Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Wilson İlkeleri, Wilson Prensipleri, On Dört Madde ya da On Dört Nokta olarak da bilinir (İngilizce: Fourteen Points) Amerika Birleşik Devletleri başkanı Woodrow Wilson'ın 8 Ocak 1918 günü ABD Kongresi'nde yaptığı konuşmada bahsettiği ilkelerdir. Amerika Birleşik Devletleri'nin (ABD) I. Dünya Savaşı'ndan sonra kurulmasını istediği dünya düzenine ilişkin görüşlerini ifade eder.
ABD 6 Nisan 1917'de İtilaf Devletleri'nin yanında I. Dünya Savaşı'na dahil olmuştu. Ancak, bu giriş siyasi açıdan önemli sorunlar çıkarmıştı. Çünkü, ABD hükûmeti ve özellikle Başkan Wilson'ın savaş sonrası düzeni konusunda bağlaşıklardan çok farklı görüş ve düşünceleri vardı. Daha savaş sona ermeden, 1918 yılının Ocak ayında Başkan Wilson savaş sonrası dünya ile ilgili görüşlerini ünlü 14 noktası ile açıkladı. Başkan Wilson, bu genellemeleri yapmadan önce, I. Dünya Savaşı'nın nedenleri üzerinde düşünmüş, savaşı ortadan kaldıracak önlemleri ve kendine göre adil olan sınır düzenlemelerini içeren bir açıklamada bulunmuştu.
Bu önerilere savaş içinde hiçbir devletten olumlu yanıt gelmedi. Almanya'nın yenilgisinin kesinleşmesi üzerine, Almanya şansölyesi Maximilian 4 Ekim 1918'de, İsviçre aracılığıyla Wilson'a bir nota göndererek ateşkesin hemen sağlanmasını ve On Dört Madde temelinde barış görüşmelerinin başlatılmasını istedi. Wilson'ın önerileri savaş sonrasında toplanan barış konferansını etkilemiş ve iki savaş arası dönemde (1918-1939) Avrupa'nın sömürgeci devletlerini güç durumda bırakan sorunlar çıkarmıştır.
Wilson İlkeleri'nin aynı zamanda Lenin tarafından yazılan Barış Kararnamesi'ne de bir cevap olduğu belirtilmektedir.
Maddeler
Wilson ABD Kongresi'nin 8 Ocak 1918'deki ortak oturumunda savaş sonrasında yapılacak barış antlaşmasıyla ilgili görüşlerini 14 maddede topladı. On Dört Madde'nin metni şudur:
- Tam bir açıklık içinde varılmış barış anlaşmalarından sonra hiçbir özel uluslararası anlaşmaya gidilmemeli ve diplomatik etkinlik her zaman içtenlikle ve kamuoyunun gözü önünde yürütülmelidir.
- Denizlerin uluslararası sözleşmeler gereğince bütünüyle ya da kısmen kapatılabilmesi dışında, savaşta ve barışta karasuları dışındaki bütün denizlerde mutlak seyrüsefer serbestliği sağlanmalıdır.
- Barışı onaylayan ve korumak için anlaşan ülkeler arasındaki bütün ekonomik engeller olabildiğince kaldırılmalı ve ticaretin eşitlik temelinde yürütülmesi sağlanmalıdır.
- Her ülkede silah gücünün iç güvenliği sağlamaya yetecek en düşük düzeye indirilmesi için yeterli güvenceler karşılıklı olarak verilmelidir.
- Sömürgelerin bütün talepleri serbest, açık görüşlü ve tümüyle tarafsız bir yaklaşımla ele alınmalı, bu tür egemenlik sorunlarının çözümünde ilgili halkların çıkarlarıyla egemenliği tartışılan devletin adil taleplerinin eşit ağırlık taşıması ilkesine kesinlikle uyulmalıdır.
- Rus İmparatorluğu'na ait bütün topraklardan yabancı askerler çekilmeli, Rusya'yı ilgilendiren bütün sorunlar, kendi siyasal gelişimini ve ulusal politikalarını bağımsızca belirlemesine olanak verecek biçimde dünyanın öbür uluslarının en uygun ve özgür işbirliğiyle çözülmeli, Rusya'nın kendi belirleyeceği kurumsal yapıyla özgür uluslar topluluğuna içtenlikle kabul edilmesi, hatta gereksinim duyabileceği ya da isteyebileceği her türlü yardımın yapılması sağlanmalıdır. Gelecek birkaç ay içinde öbür ulusların Rusya'ya karşı tutumları iyi niyetlerinin, Rusya'nın gereksinimlerinin kendi çıkarlarından farklılığını kavrayıp kavramadıklarının ve bencillikten uzak, akıllı bir yaklaşımla onun sorunlarına yakınlık duyup duymadıklarının kesin göstergesi olacaktır.
- Yabancı askerler Belçika'dan çekilmeli ve bu ülke hiçbir kısıtlama olmaksızın bütün öbür özgür ulusların sahip olduğu egemenlik haklarına yeniden kavuşmalıdır. Bunun gerçekleşmesi, ulusların birbirleriyle ilişkilerini düzenlemek amacıyla koydukları kurallara duydukları güvenin yeniden sağlanmasında en önemli rolü oynayacaktır. Bu düzeltme yapılmadan uluslararası hukukun yapısı ve geçerliliği örselenmiş kalacaktır.
- Bütün Fransız toprakları özgürlüğüne kavuşmalı ve işgal edilen kesimler geri verilmelidir. 1871'de Alsace-Lorraine konusunda Fransa'ya Prusya tarafından yapılan ve yaklaşık elli yıldır dünyada istikrarlı bir barışın kurulmasını önleyen haksızlık, herkesin çıkarlarına olan barışın yeniden sağlanabilmesi için düzeltilmelidir.
- İtalya'nın sınırları, açıkça belirlenmiş ulusal sınırlar temelinde yeniden çizilmelidir.
- Avusturya-Macaristan İmparatorluğu halklarının uluslararasındaki yeri korunmalı ve güvence altına alınmalı, bu halklara özerk gelişme olanağı tanınmalıdır.
- Yabancı askerler Romanya, Sırbistan ve Karadağ'dan çekilmeli, işgal edilen topraklar geri verilmelidir. Sırbistan'a denize serbest ve güvenli çıkış sağlanmalıdır. Çeşitli Balkan devletleri arasındaki ilişkiler tarihsel bağlılık ve ulusal sınırlar temelinde dostça görüşmeler yoluyla yürütülmelidir. Balkan devletlerinin siyasal ve ekonomik bağımsızlığıyla toprak bütünlüğüne ilişkin uluslararası güvenceler anlaşmada yer almalıdır.
- Bugünkü Osmanlı İmparatorluğu'ndaki Türk kesimlerine güvenli bir egemenlik tanınmalı, Türk yönetimindeki öbür uluslara da her türlü kuşkudan uzak yaşam güvenliğiyle özerk gelişmeleri için tam bir özgürlük sağlanmalıdır. Ayrıca Çanakkale Boğazı uluslararası güvencelerle gemilerin özgürce geçişine ve uluslararası ticarete sürekli açık tutulmalıdır.
- Polonyalıların yaşadığı tartışmasız olan toprakları içine alacak bağımsız bir Polonya devleti kurulmalı, bu devletin denize serbest ve güvenli çıkışı sağlanmalı, siyasal ve ekonomik bağımsızlığıyla toprak bütünlüğü de uluslararası sözleşmeyle güvence altına alınmalıdır.
- Büyük küçük bütün devletlerin siyasal bağımsızlığı ve toprak bütünlüğü konusunda karşılıklı güvence vermek üzere özel sözleşmelerle bütün ulusları içine alan bir birlik oluşturulmalıdır.
Kaynakça
- ^ Oral Sander, Siyasi Tarih İlkçağlardan 1918'e, İmge Kitabevi, Eylül 2007. .
- ^ Encyclopædia Britannica Fifteenth Edition
Dış bağlantılar
- Wilson'ın taslak çalışmaları - ABD Kongresi Kütüphanesi 10 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Wilson Ilkeleri Wilson Prensipleri On Dort Madde ya da On Dort Nokta olarak da bilinir Ingilizce Fourteen Points Amerika Birlesik Devletleri baskani Woodrow Wilson in 8 Ocak 1918 gunu ABD Kongresi nde yaptigi konusmada bahsettigi ilkelerdir Amerika Birlesik Devletleri nin ABD I Dunya Savasi ndan sonra kurulmasini istedigi dunya duzenine iliskin goruslerini ifade eder ABD baskani Woodrow Wilson ABD 6 Nisan 1917 de Itilaf Devletleri nin yaninda I Dunya Savasi na dahil olmustu Ancak bu giris siyasi acidan onemli sorunlar cikarmisti Cunku ABD hukumeti ve ozellikle Baskan Wilson in savas sonrasi duzeni konusunda baglasiklardan cok farkli gorus ve dusunceleri vardi Daha savas sona ermeden 1918 yilinin Ocak ayinda Baskan Wilson savas sonrasi dunya ile ilgili goruslerini unlu 14 noktasi ile acikladi Baskan Wilson bu genellemeleri yapmadan once I Dunya Savasi nin nedenleri uzerinde dusunmus savasi ortadan kaldiracak onlemleri ve kendine gore adil olan sinir duzenlemelerini iceren bir aciklamada bulunmustu Bu onerilere savas icinde hicbir devletten olumlu yanit gelmedi Almanya nin yenilgisinin kesinlesmesi uzerine Almanya sansolyesi Maximilian 4 Ekim 1918 de Isvicre araciligiyla Wilson a bir nota gondererek ateskesin hemen saglanmasini ve On Dort Madde temelinde baris gorusmelerinin baslatilmasini istedi Wilson in onerileri savas sonrasinda toplanan baris konferansini etkilemis ve iki savas arasi donemde 1918 1939 Avrupa nin somurgeci devletlerini guc durumda birakan sorunlar cikarmistir Wilson Ilkeleri nin ayni zamanda Lenin tarafindan yazilan Baris Kararnamesi ne de bir cevap oldugu belirtilmektedir MaddelerWilson ABD Kongresi nin 8 Ocak 1918 deki ortak oturumunda savas sonrasinda yapilacak baris antlasmasiyla ilgili goruslerini 14 maddede topladi On Dort Madde nin metni sudur Tam bir aciklik icinde varilmis baris anlasmalarindan sonra hicbir ozel uluslararasi anlasmaya gidilmemeli ve diplomatik etkinlik her zaman ictenlikle ve kamuoyunun gozu onunde yurutulmelidir Denizlerin uluslararasi sozlesmeler geregince butunuyle ya da kismen kapatilabilmesi disinda savasta ve barista karasulari disindaki butun denizlerde mutlak seyrusefer serbestligi saglanmalidir Barisi onaylayan ve korumak icin anlasan ulkeler arasindaki butun ekonomik engeller olabildigince kaldirilmali ve ticaretin esitlik temelinde yurutulmesi saglanmalidir Her ulkede silah gucunun ic guvenligi saglamaya yetecek en dusuk duzeye indirilmesi icin yeterli guvenceler karsilikli olarak verilmelidir Somurgelerin butun talepleri serbest acik goruslu ve tumuyle tarafsiz bir yaklasimla ele alinmali bu tur egemenlik sorunlarinin cozumunde ilgili halklarin cikarlariyla egemenligi tartisilan devletin adil taleplerinin esit agirlik tasimasi ilkesine kesinlikle uyulmalidir Rus Imparatorlugu na ait butun topraklardan yabanci askerler cekilmeli Rusya yi ilgilendiren butun sorunlar kendi siyasal gelisimini ve ulusal politikalarini bagimsizca belirlemesine olanak verecek bicimde dunyanin obur uluslarinin en uygun ve ozgur isbirligiyle cozulmeli Rusya nin kendi belirleyecegi kurumsal yapiyla ozgur uluslar topluluguna ictenlikle kabul edilmesi hatta gereksinim duyabilecegi ya da isteyebilecegi her turlu yardimin yapilmasi saglanmalidir Gelecek birkac ay icinde obur uluslarin Rusya ya karsi tutumlari iyi niyetlerinin Rusya nin gereksinimlerinin kendi cikarlarindan farkliligini kavrayip kavramadiklarinin ve bencillikten uzak akilli bir yaklasimla onun sorunlarina yakinlik duyup duymadiklarinin kesin gostergesi olacaktir Yabanci askerler Belcika dan cekilmeli ve bu ulke hicbir kisitlama olmaksizin butun obur ozgur uluslarin sahip oldugu egemenlik haklarina yeniden kavusmalidir Bunun gerceklesmesi uluslarin birbirleriyle iliskilerini duzenlemek amaciyla koyduklari kurallara duyduklari guvenin yeniden saglanmasinda en onemli rolu oynayacaktir Bu duzeltme yapilmadan uluslararasi hukukun yapisi ve gecerliligi orselenmis kalacaktir Butun Fransiz topraklari ozgurlugune kavusmali ve isgal edilen kesimler geri verilmelidir 1871 de Alsace Lorraine konusunda Fransa ya Prusya tarafindan yapilan ve yaklasik elli yildir dunyada istikrarli bir barisin kurulmasini onleyen haksizlik herkesin cikarlarina olan barisin yeniden saglanabilmesi icin duzeltilmelidir Italya nin sinirlari acikca belirlenmis ulusal sinirlar temelinde yeniden cizilmelidir Avusturya Macaristan Imparatorlugu halklarinin uluslararasindaki yeri korunmali ve guvence altina alinmali bu halklara ozerk gelisme olanagi taninmalidir Yabanci askerler Romanya Sirbistan ve Karadag dan cekilmeli isgal edilen topraklar geri verilmelidir Sirbistan a denize serbest ve guvenli cikis saglanmalidir Cesitli Balkan devletleri arasindaki iliskiler tarihsel baglilik ve ulusal sinirlar temelinde dostca gorusmeler yoluyla yurutulmelidir Balkan devletlerinin siyasal ve ekonomik bagimsizligiyla toprak butunlugune iliskin uluslararasi guvenceler anlasmada yer almalidir Bugunku Osmanli Imparatorlugu ndaki Turk kesimlerine guvenli bir egemenlik taninmali Turk yonetimindeki obur uluslara da her turlu kuskudan uzak yasam guvenligiyle ozerk gelismeleri icin tam bir ozgurluk saglanmalidir Ayrica Canakkale Bogazi uluslararasi guvencelerle gemilerin ozgurce gecisine ve uluslararasi ticarete surekli acik tutulmalidir Polonyalilarin yasadigi tartismasiz olan topraklari icine alacak bagimsiz bir Polonya devleti kurulmali bu devletin denize serbest ve guvenli cikisi saglanmali siyasal ve ekonomik bagimsizligiyla toprak butunlugu de uluslararasi sozlesmeyle guvence altina alinmalidir Buyuk kucuk butun devletlerin siyasal bagimsizligi ve toprak butunlugu konusunda karsilikli guvence vermek uzere ozel sozlesmelerle butun uluslari icine alan bir birlik olusturulmalidir Kaynakca Oral Sander Siyasi Tarih Ilkcaglardan 1918 e Imge Kitabevi Eylul 2007 ISBN 975 533 043 3 Encyclopaedia Britannica Fifteenth EditionDis baglantilarWilson in taslak calismalari ABD Kongresi Kutuphanesi 10 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ayrica bakinizMonroe Doktrini Versay Baris Antlasmasi