Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Rakı; damıtma yoluyla elde edilen suma kullanılan ve genellikle anason tohumu ile aromalandırılan, alkollü bir geleneksel Türk içkisidir.
| Rakı | |
|---|---|
 | |
| Ülke(ler) | Türkiye |
| Bölgesi | Osmanlı İmparatorluğu |
| Türü | Spirit |
| Ana malzemeler | Su, anason ve üzüm |
Etimoloji
Rakı, Arapça "damıtılmış" anlamına gelen Arak teriminin farklı bir telaffuzudur. Arak; "terlemek, terini damlatmak" anlamındaki ˁaRıKa (عَرِقَ) fiilinden türetilmiş ve damıtma işleminin keşfedildiği 11. yüzyıldan itibaren Arap coğrafyasında genel olarak tüm damıtılmış içkileri ifade etmiştir. Sibirya'da yaşayan Teleüt Türkleri ise "Arakı" sözcüğünü şarap ve bütün alkollü içkilere karşılık olarak kullanmakta.
Daha sonraki yüzyıllarda, erken dönem Osmanlı kayıtlarında ise RAKı ve aRAK tabirleri, aynı kök ismin eş anlamlı iki farklı telaffuzu olarak özellikle damıtılmış üzüm suyu içkisi anlamında kullanılmıştır.
Tarihçe
Anadolu coğrafyasında bu isimlerle belgelenebilen en eski rakı üretimi ve ticareti 15. yüzyılda Trabzon civarından yazılı kayıtlara girmiştir.
Rakı ticaretinden bahseden en eski ikinci yazılı kayıt ise 1520 tarihli bir Osmanlı Vergi Nizamnamesidir. Bu belgede de diğerinde olduğu gibi Trabzon, rakının üretildiği ve diğer bölgelere sevk edildiği yer olarak gösterilir.
Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde Rumeli'deki gayrimüslim tebaa tarafından da üretilmeye başlanmış ve zamanla tüm Osmanlı coğrafyasında yaygın olarak kullanılan bir içki haline gelmiştir. 19. yüzyıla gelindiğinde ise gayrimüslimlerin çalıştırdığı meyhanelerde en popüler içki olmuştur.
Üretimi
Şıra haline getirilen üzümler suyla mayşe haline getirildikten sonra; etil alkol mayası ile fermante edilerek alkollü bir sıvı oluşturulur. Bu elde edilen alkollü sıvı 6-12 derece aralığında bir tür şaraptır. Sonrasında, kolonlu distilasyon ünitesinde ya da imbiklerde damıtılarak suma haline getirilir. Stoklanan suma, 5000 litre veya daha küçük hacimli bakır imbiklerde anason tohumu ile yeniden damıtılır. Bakır imbiklerde fraksiyonel distilasyon sonunda elde edilen rakının orta kısmının alkolü yüksek dereceli olup "göbek" adını alır. Bu kısım su eklenerek içilecek alkol derecesine getirilir ve tarifine göre gerekirse tatlandırılır. Bu aşamalarda havalandırma yapılarak rakının olgunlaşmasına katkıda bulunulur. Rakı şişelenmeden önce en az 1 ay süreyle dinlendirilir. Rakı üretimi alkollü içkiler tebliğinde detaylı tanımlanmıştır. Kullanılması gereken hammaddeler ve oranları ile kullanılacak imbiklerini büyüklüklerine kadar detaylar bu tebliğde bulunmaktadır. Rakı, Türkiye'nin coğrafi işaretli bir ürünüdür.
Ülkelerine göre rakılar
Rakı benzeri birçok içki, Yunanistan, Bulgaristan ve Akdeniz çevresindeki bazı ülkelerde tüketilmektedir:
Bulgaristan'da sert ve etkili meyve rakıları vardır. Su katınca beyazlamayan sarımtrak renklidir ve genellikle erik ve üzümden yapılır. Bulgar rakısı piyasada Mastika, Targovitsche ve Pechterska isimleriyle bilinir. %37 alkol oranına sahip olan bu rakılar Türk rakısına kıyasla daha tatlı, çabuk sarhoş yapar.
Yunanistan'da ise yaş üzümden üretilen benzer bir içkiye uzo; anasonlu ve kurum üzüm sumasından yapılan sert, tatlı bir içkiye ise tsipouro (çipuro) denir. Sakız aromalı olan uzo'ya ise Balkanlardakiyle aynı isim olmakla birlikte Yunanistanda "mastika" denir. Türk rakısı, kullanılan anason çeşidinin daha az olması ve genelde alkol oranının fazla olması ile uzo'dan ayrılır.
Makedonya'da üzümden ve anasonsuz olarak sarı ve beyaz çeşitleriyle üretilir ve mastika denir. Türkiye'de özellikle Akdeniz bölgesinin doğusunda üretilen boğma rakıyla benzerlikler göstermektedir. Makedonya'daki Türkler arasında ise sarı rakı popülerdir. Sarı rengini meşe fıçısından ya da içerisine renk ve aroma versin diye atılan meşe çubuklardan alır. Arnavutluk'ta ise Makedon rakısına benzer anasonsuz olarak üretilir ancak sarı olanı popüler değildir.
Balkan ülkeleri dışında Fransa, İspanya ve Portekiz'de bu içkinin genel adı veya pastis'tir. Aynı rakıda olduğu gibi sulandırıldıklarında kirli sarı-beyaz renk alırlar. İtalya'da sambuca ve Slavca'da ise denir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Nişanyan, S. (2018) "Nişanyan Sözlük" m.Rakı, m.Arak
- ^ L. T. Ryumina Sırkaşeva, N.A Kuçigaşeva, Teleüt Ağzı Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara 2000
- ^ Zehiroğlu, A.M. "Trabzon İmparatorluğu" 3.cilt (2018) s.104-105
- ^ Trabzon Livası Kanunnamesi (H.926) m.16
- ^ Adabıyla Rakı ve Çilingir Sofrası. Vefa Zat, İletişim Yayınları, 1994.Albüm bölümü
- ^ Çilingir Sofrasında Rakı. Deniz Gürsoy, Oğlak Yayınları, 2001.s.37-38
- ^ https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/03/20170321-11.htm 20 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/03/20170321-11-1.pdf 11 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Çilingir Sofrasında Rakı. Deniz Gürsoy, Oğlak Yayınları, 2001 s.19-25
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Rakı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Raki damitma yoluyla elde edilen suma kullanilan ve genellikle anason tohumu ile aromalandirilan alkollu bir geleneksel Turk ickisidir RakiUlke ler TurkiyeBolgesiOsmanli ImparatorluguTuruSpiritAna malzemelerSu anason ve uzumEtimolojiRaki Arapca damitilmis anlamina gelen Arak teriminin farkli bir telaffuzudur Arak terlemek terini damlatmak anlamindaki ˁaRiKa ع ر ق fiilinden turetilmis ve damitma isleminin kesfedildigi 11 yuzyildan itibaren Arap cografyasinda genel olarak tum damitilmis ickileri ifade etmistir Sibirya da yasayan Teleut Turkleri ise Araki sozcugunu sarap ve butun alkollu ickilere karsilik olarak kullanmakta Daha sonraki yuzyillarda erken donem Osmanli kayitlarinda ise RAKi ve aRAK tabirleri ayni kok ismin es anlamli iki farkli telaffuzu olarak ozellikle damitilmis uzum suyu ickisi anlaminda kullanilmistir TarihceAnadolu cografyasinda bu isimlerle belgelenebilen en eski raki uretimi ve ticareti 15 yuzyilda Trabzon civarindan yazili kayitlara girmistir Raki ticaretinden bahseden en eski ikinci yazili kayit ise 1520 tarihli bir Osmanli Vergi Nizamnamesidir Bu belgede de digerinde oldugu gibi Trabzon rakinin uretildigi ve diger bolgelere sevk edildigi yer olarak gosterilir Osmanli Devleti nin son donemlerinde Rumeli deki gayrimuslim tebaa tarafindan da uretilmeye baslanmis ve zamanla tum Osmanli cografyasinda yaygin olarak kullanilan bir icki haline gelmistir 19 yuzyila gelindiginde ise gayrimuslimlerin calistirdigi meyhanelerde en populer icki olmustur UretimiSira haline getirilen uzumler suyla mayse haline getirildikten sonra etil alkol mayasi ile fermante edilerek alkollu bir sivi olusturulur Bu elde edilen alkollu sivi 6 12 derece araliginda bir tur saraptir Sonrasinda kolonlu distilasyon unitesinde ya da imbiklerde damitilarak suma haline getirilir Stoklanan suma 5000 litre veya daha kucuk hacimli bakir imbiklerde anason tohumu ile yeniden damitilir Bakir imbiklerde fraksiyonel distilasyon sonunda elde edilen rakinin orta kisminin alkolu yuksek dereceli olup gobek adini alir Bu kisim su eklenerek icilecek alkol derecesine getirilir ve tarifine gore gerekirse tatlandirilir Bu asamalarda havalandirma yapilarak rakinin olgunlasmasina katkida bulunulur Raki siselenmeden once en az 1 ay sureyle dinlendirilir Raki uretimi alkollu ickiler tebliginde detayli tanimlanmistir Kullanilmasi gereken hammaddeler ve oranlari ile kullanilacak imbiklerini buyukluklerine kadar detaylar bu tebligde bulunmaktadir Raki Turkiye nin cografi isaretli bir urunudur Ulkelerine gore rakilarRaki benzeri bircok icki Yunanistan Bulgaristan ve Akdeniz cevresindeki bazi ulkelerde tuketilmektedir Bulgaristan da sert ve etkili meyve rakilari vardir Su katinca beyazlamayan sarimtrak renklidir ve genellikle erik ve uzumden yapilir Bulgar rakisi piyasada Mastika Targovitsche ve Pechterska isimleriyle bilinir 37 alkol oranina sahip olan bu rakilar Turk rakisina kiyasla daha tatli cabuk sarhos yapar Yunanistan da ise yas uzumden uretilen benzer bir ickiye uzo anasonlu ve kurum uzum sumasindan yapilan sert tatli bir ickiye ise tsipouro cipuro denir Sakiz aromali olan uzo ya ise Balkanlardakiyle ayni isim olmakla birlikte Yunanistanda mastika denir Turk rakisi kullanilan anason cesidinin daha az olmasi ve genelde alkol oraninin fazla olmasi ile uzo dan ayrilir Makedonya da uzumden ve anasonsuz olarak sari ve beyaz cesitleriyle uretilir ve mastika denir Turkiye de ozellikle Akdeniz bolgesinin dogusunda uretilen bogma rakiyla benzerlikler gostermektedir Makedonya daki Turkler arasinda ise sari raki populerdir Sari rengini mese ficisindan ya da icerisine renk ve aroma versin diye atilan mese cubuklardan alir Arnavutluk ta ise Makedon rakisina benzer anasonsuz olarak uretilir ancak sari olani populer degildir Balkan ulkeleri disinda Fransa Ispanya ve Portekiz de bu ickinin genel adi veya pastis tir Ayni rakida oldugu gibi sulandirildiklarinda kirli sari beyaz renk alirlar Italya da sambuca ve Slavca da ise denir Ayrica bakinizAnisolKaynakca Nisanyan S 2018 Nisanyan Sozluk m Raki m Arak L T Ryumina Sirkaseva N A Kucigaseva Teleut Agzi Sozlugu TDK Yayinlari Ankara 2000 Zehiroglu A M Trabzon Imparatorlugu 3 cilt 2018 s 104 105 ISBN 978 6058103207 Trabzon Livasi Kanunnamesi H 926 m 16 Adabiyla Raki ve Cilingir Sofrasi Vefa Zat Iletisim Yayinlari 1994 Album bolumu Cilingir Sofrasinda Raki Deniz Gursoy Oglak Yayinlari 2001 s 37 38 https www resmigazete gov tr eskiler 2017 03 20170321 11 htm 20 Eylul 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde https www resmigazete gov tr eskiler 2017 03 20170321 11 1 pdf 11 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Cilingir Sofrasinda Raki Deniz Gursoy Oglak Yayinlari 2001 s 19 25Dis baglantilarWikimedia Commons ta Raki ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir