari icinde cogunlugu Budizm e inanan tek halktir Musluman Sart Kalmuklarinin disinda geriye kalanlar Tibet Budizmi nin Gelug pa okuluna baglidir 14 Dalai Lama Tenzin Gyatso yu ruhani liderleri Amerikali bir Kalmuk olan Erdne Ombadykow u Kalmuk halkinin buyuk Lamasi olarak kabul ederler TarihiGeleneksel bir Kalmuk yerlesimi Oyratlar Orta Asya da bugunku Kazakistan Rusya Mogolistan ve Cin sinirlari icinde kalan bolgede yasamaktaydi 1368 de Mogol Yuan Hanedani nin devrilmesinden sonra Oyratlar Dogu Mogallarinin karsisinda zorlu bir rakip olarak ortaya cikti Bati Mogol boylari kendilerini Dorben Oyrat olarak adlandirmaya basladi Cin deki Ming Hanedani ve onu takip eden Mancular yaklasik 400 yil boyunca Mogolistan in hakimiyeti icin askeri bir mucadele giristiler Sonunda 1757 yilinda Cungarya daki Oyratlarin da yenilmesiyle Mogollar Cin egemenline girdi Grousset 1970 502 541 Oyratlar 1630 yilindan itibaren Asagi Volga bolgesine yerlesmeye basladilar Burada bulunan Nogay Orda Oyratlarin baskilariyla yikildi Nogaylar in cogunlugu Osmanli egemenligindeki Kirim Hanligi na sigindi Kalmuklarin kurdugu Kalmuk Hanligi bir sure sonra Carlik Rusyasi nin etkisine girmistir Zaman zaman Rusya nin guney sinirinda Osmanli Imparatorlugu Iran Kirim Hanligi na karsi duzenlenen seferlere destek veren Kalmuklar Kazaklar ve cesitli Kuzey Kafkasya halklariyla mucadele icerisindeydi Boylelikle Kalmukya nin Rusya ve Islam dunyasi arasinda tampon bir bolge haline gelmesi Carlik acisindan Kalmuklarin stratejik onemini arttirmistir Karsiliginda Car in gonderdigi tahil ve yiyecek yardiminin disinda Rus sinir yerlesimlerinde ticaret yapma ayricaligini da kazanmislardi Yari otonom bir yonetime sahip Kalmuk hanlari Gocebelerin Buyuk Yasasi Iki Tsaadzhin Bichig adini verdikleri kurallara gore kendi kendine yonetim uygulamislardir 18 yuzyilin ortalarina dogru Ruslar Kalmuklarin icislerine daha fazla karismaya baslar Bunun uzerine 1770 yilinda son Kalmuk hani Ubashi Han halkini anavatanlari ya geri goturme karari alir Yaklasik 168 080 kadar Kalmuk Ubashi Han in liderliginde Orta Asya nin diger ucundaki vatanlarina dogru yola cikar Yolda dusmanlari Kazaklar ve Kirgizlarla savasan bir taraftan da aclik ve susuzluga maruz kalan Kalmuklarin cogu olur Aylarca suren zorlu yolculugun sonunda yalnizca 66 073 kadar Kalmuk Mancular in denetimindeki Sincan a ulasir Carice Katerina Kalmuk Hanligini feshederek bolgeyi Astrakhan valisine baglar Rusya da kalan Kalmuklar savaslarda Rusya adina savasmis yavas yavas yerlesik bir yasam tarzini benimsemislerdir Ekim Devrimi nden sonra Kalmuklarin bir kismi Beyaz Ordu saflarinda bir kismi Kizil Ordu saflarinda savasir Yurt disina kacan Kalmuk diasporasi Turkiye de bir sure kaldiktan sonra Yugoslavya Bulgaristan Cekoslovakya ve Fransa ya dagilir Kalmukya 4 Kasim 1920 de Sovyetler Birligi icinde ozerk bir bolge olarak ilan edilir 1935 te ise ozerk bir cumhuriyet olur Stalin doneminde Budist manastirlar kapatilir Kalmuk dini metinleri yakilir II Dunya Savasi sirasinda Kalmukya Nazi isgaline ugrar 1943 te Sovyetler bolgeyi geri alir 1958 de Kalmukya yeniden ozerk bir Sovyet Cumhuriyeti olur Sovyetler Birligi nin cokusunden sonra Rusya Federasyonu na bagli ozerk bir cumhuriyet olarak varligini surdurmektedir Kaynakca Kalmyks 27 Eylul 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde NUPI Centre for Russian Studies Government of the Republic of Kalmykia History of Kalmykia 19 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ahmad Hasan Dani Chahryar Adle Irfan Habib Karl M Baipakov 2003 History of Civilizations of Central Asia Development in contrast from the sixteenth to the mid nineteenth century Volume 5 of History of Civilizations of Central Asia UNESCO s 160 ISBN 9789231038761 29 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Aralik 2010 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link